2012-05-21 19:00:50
Του Ζήνωνα Τζιάρρα*
Είναι πλέον εμφανές ότι στην Ανατολική Μεσόγειο είναι υπό διαμόρφωση ένας νέος πολιτικο-οικονομικός, και ως ένα σημαντικό βαθμό στρατηγικός, άξονας αποτελούμενος από το Ισραήλ, την Κύπρο, και την Ελλάδα. Oι σημαντικότεροι παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην δημιουργία αυτής της συνεργασίας (και για κάποιους εν δυνάμει συμμαχίας), είναι η σταδιακή αλλαγή κατεύθυνσης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής κυρίως από το 2002 και μετά, που οδήγησε στη χειροτέρευση των σχέσεων Άγκυρας-Τελ Αβίβ, αλλά και η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου σε συνάρτηση με τις κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) για την οριοθέτηση της ίδιας της ΑΟΖ με άλλα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου.
Οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις δέχτηκαν τη χαριστική βολή με το περιστατικό του «στολίσκου της Γάζας» το Μάιο του 2010, όπου Ισραηλινοί καταδρομείς σκότωσαν οκτώ Τούρκους και έναν Τουρκοαμερικανό ακτιβιστή κατά τη διάρκεια επιδρομής στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά», το οποίο μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας
. Όσον αφορά στην περίπτωση της Κύπρου και του φυσικού αερίου, η ένταση κλιμακώθηκε όταν η Τουρκία, από το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2011, απειλούσε την ΚΔ τόσο φραστικά όσο και με την κινητοποίηση πολεμικών φρεγατών, ούτως ώστε να πετύχει τη διακοπή των προσπαθειών για γεώτρηση στο «οικόπεδο 12», νοτιοανατολικά της Νήσου.
Η συγκυρία που έφερε το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα σε μια συνεργασία ήτανε διττή και είχε να κάνει τόσο με ζητήματα κοινών (οικονομικών κυρίως) οφελών, όσο και με ζητήματα περιφερειακής ισορροπίας δυνάμεων. Από τη μια το Ισραήλ είχε, το 2009 και το 2010, ήδη ανακαλύψει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου «Ταμάρ» και «Λεβιάθαν», αντίστοιχα, ενώ το κυπριακό κοίτασμα που ανακαλύφθηκε στα τέλη του 2011 εφάπτεται του ισραηλινού «Λεβιάθαν». Από την άλλη έχουμε τη ρήξη των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, με την Τουρκία να προσεγγίζει όλο και περισσότερο τον αραβικό κόσμο, γινόμενη δεινή υποστηρίκτρια των Παλαιστινίων, και αρνούμενη παράλληλα να προχωρήσει σε συμφιλίωση εάν το Ισραήλ δεν ζητήσει συγγνώμη, καταδικάσει τους υπαίτιους, και αποζημιώσει τους συγγενείς των θυμάτων του περιστατικού του «στολίσκου της Γάζας». Το γεγονός ότι το Τελ Αβίβ φάνηκε απρόθυμο να υποχωρήσει από τη θέση ότι οι πράξεις του ήταν νόμιμες, δημιούργησε αναπόφευκτα μια παρατεταμένη διπλωματική κρίση με σημαντικές γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές επιπτώσεις, παρόλο που οι οικονομικές σχέσεις των δύο κρατών φαίνεται πως όχι μόνο διατηρούνται στα ίδια επίπεδα αλλά και αυξάνονται.
Υπό το πρίσμα των πιο πάνω γίνεται αντιληπτή η ανάγκη του Ισραήλ για περιφερειακή οικονομική και στρατηγική διέξοδο, δεδομένης πάντα και της ρευστής κατάστασης που επικρατεί στη Μέση Ανατολή και στον αραβικό κόσμο λόγω των εξεγέρσεων και όχι μόνο. Τη διέξοδο αυτή φαίνεται να την έχει βρει, τουλάχιστον προσωρινά, στην Κύπρο και την Ελλάδα. Υπάρχει λοιπόν, για το Ισραήλ, αφενός η ανάγκη για εκμετάλλευση και εξαγωγή του φυσικού του αερίου προς τις δυτικές αγορές, και αφετέρου η ανάγκη για εξισορρόπηση της γεωστρατηγικής του ισχύος έναντι της Τουρκίας αλλά και έναντι άλλων περιφερειακών απειλών όπως είναι το Ιράν. Προς αυτή την κατεύθυνση έχει συνάψει ή βρίσκεται σε διαδικασία σύναψης συμφωνιών τόσο με την Κύπρο όσο και με την Ελλάδα. Οι συμφωνίες αυτές άπτονται ζητημάτων τόσο στρατιωτικών (με την Ελλάδα) όσο και συνεκμετάλλευσης φυσικού αερίου και συνεργασίας στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας (EuroAsia Interconnector), ενώ έχει προταθεί από το Ισραήλ και συνεργασία σε τομείς διαχείρισης καταστροφών με την πιθανή συμμετοχή της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας.
Οι γεωπολιτικές, γεωοικονομικές και γεωστρατηγικές ανάγκες του Ισραήλ συγκλίνουν, στην παρούσα συγκυρία, με την ανάγκη της Κύπρου για στήριξη και υποστήριξη των προσπαθειών της για εξόρυξη του φυσικού αερίου του «οικοπέδου 12» και την έναρξη του δεύτερου γύρου ερευνών στα υπόλοιπα «οικόπεδα» της ΑΟΖ της, εφόσον έχει ολοκληρωθεί και ο διαγωνισμός για το δεύτερο γύρο αδειοδοτήσεων. Συγκλίνουν επίσης και με τις ανάγκες της Ελλάδας για εξισορρόπηση δυνάμεων έναντι της Τουρκίας και τις προσπάθειες αποτροπής των τετελεσμένων που προσπαθεί να επιβάλει η τελευταία στο Αιγαίο, ιδιαίτερα με την πρόσφατη ανακήρυξη των παράνομων ερευνών που θα διεξαχθούν από την Τουρκική Ανώνυμη Εταιρία Πετρελαίων (ΤΡΑΟ), εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων, κοντά στο Καστελόριζο. Εξ άλλου, ενδεικτική των κοινών συμφερόντων και ανησυχιών στην περιοχή μεταξύ των εν λόγω κρατών, και ιδιαίτερα Ελλάδας και Ισραήλ, ήταν και η στρατιωτική αεροναυτική και ανθυποβρυχιακή άσκηση που διεξήχθη μεταξύ ΗΠΑ-Ισραήλ-Ελλάδας τον Απρίλιο του 2012, στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα κοντά στο Καστελόριζο. Σημαντικό γεγονός αποτελεί και η πρόσφατη φερόμενη εικονική εμπλοκή τουρκικών και ισραηλινών μαχητικών αεροσκαφών εντός του FIR της Κυπριακής Δημοκρατίας, πάνω από τα κατεχόμενα, αφού τονίζει για ακόμα μια φορά την κρίση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, ενώ δείχνει εμπράκτως και την αναγνώριση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας από το Ισραήλ.
Αναμφισβήτητα η πολυεπίπεδη συνεργασία των τριών χωρών, καθώς και η σταδιακή εμβάθυνσή της, είναι γεγονός. Τουλάχιστον προς το παρόν τα συμφέροντα του Ισραήλ, της Κύπρου, και της Ελλάδας φαίνεται να εξυπηρετούνται από τη δημιουργία του εν λόγω «άξονα». Επιπλέον, αυτή η συνεργασία/συμμαχία είναι ξεκάθαρο ότι ενοχλεί την Τουρκία και θέτει εν αμφιβόλω τα σχέδιά της στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Κύπρο.
Παρόλα αυτά τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα πρέπει να παραμείνουν προσεκτικές και συγκρατημένες όσον αφορά τη συνεργασία τους με το Ισραήλ, υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να δουν το Τελ Αβίβ ως την απόλυτη σανίδα σωτηρίας για τα γεωπολιτικά τους προβλήματα, αλλά ούτε και σαν ένα απόλυτα σταθερό και μακροπρόθεσμο σύμμαχο. Άλλωστε η κουλτούρα εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ υποδεικνύει τη δημιουργία των καλύτερων δυνατών συμμαχιών για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση των περιφερειακών απειλών ασφάλειας, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιόδου. Από αυτή την άποψη μια πιθανή συμφιλίωση με την Τουρκία – εάν κάτι τέτοιο προέκυπτε - ίσως να εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του Ισραήλ καλύτερα, ιδιαίτερα σε σχέση με την ιρανική απειλή.
Συνεπώς, ενώ Κύπρος και Ελλάδα πράττουν ορθώς και συνεργάζονται στενά με το Ισραήλ, πρέπει παράλληλα να αναπτύξουν και άλλες διπλωματικές σχέσεις (όπως δηλαδή έχει ξεκινήσει να πράττει η ΚΔ) στην περιφέρεια προβάλλοντας πάντα και τη σημασία που έχουν οι ίδιες αλλά και οι συμμαχίες των και για τα κράτη της ΕΕ. Έτσι, ο εν δυνάμει άξονας Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα αλλά και άλλες πιθανές συνεργασίες της Κύπρου και της Ελλάδας στην περιφέρεια δεν θα αντιληφθούν από την ΕΕ ως μια στροφή των δύο χωρών προς την «Ανατολή» η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τους ευρωπαϊκούς εταίρους, αλλά σαν μια ενεργή εξωτερική πολιτική στο νοτιοανατολικό σύνορο της ΕΕ η οποία μεσο-μακροπρόθεσμα θα έχει θετικά οικονομικά, ενεργειακά, και πολιτικοδιπλωματικά αποτελέσματα για την Ένωση. Τέλος, ένας τέτοιος σύνθετος στρατηγικός σχεδιασμός είναι αναγκαίος καταρχήν λόγω της περιπλοκότητας των διεθνών σχέσεων της περιοχής και κατά δεύτερον λόγω των εναλλακτικών που θα προσέφερε σε Ελλάδα και Κύπρο στην περίπτωση που το Ισραήλ αποχωρούσε από τη συνεργασία για οποιοδήποτε λόγο.
* Ο Ζήνωνας Τζιάρρας είναι Διεθνολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ
http://www.kathimerini.com.cy/
Είναι πλέον εμφανές ότι στην Ανατολική Μεσόγειο είναι υπό διαμόρφωση ένας νέος πολιτικο-οικονομικός, και ως ένα σημαντικό βαθμό στρατηγικός, άξονας αποτελούμενος από το Ισραήλ, την Κύπρο, και την Ελλάδα. Oι σημαντικότεροι παράγοντες που έχουν οδηγήσει στην δημιουργία αυτής της συνεργασίας (και για κάποιους εν δυνάμει συμμαχίας), είναι η σταδιακή αλλαγή κατεύθυνσης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής κυρίως από το 2002 και μετά, που οδήγησε στη χειροτέρευση των σχέσεων Άγκυρας-Τελ Αβίβ, αλλά και η ανακάλυψη υδρογονανθράκων στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) της Κύπρου σε συνάρτηση με τις κινήσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) για την οριοθέτηση της ίδιας της ΑΟΖ με άλλα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου.
Οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις δέχτηκαν τη χαριστική βολή με το περιστατικό του «στολίσκου της Γάζας» το Μάιο του 2010, όπου Ισραηλινοί καταδρομείς σκότωσαν οκτώ Τούρκους και έναν Τουρκοαμερικανό ακτιβιστή κατά τη διάρκεια επιδρομής στο πλοίο «Μαβί Μαρμαρά», το οποίο μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στη Λωρίδα της Γάζας
Η συγκυρία που έφερε το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα σε μια συνεργασία ήτανε διττή και είχε να κάνει τόσο με ζητήματα κοινών (οικονομικών κυρίως) οφελών, όσο και με ζητήματα περιφερειακής ισορροπίας δυνάμεων. Από τη μια το Ισραήλ είχε, το 2009 και το 2010, ήδη ανακαλύψει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου «Ταμάρ» και «Λεβιάθαν», αντίστοιχα, ενώ το κυπριακό κοίτασμα που ανακαλύφθηκε στα τέλη του 2011 εφάπτεται του ισραηλινού «Λεβιάθαν». Από την άλλη έχουμε τη ρήξη των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ, με την Τουρκία να προσεγγίζει όλο και περισσότερο τον αραβικό κόσμο, γινόμενη δεινή υποστηρίκτρια των Παλαιστινίων, και αρνούμενη παράλληλα να προχωρήσει σε συμφιλίωση εάν το Ισραήλ δεν ζητήσει συγγνώμη, καταδικάσει τους υπαίτιους, και αποζημιώσει τους συγγενείς των θυμάτων του περιστατικού του «στολίσκου της Γάζας». Το γεγονός ότι το Τελ Αβίβ φάνηκε απρόθυμο να υποχωρήσει από τη θέση ότι οι πράξεις του ήταν νόμιμες, δημιούργησε αναπόφευκτα μια παρατεταμένη διπλωματική κρίση με σημαντικές γεωπολιτικές και γεωστρατηγικές επιπτώσεις, παρόλο που οι οικονομικές σχέσεις των δύο κρατών φαίνεται πως όχι μόνο διατηρούνται στα ίδια επίπεδα αλλά και αυξάνονται.
Υπό το πρίσμα των πιο πάνω γίνεται αντιληπτή η ανάγκη του Ισραήλ για περιφερειακή οικονομική και στρατηγική διέξοδο, δεδομένης πάντα και της ρευστής κατάστασης που επικρατεί στη Μέση Ανατολή και στον αραβικό κόσμο λόγω των εξεγέρσεων και όχι μόνο. Τη διέξοδο αυτή φαίνεται να την έχει βρει, τουλάχιστον προσωρινά, στην Κύπρο και την Ελλάδα. Υπάρχει λοιπόν, για το Ισραήλ, αφενός η ανάγκη για εκμετάλλευση και εξαγωγή του φυσικού του αερίου προς τις δυτικές αγορές, και αφετέρου η ανάγκη για εξισορρόπηση της γεωστρατηγικής του ισχύος έναντι της Τουρκίας αλλά και έναντι άλλων περιφερειακών απειλών όπως είναι το Ιράν. Προς αυτή την κατεύθυνση έχει συνάψει ή βρίσκεται σε διαδικασία σύναψης συμφωνιών τόσο με την Κύπρο όσο και με την Ελλάδα. Οι συμφωνίες αυτές άπτονται ζητημάτων τόσο στρατιωτικών (με την Ελλάδα) όσο και συνεκμετάλλευσης φυσικού αερίου και συνεργασίας στον τομέα ηλεκτρικής ενέργειας (EuroAsia Interconnector), ενώ έχει προταθεί από το Ισραήλ και συνεργασία σε τομείς διαχείρισης καταστροφών με την πιθανή συμμετοχή της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας.
Οι γεωπολιτικές, γεωοικονομικές και γεωστρατηγικές ανάγκες του Ισραήλ συγκλίνουν, στην παρούσα συγκυρία, με την ανάγκη της Κύπρου για στήριξη και υποστήριξη των προσπαθειών της για εξόρυξη του φυσικού αερίου του «οικοπέδου 12» και την έναρξη του δεύτερου γύρου ερευνών στα υπόλοιπα «οικόπεδα» της ΑΟΖ της, εφόσον έχει ολοκληρωθεί και ο διαγωνισμός για το δεύτερο γύρο αδειοδοτήσεων. Συγκλίνουν επίσης και με τις ανάγκες της Ελλάδας για εξισορρόπηση δυνάμεων έναντι της Τουρκίας και τις προσπάθειες αποτροπής των τετελεσμένων που προσπαθεί να επιβάλει η τελευταία στο Αιγαίο, ιδιαίτερα με την πρόσφατη ανακήρυξη των παράνομων ερευνών που θα διεξαχθούν από την Τουρκική Ανώνυμη Εταιρία Πετρελαίων (ΤΡΑΟ), εκτός των τουρκικών χωρικών υδάτων, κοντά στο Καστελόριζο. Εξ άλλου, ενδεικτική των κοινών συμφερόντων και ανησυχιών στην περιοχή μεταξύ των εν λόγω κρατών, και ιδιαίτερα Ελλάδας και Ισραήλ, ήταν και η στρατιωτική αεροναυτική και ανθυποβρυχιακή άσκηση που διεξήχθη μεταξύ ΗΠΑ-Ισραήλ-Ελλάδας τον Απρίλιο του 2012, στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα κοντά στο Καστελόριζο. Σημαντικό γεγονός αποτελεί και η πρόσφατη φερόμενη εικονική εμπλοκή τουρκικών και ισραηλινών μαχητικών αεροσκαφών εντός του FIR της Κυπριακής Δημοκρατίας, πάνω από τα κατεχόμενα, αφού τονίζει για ακόμα μια φορά την κρίση μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ, ενώ δείχνει εμπράκτως και την αναγνώριση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας από το Ισραήλ.
Αναμφισβήτητα η πολυεπίπεδη συνεργασία των τριών χωρών, καθώς και η σταδιακή εμβάθυνσή της, είναι γεγονός. Τουλάχιστον προς το παρόν τα συμφέροντα του Ισραήλ, της Κύπρου, και της Ελλάδας φαίνεται να εξυπηρετούνται από τη δημιουργία του εν λόγω «άξονα». Επιπλέον, αυτή η συνεργασία/συμμαχία είναι ξεκάθαρο ότι ενοχλεί την Τουρκία και θέτει εν αμφιβόλω τα σχέδιά της στην Ανατολική Μεσόγειο και ιδιαίτερα στην Κύπρο.
Παρόλα αυτά τόσο η Κύπρος όσο και η Ελλάδα πρέπει να παραμείνουν προσεκτικές και συγκρατημένες όσον αφορά τη συνεργασία τους με το Ισραήλ, υπό την έννοια ότι δεν πρέπει να δουν το Τελ Αβίβ ως την απόλυτη σανίδα σωτηρίας για τα γεωπολιτικά τους προβλήματα, αλλά ούτε και σαν ένα απόλυτα σταθερό και μακροπρόθεσμο σύμμαχο. Άλλωστε η κουλτούρα εθνικής ασφάλειας του Ισραήλ υποδεικνύει τη δημιουργία των καλύτερων δυνατών συμμαχιών για την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση των περιφερειακών απειλών ασφάλειας, ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε περιόδου. Από αυτή την άποψη μια πιθανή συμφιλίωση με την Τουρκία – εάν κάτι τέτοιο προέκυπτε - ίσως να εξυπηρετούσε τα συμφέροντα του Ισραήλ καλύτερα, ιδιαίτερα σε σχέση με την ιρανική απειλή.
Συνεπώς, ενώ Κύπρος και Ελλάδα πράττουν ορθώς και συνεργάζονται στενά με το Ισραήλ, πρέπει παράλληλα να αναπτύξουν και άλλες διπλωματικές σχέσεις (όπως δηλαδή έχει ξεκινήσει να πράττει η ΚΔ) στην περιφέρεια προβάλλοντας πάντα και τη σημασία που έχουν οι ίδιες αλλά και οι συμμαχίες των και για τα κράτη της ΕΕ. Έτσι, ο εν δυνάμει άξονας Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα αλλά και άλλες πιθανές συνεργασίες της Κύπρου και της Ελλάδας στην περιφέρεια δεν θα αντιληφθούν από την ΕΕ ως μια στροφή των δύο χωρών προς την «Ανατολή» η οποία δεν λαμβάνει υπόψη τους ευρωπαϊκούς εταίρους, αλλά σαν μια ενεργή εξωτερική πολιτική στο νοτιοανατολικό σύνορο της ΕΕ η οποία μεσο-μακροπρόθεσμα θα έχει θετικά οικονομικά, ενεργειακά, και πολιτικοδιπλωματικά αποτελέσματα για την Ένωση. Τέλος, ένας τέτοιος σύνθετος στρατηγικός σχεδιασμός είναι αναγκαίος καταρχήν λόγω της περιπλοκότητας των διεθνών σχέσεων της περιοχής και κατά δεύτερον λόγω των εναλλακτικών που θα προσέφερε σε Ελλάδα και Κύπρο στην περίπτωση που το Ισραήλ αποχωρούσε από τη συνεργασία για οποιοδήποτε λόγο.
* Ο Ζήνωνας Τζιάρρας είναι Διεθνολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ
http://www.kathimerini.com.cy/
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πάλι πτώση για το χρηματιστήριο
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
