2017-05-15 09:40:04
Η Βουλή θα έχει από σήμερα το λόγο για το περιεχόμενο του σχεδίου νόμου που επικυρώνει τη συμφωνία με τους θεσμούς. Το σχέδιο νόμου «Συνταξιοδοτικές διατάξεις Δημοσίου και τροποποίηση διατάξεων του ν.4387/2016, Μέτρα εφαρμογής των δημοσιονομικών στόχων και μεταρρυθμίσεων, Μέτρα κοινωνικής στήριξης και εργασιακές ρυθμίσεις, Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2018-2021 και λοιπές διατάξεις», εισάγεται, στις 13:00, για επεξεργασία και εξέταση στις διαρκείς κοινοβουλευτικές επιτροπές Οικονομικών, Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης, Κοινωνικών Υποθέσεων και στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου.
Το νομοσχέδιο έχει χαρακτηρισθεί από την κυβέρνηση ως επείγον και με βάση όσα προβλέπει ο Κανονισμός, ο πρόεδρος της Βουλής έταξε προθεσμία υποβολής της Έκθεσης των Επιτροπών μέχρι την Τρίτη, 16 Μαΐου 2017 και ώρα 20:00. Αφού ολοκληρωθεί η συζήτηση στις Επιτροπές, το νομοσχέδιο θα εισαχθεί στην Ολομέλεια την ερχόμενη Τετάρτη προκειμένου η συζήτηση και ψήφισή του να ολοκληρωθεί το βράδυ της Πέμπτης.
Η θέση της κυβέρνησης αναφορικά με την αναγκαιότητα ψήφισης του σχεδίου νόμου, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στην εισηγητική έκθεση, είναι πως «η επιτυχής ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης διαμορφώνει το αναγκαίο περιβάλλον σταθερότητας για την ελληνική οικονομία, διαγράφοντας έναν καθαρό δημοσιονομικό διάδρομο για την ολοκλήρωση του προγράμματος ενώ συνιστά την αναγκαία προϋπόθεση για τον προσδιορισμό των ουσιαστικών μέτρων ρύθμισης του ελληνικού χρέους».
Επισημαίνεται εξάλλου πως «μέσα από το σύνολο των διατάξεων του παρόντος νομοσχεδίου, επιχειρείται όχι μόνο να εξασφαλιστεί η τακτική χρηματοδότηση μέσω της εκταμίευσης των συμφωνηθέντων πόρων, αλλά και να υπάρξει μέριμνα για την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους μέσω μιας σειράς μέτρων στήριξης της κοινωνικής πλειονότητας, καθώς και να τεθούν τα βασικά θεμέλια για την επαναφορά της θεσμικής κανονικότητας στην αγορά εργασίας». Ειδικά δε για τις διατάξεις τροποποίησης φορολογικών και συνταξιοδοτικών ρυθμίσεων σημειώνεται ότι «αυτές υιοθετούνται ως προϋπόθεση για την εκκίνηση της συζήτησης που αφορά τον προσδιορισμό των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, μέτρων που είναι απαραίτητα για τη βιωσιμότητά του».
Τα θύματα των εκπλήξεων του πολυνομοσχεδίου
Μια δυσάρεστη έκπληξη, για περίπου 1 εκατ. συνταξιούχους κυρίως του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα, έκρυβε τελικά το πολυνομοσχέδιο που κατέθεσε στη Βουλή, αργά το βράδυ του Σαββάτου, η κυβέρνηση, καθώς εκτός από τις μειώσεις των συντάξεων και την αύξηση των εισφορών, προβλέπει και κατάργηση των επιδομάτων που λαμβάνουν.
Συνολικά, το μαχαίρι στη συνταξιοδοτική δαπάνη, ανέρχεται σε 2,49 δισ. ευρώ το 2019, ώστε να είναι καθαρό δημοσιονομικό «κέρδος» 1% του ΑΕΠ, το οποίο μάλιστα, εκτιμάται ότι θα είναι αυξημένο το 2019. Παράλληλα, προβλέπονται, όπως ήταν γνωστό, μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, πάγωμα όλων των συντάξεων έως το 2021 και έμμεση αύξηση εισφορών. Οι ανατροπές εκτιμάται ότι αφορούν εκατομμύρια ασφαλισμένους, κυρίως συνταξιούχους. Το μέτρο της μείωσης ή κατάργησης σε ορισμένες περιπτώσεις των «προσωπικών διαφορών» στις κύριες συντάξεις από το 2019, εκτιμάται ότι αφορά 1,1 εκατ. συνταξιούχους. Άλλοι 200.000 συνταξιούχοι, κάποιοι συγκαταλέγονται στους προηγούμενους 1,1 εκατ., θα υποστούν περικοπές και στις επικουρικές τους. Η κατάργηση των οικογενειακών επιδομάτων και μάλιστα εκτός του πλαφόν της τάξης του 18% αφορά, τουλάχιστον 1 εκατ. συνταξιούχους. Μάλιστα, κάποιοι ενδέχεται μαζί με την περικοπή της προσωπικής διαφοράς, να δουν τις συντάξεις τους το 2019 να μειώνονται έως και κατά 30%.
Σχεδόν όλοι οι πρώην δημόσιοι υπάλληλοι, λαμβάνουν επίδομα συζύγου της τάξης των 35 ευρώ το μήνα. Το επίδομα ανήλικου ή ανάπηρου τέκνου, κατά μέσο όρο ανέρχεται σε 50 ευρώ. Αλλά και οι συνταξιούχοι που προέρχονται από το ΙΚΑ ενδέχεται να χάσουν έως και 300 ευρώ το μήνα, στην περίπτωση που λαμβάνουν επίδομα ανήλικων τέκνων που φθάνει ακόμη και τα 300 ευρώ στην περίπτωση μητέρων, με 3 ανήλικα τέκνα. Μένει να εξειδικευθεί αν η περικοπή στον ιδιωτικό τομέα αφορά τα επιδόματα τέκνων ή μόνο το επίδομα συζύγου.
Όσο για τις περικοπές συντάξεων, οι μειώσεις για κάποιες κατηγορίες κυρίως χαμηλοσυνταξιούχων θα είναι πολύ σημαντικές. Οι απώλειες θα είναι διαφορετικών ταχυτήτων, θα ξεκινούν από 1 ευρώ και θα φθάνουν έως και τα 300 για τις κύριες και τα 70 ευρώ για τις επικουρικές, ενώ το μαχαίρι πέφτει ακόμη και στις πολύ χαμηλές συντάξεις.
Στους διπλά χαμένους συγκαταλέγονται περίπου 100.000 συνταξιούχοι, οι οποίοι χάνουν και από την κύρια και από την επικουρική, κατ’ ανώτατο όριο 18% των συντάξεών τους. Περίπου 60.000 από αυτούς θα χάσουν τα περισσότερα, καθώς είναι εκείνοι που εισπράττουν σήμερα σημαντικές προσωπικές διαφορές στην επικουρική τους. Πρόκειται στην πράξη, για επικουρικές που διασώθηκαν πέρυσι καθώς ανήκουν σε συνταξιούχους με σχετικά χαμηλές παροχές, δηλαδή, 1.300 ευρώ μεικτά από το άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης ή 1.170 ευρώ καθαρά. Μόνη «σωτηρία» η πρόβλεψη ότι στο πλαφόν του 18% θα συμπεριληφθεί και η μείωση, όπου υπήρχε, που επιβλήθηκε το καλοκαίρι του 2016.
Μεγάλοι χαμένοι θα είναι όσοι σήμερα λαμβάνουν τα κατώτατα όρια στις κύριες και επικουρικές, όπως για παράδειγμα μητέρες ανηλίκων που συνταξιοδοτήθηκαν με μειωμένη σύνταξη και θα υποστούν το πλαφόν του 18%, αλλά και χιλιάδες άτομα με αναπηρία που λαμβάνουν κατά κανόνα χαμηλές αναπηρικές συντάξεις, οι οποίες επηρεάζονται πολύ από τη μείωση της εθνικής σύνταξης, ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας. Μειώσεις θα υπάρξουν και στις συντάξεις χηρείας. Στους χαμένους συγκαταλέγονται και όσοι συνταξιοδοτούνται από τον Μάιο του 2016 που ξεκίνησε η εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου και έως το 2018. Και αυτό γιατί ενώ ο νόμος προέβλεπε μια «περίοδο προσαρμογής», το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι προσωπικές διαφορές θα κοπούν κανονικά, από το 2019. Η διάταξη «ακουμπάει» περίπου 120.000 άτομα που είτε έχουν καταθέσει αίτηση συνταξιοδότησης, είτε θα συνταξιοδοτηθούν έως το 2018.
Επίσης, το σύνολο των συνταξιούχων, ακουμπάει και το μέτρο του «παγώματος» των συντάξεων, καθώς το νομοσχέδιο προβλέπει ότι αυξήσεις με βάση την αύξηση του ΑΕΠ και τον πληθωρισμό θα δοθούν από την 1η Ιανουαρίου 2022. Έως τότε, είτε θα μειώνονται, είτε θα παραμείνουν παγωμένες. Μάλιστα, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι συνταξιούχοι που μετά την μείωση του 2019, θα συνεχίσουν να έχουν «προσωπική διαφορά» γιατί θα διασωθεί ένα μέρος της λόγω του πλαφόν του 18%, δεν θα δουν αύξηση όχι μόνο μέχρι το 2021, αλλά και μετά, έως ότου μηδενιστεί η εναπομείνασα προσωπική διαφορά. Υπάρχουν βέβαια, περίπου 350.000 συνταξιούχοι που έχουν «αρνητική» προσωπική διαφορά, κατά συνέπεια από το 2019 θα λάβουν αυξήσεις. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι θα ισχύσει ο νόμος Κατρούγκαλου για αυτούς, και θα λάβουν μέσα σε 5 χρόνια, το σύνολο της προσωπικής διαφοράς.
Από την άλλη πλευρά, η ανατροπή στον υπολογισμό των εισφορών, αφορά 1,4 εκατ. ασφαλισμένους ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και αυτοαπασχολούμενους, φαίνεται όμως από την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους ότι οι αυξήσεις στο τελικό ποσό, τουλάχιστον το 2018, θα επιφέρουν έσοδα στον ΕΦΚΑ μόλις 53 εκατ. ευρώ. Οι επιβαρύνσεις, σύμφωνα με το υπουργείο αφορούν περίπου 450.000 ασφαλισμένους.
Τα ψιλά γράμματα των φορολογικών μέτρων
Το τίμημα για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης είναι σκληρό, σε όρους λιτότητας. Από τα 3,6 δισ. ευρώ των πρόσθετων μέτρων που γνωρίζαμε πριν κατατεθεί το πολυνομοσχέδιο στη Βουλή, φτάσαμε στα 4,6 δισ. ευρώ στη διετία 2019-20, ποσό το οποίο διευρύνεται σε 4,924 δισ. ευρώ στην πλήρη ανάπτυξη των μέτρων το 2021. Συνακόλουθα, ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προσαρμόζεται σε χαμηλότερα από τα έως τώρα προβλεπόμενα επίπεδα, με τη μέγιστη δυναμική να αναπτύσσεται, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, το 2019 όταν αναμένεται 2,6%. Ακόμα και αυτή η επίδοση είναι οριακά χαμηλότερη από την μέχρι πρότινος προβλεπόμενη επέκταση του ΑΕΠ για φέτος. Αντί για 2,7% που προέβλεπε ο προϋπολογισμός, το Μεσοπρόθεσμο βάζει τον πήχη στο 1,8% για φέτος.
Τα πρωτογενή πλεονάσματα όμως, παραμένουν στο ύψος τους. Διασφαλισμένα και με το παραπάνω θεωρούνται από το υπουργείο Οικονομικών, όπως φαίνεται στο Μεσοπρόθεσμο, πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ σε όρους προγράμματος αγγίζοντας μάλιστα το 4% του ΑΕΠ το 2021. Αν οι προβλέψεις αυτές επιβεβαιωθούν, ενεργοποιούνται τα αντίμετρα. Αν όχι, μένει μόνο η λιτότητα. Τον πρώτο λόγο στις εκτιμήσεις των πρωτογενών πλεονασμάτων, όπως ορίζεται σε σχετικό άρθρο του πολυνομοσχεδίου, θα τον έχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Σε διατάξεις μάλιστα οι οποίες αφορούν στην ενεργοποίηση των αντίμετρων, αφήνεται να εννοηθεί ότι η μείωση του αφορολόγητου μπορεί όχι απλώς να έρθει νωρίτερα, το 2019 αντί για το 2020, αλλά να είναι και ακόμα μεγαλύτερη. Αντίστοιχα, αν οι προβλέψεις για υπέρβαση ακόμα και των στόχων πλεονασμάτων μετά την ενεργοποίηση των αντίμετρων επιβεβαιωθούν, τότε στο νομοσχέδιο αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο πρόσθετων φοροελαφρύνσεων.
Εν τω μεταξύ, το πιο σκληρό μέτρο του επικαιροποιημένου Μνημονίου, αφορά αναμφίβολα στους συνταξιούχους, όπως προαναφέρθηκε, με μείωση έως 18% στις κύριες και έως 18% στις επικουρικές, αφού συνυπολογιστεί η περικοπή του 2016, με παράλληλη πρόβλεψη «παγώματος» των συντάξεων έως το 2022. Από τις τσέπες των συνταξιούχων θα βγουν 2,5 δισ. ευρώ.
Το επόμενο μεγάλο μαχαίρι έρχεται στο αφορολόγητο, τσακίζοντας τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα των μισθωτών, συνταξιούχων και αγροτών. Ο πρόσθετος φόρος φτάνει έως και τα 650 ευρώ, ενώ φόρο εισοδήματος θα πληρώνουν πλέον ακόμα και οι εργαζόμενοι και συνταξιούχοι των 500-600 ευρώ. Η απόδοση της «μεταρρύθμισης» φτάνει τα 1,920 δισ. ευρώ. Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι η έκπτωση φόρου ψαλιδίζεται ως εξής:
Σε 1.250 ευρώ από 1.900 ευρώ που ισχύει σήμερα για φορολογούμενο χωρίς εξαρτώμενα τέκνα, εφόσον το εισόδημά του δεν υπερβαίνει τα 20.000 ευρώ.Σε 1.300 ευρώ από 1.950 ευρώ για φορολογούμενο με ένα εξαρτώμενο τέκνοΣε 1.350 ευρώ από 2.000 ευρώ σήμερα για φορολογούμενο με δύο εξαρτώμενα τέκνα καιΣε 1.450 ευρώ από 2.100 ευρώ για φορολογούμενο με τρία ή περισσότερα παιδιάΟ περιορισμός της έκπτωσης φόρου διαμορφώνει πλέον το αφορολόγητο, από το 2020, σε 5.700 - 6.600 ευρώ.Τα σκληρά μέτρα δεν εξαντλούνται όμως σε αφορολόγητο και συντάξεις. Το νομοσχέδιο προβλέπει:
1. Φόρο έως και 45% για τα εισοδήματα από βραχυχρόνιες μισθώσεις κατοικιών (Airbnb) αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2017,
2. Ενιαίο τέλος διανυκτέρευσης 0,5 ευρώ για όλα τα ενοικιαζόμενα δωμάτια ανεξαρτήτως αριθμού κλειδιών (από την 1η Ιανουαρίου 2018),
3. Κατάργηση της έκπτωσης φόρου ιατρικών δαπανών.
4. Κατάργηση της έκπτωσης 1,5% κατά τον υπολογισμό της μηνιαίας παρακράτησης φόρου.
5. Πλαφόν 58 εκατ. ευρώ, από 105 εκατ. ευρώ φέτος, στο επίδομα θέρμανσης από το 2018.
6. Πλειστηριασμούς ακινήτων στις εμπορικές αξίες. Αν μέχρι σήμερα ένα ακίνητο έβγαινε σε πλειστηριασμό από οποιονδήποτε άλλο εκτός από το δημόσιο, ο πλειστηριασμός γινόταν με βάση το δίκαιο της διοικητικής εκτέλεσης, επομένως πλειστηριασμοί στην εμπορική αξία. Αν ο επισπεύδον ήταν το δημόσιο και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, εφαρμογή είχαν οι διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, με τιμή πρώτης προσφοράς στα δύο τρίτα της αντικειμενικής. Η κατάσταση τώρα αλλάζει καθώς εναρμονίζεται το δίκαιο της διοικητικής εκτέλεσης με το δίκαιο της αναγκαστικής εκτέλεσης ως προς τον ορισμό της τιμής πρώτης προσφοράς του ακινήτου που εκπλειστηριάζεται, η οποία πλέον είναι η εμπορική αξία αυτού.
Τα αντίμετρα
Τα περιβόητα αντίμετρα από την άλλη πλευρά τελούν υπό την αίρεση του ΔΝΤ. Αν το Ταμείο εκτιμήσει ότι τα νούμερα βγαίνουν, το 2019 θα τεθεί σε εφαρμογή ένα πακέτο μέτρων για κοινωνική προστασία και αύξηση της απασχόλησης. Υπό την ίδια προϋπόθεση το 2020 θα μειωθεί ο πρώτος συντελεστής στην κλίμακα φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων από το 22% στο 20%, θα μειωθεί ο συντελεστής φορολόγησης κερδών των επιχειρήσεων από το 29% στο 26% και η ειδική εισφορά αλληλεγγύης θα επιβάλλεται με νέα κλίμακα σε εισοδήματα άνω των 30.000 ευρώ.
Οι μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ αποδεικνύονται σαφώς κατώτερες των αρχικών προσδοκιών που είχε καλλιεργήσει η κυβέρνηση. Προβλέπεται μείωση 30% για όσους επιβαρύνονται με ΕΝΦΙΑ και συμπληρωματικό φόρο έως 700 ευρώ με την πρόβλεψη ότι η μέγιστη έκπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 70 ευρώ. Πρακτικά λοιπόν, το 30% γίνεται 10% για όσους έχουν ΕΝΦΙΑ 700 ευρώ και αυτό υπό αίρεση για το 2020.
Κυβερνητικές πηγές: Αντίμετρα 7,5 δις μέχρι το 2021
Αρνείται εν τω μεταξύ από την πλευρά της η κυβέρνηση ότι το πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή φέρνει μέτρα 4,9 δισ. ευρώ μέχρι το 2021, χωρίς κανένα αντίμετρο, όπως αναφέρουν κυβερνητικές πηγές. «Λένε συνειδητά ψέματα», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι ίδιες πηγές αναφερόμενες σε μέρος των Μέσων Ενημέρωσης και την Νέα Δημοκρατία και προσθέτουν ότι, «στο μεσοπρόθεσμο είναι σαφέστατα καταγεγραμμένα τα θετικά μέτρα που έχουν, μάλιστα, συνολικό ύψος 7,559 δισ. ευρώ το 2021!». «Ουσιαστικά, δηλαδή, με την πολιτική της κυβέρνησης δημιουργείται ένας επιπλέον δημοσιονομικός χώρος ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ!», σημειώνουν οι ίδιες πηγές
Οι πηγές της κυβέρνησης παρέθεσαν πίνακα που αφορά στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Οι πρώτες τρεις γραμμές δείχνουν την πρόβλεψη για την εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών στο βασικό σενάριο, δηλαδή με βάση τα μέτρα που έχουν ήδη νομοθετηθεί, καθώς και αυτά που νομοθετούνται τώρα (π.χ. μείωση της φορολογικής έκπτωσης στους βουλευτές). Όπως φαίνεται, «ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος επιτυγχάνεται για τα επόμενα δύο χρόνια, και εμφανίζει σημαντική υπεραπόδοση από το 2019 και μετά, φτάνοντας το 5,50% του ΑΕΠ το 2021».
Επισημαίνουν ότι αυτά τα υψηλά πλεονάσματα, στο βασικό σενάριο, δείχνουν τις προβλέψεις της κυβέρνησης στις οποίες έχει ενσωματώσει την απόδοση των μέτρων και όχι μέτρων-αντίμετρων, που έχουν ήδη ψηφιστεί. Υπενθυμίζουν δε ότι «οι θεσμοί πάντα υποεκτιμούν την απόδοση των μέτρων, όπως φάνηκε και το 2016, κάτι που η κυβέρνηση είχε προβλέψει και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο».
Στην τέταρτη γραμμή αποτυπώνονται τα αντίμετρα των υπουργείων Εργασίας και Οικονομικών (4 δισ. ευρώ) καθώς και πρόσθετες παρεμβάσεις, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, εξηγώντας ότι: «Με τις πρόσθετες παρεμβάσεις, πέραν των αντιμέτρων, μειώνονται τα πλεονάσματα σε σχέση με το βασικό σενάριο, γιατί ακριβώς επειδή η κυβέρνηση θεωρεί ότι δημιουργείται μεγάλος δημοσιονομικός χώρος, το μεσοπρόθεσμο προβλέπει και άλλα θετικά μέτρα:
660 εκατ. ευρώ σε πρόσθετες δαπάνες κοινωνικής προστασίας το 20191,5 δισ. ευρώ φοροελαφρύνσεις το 20203,5 δισ. ευρώ φοροελαφρύνσεις το 2021».«Συνολικά, δηλαδή, το 2021, μαζί με θετικά μέτρα του υπουργείου Οικονομικών και του υπουργείου Εργασίας έχουμε ένα σύνολο θετικών μέτρων ύψους 7,559 δισ. ευρώ», τονίζουν.
Κατόπιν αυτών, αναφέρουν ότι: «Επομένως, όπως προκύπτει και από τον παρακάτω πίνακα, το ισοζύγιο μέτρων και αντιμέτρων είναι σχεδόν ουδέτερο το 2019 και γίνεται επεκτατικό το 2020, και ακόμα περισσότερο το 2021». Προσθέτουν δε ότι με την επίπτωση του συνόλου των παρεμβάσεων, το πρωτογενές πλεόνασμα σταθεροποιείται λίγο πάνω από το 4% του ΑΕΠ ώστε να καλύπτει με ασφάλεια τους στόχους. Σε σχέση δε «με την νέα... ανακάλυψη του αντιπολιτευόμενου τύπου περί επιπλέον περικοπών 500 εκατ. από τις συντάξεις το 2019», οι πηγές της κυβέρνησης διευκρινίζουν:
«Στην έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους αποτυπώνεται το μικτό και όχι το καθαρό ποσό που θα προκύψει ως εξοικονόμηση από τη συνταξιοδοτική δαπάνη το 2019. Το μικτό ποσό δεν ταυτίζεται με την πραγματική απώλεια που μπορεί να υποστεί ο συνταξιούχος, του οποίου η προσωπική διαφορά θα περικοπεί το 2019. Στο μικτό ποσό περιλαμβάνονται οι εισφορές για την υγεία και ο φόρος, που ούτως ή άλλως επιστρέφονται και αποδίδονται στο κράτος. Κατά συνέπεια, η μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης το 2019, σε πραγματικούς όρους, θα είναι 1% ΑΕΠ, όπως έχει από καιρό ανακοινωθεί. Το πραγματικό δημοσιονομικό όφελος για το 2019 είναι 1% ΑΕΠ, όσο ακριβώς είναι και το ποσό που αντιστοιχεί στα μέτρα κοινωνικής στήριξης που θα εφαρμοστούν ταυτόχρονα».
''The New Daily Mail''
TheNewDailyMail
Το νομοσχέδιο έχει χαρακτηρισθεί από την κυβέρνηση ως επείγον και με βάση όσα προβλέπει ο Κανονισμός, ο πρόεδρος της Βουλής έταξε προθεσμία υποβολής της Έκθεσης των Επιτροπών μέχρι την Τρίτη, 16 Μαΐου 2017 και ώρα 20:00. Αφού ολοκληρωθεί η συζήτηση στις Επιτροπές, το νομοσχέδιο θα εισαχθεί στην Ολομέλεια την ερχόμενη Τετάρτη προκειμένου η συζήτηση και ψήφισή του να ολοκληρωθεί το βράδυ της Πέμπτης.
Η θέση της κυβέρνησης αναφορικά με την αναγκαιότητα ψήφισης του σχεδίου νόμου, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί στην εισηγητική έκθεση, είναι πως «η επιτυχής ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης διαμορφώνει το αναγκαίο περιβάλλον σταθερότητας για την ελληνική οικονομία, διαγράφοντας έναν καθαρό δημοσιονομικό διάδρομο για την ολοκλήρωση του προγράμματος ενώ συνιστά την αναγκαία προϋπόθεση για τον προσδιορισμό των ουσιαστικών μέτρων ρύθμισης του ελληνικού χρέους».
Επισημαίνεται εξάλλου πως «μέσα από το σύνολο των διατάξεων του παρόντος νομοσχεδίου, επιχειρείται όχι μόνο να εξασφαλιστεί η τακτική χρηματοδότηση μέσω της εκταμίευσης των συμφωνηθέντων πόρων, αλλά και να υπάρξει μέριμνα για την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους μέσω μιας σειράς μέτρων στήριξης της κοινωνικής πλειονότητας, καθώς και να τεθούν τα βασικά θεμέλια για την επαναφορά της θεσμικής κανονικότητας στην αγορά εργασίας». Ειδικά δε για τις διατάξεις τροποποίησης φορολογικών και συνταξιοδοτικών ρυθμίσεων σημειώνεται ότι «αυτές υιοθετούνται ως προϋπόθεση για την εκκίνηση της συζήτησης που αφορά τον προσδιορισμό των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, μέτρων που είναι απαραίτητα για τη βιωσιμότητά του».
Τα θύματα των εκπλήξεων του πολυνομοσχεδίου
Μια δυσάρεστη έκπληξη, για περίπου 1 εκατ. συνταξιούχους κυρίως του δημοσίου αλλά και του ιδιωτικού τομέα, έκρυβε τελικά το πολυνομοσχέδιο που κατέθεσε στη Βουλή, αργά το βράδυ του Σαββάτου, η κυβέρνηση, καθώς εκτός από τις μειώσεις των συντάξεων και την αύξηση των εισφορών, προβλέπει και κατάργηση των επιδομάτων που λαμβάνουν.
Συνολικά, το μαχαίρι στη συνταξιοδοτική δαπάνη, ανέρχεται σε 2,49 δισ. ευρώ το 2019, ώστε να είναι καθαρό δημοσιονομικό «κέρδος» 1% του ΑΕΠ, το οποίο μάλιστα, εκτιμάται ότι θα είναι αυξημένο το 2019. Παράλληλα, προβλέπονται, όπως ήταν γνωστό, μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, πάγωμα όλων των συντάξεων έως το 2021 και έμμεση αύξηση εισφορών. Οι ανατροπές εκτιμάται ότι αφορούν εκατομμύρια ασφαλισμένους, κυρίως συνταξιούχους. Το μέτρο της μείωσης ή κατάργησης σε ορισμένες περιπτώσεις των «προσωπικών διαφορών» στις κύριες συντάξεις από το 2019, εκτιμάται ότι αφορά 1,1 εκατ. συνταξιούχους. Άλλοι 200.000 συνταξιούχοι, κάποιοι συγκαταλέγονται στους προηγούμενους 1,1 εκατ., θα υποστούν περικοπές και στις επικουρικές τους. Η κατάργηση των οικογενειακών επιδομάτων και μάλιστα εκτός του πλαφόν της τάξης του 18% αφορά, τουλάχιστον 1 εκατ. συνταξιούχους. Μάλιστα, κάποιοι ενδέχεται μαζί με την περικοπή της προσωπικής διαφοράς, να δουν τις συντάξεις τους το 2019 να μειώνονται έως και κατά 30%.
Σχεδόν όλοι οι πρώην δημόσιοι υπάλληλοι, λαμβάνουν επίδομα συζύγου της τάξης των 35 ευρώ το μήνα. Το επίδομα ανήλικου ή ανάπηρου τέκνου, κατά μέσο όρο ανέρχεται σε 50 ευρώ. Αλλά και οι συνταξιούχοι που προέρχονται από το ΙΚΑ ενδέχεται να χάσουν έως και 300 ευρώ το μήνα, στην περίπτωση που λαμβάνουν επίδομα ανήλικων τέκνων που φθάνει ακόμη και τα 300 ευρώ στην περίπτωση μητέρων, με 3 ανήλικα τέκνα. Μένει να εξειδικευθεί αν η περικοπή στον ιδιωτικό τομέα αφορά τα επιδόματα τέκνων ή μόνο το επίδομα συζύγου.
Όσο για τις περικοπές συντάξεων, οι μειώσεις για κάποιες κατηγορίες κυρίως χαμηλοσυνταξιούχων θα είναι πολύ σημαντικές. Οι απώλειες θα είναι διαφορετικών ταχυτήτων, θα ξεκινούν από 1 ευρώ και θα φθάνουν έως και τα 300 για τις κύριες και τα 70 ευρώ για τις επικουρικές, ενώ το μαχαίρι πέφτει ακόμη και στις πολύ χαμηλές συντάξεις.
Στους διπλά χαμένους συγκαταλέγονται περίπου 100.000 συνταξιούχοι, οι οποίοι χάνουν και από την κύρια και από την επικουρική, κατ’ ανώτατο όριο 18% των συντάξεών τους. Περίπου 60.000 από αυτούς θα χάσουν τα περισσότερα, καθώς είναι εκείνοι που εισπράττουν σήμερα σημαντικές προσωπικές διαφορές στην επικουρική τους. Πρόκειται στην πράξη, για επικουρικές που διασώθηκαν πέρυσι καθώς ανήκουν σε συνταξιούχους με σχετικά χαμηλές παροχές, δηλαδή, 1.300 ευρώ μεικτά από το άθροισμα κύριας και επικουρικής σύνταξης ή 1.170 ευρώ καθαρά. Μόνη «σωτηρία» η πρόβλεψη ότι στο πλαφόν του 18% θα συμπεριληφθεί και η μείωση, όπου υπήρχε, που επιβλήθηκε το καλοκαίρι του 2016.
Μεγάλοι χαμένοι θα είναι όσοι σήμερα λαμβάνουν τα κατώτατα όρια στις κύριες και επικουρικές, όπως για παράδειγμα μητέρες ανηλίκων που συνταξιοδοτήθηκαν με μειωμένη σύνταξη και θα υποστούν το πλαφόν του 18%, αλλά και χιλιάδες άτομα με αναπηρία που λαμβάνουν κατά κανόνα χαμηλές αναπηρικές συντάξεις, οι οποίες επηρεάζονται πολύ από τη μείωση της εθνικής σύνταξης, ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας. Μειώσεις θα υπάρξουν και στις συντάξεις χηρείας. Στους χαμένους συγκαταλέγονται και όσοι συνταξιοδοτούνται από τον Μάιο του 2016 που ξεκίνησε η εφαρμογή του νόμου Κατρούγκαλου και έως το 2018. Και αυτό γιατί ενώ ο νόμος προέβλεπε μια «περίοδο προσαρμογής», το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι προσωπικές διαφορές θα κοπούν κανονικά, από το 2019. Η διάταξη «ακουμπάει» περίπου 120.000 άτομα που είτε έχουν καταθέσει αίτηση συνταξιοδότησης, είτε θα συνταξιοδοτηθούν έως το 2018.
Επίσης, το σύνολο των συνταξιούχων, ακουμπάει και το μέτρο του «παγώματος» των συντάξεων, καθώς το νομοσχέδιο προβλέπει ότι αυξήσεις με βάση την αύξηση του ΑΕΠ και τον πληθωρισμό θα δοθούν από την 1η Ιανουαρίου 2022. Έως τότε, είτε θα μειώνονται, είτε θα παραμείνουν παγωμένες. Μάλιστα, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι συνταξιούχοι που μετά την μείωση του 2019, θα συνεχίσουν να έχουν «προσωπική διαφορά» γιατί θα διασωθεί ένα μέρος της λόγω του πλαφόν του 18%, δεν θα δουν αύξηση όχι μόνο μέχρι το 2021, αλλά και μετά, έως ότου μηδενιστεί η εναπομείνασα προσωπική διαφορά. Υπάρχουν βέβαια, περίπου 350.000 συνταξιούχοι που έχουν «αρνητική» προσωπική διαφορά, κατά συνέπεια από το 2019 θα λάβουν αυξήσεις. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται ότι θα ισχύσει ο νόμος Κατρούγκαλου για αυτούς, και θα λάβουν μέσα σε 5 χρόνια, το σύνολο της προσωπικής διαφοράς.
Από την άλλη πλευρά, η ανατροπή στον υπολογισμό των εισφορών, αφορά 1,4 εκατ. ασφαλισμένους ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και αυτοαπασχολούμενους, φαίνεται όμως από την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους ότι οι αυξήσεις στο τελικό ποσό, τουλάχιστον το 2018, θα επιφέρουν έσοδα στον ΕΦΚΑ μόλις 53 εκατ. ευρώ. Οι επιβαρύνσεις, σύμφωνα με το υπουργείο αφορούν περίπου 450.000 ασφαλισμένους.
Τα ψιλά γράμματα των φορολογικών μέτρων
Το τίμημα για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης είναι σκληρό, σε όρους λιτότητας. Από τα 3,6 δισ. ευρώ των πρόσθετων μέτρων που γνωρίζαμε πριν κατατεθεί το πολυνομοσχέδιο στη Βουλή, φτάσαμε στα 4,6 δισ. ευρώ στη διετία 2019-20, ποσό το οποίο διευρύνεται σε 4,924 δισ. ευρώ στην πλήρη ανάπτυξη των μέτρων το 2021. Συνακόλουθα, ο ρυθμός ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας προσαρμόζεται σε χαμηλότερα από τα έως τώρα προβλεπόμενα επίπεδα, με τη μέγιστη δυναμική να αναπτύσσεται, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος, το 2019 όταν αναμένεται 2,6%. Ακόμα και αυτή η επίδοση είναι οριακά χαμηλότερη από την μέχρι πρότινος προβλεπόμενη επέκταση του ΑΕΠ για φέτος. Αντί για 2,7% που προέβλεπε ο προϋπολογισμός, το Μεσοπρόθεσμο βάζει τον πήχη στο 1,8% για φέτος.
Τα πρωτογενή πλεονάσματα όμως, παραμένουν στο ύψος τους. Διασφαλισμένα και με το παραπάνω θεωρούνται από το υπουργείο Οικονομικών, όπως φαίνεται στο Μεσοπρόθεσμο, πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ σε όρους προγράμματος αγγίζοντας μάλιστα το 4% του ΑΕΠ το 2021. Αν οι προβλέψεις αυτές επιβεβαιωθούν, ενεργοποιούνται τα αντίμετρα. Αν όχι, μένει μόνο η λιτότητα. Τον πρώτο λόγο στις εκτιμήσεις των πρωτογενών πλεονασμάτων, όπως ορίζεται σε σχετικό άρθρο του πολυνομοσχεδίου, θα τον έχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Σε διατάξεις μάλιστα οι οποίες αφορούν στην ενεργοποίηση των αντίμετρων, αφήνεται να εννοηθεί ότι η μείωση του αφορολόγητου μπορεί όχι απλώς να έρθει νωρίτερα, το 2019 αντί για το 2020, αλλά να είναι και ακόμα μεγαλύτερη. Αντίστοιχα, αν οι προβλέψεις για υπέρβαση ακόμα και των στόχων πλεονασμάτων μετά την ενεργοποίηση των αντίμετρων επιβεβαιωθούν, τότε στο νομοσχέδιο αφήνεται ανοιχτό το ενδεχόμενο πρόσθετων φοροελαφρύνσεων.
Εν τω μεταξύ, το πιο σκληρό μέτρο του επικαιροποιημένου Μνημονίου, αφορά αναμφίβολα στους συνταξιούχους, όπως προαναφέρθηκε, με μείωση έως 18% στις κύριες και έως 18% στις επικουρικές, αφού συνυπολογιστεί η περικοπή του 2016, με παράλληλη πρόβλεψη «παγώματος» των συντάξεων έως το 2022. Από τις τσέπες των συνταξιούχων θα βγουν 2,5 δισ. ευρώ.
Το επόμενο μεγάλο μαχαίρι έρχεται στο αφορολόγητο, τσακίζοντας τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα των μισθωτών, συνταξιούχων και αγροτών. Ο πρόσθετος φόρος φτάνει έως και τα 650 ευρώ, ενώ φόρο εισοδήματος θα πληρώνουν πλέον ακόμα και οι εργαζόμενοι και συνταξιούχοι των 500-600 ευρώ. Η απόδοση της «μεταρρύθμισης» φτάνει τα 1,920 δισ. ευρώ. Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι η έκπτωση φόρου ψαλιδίζεται ως εξής:
Σε 1.250 ευρώ από 1.900 ευρώ που ισχύει σήμερα για φορολογούμενο χωρίς εξαρτώμενα τέκνα, εφόσον το εισόδημά του δεν υπερβαίνει τα 20.000 ευρώ.Σε 1.300 ευρώ από 1.950 ευρώ για φορολογούμενο με ένα εξαρτώμενο τέκνοΣε 1.350 ευρώ από 2.000 ευρώ σήμερα για φορολογούμενο με δύο εξαρτώμενα τέκνα καιΣε 1.450 ευρώ από 2.100 ευρώ για φορολογούμενο με τρία ή περισσότερα παιδιάΟ περιορισμός της έκπτωσης φόρου διαμορφώνει πλέον το αφορολόγητο, από το 2020, σε 5.700 - 6.600 ευρώ.Τα σκληρά μέτρα δεν εξαντλούνται όμως σε αφορολόγητο και συντάξεις. Το νομοσχέδιο προβλέπει:
1. Φόρο έως και 45% για τα εισοδήματα από βραχυχρόνιες μισθώσεις κατοικιών (Airbnb) αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2017,
2. Ενιαίο τέλος διανυκτέρευσης 0,5 ευρώ για όλα τα ενοικιαζόμενα δωμάτια ανεξαρτήτως αριθμού κλειδιών (από την 1η Ιανουαρίου 2018),
3. Κατάργηση της έκπτωσης φόρου ιατρικών δαπανών.
4. Κατάργηση της έκπτωσης 1,5% κατά τον υπολογισμό της μηνιαίας παρακράτησης φόρου.
5. Πλαφόν 58 εκατ. ευρώ, από 105 εκατ. ευρώ φέτος, στο επίδομα θέρμανσης από το 2018.
6. Πλειστηριασμούς ακινήτων στις εμπορικές αξίες. Αν μέχρι σήμερα ένα ακίνητο έβγαινε σε πλειστηριασμό από οποιονδήποτε άλλο εκτός από το δημόσιο, ο πλειστηριασμός γινόταν με βάση το δίκαιο της διοικητικής εκτέλεσης, επομένως πλειστηριασμοί στην εμπορική αξία. Αν ο επισπεύδον ήταν το δημόσιο και η Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, εφαρμογή είχαν οι διατάξεις του Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων, με τιμή πρώτης προσφοράς στα δύο τρίτα της αντικειμενικής. Η κατάσταση τώρα αλλάζει καθώς εναρμονίζεται το δίκαιο της διοικητικής εκτέλεσης με το δίκαιο της αναγκαστικής εκτέλεσης ως προς τον ορισμό της τιμής πρώτης προσφοράς του ακινήτου που εκπλειστηριάζεται, η οποία πλέον είναι η εμπορική αξία αυτού.
Τα αντίμετρα
Τα περιβόητα αντίμετρα από την άλλη πλευρά τελούν υπό την αίρεση του ΔΝΤ. Αν το Ταμείο εκτιμήσει ότι τα νούμερα βγαίνουν, το 2019 θα τεθεί σε εφαρμογή ένα πακέτο μέτρων για κοινωνική προστασία και αύξηση της απασχόλησης. Υπό την ίδια προϋπόθεση το 2020 θα μειωθεί ο πρώτος συντελεστής στην κλίμακα φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων από το 22% στο 20%, θα μειωθεί ο συντελεστής φορολόγησης κερδών των επιχειρήσεων από το 29% στο 26% και η ειδική εισφορά αλληλεγγύης θα επιβάλλεται με νέα κλίμακα σε εισοδήματα άνω των 30.000 ευρώ.
Οι μειώσεις στον ΕΝΦΙΑ αποδεικνύονται σαφώς κατώτερες των αρχικών προσδοκιών που είχε καλλιεργήσει η κυβέρνηση. Προβλέπεται μείωση 30% για όσους επιβαρύνονται με ΕΝΦΙΑ και συμπληρωματικό φόρο έως 700 ευρώ με την πρόβλεψη ότι η μέγιστη έκπτωση δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 70 ευρώ. Πρακτικά λοιπόν, το 30% γίνεται 10% για όσους έχουν ΕΝΦΙΑ 700 ευρώ και αυτό υπό αίρεση για το 2020.
Κυβερνητικές πηγές: Αντίμετρα 7,5 δις μέχρι το 2021
Αρνείται εν τω μεταξύ από την πλευρά της η κυβέρνηση ότι το πολυνομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή φέρνει μέτρα 4,9 δισ. ευρώ μέχρι το 2021, χωρίς κανένα αντίμετρο, όπως αναφέρουν κυβερνητικές πηγές. «Λένε συνειδητά ψέματα», σημειώνουν χαρακτηριστικά οι ίδιες πηγές αναφερόμενες σε μέρος των Μέσων Ενημέρωσης και την Νέα Δημοκρατία και προσθέτουν ότι, «στο μεσοπρόθεσμο είναι σαφέστατα καταγεγραμμένα τα θετικά μέτρα που έχουν, μάλιστα, συνολικό ύψος 7,559 δισ. ευρώ το 2021!». «Ουσιαστικά, δηλαδή, με την πολιτική της κυβέρνησης δημιουργείται ένας επιπλέον δημοσιονομικός χώρος ύψους περίπου 2 δισ. ευρώ!», σημειώνουν οι ίδιες πηγές
Οι πηγές της κυβέρνησης παρέθεσαν πίνακα που αφορά στο μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα. Οι πρώτες τρεις γραμμές δείχνουν την πρόβλεψη για την εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών στο βασικό σενάριο, δηλαδή με βάση τα μέτρα που έχουν ήδη νομοθετηθεί, καθώς και αυτά που νομοθετούνται τώρα (π.χ. μείωση της φορολογικής έκπτωσης στους βουλευτές). Όπως φαίνεται, «ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος επιτυγχάνεται για τα επόμενα δύο χρόνια, και εμφανίζει σημαντική υπεραπόδοση από το 2019 και μετά, φτάνοντας το 5,50% του ΑΕΠ το 2021».
Επισημαίνουν ότι αυτά τα υψηλά πλεονάσματα, στο βασικό σενάριο, δείχνουν τις προβλέψεις της κυβέρνησης στις οποίες έχει ενσωματώσει την απόδοση των μέτρων και όχι μέτρων-αντίμετρων, που έχουν ήδη ψηφιστεί. Υπενθυμίζουν δε ότι «οι θεσμοί πάντα υποεκτιμούν την απόδοση των μέτρων, όπως φάνηκε και το 2016, κάτι που η κυβέρνηση είχε προβλέψει και αποδείχθηκε ότι είχε δίκιο».
Στην τέταρτη γραμμή αποτυπώνονται τα αντίμετρα των υπουργείων Εργασίας και Οικονομικών (4 δισ. ευρώ) καθώς και πρόσθετες παρεμβάσεις, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές, εξηγώντας ότι: «Με τις πρόσθετες παρεμβάσεις, πέραν των αντιμέτρων, μειώνονται τα πλεονάσματα σε σχέση με το βασικό σενάριο, γιατί ακριβώς επειδή η κυβέρνηση θεωρεί ότι δημιουργείται μεγάλος δημοσιονομικός χώρος, το μεσοπρόθεσμο προβλέπει και άλλα θετικά μέτρα:
660 εκατ. ευρώ σε πρόσθετες δαπάνες κοινωνικής προστασίας το 20191,5 δισ. ευρώ φοροελαφρύνσεις το 20203,5 δισ. ευρώ φοροελαφρύνσεις το 2021».«Συνολικά, δηλαδή, το 2021, μαζί με θετικά μέτρα του υπουργείου Οικονομικών και του υπουργείου Εργασίας έχουμε ένα σύνολο θετικών μέτρων ύψους 7,559 δισ. ευρώ», τονίζουν.
Κατόπιν αυτών, αναφέρουν ότι: «Επομένως, όπως προκύπτει και από τον παρακάτω πίνακα, το ισοζύγιο μέτρων και αντιμέτρων είναι σχεδόν ουδέτερο το 2019 και γίνεται επεκτατικό το 2020, και ακόμα περισσότερο το 2021». Προσθέτουν δε ότι με την επίπτωση του συνόλου των παρεμβάσεων, το πρωτογενές πλεόνασμα σταθεροποιείται λίγο πάνω από το 4% του ΑΕΠ ώστε να καλύπτει με ασφάλεια τους στόχους. Σε σχέση δε «με την νέα... ανακάλυψη του αντιπολιτευόμενου τύπου περί επιπλέον περικοπών 500 εκατ. από τις συντάξεις το 2019», οι πηγές της κυβέρνησης διευκρινίζουν:
«Στην έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους αποτυπώνεται το μικτό και όχι το καθαρό ποσό που θα προκύψει ως εξοικονόμηση από τη συνταξιοδοτική δαπάνη το 2019. Το μικτό ποσό δεν ταυτίζεται με την πραγματική απώλεια που μπορεί να υποστεί ο συνταξιούχος, του οποίου η προσωπική διαφορά θα περικοπεί το 2019. Στο μικτό ποσό περιλαμβάνονται οι εισφορές για την υγεία και ο φόρος, που ούτως ή άλλως επιστρέφονται και αποδίδονται στο κράτος. Κατά συνέπεια, η μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης το 2019, σε πραγματικούς όρους, θα είναι 1% ΑΕΠ, όπως έχει από καιρό ανακοινωθεί. Το πραγματικό δημοσιονομικό όφελος για το 2019 είναι 1% ΑΕΠ, όσο ακριβώς είναι και το ποσό που αντιστοιχεί στα μέτρα κοινωνικής στήριξης που θα εφαρμοστούν ταυτόχρονα».
''The New Daily Mail''
TheNewDailyMail
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Πέντε χρόνια λιτότητα με το νέο μνημόνιο - Μέτρα-φωτιά ύψους 4,9 δισ.
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
