2012-05-22 08:39:23
by Jeffrey Sachs
Αν η ευρωζώνη θέλει να σωθεί, θα πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματική κρίση: Τον τραπεζικό κλάδο. Εχει δαπανηθεί πάρα πολύ χρόνος σε δημοσιονομικές στρατηγικές, ενώ η απειλή στην ύπαρξη της ευρωζώνης εντοπίζεται στην συνεχιζόμενη κατάρρευση του τραπεζικού δανεισμού στις αδύναμες οικονομίες. Ναι, η δημοσιονομική πολιτική έχει σημασία, αλλά η διαμάχη που προσδιορίζεται ως μάχη ανάμεσα στην «λιτότητα» (περισσότερη μείωση ελλείμματος) και την «ανάπτυξη» (περισσότερες δαπάνες με έλλειμμα) αποτελεί μεγάλη παραπλάνηση για την επιβίωση του ευρώ.
Το 2008 η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ευρώπη και της ΗΠΑ προήλθε από τον υπερβολικό τραπεζικό δανεισμό στην δεκαετία του 2000, που προκλήθηκε από την απορρύθμιση και την υπερβάλλουσα ρευστότητα από την Federal Reserve και την ΕΚΤ. Η υπερβάλλουσα ρευστότητα κατέληξε σε μια σειρά από sub-primeδανειολήπτες. Εκδηλώθηκανφούσκες ακινήτων, στις ΗΠΑ, την Βρετανία, την Ιρλανδία και την Ισπανία, φούσκα εταιρικών εξαγορών στην Ισλανδία και «όργιο» δαπανών στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα.
Όταν η εύκολη πίστωση σταμάτησε το 2008, ο τραπεζικός κλάδος απόμεινε με υπερβολική μόχλευση και ανεπαρκή κεφάλαια. Τα τραπεζικά ενεργητικά, όπως ενυπόθηκα χρεόγραφα, εταιρικές εξαγορές και κρατικά ομόλογα, υπέστησαν μεγάλες ζημιές, οπότε τα τραπεζικά κεφάλαια βούλιαξαν. Μετά την Lehman ακολούθησε χρηματοπιστωτικός πανικός, με τις τράπεζες να σταματούν να δανείζουν η μια στην άλλη ή σε επιχειρήσεις blue-chips. Η ρευστότητα στέγνωσε και ΗΠΑ και Ευρώπη διολίσθησαν σε σοβαρή ύφεση.
Η Fed ορθώς πλημμύρισε την οικονομία με ρευστότητα μετά την κατάρρευση της Lehman,λήγοντας έτσι τον τραπεζικό πανικό την άνοιξη του 2009. Οι αμερικανικές τράπεζες σταδιακά ανακεφαλαιοποιήθηκαν, με διοχέτευση δημόσιου χρήματος (με το Troubled Asset Relief Program), με τα κέρδη από τα δάνεια με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο από την Fed, την ανάκαμψη στις τιμές ενεργητικών και την παροχέτευση νέου μετοχικού κεφαλαίου. Η δημοσιονομική στήριξη στις ΗΠΑ έπαιξε ίσως έναν μικρό ρόλο στο ξεκίνημα της αμερικανικής ανάκαμψης το 2009 αλλά η προσπάθεια της Fed να ανατρέψει τον τραπεζικό πανικό, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας.
Η ευρωζώνη, αντίθετα, απέτυχε να αντιμετωπίσει την εξίσου σοβαρή τραπεζική κρίση, ειδικά στις πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης. Οι ελληνικές τράπεζες, με τα μεγάλα ανοίγματα στα εθνικά κρατικά ομόλογα, υπέστησαν καταστροφική απώλεια κεφαλαίου. Όταν άρχισαν να κυκλοφορούν οι φήμες τον Δεκέμβριο 2009 ότι η Ελλάδα ίσως κηρύξει στάση πληρωμών και εξέλθει από την ευρωζώνη, οι ελληνικές τράπεζες δεν μπορούσαν πλέον να εκδώσουν χρεόγραφα ή να προσελκύσουν καταθέσεις ή διατραπεζικές γραμμές πιστώσεων.
Με τις καταθέσεις να μειώνονται και χωρίς πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, οι ελληνικές τράπεζες έκοψαν κάθετα τα δανεια, δημιουργώντας μια καταστροφική οικονομική ύφεση που συνεχίζει να βαθαίνει.
Η ελληνική οικονομία καταρρέει όχι κυρίως από την δημοσιονομική λιτότητα ή την έλλειψη εξωτερικής ανταγωνιστικότητας, αλλά από την χρόνια έλλειψη κεφαλαίου κίνησης. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να βρουν χρηματοδότηση. Από το 2010 η Ελλάδα προσπαθεί να σταθεροποιήσει μια εξελιγμένη σύγχρονη οικονομία ενώ το τραπεζικό σύστημα συρρικνώνεται δραματικά. Απλά δεν γίνεται. Η κατάρρευση του τραπεζικού κλάδου της Ελλάδας θυμίζει την δραματική συρρίκνωση τραπεζικού δανεισμού το 1929-33 στο Μεγάλο Κραχ.
Η τραπεζική αποστράγγιση της Ευρώπης δεν σταματά στην Ελλάδα. Οι οvernight καταθέσεις διολισθαίνουν από τα μεσα του 2010 στους τραπεζικούς κλάδους πολλών ακόμη κρατών της ευρωζώνης, όπως Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία. Ως εκ τούτου ο τραπεζικός δανεισμός σε αυτές τις χώρες επίσης κόβεται, προκαλώντας την διπλή ύφεση που εκδηλώνεται σήμερα. Και η κατάσταση εύκολα θα επιδεινωθεί αν οι τράπεζες προσπαθήσουν να βελτιώσουν τους κεφαλαιακούς συντελεστές τους μειώνοντας παραπάνω τον δανεισμό, αντί να αντλήσουν νέα κεφάλαια.
Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι ευρωπαϊκές αρχές και ειδικά οι Γερμανοί πολιτικοί, αναγνωρίζουν την προτεραιότητα στο να σωθούν οι τράπεζες της ευρωζώνης και ειδικά της Ελλάδας και άλλων αδύναμων οικονομιών. Η European Banking Authorityεπιβάλει αυστηροτερα στάνταρ κεφαλαιακής επάρκειας χωρίς να δίνει σημασία στην κρίση που συνεχίζεται επιθετικά. Το επίκεντρο στις περικοπές των δαπανών υπό αυτές τις συνθήκες είναι όχι μόνο κακός οδηγός, αλλά τραγικά ανεπαρκές. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν τα ελλειμματα ενώ τα φορολογικά έσοδα βουλιάζουν επειδή τα ίδια τα μισθολόγια μειώνονται δραματικά.
Ο τραπεζικός πανικός στην Ελλάδα επιταχύνεται και μπορεί εύκολα να σπρώξει την χώρα έξω από την ευρωζώνη, αν δεν ληφθούν μέτρα αποτροπής μαζικής φυγής από τις ελληνικές τράπεζες. Αν γίνουν μαζικές αναλήψεις και η Ελλάδα εξωθηθεί από το ευρώ, η έξοδος θα προκαλέσει πιθανότατα ακόμη μεγαλύτερη επίπτωση, καθώς η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία ίσως, θα υποστούν ταχείες αναλήψεις τραπεζικών καταθέσεων κι αυτές. Η απροθυμία της ευρωζώνης να κρατήσει την Ελλάδα στην κοινότητα, θα δημιουργήσει μια πανίσχυρη μονομερή κατεύθυνση ενάντια στην επιβίωση του ευρώ σε πολλές άλλες χώρες επίσης.
Η ευρωζώνη έχει μια τελευταία ελπίδα. Και τα κύρια σημεία της είναι τα εξής: Να αποκατασταθείκεφάλαιο κίνησης σε αδύναμες οικονομίες. Να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες, με άφθονο δημόσιο χρήμα όπως χρειάζεται. Η ΕΚΤ να γίνει πιο δυναμικός πιστωτής έσχατης ανάγκης για τις τράπεζες. Με δυο λόγια, η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει την συνεχιζόμενη τραπεζική κατάρρευση με αποφασιστικότητα, για να σώσει την Ευρώπη από μια αυτο-επιβαλόμενη κατάρρευση. Οι αξιόπιστες δημοσιονομικές στρατηγικές και οι αυξημένες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και σε υποδομές είναι οπωσδήποτε κομμάτι της μακροπρόθεσμης ανάκαμψης, αλλά η δημοσιονομική κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μετά την διάσωση του κλονιζόμενου τραπεζικού κλάδου της Ευρώπης.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
Αν η ευρωζώνη θέλει να σωθεί, θα πρέπει να αντιμετωπίσει την πραγματική κρίση: Τον τραπεζικό κλάδο. Εχει δαπανηθεί πάρα πολύ χρόνος σε δημοσιονομικές στρατηγικές, ενώ η απειλή στην ύπαρξη της ευρωζώνης εντοπίζεται στην συνεχιζόμενη κατάρρευση του τραπεζικού δανεισμού στις αδύναμες οικονομίες. Ναι, η δημοσιονομική πολιτική έχει σημασία, αλλά η διαμάχη που προσδιορίζεται ως μάχη ανάμεσα στην «λιτότητα» (περισσότερη μείωση ελλείμματος) και την «ανάπτυξη» (περισσότερες δαπάνες με έλλειμμα) αποτελεί μεγάλη παραπλάνηση για την επιβίωση του ευρώ.
Το 2008 η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ευρώπη και της ΗΠΑ προήλθε από τον υπερβολικό τραπεζικό δανεισμό στην δεκαετία του 2000, που προκλήθηκε από την απορρύθμιση και την υπερβάλλουσα ρευστότητα από την Federal Reserve και την ΕΚΤ. Η υπερβάλλουσα ρευστότητα κατέληξε σε μια σειρά από sub-primeδανειολήπτες. Εκδηλώθηκανφούσκες ακινήτων, στις ΗΠΑ, την Βρετανία, την Ιρλανδία και την Ισπανία, φούσκα εταιρικών εξαγορών στην Ισλανδία και «όργιο» δαπανών στον δημόσιο τομέα στην Ελλάδα.
Όταν η εύκολη πίστωση σταμάτησε το 2008, ο τραπεζικός κλάδος απόμεινε με υπερβολική μόχλευση και ανεπαρκή κεφάλαια. Τα τραπεζικά ενεργητικά, όπως ενυπόθηκα χρεόγραφα, εταιρικές εξαγορές και κρατικά ομόλογα, υπέστησαν μεγάλες ζημιές, οπότε τα τραπεζικά κεφάλαια βούλιαξαν. Μετά την Lehman ακολούθησε χρηματοπιστωτικός πανικός, με τις τράπεζες να σταματούν να δανείζουν η μια στην άλλη ή σε επιχειρήσεις blue-chips. Η ρευστότητα στέγνωσε και ΗΠΑ και Ευρώπη διολίσθησαν σε σοβαρή ύφεση.
Η Fed ορθώς πλημμύρισε την οικονομία με ρευστότητα μετά την κατάρρευση της Lehman,λήγοντας έτσι τον τραπεζικό πανικό την άνοιξη του 2009. Οι αμερικανικές τράπεζες σταδιακά ανακεφαλαιοποιήθηκαν, με διοχέτευση δημόσιου χρήματος (με το Troubled Asset Relief Program), με τα κέρδη από τα δάνεια με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο από την Fed, την ανάκαμψη στις τιμές ενεργητικών και την παροχέτευση νέου μετοχικού κεφαλαίου. Η δημοσιονομική στήριξη στις ΗΠΑ έπαιξε ίσως έναν μικρό ρόλο στο ξεκίνημα της αμερικανικής ανάκαμψης το 2009 αλλά η προσπάθεια της Fed να ανατρέψει τον τραπεζικό πανικό, ήταν ο καθοριστικός παράγοντας.
Η ευρωζώνη, αντίθετα, απέτυχε να αντιμετωπίσει την εξίσου σοβαρή τραπεζική κρίση, ειδικά στις πιο αδύναμες οικονομίες της ευρωζώνης. Οι ελληνικές τράπεζες, με τα μεγάλα ανοίγματα στα εθνικά κρατικά ομόλογα, υπέστησαν καταστροφική απώλεια κεφαλαίου. Όταν άρχισαν να κυκλοφορούν οι φήμες τον Δεκέμβριο 2009 ότι η Ελλάδα ίσως κηρύξει στάση πληρωμών και εξέλθει από την ευρωζώνη, οι ελληνικές τράπεζες δεν μπορούσαν πλέον να εκδώσουν χρεόγραφα ή να προσελκύσουν καταθέσεις ή διατραπεζικές γραμμές πιστώσεων.
Με τις καταθέσεις να μειώνονται και χωρίς πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου, οι ελληνικές τράπεζες έκοψαν κάθετα τα δανεια, δημιουργώντας μια καταστροφική οικονομική ύφεση που συνεχίζει να βαθαίνει.
Η ελληνική οικονομία καταρρέει όχι κυρίως από την δημοσιονομική λιτότητα ή την έλλειψη εξωτερικής ανταγωνιστικότητας, αλλά από την χρόνια έλλειψη κεφαλαίου κίνησης. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν μπορούν να βρουν χρηματοδότηση. Από το 2010 η Ελλάδα προσπαθεί να σταθεροποιήσει μια εξελιγμένη σύγχρονη οικονομία ενώ το τραπεζικό σύστημα συρρικνώνεται δραματικά. Απλά δεν γίνεται. Η κατάρρευση του τραπεζικού κλάδου της Ελλάδας θυμίζει την δραματική συρρίκνωση τραπεζικού δανεισμού το 1929-33 στο Μεγάλο Κραχ.
Η τραπεζική αποστράγγιση της Ευρώπης δεν σταματά στην Ελλάδα. Οι οvernight καταθέσεις διολισθαίνουν από τα μεσα του 2010 στους τραπεζικούς κλάδους πολλών ακόμη κρατών της ευρωζώνης, όπως Ιρλανδία, Πορτογαλία και Ισπανία. Ως εκ τούτου ο τραπεζικός δανεισμός σε αυτές τις χώρες επίσης κόβεται, προκαλώντας την διπλή ύφεση που εκδηλώνεται σήμερα. Και η κατάσταση εύκολα θα επιδεινωθεί αν οι τράπεζες προσπαθήσουν να βελτιώσουν τους κεφαλαιακούς συντελεστές τους μειώνοντας παραπάνω τον δανεισμό, αντί να αντλήσουν νέα κεφάλαια.
Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι ευρωπαϊκές αρχές και ειδικά οι Γερμανοί πολιτικοί, αναγνωρίζουν την προτεραιότητα στο να σωθούν οι τράπεζες της ευρωζώνης και ειδικά της Ελλάδας και άλλων αδύναμων οικονομιών. Η European Banking Authorityεπιβάλει αυστηροτερα στάνταρ κεφαλαιακής επάρκειας χωρίς να δίνει σημασία στην κρίση που συνεχίζεται επιθετικά. Το επίκεντρο στις περικοπές των δαπανών υπό αυτές τις συνθήκες είναι όχι μόνο κακός οδηγός, αλλά τραγικά ανεπαρκές. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μειώσουν τα ελλειμματα ενώ τα φορολογικά έσοδα βουλιάζουν επειδή τα ίδια τα μισθολόγια μειώνονται δραματικά.
Ο τραπεζικός πανικός στην Ελλάδα επιταχύνεται και μπορεί εύκολα να σπρώξει την χώρα έξω από την ευρωζώνη, αν δεν ληφθούν μέτρα αποτροπής μαζικής φυγής από τις ελληνικές τράπεζες. Αν γίνουν μαζικές αναλήψεις και η Ελλάδα εξωθηθεί από το ευρώ, η έξοδος θα προκαλέσει πιθανότατα ακόμη μεγαλύτερη επίπτωση, καθώς η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία ίσως, θα υποστούν ταχείες αναλήψεις τραπεζικών καταθέσεων κι αυτές. Η απροθυμία της ευρωζώνης να κρατήσει την Ελλάδα στην κοινότητα, θα δημιουργήσει μια πανίσχυρη μονομερή κατεύθυνση ενάντια στην επιβίωση του ευρώ σε πολλές άλλες χώρες επίσης.
Η ευρωζώνη έχει μια τελευταία ελπίδα. Και τα κύρια σημεία της είναι τα εξής: Να αποκατασταθείκεφάλαιο κίνησης σε αδύναμες οικονομίες. Να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες, με άφθονο δημόσιο χρήμα όπως χρειάζεται. Η ΕΚΤ να γίνει πιο δυναμικός πιστωτής έσχατης ανάγκης για τις τράπεζες. Με δυο λόγια, η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει την συνεχιζόμενη τραπεζική κατάρρευση με αποφασιστικότητα, για να σώσει την Ευρώπη από μια αυτο-επιβαλόμενη κατάρρευση. Οι αξιόπιστες δημοσιονομικές στρατηγικές και οι αυξημένες επενδύσεις σε ανθρώπινο κεφάλαιο και σε υποδομές είναι οπωσδήποτε κομμάτι της μακροπρόθεσμης ανάκαμψης, αλλά η δημοσιονομική κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο μετά την διάσωση του κλονιζόμενου τραπεζικού κλάδου της Ευρώπης.
ΠΗΓΗ: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η Ντόρα “βγάζει μπροστά” τους δημάρχους
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Αντώνης το πρωί, Μέρκελ το βράδυ...
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
