2017-10-04 18:56:20
Η μονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή βρίσκεται σε κεντρική περιοχή της οροσειράς του Τροόδους, μέσα στην κοιλάδα της Μαραθάσας. Είναι κτισμένη στην ανατολική όχθη του ποταμού Σέτραχο,
απέναντι από το χωριό Καλοπαναγιώτης. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η μονή. Το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ηρακλείδιο, ανάγεται στον 11ο αιώνα. Σε μία επιγραφή του 15ου αιώνα που συνοδεύει πορτραίτα δωρητών στο νάρθηκα, η εκκλησία αναφέρεται ως καθολική, δηλαδή ως η κύρια ενοριακή εκκλησία τηςκοινότητας. Γνωρίζουμε ότι το μοναστήρι συνέχισε να υφίσταται μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Από τότε λειτουργεί μόνο σαν ναός. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ένα δωμάτιο των μοναστηριακών κτηρίων χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα διδασκαλίας για τα παιδιά του Καλοπαναγιώτη και των γύρω χωριών.
Το συγκρότημα των κτηρίων, όπως σώζεται σήμερα, είναι το αποτέλεσμα πολλών οικοδομήσεων και επεμβάσεων που ανάγονται σε διάφορες περιόδους. Το καθολικό, το νοτιότερο κτήριο του συγκροτήματος, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Κατά το 12ο αιώνα προστέθηκε στη βόρεια του πλευρά, πάνω από τον τάφο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, ένα καμαροσκέπαστο ομώνυμο παρεκκλήσιο. Αυτό κατέρρευσε και ξανακτίστηκε σχεδόν εξολοκλήρου το 18ο αιώνα. Στα μέσα του 15ου αιώνα κτίστηκε, στα δυτικά και των δύο προηγούμενων κτισμάτων, ένας κοινός νάρθηκας.
Κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα προστέθηκε στα βόρεια του παρεκκλησιού του Αγίου Ιωάννη, ένα καμαροσκέπαστο παρεκκλήσιο, γνωστό ως το «λατινικό» παρεκκλήσιο, λόγω της υπόθεσης ότι κτίστηκε για τις λατρευτικές ανάγκες των Λατίνων. Σε άγνωστη χρονική στιγμή, μεταξύ του 15ου και των αρχών του 18ου αιώνα, ολόκληρο το συγκρότημα καλύφθηκε από μια τεράστια ξύλινη στέγη με επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Έτσι, ο τρισυπόστατος αυτός ναός απέκτησε εξωτερικά την όψη ενός μεγάλου ξυλόστεγου κτηρίου.
Ο ζωγραφικός διάκοσμος της μονής του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή ακολουθεί τις διάφορες αρχιτεκτονικές αυτές φάσεις. Η αψίδα του Ιερού Βήματος του καθολικού του Αγίου Ηρακλειδίου, όπως και μερικά άλλα σημεία σώζουν σπαράγματα τοιχογραφιών του 11ου και 12ου αιώνα. Ο υπόλοιπος ναός είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 13ο και 14ο αιώνα. Αυτές αποτελούν ένα σημαντικό σύνολο και περιλαμβάνουν μερικές σπάνιες παραστάσεις όπως εκείνη του Αγίου Μανδηλίου στο βόρειο πεσσό του τρούλου.
Η φιλοξενία του Αβραάμ, τοιχογραφία γύρω στα 1500,
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή
Η διακόσμηση του νάρθηκα είναι μεταγενέστερη και αποτελεί, σύμφωνα με επιγραφή, έργο Κωσταντινουπολίτη ζωγράφου που κατέφυγε στην Κύπρο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1453. Οι τοιχογραφίες αυτές ακολουθούν τα ρεύματα της πρωτεύουσας, δεν είναι όμως ιδιαίτερα ποιοτικές. Αντιθέτως, οι τοιχογραφίες του «λατινικού» παρεκκλησιού που χρονολογούνται γύρω στα 1500, εντάσσονται στην «ιταλοβυζαντινή» τεχνοτροπία, η οποία συνδυάζει βυζαντινά στοιχεία με αντίστοιχα της ιταλικής τέχνης της Αναγέννησης. Πρόκειται στην ουσία για το πληρέστερο τοιχογραφικό σύνολο αυτής της τεχνοτροπίας που σώζεται στην Κύπρο. Το «λατινικό» παρεκκλήσιο, αν πράγματι είναι τέτοιο, υποδεικνύει τη συνύπαρξη των δύο δογμάτων κάτω από την ίδια στέγη, γεγονός που αντικατοπτρίζει την κατάσταση ανεκτικότητας που επικρατούσε στο νησί μετά και την ενωτική σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας του 1439.
Η Κάρα του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή
Αξιοσημείωτο είναι το ξύλινο τέμπλο του ναού του Αγίου Ηρακλειδίου, το οποίο φέρει γραπτή διακόσμηση που μιμείται οικόσημα, και χρονολογείται στο 13ο-14ο αιώνα. Πρόκειται για το αρχαιότερο σωζόμενο ξύλινο τέμπλο της Κύπρου. Αξίζει ακόμη να αναφερθεί ότι στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, σώζεται η κάρα του Αγίου, μέσα σε αργυρεπίχρυση λειψανοθήκη τοποθετημένη σε ειδική κόγχη. Στον τοίχο πάνω από τη λειψανοθήκη σώζονται πολλές υπογραφές επώνυμων και ανώνυμων προσκυνητών και περιηγητών που πέρασαν κατά καιρούς από τη μονή.
Προσκυνητάρι επι του Σέτραχου ποταμού που εικονίζει τη βάπτιση του
Αγίου Ηρακλειδίου από τους Αποστόλους, έναντι της Μονής
Εκτός από το συγκρότημα των εκκλησιών, σώζονται και άλλα μοναστικά κτίρια που περιλαμβάνουν κελιά, βοηθητικούς χώρους και ένα ελαιοτριβείο.
Πανηγυρίζει την 4η Οκτωβρίου.
Πηγή
paraklisi
απέναντι από το χωριό Καλοπαναγιώτης. Από το 1985 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς ιδρύθηκε η μονή. Το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Ηρακλείδιο, ανάγεται στον 11ο αιώνα. Σε μία επιγραφή του 15ου αιώνα που συνοδεύει πορτραίτα δωρητών στο νάρθηκα, η εκκλησία αναφέρεται ως καθολική, δηλαδή ως η κύρια ενοριακή εκκλησία τηςκοινότητας. Γνωρίζουμε ότι το μοναστήρι συνέχισε να υφίσταται μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα. Από τότε λειτουργεί μόνο σαν ναός. Στα μέσα του 19ου αιώνα, ένα δωμάτιο των μοναστηριακών κτηρίων χρησιμοποιήθηκε ως αίθουσα διδασκαλίας για τα παιδιά του Καλοπαναγιώτη και των γύρω χωριών.
Το συγκρότημα των κτηρίων, όπως σώζεται σήμερα, είναι το αποτέλεσμα πολλών οικοδομήσεων και επεμβάσεων που ανάγονται σε διάφορες περιόδους. Το καθολικό, το νοτιότερο κτήριο του συγκροτήματος, ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και χρονολογείται στον 11ο αιώνα. Κατά το 12ο αιώνα προστέθηκε στη βόρεια του πλευρά, πάνω από τον τάφο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, ένα καμαροσκέπαστο ομώνυμο παρεκκλήσιο. Αυτό κατέρρευσε και ξανακτίστηκε σχεδόν εξολοκλήρου το 18ο αιώνα. Στα μέσα του 15ου αιώνα κτίστηκε, στα δυτικά και των δύο προηγούμενων κτισμάτων, ένας κοινός νάρθηκας.
Κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα προστέθηκε στα βόρεια του παρεκκλησιού του Αγίου Ιωάννη, ένα καμαροσκέπαστο παρεκκλήσιο, γνωστό ως το «λατινικό» παρεκκλήσιο, λόγω της υπόθεσης ότι κτίστηκε για τις λατρευτικές ανάγκες των Λατίνων. Σε άγνωστη χρονική στιγμή, μεταξύ του 15ου και των αρχών του 18ου αιώνα, ολόκληρο το συγκρότημα καλύφθηκε από μια τεράστια ξύλινη στέγη με επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια. Έτσι, ο τρισυπόστατος αυτός ναός απέκτησε εξωτερικά την όψη ενός μεγάλου ξυλόστεγου κτηρίου.
Ο ζωγραφικός διάκοσμος της μονής του Αγίου Ιωάννου του Λαμπαδιστή ακολουθεί τις διάφορες αρχιτεκτονικές αυτές φάσεις. Η αψίδα του Ιερού Βήματος του καθολικού του Αγίου Ηρακλειδίου, όπως και μερικά άλλα σημεία σώζουν σπαράγματα τοιχογραφιών του 11ου και 12ου αιώνα. Ο υπόλοιπος ναός είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες που χρονολογούνται στο 13ο και 14ο αιώνα. Αυτές αποτελούν ένα σημαντικό σύνολο και περιλαμβάνουν μερικές σπάνιες παραστάσεις όπως εκείνη του Αγίου Μανδηλίου στο βόρειο πεσσό του τρούλου.
Η φιλοξενία του Αβραάμ, τοιχογραφία γύρω στα 1500,
Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή
Η διακόσμηση του νάρθηκα είναι μεταγενέστερη και αποτελεί, σύμφωνα με επιγραφή, έργο Κωσταντινουπολίτη ζωγράφου που κατέφυγε στην Κύπρο μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης στα 1453. Οι τοιχογραφίες αυτές ακολουθούν τα ρεύματα της πρωτεύουσας, δεν είναι όμως ιδιαίτερα ποιοτικές. Αντιθέτως, οι τοιχογραφίες του «λατινικού» παρεκκλησιού που χρονολογούνται γύρω στα 1500, εντάσσονται στην «ιταλοβυζαντινή» τεχνοτροπία, η οποία συνδυάζει βυζαντινά στοιχεία με αντίστοιχα της ιταλικής τέχνης της Αναγέννησης. Πρόκειται στην ουσία για το πληρέστερο τοιχογραφικό σύνολο αυτής της τεχνοτροπίας που σώζεται στην Κύπρο. Το «λατινικό» παρεκκλήσιο, αν πράγματι είναι τέτοιο, υποδεικνύει τη συνύπαρξη των δύο δογμάτων κάτω από την ίδια στέγη, γεγονός που αντικατοπτρίζει την κατάσταση ανεκτικότητας που επικρατούσε στο νησί μετά και την ενωτική σύνοδο της Φερράρας-Φλωρεντίας του 1439.
Η Κάρα του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή
Αξιοσημείωτο είναι το ξύλινο τέμπλο του ναού του Αγίου Ηρακλειδίου, το οποίο φέρει γραπτή διακόσμηση που μιμείται οικόσημα, και χρονολογείται στο 13ο-14ο αιώνα. Πρόκειται για το αρχαιότερο σωζόμενο ξύλινο τέμπλο της Κύπρου. Αξίζει ακόμη να αναφερθεί ότι στο παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, σώζεται η κάρα του Αγίου, μέσα σε αργυρεπίχρυση λειψανοθήκη τοποθετημένη σε ειδική κόγχη. Στον τοίχο πάνω από τη λειψανοθήκη σώζονται πολλές υπογραφές επώνυμων και ανώνυμων προσκυνητών και περιηγητών που πέρασαν κατά καιρούς από τη μονή.
Προσκυνητάρι επι του Σέτραχου ποταμού που εικονίζει τη βάπτιση του
Αγίου Ηρακλειδίου από τους Αποστόλους, έναντι της Μονής
Εκτός από το συγκρότημα των εκκλησιών, σώζονται και άλλα μοναστικά κτίρια που περιλαμβάνουν κελιά, βοηθητικούς χώρους και ένα ελαιοτριβείο.
Πανηγυρίζει την 4η Οκτωβρίου.
Πηγή
paraklisi
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
