2017-10-19 09:30:32
Tου Δρ. Κωνσταντίνου Φίλη*
Η περίπτωση της Καταλονίας, παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της (ιστορικά, γλωσσικά, πολιτιστικά), επιβεβαιώνει τη δυναμική του εθνικισμού. Αυτός λαμβάνει διάφορες μορφές, ανάλογα με την περίσταση. Μπορεί να τον «συναντήσουμε» σε επίπεδο κοινότητας, μειονοτήτων ή και εθνικό. Οι αιτίες ή η επίκληση λόγων επίσης ποικίλλουν. Συνήθως, δε, υπάρχει μια επίφαση εθνικού ή τοπικού συμφέροντος ώστε να ενεργοποιηθούν τα κοινωνικά αντανακλαστικά.
Υπάρχουν αυτοί που επιζητούν την (επιλεκτική) απεμπλοκή από τη μέγγενη της ΕΕ, η οποία αισθάνονται ότι τους πιέζει στην υιοθέτηση πολιτικών που δεν απηχούν τις απόψεις της κυρίαρχης πολιτικής ελίτ. Στην Πολωνία, η νομοθέτηση στην κατεύθυνση ελέγχου της δικαιοσύνης και επιβολής περιορισμών στη λειτουργία του κράτους δικαίου και των ΜΜΕ, που δικαίως προκάλεσε την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θεωρείται από την παρούσα κυβέρνηση ως επιβεβλημένη εθνική πολιτική. Στις λοιπές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, πρωτοστατούσης της Ουγγαρίας, η σημαία αντίστασης απέναντι την ΕΕ συνδέεται με την ποσόστωση των μετεγκαταστάσεων προσφύγων από τα κράτη-μέλη που δέχονται τις μεγαλύτερες πιέσεις. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θυσιάζεται στον βωμό του εθνικού συμφέροντος.
Ανάλογα πολιτικά κινήματα, που διεκδικούν την περιχαράκωση στα εθνικά όρια, υπάρχουν διάσπαρτα ανά την Ευρώπη. Μάλιστα, λόγω της συγκυρίας, ποντάρουν στην απογοήτευση μιας σημαντικής μερίδας της κοινωνίας, παρουσιάζοντας τον εθνικισμό ως τη μόνη λύση. Ακόμη και στην εκστρατεία που προηγήθηκε της θετικής ψήφου των Βρετανών υπέρ του Brexit, η συζήτηση κινήθηκε γύρω από την αδυναμία υπερεθνικών οργανισμών (αλλά και των εθνικών κυβερνήσεων) να προστατεύσουν τους πολίτες από την παγκοσμιοποίηση, την αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, την έλευση Ευρωπαίων οικονομικών μεταναστών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της βρετανικής ταυτότητας. Στη Γαλλία η Λεπέν εκμεταλλεύτηκε τις άνω των 2 εκατ. απώλειες θέσεων εργασίας, την αποβιομηχάνιση κυρίως της Ανατολικής Γαλλίας και σε κάποιον βαθμό το αίσθημα ανασφάλειας.
Στη Γερμανία και την Αυστρία οι εθνικιστικές δυνάμεις με νεοναζιστικά χαρακτηριστικά αξιοποίησαν την ανησυχία που προκάλεσαν οι αθρόες προσφυγικές – μεταναστευτικές ροές του 2015 και τα τρομοκρατικά χτυπήματα μετά τον Ιανουάριο του 2015, αλλά και την αγωνία για την καθίζηση των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων, παρά την ευημερία των αριθμών. Στις ΗΠΑ το «φαινόμενο Τραμπ» επικράτησε χάρη στο σύνθημα «η Αμερική πρώτα» και σε επικλήσεις περί οικονομικού προστατευτισμού και απομονωτισμού από τις διεθνείς ευθύνες που διατηρεί η υπερδύναμη. Πλέον η υποστήριξη σε εθνικιστικούς σχηματισμούς δεν αποτελεί ταμπού· αντιθέτως, «κουμπώνει» στους φόβους μερίδας των πολιτών που, συν τοις άλλοις, βομβαρδίζονται με fake news. Μάλιστα, στην Αυστρία το σενάριο συγκυβέρνησης μεταξύ του συντηρητικού κεντροδεξιού Κουρτς (τον θυμόμαστε ως ΥΠΕΞ να κατακεραυνώνει την Ελλάδα για τους χειρισμούς της στο Προσφυγικό) και των ακροδεξιών συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Σε μια τέτοια περίπτωση εισερχόμαστε στην επόμενη φάση, αυτή της απενοχοποίησης του εθνικιστικού ακροδεξιού μετώπου.
Ακόμη πιο σύνθετη είναι η περίπτωση των Βαλκανίων. Στα Δυτικά Βαλκάνια, εν προκειμένω, η αναβίωση των εθνικισμών συνδυαστικά με τις αποσχιστικές τάσεις -προϊόν της απομάκρυνσης από την ευρωπαϊκή προοπτική και της σοβούσας οικονομικής κρίσης- δύναται να αποσταθεροποιήσει την πολύπαθη περιοχή. Οι αλβανόφωνοι φλερτάρουν με την ιδέα της «Μεγάλης Αλβανίας», την οποία για οπορτουνιστικούς λόγους συντηρούν τα Τίρανα και ο Αλβανός πρωθυπουργός. Οι Σέρβοι σε Κόσοβο και Βοσνία-Ερζεγοβίνη αναζητούν τρόπους «επιστροφής» στη μητέρα πατρίδα. Στη FYROM έχει κοπάσει σχετικά η αντιπαράθεση μεταξύ Σλάβων και Αλβανών, πλην όμως υφέρπει η κόντρα, που δείχνει να υποδαυλίζεται από εξωτερικές δυνάμεις. Ετσι, τα Δυτικά Βαλκάνια εξελίσσονται σε μια ακόμη εστία έντασης μεταξύ Μόσχας, Ουάσιγκτον και Βρυξελλών. Πάντως, μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των τοπικών δυνάμεων έρχεται πιο κοντά τώρα που «αναμετρώνται» οι εθνικισμοί και δήθεν «τσεκάρεται» το πατριωτικό αίσθημα.
Η κατάληξη της υπόθεσης της Καταλονίας είναι κρίσιμη για την επόμενη μέρα όχι μόνο της Ισπανίας, αλλά και της Γηραιάς Ηπείρου. Το τελευταίο που χρειάζεται η ΕΕ σήμερα είναι να βρουν κοινό βηματισμό εθνικισμός και αυτοδιάθεση στο όνομα ενός υποτιθέμενα καλύτερου -παρότι άδηλου- μέλλοντος.
* Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο ένθετο ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ που κυκλοφορεί με την εφημερίδα «Νέα Σελίδα», 15/10/2017
==========================================
Ιδιοκτησία πνευματικών δικαιωμάτων του Geopolitics & Daily News - © 2017. Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του Geopolitics & Daily News. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες, γραφικά) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση ή αναφορά της σελίδας
geopolitics
Η περίπτωση της Καταλονίας, παρά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της (ιστορικά, γλωσσικά, πολιτιστικά), επιβεβαιώνει τη δυναμική του εθνικισμού. Αυτός λαμβάνει διάφορες μορφές, ανάλογα με την περίσταση. Μπορεί να τον «συναντήσουμε» σε επίπεδο κοινότητας, μειονοτήτων ή και εθνικό. Οι αιτίες ή η επίκληση λόγων επίσης ποικίλλουν. Συνήθως, δε, υπάρχει μια επίφαση εθνικού ή τοπικού συμφέροντος ώστε να ενεργοποιηθούν τα κοινωνικά αντανακλαστικά.
Υπάρχουν αυτοί που επιζητούν την (επιλεκτική) απεμπλοκή από τη μέγγενη της ΕΕ, η οποία αισθάνονται ότι τους πιέζει στην υιοθέτηση πολιτικών που δεν απηχούν τις απόψεις της κυρίαρχης πολιτικής ελίτ. Στην Πολωνία, η νομοθέτηση στην κατεύθυνση ελέγχου της δικαιοσύνης και επιβολής περιορισμών στη λειτουργία του κράτους δικαίου και των ΜΜΕ, που δικαίως προκάλεσε την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θεωρείται από την παρούσα κυβέρνηση ως επιβεβλημένη εθνική πολιτική. Στις λοιπές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, πρωτοστατούσης της Ουγγαρίας, η σημαία αντίστασης απέναντι την ΕΕ συνδέεται με την ποσόστωση των μετεγκαταστάσεων προσφύγων από τα κράτη-μέλη που δέχονται τις μεγαλύτερες πιέσεις. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θυσιάζεται στον βωμό του εθνικού συμφέροντος.
Ανάλογα πολιτικά κινήματα, που διεκδικούν την περιχαράκωση στα εθνικά όρια, υπάρχουν διάσπαρτα ανά την Ευρώπη. Μάλιστα, λόγω της συγκυρίας, ποντάρουν στην απογοήτευση μιας σημαντικής μερίδας της κοινωνίας, παρουσιάζοντας τον εθνικισμό ως τη μόνη λύση. Ακόμη και στην εκστρατεία που προηγήθηκε της θετικής ψήφου των Βρετανών υπέρ του Brexit, η συζήτηση κινήθηκε γύρω από την αδυναμία υπερεθνικών οργανισμών (αλλά και των εθνικών κυβερνήσεων) να προστατεύσουν τους πολίτες από την παγκοσμιοποίηση, την αύξηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων, την έλευση Ευρωπαίων οικονομικών μεταναστών και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της βρετανικής ταυτότητας. Στη Γαλλία η Λεπέν εκμεταλλεύτηκε τις άνω των 2 εκατ. απώλειες θέσεων εργασίας, την αποβιομηχάνιση κυρίως της Ανατολικής Γαλλίας και σε κάποιον βαθμό το αίσθημα ανασφάλειας.
Στη Γερμανία και την Αυστρία οι εθνικιστικές δυνάμεις με νεοναζιστικά χαρακτηριστικά αξιοποίησαν την ανησυχία που προκάλεσαν οι αθρόες προσφυγικές – μεταναστευτικές ροές του 2015 και τα τρομοκρατικά χτυπήματα μετά τον Ιανουάριο του 2015, αλλά και την αγωνία για την καθίζηση των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων, παρά την ευημερία των αριθμών. Στις ΗΠΑ το «φαινόμενο Τραμπ» επικράτησε χάρη στο σύνθημα «η Αμερική πρώτα» και σε επικλήσεις περί οικονομικού προστατευτισμού και απομονωτισμού από τις διεθνείς ευθύνες που διατηρεί η υπερδύναμη. Πλέον η υποστήριξη σε εθνικιστικούς σχηματισμούς δεν αποτελεί ταμπού· αντιθέτως, «κουμπώνει» στους φόβους μερίδας των πολιτών που, συν τοις άλλοις, βομβαρδίζονται με fake news. Μάλιστα, στην Αυστρία το σενάριο συγκυβέρνησης μεταξύ του συντηρητικού κεντροδεξιού Κουρτς (τον θυμόμαστε ως ΥΠΕΞ να κατακεραυνώνει την Ελλάδα για τους χειρισμούς της στο Προσφυγικό) και των ακροδεξιών συγκεντρώνει αρκετές πιθανότητες. Σε μια τέτοια περίπτωση εισερχόμαστε στην επόμενη φάση, αυτή της απενοχοποίησης του εθνικιστικού ακροδεξιού μετώπου.
Ακόμη πιο σύνθετη είναι η περίπτωση των Βαλκανίων. Στα Δυτικά Βαλκάνια, εν προκειμένω, η αναβίωση των εθνικισμών συνδυαστικά με τις αποσχιστικές τάσεις -προϊόν της απομάκρυνσης από την ευρωπαϊκή προοπτική και της σοβούσας οικονομικής κρίσης- δύναται να αποσταθεροποιήσει την πολύπαθη περιοχή. Οι αλβανόφωνοι φλερτάρουν με την ιδέα της «Μεγάλης Αλβανίας», την οποία για οπορτουνιστικούς λόγους συντηρούν τα Τίρανα και ο Αλβανός πρωθυπουργός. Οι Σέρβοι σε Κόσοβο και Βοσνία-Ερζεγοβίνη αναζητούν τρόπους «επιστροφής» στη μητέρα πατρίδα. Στη FYROM έχει κοπάσει σχετικά η αντιπαράθεση μεταξύ Σλάβων και Αλβανών, πλην όμως υφέρπει η κόντρα, που δείχνει να υποδαυλίζεται από εξωτερικές δυνάμεις. Ετσι, τα Δυτικά Βαλκάνια εξελίσσονται σε μια ακόμη εστία έντασης μεταξύ Μόσχας, Ουάσιγκτον και Βρυξελλών. Πάντως, μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των τοπικών δυνάμεων έρχεται πιο κοντά τώρα που «αναμετρώνται» οι εθνικισμοί και δήθεν «τσεκάρεται» το πατριωτικό αίσθημα.
Η κατάληξη της υπόθεσης της Καταλονίας είναι κρίσιμη για την επόμενη μέρα όχι μόνο της Ισπανίας, αλλά και της Γηραιάς Ηπείρου. Το τελευταίο που χρειάζεται η ΕΕ σήμερα είναι να βρουν κοινό βηματισμό εθνικισμός και αυτοδιάθεση στο όνομα ενός υποτιθέμενα καλύτερου -παρότι άδηλου- μέλλοντος.
* Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων
Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο ένθετο ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ που κυκλοφορεί με την εφημερίδα «Νέα Σελίδα», 15/10/2017
==========================================
Ιδιοκτησία πνευματικών δικαιωμάτων του Geopolitics & Daily News - © 2017. Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του Geopolitics & Daily News. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες, γραφικά) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση ή αναφορά της σελίδας
geopolitics
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η απόλυτη μαρινάδα για ζουμερές μπριζόλες
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
