2017-10-26 08:40:16
D.B. Ακούω συχνά να προτείνεται το Διαδίκτυο (internet) ως η μεγάλη λύση στα προβλήματα της κοινωνίας. Πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά το Διαδίκτυο όπως και άλλες τεχνολογίες, κρύβει πολλές δυνατότητες αλλά και πολλούς κινδύνους. Δεν μπορείτε να ρωτάτε: Ένα σφυρί είναι καλό η κακό.
Στα χέρια κάποιου που χτίζει σπίτι, είναι καλό στα χέρια ενός βασανιστή, είναι κακό. Το ίδιο και το Διαδίκτυο. Αλλά, ακόμη κι αν χρησιμοποιείται για καλό, είναι προφανές ότι δεν αποτελεί τη λύση σε όλα.
D.B. Όταν κάνουμε κάτι, οφείλουμε άραγε να έχουμε ξεκάθαρη ιδέα για τον μακροπρόθεσμο στόχο προκειμένου να επινοήσουμε μια στρατηγική;
Μαθαίνουμε δοκιμάζοντας. Δεν μπορούμε ν’ αρχίσουμε σήμερα διαθέτοντας την τρέχουσα γνώση, και να πούμε: Εντάξει, ας σχεδιάσουμε μια φιλελεύθερη κοινωνία. Πρέπει να αποκτήσουμε την ενόραση και τη γνώση που θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε βήμα-βήμα ως το τέλος. Ακριβώς όπως με κάθε άλλη πλευρά της ζωής, όσο περισσότερα κάνεις τόσο περισσότερα μαθαίνεις. Σχετίζεσαι με άλλους ανθρώπους και δημιουργείτε οργανώσεις, και μέσα από αυτές ξεπηδούν νέα προβλήματα, νέες μέθοδοι, νέες στρατηγικές.
Αν έρθει κάποιος με μια γενική στρατηγική, που να εφαρμόζεται για κάθε σκοπό, όλοι θα είναι κατευχαριστημένοι, κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια. Αν είχαν ρωτήσει τον Μαρξ Ποια είναι η στρατηγική για την ανατροπή του καπιταλισμού; θα γελούσε.
Ακόμη μια ιδιοφυΐα σε θέματα τακτικής, όπως ο Λένιν, δεν είχε γενική στρατηγική (άλλη εκτός από το ακολουθείστε με). Ο Λένιν και ο Τρότσκι προσάρμοσαν απλώς τις στρατηγικές σε συγκεκριμένες περιστάσεις, αναζητώντας έναν τρόπο να πάρουν στα χέρια τους την κρατική εξουσία (που, παρεμπιπτόντως, δεν νομίζω πως πρέπει να είναι ο δικός μας στόχος).
Πώς θα μπορούσε να υπάρξει μια γενική στρατηγική για την υπέρβαση των αυταρχικών θεσμών; Νομίζω ότι ερωτήσεις αυτού του είδους θέτουν κυρίως άνθρωποι που δεν επιθυμούν να εμπλακούν. Όταν εμπλέκεσαι, προκύπτουν πολλά προβλήματα τα οποία μπορείς να επεξεργαστείς.
Αυτό όμως δεν πρόκειται να συμβεί με το πάτημα ενός κουμπιού. Θα συμβεί με την αφοσιωμένη και προσεκτικά οργανωμένη δουλειά, που χτίζει, αργά αλλά σταθερά, την κατανόηση και τις σχέσεις των ανθρώπων, παράλληλα με τα υποστηρικτικά συστήματα και τους εναλλακτικούς θεσμούς. Τότε, κάτι μπορεί να γίνει.
D.B. Η Ουρβάσι Βάιντ (Urvashi Vaid), συγγραφέας του βιβλίου Εικονική ισότητα (Virtual Equality), επικρίνει σφοδρά αυτό που η ίδια αποκαλεί “καθαρολόγο αριστερά” (“purist left”) γιατί περιμένει το τέλειο όραμα, τη μία και μοναδική απάντηση, καθώς κι έναν χαρισματικό ηγέτη.
Συμφωνώ. Να μην περιμένουμε τον χαρισματικό ηγέτη ή την τέλεια και πλήρη απάντηση, είναι καλή συμβουλή. Στην πραγματικότητα, αν τυχόν μας προκόψει, θα είναι καταστροφή, όπως ήταν πάντοτε.
Αν κάτι ανθίσει μέσα από τη λαϊκή δράση και συμμετοχή, μπορεί να είναι υγιές. Ίσως να μην είναι, αλλά τουλάχιστον μπορεί να είναι. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει.
D.B. Θεωρούσατε πάντοτε τις από τα πάνω επιβαλλόμενες στρατηγικές και κινήσεις ως από τη φύση τους καταδικασμένες.
Μπορεί να πετύχουν μια χαρά το σκοπό για τον οποίο ακριβώς σχεδιάστηκαν —να διατηρήσουν την από τα πάνω καθοδήγηση, τον έλεγχο και την εξουσία. Δεν θα ’πρεπε να αποτελεί τρομερή έκπληξη για κανένα αν ένα πρωτοπόρο κόμμα κατέληγε να κυβερνά ένα ολοκληρωτικό κράτος.
D.B. Ο Χάουαρντ Ζιντ υποστηρίζει ότι είναι ανάγκη να αναγνωρίσουμε πως η πραγματική κοινωνική αλλαγή παίρνει χρόνο. Είναι ανάγκη να γίνουμε δρομείς μεγάλων αποστάσεων, όχι σπρίντερς. Τι νομίζετε γι’ αυτό;
Έχει δίκιο. Ήταν πολύ εντυπωσιακό αυτό που συνέβαινε σε μερικούς τομείς του φοιτητικού κινήματος τη δεκαετία του 1960 Δεν υπήρχε οργανωμένη, καλοστημένη, με λαϊκή βάση αριστερά για να δεχτεί στους κόλπους της τους φοιτητές, οπότε οι ηγέτες τους ήταν μερικές φορές πολύ νεαρά άτομα. Συχνά ήταν πολύ καλοί και έντιμοι αλλά η εμβέλεια πολλών —όχι όλων— από αυτού, ήταν πολύ μικρή. Η σκέψη ήταν: Χτυπάμε το πανεπιστήμιο Κολούμπια, κλείνουμε τα κτίρια για μια-δυο βδομάδες, και μετά έχουμε επανάσταση.
Δεν γίνονται έτσι τα πράγματα. Πρέπει να χτίζεις αργά και να διασφαλίζεις ότι το επόμενο βήμα σου θα προκόψει μέσα απ’ ό,τι έχει ήδη ριζώσει στις συνειδήσεις και τις στάσεις των ανθρώπων, την αντίληψή τους για το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες είναι δυνατόν να επιδιωχθεί.
Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να εκθέτεις τον εαυτό σου και τους άλλους στην καταστροφή όταν δεν υπάρχει μια κοινωνική βάση από την οποία χρειάζεται να προστατέψεις το κέρδος που αποκόμισες. Αυτό έχει συμβεί επανειλημμένα στα αντάρτικα κινήματα —κάποια στιγμή ο δυνατός σε συντρίβει. Πολύ από το πνεύμα του 1968 ήταν αυτής της μορφής. Ήταν καταστροφή για πολλούς που πήραν μέρος και άφησε μια θλιβερή κληρονομιά.
D.B. Έχετε προσέξει αν υπάρχει διαφορετική ανταπόκριση από διαφορετικά ακροατήρια;
Με τα χρόνια, έχω παρατηρήσει μια πολύ σημαντική διαφορά ανάμεσα στις διαλέξεις που δίνω σε ακροατήρια λίγο-πολύ ανώτερου επιπέδου, και στις συναντήσεις και συζητήσεις μου με λιγότερο προνομιούχους. Βρέθηκα πρόσφατα σε μια πόλη της Μασαχουσέτης σε μια συνάντηση που είχαν κανονίσει κάποιοι πολύ καλοί τοπικοί οργανωτές της κοινότητας —πολύ φτωχοί άνθρωποι, ακόμη και με τα παγκόσμια δεδομένα. Λίγο καιρό νωρίτερα, είχα περάσει ένα διάστημα στην ύπαιθρο της Δυτικής Βεγγάλης. Έπειτα βρέθηκα στην Κολομβία, μιλώντας σε ακτιβιστές που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δουλεύουν κάτω από τρομακτικές συνθήκες.
Σε μέρη σαν κι αυτά, οι άνθρωποι ποτέ δεν ρωτούν: Τι να κάνω; Λένε: Να τι κάνω. Τι γνώμη έχετε γι’ αυτό; Ίσως να επιδιώκουν αντιδράσεις και προτάσεις, αλλά ασχολούνται ήδη με το πρόβλημα. Δεν κάθονται να περιμένουν τη μαγική απάντηση, που δεν υπάρχει.
Όταν απευθύνομαι σε ακροατήρια ανώτερου μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου, με ρωτούν συνεχώς: Ποια είναι η λύση; Αν τους πω αυτονόητα πράγματα όπως: Διαλέξτε τον σκοπό σας και πηγαίνετε εθελοντές σε μια ομάδα που ασχολείται με αυτόν, αυτή δεν είναι ποτέ η απάντηση που θέλουν. Θέλουν κάτι σαν μαγικό κλειδί που θα τα λύσει όλα γρήγορα, εντυπωσιακά και αποτελεσματικά. Τέτοιες λύσεις δεν υπάρχουν. Υπάρχουν μόνο εκείνες οι λύσεις για τις οποίες μοχθούν στις πόλεις της Μασαχουσέτης, σε αυτοδιοικούμενα χωριά της Ινδίας, στο Κέντρο των Ιησουϊτών στην Κολομβία.
Άνθρωποι που έχουν όντως στρατευθεί στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής, συχνά κάτω από ασφυκτική πίεση και πολύ αντίξοες συνθήκες, μερικές φορές εγκαταλείπουν. Μπορεί να γίνει κι αυτό. Ωστόσο πολλοί εξακολουθούν τον αγώνα αποτελεσματικά και προκαλούν αλλαγές.
Αυτό υπήρξε αλήθεια για την ίδια την ιστορία μας. Τώρα που μιλάμε, αντιμετωπίζουμε πραγματικά προβλήματα, όπως η προστασία του κατώτατου επιπέδου της δημόσιας ιατρικής περίθαλψης, το σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, περιβαλλοντολογικά δικαιώματα, δικαιώματα των εργαζομένων. Αλλά δεν χρειάζεται να πάτε πολύ πίσω για να βρεθείτε στην εποχή που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να κερδίσουν αυτά τα δικαιώματα. Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή. Είναι πολύ καλύτερα να προστατεύεις κάτι παρά να προσπαθείς να το αποκτήσεις για πρώτη φορά.
Τα δικαιώματα αυτά είναι το αποτέλεσμα λαϊκής συμμετοχής και λαϊκών αγώνων. Αν υπάρχει άλλος τρόπος να τα κερδίσουμε, αυτός έχει κρατηθεί επτασφράγιστο μυστικό. Όμως τα ακροατήρια των προνομιούχων συχνά δεν θέλουν να ακούνε τέτοιες αλήθειες. Θέλουν μια γρήγορη απάντηση που θα κάνει στα γρήγορα τη δουλειά.
Νόαμ Τσόμσκι – Το κοινό καλό (Συνεντεύξεις με τον Ντέιβιντ Μπαρσαμιάν)
Επτά μεγάλης διάρκειας συνεντεύξεις του Νόαμ Τσόμσκι με τον Ντέιβιντ Μπαρσαμιάν. Ενότητες των συζητήσεων είναι “Το κοινό καλό” (με θέματα όπως: “Εκείνος ο επικίνδυνος ριζοσπάστης ο Αριστοτέλης”), “Ο γύρος του κόσμου” (“από το Μεξικό και τη Γουατεμάλα ως το Ανατολικό Τιμόρ και ο μύθος του χρέους του τρίτου κόσμου”), “Η αριστερά στις ΗΠΑ” (με θέματα όπως “Έχουν νόημα οι όροι Αριστερά και Δεξιά και τι μπορείς εσύ να κάνεις”).
Αντικλείδι
olalathos
Στα χέρια κάποιου που χτίζει σπίτι, είναι καλό στα χέρια ενός βασανιστή, είναι κακό. Το ίδιο και το Διαδίκτυο. Αλλά, ακόμη κι αν χρησιμοποιείται για καλό, είναι προφανές ότι δεν αποτελεί τη λύση σε όλα.
D.B. Όταν κάνουμε κάτι, οφείλουμε άραγε να έχουμε ξεκάθαρη ιδέα για τον μακροπρόθεσμο στόχο προκειμένου να επινοήσουμε μια στρατηγική;
Μαθαίνουμε δοκιμάζοντας. Δεν μπορούμε ν’ αρχίσουμε σήμερα διαθέτοντας την τρέχουσα γνώση, και να πούμε: Εντάξει, ας σχεδιάσουμε μια φιλελεύθερη κοινωνία. Πρέπει να αποκτήσουμε την ενόραση και τη γνώση που θα μας επιτρέψει να προχωρήσουμε βήμα-βήμα ως το τέλος. Ακριβώς όπως με κάθε άλλη πλευρά της ζωής, όσο περισσότερα κάνεις τόσο περισσότερα μαθαίνεις. Σχετίζεσαι με άλλους ανθρώπους και δημιουργείτε οργανώσεις, και μέσα από αυτές ξεπηδούν νέα προβλήματα, νέες μέθοδοι, νέες στρατηγικές.
Αν έρθει κάποιος με μια γενική στρατηγική, που να εφαρμόζεται για κάθε σκοπό, όλοι θα είναι κατευχαριστημένοι, κάτι τέτοιο όμως δεν συνέβη τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια. Αν είχαν ρωτήσει τον Μαρξ Ποια είναι η στρατηγική για την ανατροπή του καπιταλισμού; θα γελούσε.
Ακόμη μια ιδιοφυΐα σε θέματα τακτικής, όπως ο Λένιν, δεν είχε γενική στρατηγική (άλλη εκτός από το ακολουθείστε με). Ο Λένιν και ο Τρότσκι προσάρμοσαν απλώς τις στρατηγικές σε συγκεκριμένες περιστάσεις, αναζητώντας έναν τρόπο να πάρουν στα χέρια τους την κρατική εξουσία (που, παρεμπιπτόντως, δεν νομίζω πως πρέπει να είναι ο δικός μας στόχος).
Πώς θα μπορούσε να υπάρξει μια γενική στρατηγική για την υπέρβαση των αυταρχικών θεσμών; Νομίζω ότι ερωτήσεις αυτού του είδους θέτουν κυρίως άνθρωποι που δεν επιθυμούν να εμπλακούν. Όταν εμπλέκεσαι, προκύπτουν πολλά προβλήματα τα οποία μπορείς να επεξεργαστείς.
Αυτό όμως δεν πρόκειται να συμβεί με το πάτημα ενός κουμπιού. Θα συμβεί με την αφοσιωμένη και προσεκτικά οργανωμένη δουλειά, που χτίζει, αργά αλλά σταθερά, την κατανόηση και τις σχέσεις των ανθρώπων, παράλληλα με τα υποστηρικτικά συστήματα και τους εναλλακτικούς θεσμούς. Τότε, κάτι μπορεί να γίνει.
D.B. Η Ουρβάσι Βάιντ (Urvashi Vaid), συγγραφέας του βιβλίου Εικονική ισότητα (Virtual Equality), επικρίνει σφοδρά αυτό που η ίδια αποκαλεί “καθαρολόγο αριστερά” (“purist left”) γιατί περιμένει το τέλειο όραμα, τη μία και μοναδική απάντηση, καθώς κι έναν χαρισματικό ηγέτη.
Συμφωνώ. Να μην περιμένουμε τον χαρισματικό ηγέτη ή την τέλεια και πλήρη απάντηση, είναι καλή συμβουλή. Στην πραγματικότητα, αν τυχόν μας προκόψει, θα είναι καταστροφή, όπως ήταν πάντοτε.
Αν κάτι ανθίσει μέσα από τη λαϊκή δράση και συμμετοχή, μπορεί να είναι υγιές. Ίσως να μην είναι, αλλά τουλάχιστον μπορεί να είναι. Άλλος τρόπος δεν υπάρχει.
D.B. Θεωρούσατε πάντοτε τις από τα πάνω επιβαλλόμενες στρατηγικές και κινήσεις ως από τη φύση τους καταδικασμένες.
Μπορεί να πετύχουν μια χαρά το σκοπό για τον οποίο ακριβώς σχεδιάστηκαν —να διατηρήσουν την από τα πάνω καθοδήγηση, τον έλεγχο και την εξουσία. Δεν θα ’πρεπε να αποτελεί τρομερή έκπληξη για κανένα αν ένα πρωτοπόρο κόμμα κατέληγε να κυβερνά ένα ολοκληρωτικό κράτος.
D.B. Ο Χάουαρντ Ζιντ υποστηρίζει ότι είναι ανάγκη να αναγνωρίσουμε πως η πραγματική κοινωνική αλλαγή παίρνει χρόνο. Είναι ανάγκη να γίνουμε δρομείς μεγάλων αποστάσεων, όχι σπρίντερς. Τι νομίζετε γι’ αυτό;
Έχει δίκιο. Ήταν πολύ εντυπωσιακό αυτό που συνέβαινε σε μερικούς τομείς του φοιτητικού κινήματος τη δεκαετία του 1960 Δεν υπήρχε οργανωμένη, καλοστημένη, με λαϊκή βάση αριστερά για να δεχτεί στους κόλπους της τους φοιτητές, οπότε οι ηγέτες τους ήταν μερικές φορές πολύ νεαρά άτομα. Συχνά ήταν πολύ καλοί και έντιμοι αλλά η εμβέλεια πολλών —όχι όλων— από αυτού, ήταν πολύ μικρή. Η σκέψη ήταν: Χτυπάμε το πανεπιστήμιο Κολούμπια, κλείνουμε τα κτίρια για μια-δυο βδομάδες, και μετά έχουμε επανάσταση.
Δεν γίνονται έτσι τα πράγματα. Πρέπει να χτίζεις αργά και να διασφαλίζεις ότι το επόμενο βήμα σου θα προκόψει μέσα απ’ ό,τι έχει ήδη ριζώσει στις συνειδήσεις και τις στάσεις των ανθρώπων, την αντίληψή τους για το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες είναι δυνατόν να επιδιωχθεί.
Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα να εκθέτεις τον εαυτό σου και τους άλλους στην καταστροφή όταν δεν υπάρχει μια κοινωνική βάση από την οποία χρειάζεται να προστατέψεις το κέρδος που αποκόμισες. Αυτό έχει συμβεί επανειλημμένα στα αντάρτικα κινήματα —κάποια στιγμή ο δυνατός σε συντρίβει. Πολύ από το πνεύμα του 1968 ήταν αυτής της μορφής. Ήταν καταστροφή για πολλούς που πήραν μέρος και άφησε μια θλιβερή κληρονομιά.
D.B. Έχετε προσέξει αν υπάρχει διαφορετική ανταπόκριση από διαφορετικά ακροατήρια;
Με τα χρόνια, έχω παρατηρήσει μια πολύ σημαντική διαφορά ανάμεσα στις διαλέξεις που δίνω σε ακροατήρια λίγο-πολύ ανώτερου επιπέδου, και στις συναντήσεις και συζητήσεις μου με λιγότερο προνομιούχους. Βρέθηκα πρόσφατα σε μια πόλη της Μασαχουσέτης σε μια συνάντηση που είχαν κανονίσει κάποιοι πολύ καλοί τοπικοί οργανωτές της κοινότητας —πολύ φτωχοί άνθρωποι, ακόμη και με τα παγκόσμια δεδομένα. Λίγο καιρό νωρίτερα, είχα περάσει ένα διάστημα στην ύπαιθρο της Δυτικής Βεγγάλης. Έπειτα βρέθηκα στην Κολομβία, μιλώντας σε ακτιβιστές που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και δουλεύουν κάτω από τρομακτικές συνθήκες.
Σε μέρη σαν κι αυτά, οι άνθρωποι ποτέ δεν ρωτούν: Τι να κάνω; Λένε: Να τι κάνω. Τι γνώμη έχετε γι’ αυτό; Ίσως να επιδιώκουν αντιδράσεις και προτάσεις, αλλά ασχολούνται ήδη με το πρόβλημα. Δεν κάθονται να περιμένουν τη μαγική απάντηση, που δεν υπάρχει.
Όταν απευθύνομαι σε ακροατήρια ανώτερου μορφωτικού και κοινωνικού επιπέδου, με ρωτούν συνεχώς: Ποια είναι η λύση; Αν τους πω αυτονόητα πράγματα όπως: Διαλέξτε τον σκοπό σας και πηγαίνετε εθελοντές σε μια ομάδα που ασχολείται με αυτόν, αυτή δεν είναι ποτέ η απάντηση που θέλουν. Θέλουν κάτι σαν μαγικό κλειδί που θα τα λύσει όλα γρήγορα, εντυπωσιακά και αποτελεσματικά. Τέτοιες λύσεις δεν υπάρχουν. Υπάρχουν μόνο εκείνες οι λύσεις για τις οποίες μοχθούν στις πόλεις της Μασαχουσέτης, σε αυτοδιοικούμενα χωριά της Ινδίας, στο Κέντρο των Ιησουϊτών στην Κολομβία.
Άνθρωποι που έχουν όντως στρατευθεί στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζωής, συχνά κάτω από ασφυκτική πίεση και πολύ αντίξοες συνθήκες, μερικές φορές εγκαταλείπουν. Μπορεί να γίνει κι αυτό. Ωστόσο πολλοί εξακολουθούν τον αγώνα αποτελεσματικά και προκαλούν αλλαγές.
Αυτό υπήρξε αλήθεια για την ίδια την ιστορία μας. Τώρα που μιλάμε, αντιμετωπίζουμε πραγματικά προβλήματα, όπως η προστασία του κατώτατου επιπέδου της δημόσιας ιατρικής περίθαλψης, το σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης, περιβαλλοντολογικά δικαιώματα, δικαιώματα των εργαζομένων. Αλλά δεν χρειάζεται να πάτε πολύ πίσω για να βρεθείτε στην εποχή που οι άνθρωποι προσπαθούσαν να κερδίσουν αυτά τα δικαιώματα. Αυτή είναι μια μεγάλη αλλαγή. Είναι πολύ καλύτερα να προστατεύεις κάτι παρά να προσπαθείς να το αποκτήσεις για πρώτη φορά.
Τα δικαιώματα αυτά είναι το αποτέλεσμα λαϊκής συμμετοχής και λαϊκών αγώνων. Αν υπάρχει άλλος τρόπος να τα κερδίσουμε, αυτός έχει κρατηθεί επτασφράγιστο μυστικό. Όμως τα ακροατήρια των προνομιούχων συχνά δεν θέλουν να ακούνε τέτοιες αλήθειες. Θέλουν μια γρήγορη απάντηση που θα κάνει στα γρήγορα τη δουλειά.
Νόαμ Τσόμσκι – Το κοινό καλό (Συνεντεύξεις με τον Ντέιβιντ Μπαρσαμιάν)
Επτά μεγάλης διάρκειας συνεντεύξεις του Νόαμ Τσόμσκι με τον Ντέιβιντ Μπαρσαμιάν. Ενότητες των συζητήσεων είναι “Το κοινό καλό” (με θέματα όπως: “Εκείνος ο επικίνδυνος ριζοσπάστης ο Αριστοτέλης”), “Ο γύρος του κόσμου” (“από το Μεξικό και τη Γουατεμάλα ως το Ανατολικό Τιμόρ και ο μύθος του χρέους του τρίτου κόσμου”), “Η αριστερά στις ΗΠΑ” (με θέματα όπως “Έχουν νόημα οι όροι Αριστερά και Δεξιά και τι μπορείς εσύ να κάνεις”).
Αντικλείδι
olalathos
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Γιατί ο Άγιος Δημήτριος απεικονίζεται καβαλάρης σε κόκκινο άλογο.
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
