2018-01-03 16:19:41
Οι παραλίες της Επανομής, λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη, είναι συνήθως μια μέση λύση για όσους θέλουν να βουτήξουν το καλοκαίρι σε καθαρή θάλασσα, χωρίς να περάσουν ώρες στο μποτιλιάρισμα της Χαλκιδικής. Εκατοντάδες είναι όσοι πηγαίνουν στο παλιό «Κτήμα του Καραγκιόζη», στο λεγόμενο «ναυάγιο» ή στον Ποταμό. Κανένας όμως από τους παραθεριστές δεν πρόσεξε ποτέ ένα μικρό εξόγκωμα στα βράχια της ακτής. Ούτε τη λεπτή φιγούρα ενός νευρικού τύπου που πηγαινοερχόταν επί δύο χρόνια το 1999 στην άκρη ενός γκρεμού και περνούσε ώρες με ένα μικρό σκαρπέλο και ένα πεταμένο κουπί σκάβοντας στα βράχια. Κανείς επίσης δεν ήταν εκεί για να διακρίνει τον ενθουσιασμό του Νίκου Μπαχαρίδη όταν έβγαλε το τελευταίο κομμάτι μιας προϊστορικής χελώνας από την τομή του βράχου. Ούτε ο ίδιος όμως ήξερε τότε την ιστορική ανακάλυψη που είχε κάνει και θα περνούσαν περίπου 15 χρόνια για να μάθει ότι ήταν ο «πατέρας» του νέου είδους που πήρε το όνομά του, της Titanochelon bacharidisi.
«Μέσα στο εργαστήριο πηγαίνουμε μέχρι 250 εκατομμύρια χρόνια πίσω. Η πιο πρόσφατη εποχή σε σχέση με τη δική μας είναι μόλις 2 εκατομμύρια χρόνια», μας λέει χαμογελώντας ο Θεσσαλονικιός γλύπτης και ερευνητής Νίκος Μπαχαρίδης.
Γλυπτά σαν κοχύλια
Το εργαστήρι του δεν το πιάνει το μάτι. Χωμένο σχεδόν κάτω από τη γη, στα στενά της Τούμπας, φτιάχνει κορνίζες και γλυπτά. Από εκείνους που θα κατέβουν τα σκαλιά του, ορισμένοι θα παρατηρήσουν ότι τα γλυπτά του μοιάζουν με ιδιόμορφα κοχύλια. Αν μερικοί «ξύσουν» λίγο την επιφάνεια, θα τον ρωτήσουν για τα πετρώματα που έχει στις βιτρίνες του και θα μάθουν για τα ταξίδια πίσω στον χρόνο που κάνει ο κ. Μπαχαρίδης ως ερασιτέχνης παλαιοντολόγος με τα απολιθώματα που συλλέγει εδώ και χρόνια. «Τα μάτια», μας λέει, «είναι που μαθαίνουν να κοιτούν εκεί που πριν δεν έβλεπαν τίποτα», μας λέει και εμείς προσπαθούμε να κοιτάξουμε καλά που καθόμαστε για να μη σπάσουμε κάτι που έζησε εκατομμύρια χρόνια πριν και έφτασε άφθαρτο μέχρι τις μέρες μας.
«Η γλυπτική έγινε αφορμή για να ξεκινήσω με τα απολιθώματα και με βοήθησε στην αποκάλυψή τους», μας λέει με χαμηλή φωνή ο ερασιτέχνης παλαιοντολόγος. Λεπτός, αεικίνητος παρά τα 75 του χρόνια, τα μάτια του έχουν έναν παιδικό ενθουσιασμό όταν μας μιλάει για τα απολιθώματά του. Οταν ξεκινούσε την ενασχόλησή του με τη γλυπτική, έψαχνε στη φύση τα κατάλληλα υλικά και πειραματιζόταν συνεχώς. Δεν μπόρεσε να σπουδάσει την τέχνη του, αλλά, όπως και στην παλαιοντολογία, μελέτησε σε βάθος το αντικείμενο που αγαπούσε. «Οπως στη γλυπτική έχεις στο μυαλό σου μια ιδέα, μια φόρμα που θέλεις να τη μεταφέρεις στο μάρμαρο, έτσι στην αποκάλυψη των απολιθωμάτων πρέπει να κάνεις γλυπτική για να αφαιρέσεις το περίβλημα και να ανακαλύψεις τι υπάρχει μέσα. Αυτό ήταν μια περιπέτεια που μου άρεσε πολύ», σημειώνει και θυμάται το ξεκίνημά της στο όρος Ορλιακας των Γρεβενών πριν από 40 χρόνια. Στην πραγματικότητα, όμως, η περιπέτειά του ξεκίνησε εκατομμύρια χρόνια πριν.
Οι τεκτονικές ωδίνες άλλαξαν αρκετές φορές τη μορφολογία του πλανήτη και σε τέτοιες κοσμογονικές αλλαγές οφείλονται τα όρη και τα βραχώδη εδάφη των Γρεβενών, οι κορυφές της Πίνδου, τα βουνά που περιβάλλουν τη Βάλια Κάλντα και η θάλασσα που χωρίζει σήμερα τη Χαλκιδική από την Πέλλα. Σε ένα τέτοιο φαράγγι περπατούσε αμέριμνος ο τότε 35χρονος Νίκος Μπαχαρίδης πεζοπορώντας μέχρι το χωριό Σπήλαιο. «Κάθισα να ξεκουραστώ και είδα τυχαία ένα περίεργο απολίθωμα. Εμοιαζε με κέρατο ζώου και στην αρχή αυτό νόμιζα πως ήταν. Μετά όμως άρχισα να υποψιάζομαι ότι ήταν κάτι άλλο γιατί έβλεπα πάρα πολλά. Ηταν Ρουδιστές», μας λέει με υπερηφάνεια, μια κατηγορία απολιθωμένων μικροοργανισμών που ανήκουν στην Κρητιδική γεωλογική περίοδο, περίπου 145 εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας.
Σταδιακά, τα απολιθώματα έγιναν η πετριά του. Περιοχές προηγουμένως αδιάφορες αποκτούσαν συναρπαστικό ενδιαφέρον χάρη στα πετρώματα που έκρυβαν. «Εκεί που πρώτα δεν έβλεπα τίποτα άρχισα να βλέπω, το μάτι άρχισε να εξοικειώνεται, να παρατηρεί τα πάντα, με αποτέλεσμα να οξυνθεί πολύ η όρασή μου και να ξεχωρίζει σχήματα, μορφές και πετρώματα», σημειώνει. Μας μιλάει με ενθουσιασμό για τους Αμμωνίτες της Επιδαύρου που έζησαν μαζί με τους δεινόσαυρους, τα ζωικά απολιθώματα των Γρεβενών και του Πικερμίου, τις προσχώσεις των εδαφών που έχουν προστατεύσει διάφορα απολιθώματα κοντά στη Θεσσαλονίκη, τη βιβλιογραφία που ξεσήκωσε, τα ταξίδια που κάνει νοερά πίσω στον χρόνο. «Προσπαθώ να κάνω μια αναπαράσταση με το μυαλό μου, να δω τι συνέβαινε τότε, φέρνω στον νου μου τοπία που δεν τα έχω δει αλλά μπορεί να υπήρχαν. Ξεφεύγεις από την καθημερινότητα και μπαίνεις σε μια άλλη κατάσταση που δεν σε αφήνει».
Πριν από περίπου 5 εκατομμύρια χρόνια η Χαλκιδική ήταν ενωμένη με την πεδιάδα της Κατερίνης, ενώ στη θέση του Θερμαϊκού Κόλπου υπήρχαν ποτάμια και λίμνες και το κλίμα ήταν πιο ζεστό και υγρό. Οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την ανάπτυξη των γιγάντιων χερσαίων χελωνών που ξεπερνούσαν σε μήκος το ένα μέτρο, όπως αυτή που έχει πάνω σε ένα βάθρο στο εργαστήριο του ο Νίκος Μπαχαρίδης.
Ο σκελετός και το κρανίο της προϊστορικής χελώνας που ανακάλυψε ο κ. Μπαχαρίδης στα τέλη του ’90 σφηνωμένα σε έναν βράχο στην παραλία της Επανομής είναι ένα από τα πληρέστερα δείγματα στην Ευρώπη, όπως πιστοποιεί το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Με ένα παλιό κουπί και ελάχιστα εργαλεία και με τον φόβο να μην καταστραφούν τα οστά ο κ. Μπαχαρίδης, πέρασε δύο χρόνια στην άκρη του γκρεμού αφαιρώντας κομμάτια του απολιθώματος και μεταφέροντάς τα στο εργαστήριο του. Αφού τα καθάρισε και τα συντήρησε, είχε έρθει η ώρα της συναρμολόγησής τους. «Δεν είχα ξανακάνει κάτι τέτοιο, δεν υπήρχε κάποιο πρότυπο να ακολουθήσω αλλά με βοήθησε πάλι η εμπειρία μου στη γλυπτική», μας λέει. Το ίδιο το απολίθωμα τον καθοδηγούσε στη διαδικασία της συναρμολόγησης και πέρασε πολλές μέρες και νύχτες στο εργαστήριό του για να μην περισσέψει κανένα οστό λέει γελώντας. «Ευτυχώς όλα βρήκαν τη θέση τους», σημειώνει.
Η ονοματοδοσία
Ο κ. Μπαχαρίδης συνεργάστηκε τότε με τον δρα Παλαιοντολογίας Ευάγγελο Βλάχο για την εξέταση της χερσαίας χελώνας, η οποία ξεπερνούσε σε μέγεθος τα υφιστάμενα είδη και γι’ αυτό πήρε το όνομα Titanochelon bacharidisi προς τιμήν του ερασιτέχνη παλαιοντολόγου, ο οποίος έγινε επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Γεωλογίας και συμμετείχε ενεργά σε έρευνες στις παραθαλάσσιες περιοχές της Θεσσαλονίκης αλλά και στα Γρεβενά με την καθηγήτρια του τμήματος Ευαγγελία Τσουκαλά.
Πίσω στο υπόγειο εργαστήριο της Τούμπας ο Νίκος Μπαχαρίδης παίρνει μια ανάσα από τις δουλειές της ημέρας στον χαριτωμένο κήπο που έχει φτιάξει στην πίσω αυλή και έχει διακοσμήσει με τα υπαίθρια γλυπτά του. Εργαλεία, τροχοί, σφυριά και σκαρπέλα, πετρώματα, κοράλλια, σπόγγοι, απολιθωμένοι οργανισμοί είναι ο κόσμος του. Η συλλογή του αποτελείται από χιλιάδες κομμάτια, ένα μοναδικό σπονδυλωτό παζλ που ενώνει τις σκόρπιες πληροφορίες της φυσικής ιστορίας όλου του κόσμου, της εξέλιξης και της κλιματικής αλλαγής και κινδυνεύει να γίνει το ίδιο απολίθωμα εάν δεν αναδειχθεί σε έναν κατάλληλο χώρο. Ο ίδιος, πάντως, θα συνεχίσει την έρευνα όσο έχει δυνάμεις. «Ολη αυτή η γνώση που απέκτησα έχει μετουσιωθεί σε μια εμπειρία που δεν με αφήνει να σταματήσω. Με τρώει και συνεχίζω».
Πηγή Tromaktiko
«Μέσα στο εργαστήριο πηγαίνουμε μέχρι 250 εκατομμύρια χρόνια πίσω. Η πιο πρόσφατη εποχή σε σχέση με τη δική μας είναι μόλις 2 εκατομμύρια χρόνια», μας λέει χαμογελώντας ο Θεσσαλονικιός γλύπτης και ερευνητής Νίκος Μπαχαρίδης.
Γλυπτά σαν κοχύλια
Το εργαστήρι του δεν το πιάνει το μάτι. Χωμένο σχεδόν κάτω από τη γη, στα στενά της Τούμπας, φτιάχνει κορνίζες και γλυπτά. Από εκείνους που θα κατέβουν τα σκαλιά του, ορισμένοι θα παρατηρήσουν ότι τα γλυπτά του μοιάζουν με ιδιόμορφα κοχύλια. Αν μερικοί «ξύσουν» λίγο την επιφάνεια, θα τον ρωτήσουν για τα πετρώματα που έχει στις βιτρίνες του και θα μάθουν για τα ταξίδια πίσω στον χρόνο που κάνει ο κ. Μπαχαρίδης ως ερασιτέχνης παλαιοντολόγος με τα απολιθώματα που συλλέγει εδώ και χρόνια. «Τα μάτια», μας λέει, «είναι που μαθαίνουν να κοιτούν εκεί που πριν δεν έβλεπαν τίποτα», μας λέει και εμείς προσπαθούμε να κοιτάξουμε καλά που καθόμαστε για να μη σπάσουμε κάτι που έζησε εκατομμύρια χρόνια πριν και έφτασε άφθαρτο μέχρι τις μέρες μας.
«Η γλυπτική έγινε αφορμή για να ξεκινήσω με τα απολιθώματα και με βοήθησε στην αποκάλυψή τους», μας λέει με χαμηλή φωνή ο ερασιτέχνης παλαιοντολόγος. Λεπτός, αεικίνητος παρά τα 75 του χρόνια, τα μάτια του έχουν έναν παιδικό ενθουσιασμό όταν μας μιλάει για τα απολιθώματά του. Οταν ξεκινούσε την ενασχόλησή του με τη γλυπτική, έψαχνε στη φύση τα κατάλληλα υλικά και πειραματιζόταν συνεχώς. Δεν μπόρεσε να σπουδάσει την τέχνη του, αλλά, όπως και στην παλαιοντολογία, μελέτησε σε βάθος το αντικείμενο που αγαπούσε. «Οπως στη γλυπτική έχεις στο μυαλό σου μια ιδέα, μια φόρμα που θέλεις να τη μεταφέρεις στο μάρμαρο, έτσι στην αποκάλυψη των απολιθωμάτων πρέπει να κάνεις γλυπτική για να αφαιρέσεις το περίβλημα και να ανακαλύψεις τι υπάρχει μέσα. Αυτό ήταν μια περιπέτεια που μου άρεσε πολύ», σημειώνει και θυμάται το ξεκίνημά της στο όρος Ορλιακας των Γρεβενών πριν από 40 χρόνια. Στην πραγματικότητα, όμως, η περιπέτειά του ξεκίνησε εκατομμύρια χρόνια πριν.
Οι τεκτονικές ωδίνες άλλαξαν αρκετές φορές τη μορφολογία του πλανήτη και σε τέτοιες κοσμογονικές αλλαγές οφείλονται τα όρη και τα βραχώδη εδάφη των Γρεβενών, οι κορυφές της Πίνδου, τα βουνά που περιβάλλουν τη Βάλια Κάλντα και η θάλασσα που χωρίζει σήμερα τη Χαλκιδική από την Πέλλα. Σε ένα τέτοιο φαράγγι περπατούσε αμέριμνος ο τότε 35χρονος Νίκος Μπαχαρίδης πεζοπορώντας μέχρι το χωριό Σπήλαιο. «Κάθισα να ξεκουραστώ και είδα τυχαία ένα περίεργο απολίθωμα. Εμοιαζε με κέρατο ζώου και στην αρχή αυτό νόμιζα πως ήταν. Μετά όμως άρχισα να υποψιάζομαι ότι ήταν κάτι άλλο γιατί έβλεπα πάρα πολλά. Ηταν Ρουδιστές», μας λέει με υπερηφάνεια, μια κατηγορία απολιθωμένων μικροοργανισμών που ανήκουν στην Κρητιδική γεωλογική περίοδο, περίπου 145 εκατομμύρια χρόνια πριν από την εποχή μας.
Σταδιακά, τα απολιθώματα έγιναν η πετριά του. Περιοχές προηγουμένως αδιάφορες αποκτούσαν συναρπαστικό ενδιαφέρον χάρη στα πετρώματα που έκρυβαν. «Εκεί που πρώτα δεν έβλεπα τίποτα άρχισα να βλέπω, το μάτι άρχισε να εξοικειώνεται, να παρατηρεί τα πάντα, με αποτέλεσμα να οξυνθεί πολύ η όρασή μου και να ξεχωρίζει σχήματα, μορφές και πετρώματα», σημειώνει. Μας μιλάει με ενθουσιασμό για τους Αμμωνίτες της Επιδαύρου που έζησαν μαζί με τους δεινόσαυρους, τα ζωικά απολιθώματα των Γρεβενών και του Πικερμίου, τις προσχώσεις των εδαφών που έχουν προστατεύσει διάφορα απολιθώματα κοντά στη Θεσσαλονίκη, τη βιβλιογραφία που ξεσήκωσε, τα ταξίδια που κάνει νοερά πίσω στον χρόνο. «Προσπαθώ να κάνω μια αναπαράσταση με το μυαλό μου, να δω τι συνέβαινε τότε, φέρνω στον νου μου τοπία που δεν τα έχω δει αλλά μπορεί να υπήρχαν. Ξεφεύγεις από την καθημερινότητα και μπαίνεις σε μια άλλη κατάσταση που δεν σε αφήνει».
Πριν από περίπου 5 εκατομμύρια χρόνια η Χαλκιδική ήταν ενωμένη με την πεδιάδα της Κατερίνης, ενώ στη θέση του Θερμαϊκού Κόλπου υπήρχαν ποτάμια και λίμνες και το κλίμα ήταν πιο ζεστό και υγρό. Οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για την ανάπτυξη των γιγάντιων χερσαίων χελωνών που ξεπερνούσαν σε μήκος το ένα μέτρο, όπως αυτή που έχει πάνω σε ένα βάθρο στο εργαστήριο του ο Νίκος Μπαχαρίδης.
Ο σκελετός και το κρανίο της προϊστορικής χελώνας που ανακάλυψε ο κ. Μπαχαρίδης στα τέλη του ’90 σφηνωμένα σε έναν βράχο στην παραλία της Επανομής είναι ένα από τα πληρέστερα δείγματα στην Ευρώπη, όπως πιστοποιεί το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Με ένα παλιό κουπί και ελάχιστα εργαλεία και με τον φόβο να μην καταστραφούν τα οστά ο κ. Μπαχαρίδης, πέρασε δύο χρόνια στην άκρη του γκρεμού αφαιρώντας κομμάτια του απολιθώματος και μεταφέροντάς τα στο εργαστήριο του. Αφού τα καθάρισε και τα συντήρησε, είχε έρθει η ώρα της συναρμολόγησής τους. «Δεν είχα ξανακάνει κάτι τέτοιο, δεν υπήρχε κάποιο πρότυπο να ακολουθήσω αλλά με βοήθησε πάλι η εμπειρία μου στη γλυπτική», μας λέει. Το ίδιο το απολίθωμα τον καθοδηγούσε στη διαδικασία της συναρμολόγησης και πέρασε πολλές μέρες και νύχτες στο εργαστήριό του για να μην περισσέψει κανένα οστό λέει γελώντας. «Ευτυχώς όλα βρήκαν τη θέση τους», σημειώνει.
Η ονοματοδοσία
Ο κ. Μπαχαρίδης συνεργάστηκε τότε με τον δρα Παλαιοντολογίας Ευάγγελο Βλάχο για την εξέταση της χερσαίας χελώνας, η οποία ξεπερνούσε σε μέγεθος τα υφιστάμενα είδη και γι’ αυτό πήρε το όνομα Titanochelon bacharidisi προς τιμήν του ερασιτέχνη παλαιοντολόγου, ο οποίος έγινε επιστημονικός συνεργάτης του Τμήματος Γεωλογίας και συμμετείχε ενεργά σε έρευνες στις παραθαλάσσιες περιοχές της Θεσσαλονίκης αλλά και στα Γρεβενά με την καθηγήτρια του τμήματος Ευαγγελία Τσουκαλά.
Πίσω στο υπόγειο εργαστήριο της Τούμπας ο Νίκος Μπαχαρίδης παίρνει μια ανάσα από τις δουλειές της ημέρας στον χαριτωμένο κήπο που έχει φτιάξει στην πίσω αυλή και έχει διακοσμήσει με τα υπαίθρια γλυπτά του. Εργαλεία, τροχοί, σφυριά και σκαρπέλα, πετρώματα, κοράλλια, σπόγγοι, απολιθωμένοι οργανισμοί είναι ο κόσμος του. Η συλλογή του αποτελείται από χιλιάδες κομμάτια, ένα μοναδικό σπονδυλωτό παζλ που ενώνει τις σκόρπιες πληροφορίες της φυσικής ιστορίας όλου του κόσμου, της εξέλιξης και της κλιματικής αλλαγής και κινδυνεύει να γίνει το ίδιο απολίθωμα εάν δεν αναδειχθεί σε έναν κατάλληλο χώρο. Ο ίδιος, πάντως, θα συνεχίσει την έρευνα όσο έχει δυνάμεις. «Ολη αυτή η γνώση που απέκτησα έχει μετουσιωθεί σε μια εμπειρία που δεν με αφήνει να σταματήσω. Με τρώει και συνεχίζω».
Πηγή Tromaktiko
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το νέο σιδηροδρομικό δίκτυο της Κίνας «κοντράρει» τον ισημερινό της Γης
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
