2018-01-10 12:10:41
Συντάκτης: Σπύρος Μανουσέλης
Μολονότι ο σωματικός πόνος είναι ένα φυσιολογικό σωματικό φαινόμενο, το αίσθημα του πόνου που προκαλείται από τα ίδια αίτια είναι υποκειμενικό και, σε μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από τη νοητική-ψυχική διάθεση των ασθενών.
Με άλλα λόγια, αν ο πόνος που βιώνουμε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ψυχική-νοητική μας κατάσταση, τότε ο σωματικός πόνος δεν προκύπτει από τη μηχανική συσσώρευση επώδυνων ερεθισμάτων αλλά, αντίθετα, είναι το προϊόν της ιδιαίτερης αλληλεπίδρασης των αλγογόνων σημάτων με τον νου αυτού που τους βιώνει.
Αυτό το, από αρχαιοτάτων χρόνων, εμπειρικά διαπιστωμένο γεγονός επιβεβαιώνεται, σήμερα, από τις περισσότερες ειδικές βιοϊατρικές μελέτες, οι οποίες επιβεβαιώνουν ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η δράση της φαρμακευτικής αγωγής εξαρτάται σημαντικά από το κατάλληλο θεραπευτικό περιβάλλον και ενισχύεται από τη σχέση εμπιστοσύνης του ασθενούς με τον θεραπευτή.
Ισως η καλύτερη απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι η θεραπευτική δράση των ψευδοφαρμάκων, δηλαδή των εικονικών φαρμακευτικών ουσιών που χορηγούνται σκοπίμως στους ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε σκληρή φαρμακευτική αγωγή είτε ως κριτήριο αξιολόγησης της θεραπευτικής επίδρασης ενός πραγματικού φαρμάκου.
Τι ακριβώς είναι το φαινόμενο πλασέμπο (placebo effect); Αυτό το αξιοπερίεργο φαινόμενο περιγράφει τη θετική θεραπευτικά απόκριση ενός ασθενούς, ο οποίος εμφανίζει σαφή βελτίωση, ενώ λαμβάνει ως θεραπεία μόνο ένα «εικονικό φάρμακο»: μια ουσία που δεν ασκεί καμία πραγματική επίδραση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει!
Πρόκειται για ένα τυπικό φαινόμενο αυθυποβολής, κατά τη διάρκεια του οποίου, ο ασθενής πείθεται από τους γιατρούς ότι λαμβάνει ένα φάρμακο που υποτίθεται ότι μπορεί να τον βοηθήσει.
Το περίεργο είναι ότι περίπου στο 30% των περιπτώσεων αυτή η καλοπροαίρετη ιατρική πρακτική εξαπάτησης αποδεικνύεται θεραπευτική και οι ασθενείς εμφανίζουν σαφή βελτίωση χάρη αποκλειστικά στην αυθυποβολή.
Ωστόσο, τα εικονικά φαρμακευτικά σκευάσματα (τα λεγόμενα φάρμακα placebo) χρησιμοποιούνται ευρέως και συστηματικά στις ιατρικές μελέτες για τη σύγκριση της δράσης ή της αποτελεσματικότητας των πραγματικών φαρμάκων.
Εικονικά φάρμακα
πραγματική θεραπεία
Εχουν διατυπωθεί πολλές επιστημονικές εξηγήσεις που επιχειρούν να κατανοήσουν το φαινομενικά ανορθολογικό γεγονός ότι, τόσο συχνά, η θεραπεία με ψευδοφάρμακα αποδεικνύεται απροσδόκητα αποτελεσματική.
Ωστόσο, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι η βασική προϋπόθεση για την όποια θεραπευτική δράση των εικονικών φαρμάκων είναι η κατάκτηση από τον γιατρό της σχεδόν τυφλής εμπιστοσύνης του ασθενούς.
Το περίεργο είναι ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, η βαθύτατη προσδοκία για θεραπεία σε συνδυασμό με την παρουσία μιας «μαγικής» θεραπευτικής ουσίας αρκούν για τη βελτίωση της υγείας των ασθενών.
Το δύσκολο να εξηγηθεί είναι το πώς το φαινόμενο πλασέμπο μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση του έντονου σωματικού πόνου που συνοδεύει ορισμένες παθήσεις.
Μια πρώτη ψυχολογική εξήγηση είναι ότι το φαινόμενο αυτό σχετίζεται στενά με την κλασική εξαρτημένη μάθηση: έχοντας πεισθεί ή μάθει εμπειρικά οι ασθενείς ότι το ψευδοφάρμακο ασκεί όντως θετική επίδραση, ο εγκέφαλός τους, όποτε λαμβάνει το εικονικό φάρμακο, αντιδρά αυτομάτως παράγοντας τις ενδογενείς αναλγητικές ουσίες που θα απελευθέρωνε αν είχε όντως πάρει μια πραγματική αναλγητική φαρμακευτική ουσία!
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το οξύτατο αίσθημα του πόνου μειώνεται χωρίς την άμεση παρέμβαση μιας εξωγενούς αναλγητικής ουσίας, αλλά μόνο από την ισχυρή μας πεποίθηση ότι η λήψη του ψευδοφαρμάκου είναι όντως ευεργετική.
Ενα πολύ οικείο παράδειγμα μιας ανάλογης σωματικής αντίδρασης λόγω εξαρτημένης μάθησης –ενός υποσυνείδητου δηλαδή αυτόματου μαθησιακού μηχανισμού– είναι όταν η στοματική μας κοιλότητα γεμίζει σάλιο λίγο πριν φάμε.
Μια εναλλακτική εξήγηση αυτών των αινιγματικών φαινομένων σχετίζεται περισσότερο με τις προσδοκίες των ασθενών απέναντι σε μία συγκεκριμένη θεραπεία.
Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για ένα μάλλον «συνειδητό» νοητικό μηχανισμό, που ενεργοποιείται όταν παρατηρείται μια καλή αντίδραση του ασθενούς για τον θεραπευτικό χώρο και τον ιατρικό εξοπλισμό και μία θετική στάση από μέρους του γιατρού ή του θεραπευτή.
Μια πρώτη θετική αντίδραση που διευκολύνει και μας προδιαθέτει θετικά απέναντι στην προτεινόμενη θεραπεία.
Πρόκειται δηλαδή για παράγοντες που, ενώ αφορούν το «θεραπευτικό πλαίσιο», επιδρούν τελικά θετικά και στη θεραπευτική αγωγή.
Αυτό σημαίνει ότι, πολύ συχνά, οι επιτυχείς θεραπευτικές πρακτικές δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τις φαρμακευτικές ουσίες ή από τα τέλεια ιατρικά εργαλεία αλλά και από την ιατρική «αυθεντία» και από το αδιαφανές ιατρικό «εθιμοτυπικό» που ενίοτε επηρεάζει σημαντικά τη θεραπευτική αγωγή.
Τόσο η πρώτη όσο και η δεύτερη εξήγηση υπονοούν ότι η θεραπεία των ασθενών δεν εξαρτάται μόνο από τη δραστικότητα ή την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών ουσιών που προσλαμβάνουν, αλλά και από το πώς οι ασθενείς αντιλαμβάνονται, βιώνουν ή απλώς φαντασιώνονται τη συγκεκριμένη ιατρική αγωγή.
Σε τελευταία ανάλυση, κάθε επιτυχής θεραπευτική πρακτική δεν βασίζεται αποκλειστικά στις ικανότητες του γιατρού, αλλά σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την προσωπικότητα και τη συνεργασία του ασθενούς!
Οι πιο πρόσφατες σχετικές έρευνες επιβεβαιώνουν ότι ο ανθρώπινος νους αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες που κρίνουν την αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας: οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες του ασθενούς συνδιαμορφώνουν τόσο το θεραπευτικό αποτέλεσμα όσο και τις τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες κάθε ιατρικής αγωγής.
olalathos
Μολονότι ο σωματικός πόνος είναι ένα φυσιολογικό σωματικό φαινόμενο, το αίσθημα του πόνου που προκαλείται από τα ίδια αίτια είναι υποκειμενικό και, σε μεγάλο βαθμό, εξαρτάται από τη νοητική-ψυχική διάθεση των ασθενών.
Με άλλα λόγια, αν ο πόνος που βιώνουμε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ψυχική-νοητική μας κατάσταση, τότε ο σωματικός πόνος δεν προκύπτει από τη μηχανική συσσώρευση επώδυνων ερεθισμάτων αλλά, αντίθετα, είναι το προϊόν της ιδιαίτερης αλληλεπίδρασης των αλγογόνων σημάτων με τον νου αυτού που τους βιώνει.
Αυτό το, από αρχαιοτάτων χρόνων, εμπειρικά διαπιστωμένο γεγονός επιβεβαιώνεται, σήμερα, από τις περισσότερες ειδικές βιοϊατρικές μελέτες, οι οποίες επιβεβαιώνουν ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η δράση της φαρμακευτικής αγωγής εξαρτάται σημαντικά από το κατάλληλο θεραπευτικό περιβάλλον και ενισχύεται από τη σχέση εμπιστοσύνης του ασθενούς με τον θεραπευτή.
Ισως η καλύτερη απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι η θεραπευτική δράση των ψευδοφαρμάκων, δηλαδή των εικονικών φαρμακευτικών ουσιών που χορηγούνται σκοπίμως στους ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε σκληρή φαρμακευτική αγωγή είτε ως κριτήριο αξιολόγησης της θεραπευτικής επίδρασης ενός πραγματικού φαρμάκου.
Τι ακριβώς είναι το φαινόμενο πλασέμπο (placebo effect); Αυτό το αξιοπερίεργο φαινόμενο περιγράφει τη θετική θεραπευτικά απόκριση ενός ασθενούς, ο οποίος εμφανίζει σαφή βελτίωση, ενώ λαμβάνει ως θεραπεία μόνο ένα «εικονικό φάρμακο»: μια ουσία που δεν ασκεί καμία πραγματική επίδραση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει!
Πρόκειται για ένα τυπικό φαινόμενο αυθυποβολής, κατά τη διάρκεια του οποίου, ο ασθενής πείθεται από τους γιατρούς ότι λαμβάνει ένα φάρμακο που υποτίθεται ότι μπορεί να τον βοηθήσει.
Το περίεργο είναι ότι περίπου στο 30% των περιπτώσεων αυτή η καλοπροαίρετη ιατρική πρακτική εξαπάτησης αποδεικνύεται θεραπευτική και οι ασθενείς εμφανίζουν σαφή βελτίωση χάρη αποκλειστικά στην αυθυποβολή.
Ωστόσο, τα εικονικά φαρμακευτικά σκευάσματα (τα λεγόμενα φάρμακα placebo) χρησιμοποιούνται ευρέως και συστηματικά στις ιατρικές μελέτες για τη σύγκριση της δράσης ή της αποτελεσματικότητας των πραγματικών φαρμάκων.
Εικονικά φάρμακα
πραγματική θεραπεία
Εχουν διατυπωθεί πολλές επιστημονικές εξηγήσεις που επιχειρούν να κατανοήσουν το φαινομενικά ανορθολογικό γεγονός ότι, τόσο συχνά, η θεραπεία με ψευδοφάρμακα αποδεικνύεται απροσδόκητα αποτελεσματική.
Ωστόσο, οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι η βασική προϋπόθεση για την όποια θεραπευτική δράση των εικονικών φαρμάκων είναι η κατάκτηση από τον γιατρό της σχεδόν τυφλής εμπιστοσύνης του ασθενούς.
Το περίεργο είναι ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, η βαθύτατη προσδοκία για θεραπεία σε συνδυασμό με την παρουσία μιας «μαγικής» θεραπευτικής ουσίας αρκούν για τη βελτίωση της υγείας των ασθενών.
Το δύσκολο να εξηγηθεί είναι το πώς το φαινόμενο πλασέμπο μπορεί να συμβάλει στην αντιμετώπιση του έντονου σωματικού πόνου που συνοδεύει ορισμένες παθήσεις.
Μια πρώτη ψυχολογική εξήγηση είναι ότι το φαινόμενο αυτό σχετίζεται στενά με την κλασική εξαρτημένη μάθηση: έχοντας πεισθεί ή μάθει εμπειρικά οι ασθενείς ότι το ψευδοφάρμακο ασκεί όντως θετική επίδραση, ο εγκέφαλός τους, όποτε λαμβάνει το εικονικό φάρμακο, αντιδρά αυτομάτως παράγοντας τις ενδογενείς αναλγητικές ουσίες που θα απελευθέρωνε αν είχε όντως πάρει μια πραγματική αναλγητική φαρμακευτική ουσία!
Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το οξύτατο αίσθημα του πόνου μειώνεται χωρίς την άμεση παρέμβαση μιας εξωγενούς αναλγητικής ουσίας, αλλά μόνο από την ισχυρή μας πεποίθηση ότι η λήψη του ψευδοφαρμάκου είναι όντως ευεργετική.
Ενα πολύ οικείο παράδειγμα μιας ανάλογης σωματικής αντίδρασης λόγω εξαρτημένης μάθησης –ενός υποσυνείδητου δηλαδή αυτόματου μαθησιακού μηχανισμού– είναι όταν η στοματική μας κοιλότητα γεμίζει σάλιο λίγο πριν φάμε.
Μια εναλλακτική εξήγηση αυτών των αινιγματικών φαινομένων σχετίζεται περισσότερο με τις προσδοκίες των ασθενών απέναντι σε μία συγκεκριμένη θεραπεία.
Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για ένα μάλλον «συνειδητό» νοητικό μηχανισμό, που ενεργοποιείται όταν παρατηρείται μια καλή αντίδραση του ασθενούς για τον θεραπευτικό χώρο και τον ιατρικό εξοπλισμό και μία θετική στάση από μέρους του γιατρού ή του θεραπευτή.
Μια πρώτη θετική αντίδραση που διευκολύνει και μας προδιαθέτει θετικά απέναντι στην προτεινόμενη θεραπεία.
Πρόκειται δηλαδή για παράγοντες που, ενώ αφορούν το «θεραπευτικό πλαίσιο», επιδρούν τελικά θετικά και στη θεραπευτική αγωγή.
Αυτό σημαίνει ότι, πολύ συχνά, οι επιτυχείς θεραπευτικές πρακτικές δεν εξαρτώνται αποκλειστικά από τις φαρμακευτικές ουσίες ή από τα τέλεια ιατρικά εργαλεία αλλά και από την ιατρική «αυθεντία» και από το αδιαφανές ιατρικό «εθιμοτυπικό» που ενίοτε επηρεάζει σημαντικά τη θεραπευτική αγωγή.
Τόσο η πρώτη όσο και η δεύτερη εξήγηση υπονοούν ότι η θεραπεία των ασθενών δεν εξαρτάται μόνο από τη δραστικότητα ή την αποτελεσματικότητα των φαρμακευτικών ουσιών που προσλαμβάνουν, αλλά και από το πώς οι ασθενείς αντιλαμβάνονται, βιώνουν ή απλώς φαντασιώνονται τη συγκεκριμένη ιατρική αγωγή.
Σε τελευταία ανάλυση, κάθε επιτυχής θεραπευτική πρακτική δεν βασίζεται αποκλειστικά στις ικανότητες του γιατρού, αλλά σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από την προσωπικότητα και τη συνεργασία του ασθενούς!
Οι πιο πρόσφατες σχετικές έρευνες επιβεβαιώνουν ότι ο ανθρώπινος νους αποτελεί έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες που κρίνουν την αποτελεσματικότητα μιας θεραπείας: οι πεποιθήσεις και οι προσδοκίες του ασθενούς συνδιαμορφώνουν τόσο το θεραπευτικό αποτέλεσμα όσο και τις τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες κάθε ιατρικής αγωγής.
olalathos
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Γιώργος Καλλιακμάνης: Το βραβείο ανήκει σε όλους τους συναδέλφους μου
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
