2018-04-04 19:52:36
… η ανάγκη των ανθρώπων για μυθοπλασία (confabulation). Ο νους μας αποτελείται από αφηγήσεις ιστοριών Σε κάθε στιγμή του παρόντος, μια πλημμύρα από πληροφορίες για τον πραγματικό κόσμο γεμίζει τις αισθήσεις μας.
Επιπλέον των αυστηρών περιορισμών των αισθήσεών μας υπάρχει και το γεγονός ότι οι πληροφορίες που δέχονται υπερβαίνουν κατά πολύ την ποσότητα που μπορεί να επεξεργαστεί ο εγκέφαλος. Για να αυξήσουμε το ποσοστό αυτό, επιστρατεύουμε ιστορίες παρελθόντων συμβάντων οι οποίες προσφέρουν πλαίσιο και νόημα. Τις συγκρίνουμε με το παρελθόν που εκδιπλώνεται, ώστε να εφαρμόσουμε τις αποφάσεις που ελήφθησαν παλαιότερα, είτε σωστές είτε λάθος.
Κατόπιν κοιτάμε μπροστά και δημιουργούμε πολλαπλά ανταγωνιστικά σενάρια. Όλα αυτά σταθμίζονται μεταξύ τους μέσω της κατασταλτικής ή ενισχυτικής επίδρασης που ασκούν διεγερμένα κέντρα συναισθημάτων. Η επιλογή γίνεται στα ασυνείδητα κέντρα του εγκεφάλου, όπως προκύπτει από πρόσφατες μελέτες, αρκετά δευτερόλεπτα πριν η απόφαση φθάσει στο συνειδητό μέρος.
Η συνειδητή νοητική ζωή είναι χτισμένη εξ ολοκλήρου από μυθοπλασία. Πρόκειται για μια συνεχή επισκόπηση ιστοριών βιωμένων στο παρελθόν και ανταγωνιστικών ιστοριών που επινοούνται για το μέλλον. Εξ ανάγκης, οι περισσότερες συμβιβάζονται με τον παρόντα πραγματικό κόσμο όσο καλύτερα είναι δυνατόν να τις επεξεργαστούν οι μάλλον πενιχρές αισθήσεις μας. Οι αναμνήσεις παρελθόντων επεισοδίων επαναλαμβάνονται για ευχαρίστηση, για επανάληψη, για σχεδιασμό ή για ποικίλους συνδυασμούς των τριών. Ορισμένες αναμνήσεις μετατρέπονται σε αφαιρέσεις και μεταφορές, τις υψηλότερες γενικές μονάδες που αυξάνουν την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της συνειδητής διεργασίας.
Το μεγαλύτερο μέρος της συνειδητής δραστηριότητας περιλαμβάνει στοιχεία κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Μας συναρπάζουν οι ιστορίες και οι συναισθηματικές αποκρίσεις των άλλων. Παίζουμε παιχνίδια, τόσο φανταστικά όσο και πραγματικά, βασισμένα στην αναγνώριση προθέσεων και πιθανών αποκρίσεων. Οι περίτεχνες ιστορίες αυτού του επιπέδου απαιτούν μεγάλο εγκέφαλο με τεράστιες τράπεζες μνήμης. Στον ανθρώπινο κόσμο, η ικανότητα αυτή εξελίχθηκε πολύ παλιά για να βοηθήσει στην επιβίωση.
Αν η συνείδηση έχει υλική βάση, δεν θα μπορούσε να ισχύει το ίδιο και για την ελεύθερη βούληση; Για να το θέσουμε διαφορετικά, τι είναι αυτό, αν είναι κάτι, στις πολύπλευρες εγκεφαλικές δραστηριότητες που θα μπορούσε να διαχωριστεί από τον μηχανισμό του εγκεφάλου με σκοπό να δημιουργεί δικά του σενάρια και να παίρνει δικές του αποφάσεις; Η απάντηση, φυσικά, είναι ο εαυτός. Και τι θα μπορούσε να είναι αυτό; Πού βρίσκεται;
Ο εαυτός δεν μπορεί να υπάρξει ως παραφυσικό ον που ζει από μόνο του μέσα στον εγκέφαλο. Αντιθέτως, είναι ο κεντρικός δραματικός χαρακτήρας των σεναρίων της μυθοπλασίας. Στις ιστορίες αυτές βρίσκεται πάντοτε στο κέντρο της σκηνής —αν όχι ως συμμετέχων, τουλάχιστον ως παρατηρητής και σχολιαστής—, καθώς εκεί φθάνουν και συνδυάζονται όλες οι αισθητικές πληροφορίες. Οι ιστορίες που συνθέτουν τον συνειδητό νου δεν μπορούν να αφαιρεθούν από το υλικό νευροβιολογικό σύστημα του νου, το οποίο λειτουργεί ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός μαζί. Ο εαυτός, παρά την ψευδαίσθηση της ανεξαρτησίας του που δημιουργείται στα σενάρια αυτά, είναι μέρος της ανατομικής και της φυσιολογίας του σώματος.
Η δυνατότητα να εξηγήσουμε τη συνείδηση, όμως, θα είναι πάντοτε περιορισμένη. Υποθέστε πως οι νευροεπιστήμονες έχουν με κάποιον τρόπο καταφέρει να μάθουν λεπτομερώς όλες τις διεργασίες του εγκεφάλου ενός ατόμου. Θα μπορούσαν τότε να εξηγήσουν τον νου του συγκεκριμένου ατόμου; Όχι, ούτε κατά διάνοια. Αυτό θα απαιτούσε άνοιγμα των τεράστιων εγκεφαλικών αποθηκών των ιδιαίτερων αναμνήσεων, τόσο των εικόνων και των συμβάντων που μπορούν να ανακληθούν άμεσα όσο και όσων βρίσκονται θαμμένα βαθιά στο ασυνείδητο. Και αν ήταν δυνατόν κάτι τέτοιο, ακόμη και με περιορισμένο τρόπο, η επίτευξή του θα τροποποιούσε τις αναμνήσεις και τα συναισθηματικά κέντρα που αποκρίνονται σε εκείνες, οδηγώντας στην ανάδυση ενός νέου νου.
Υπάρχει επίσης το στοιχείο της τύχης. Το σώμα και ο εγκέφαλος περιλαμβάνουν μυριάδες από επικοινωνούντα κύτταρα, τα οποία αλλάζουν σε ασύμφωνα μοτίβα που ούτε να τα φανταστεί μπορεί ο συνειδητός νους τον οποίο συνθέτουν. Τα κύτταρα βομβαρδίζονται κάθε στιγμή από εξωτερικά ερεθίσματα, που δεν μπορεί να προβλέψει η ανθρώπινη νοημοσύνη. Καθένα από τα συμβάντα αυτά μπορεί να προκαλέσει έναν καταρράκτη αλλαγών στα τοπικά νευρωνικά μοτίβα, και τα προκύπτοντα σενάρια στον νου κάθε ατόμου είναι άπειρα στις λεπτομέρειές τους. Το περιεχόμενο είναι δυναμικό και αλλάζει κάθε στιγμή ανάλογα με τη μοναδική ιστορία και φυσιολογία του κάθε ατόμου.
Δεδομένου ότι ο ατομικός νους δεν μπορεί να περιγράφει πλήρως από τον εαυτό του ή από οποιονδήποτε άλλον ερευνητή, ο εαυτός —ο διάσημος πρωταγωνιστής στα σενάρια της συνείδησης— μπορεί να συνεχίσει να πιστεύει στην ανεξαρτησία του και στην ελεύθερη βούληση. Και αυτή είναι μια πολύ ευτυχής δαρβινική συνθήκη. Η εμπιστοσύνη στην ελεύθερη βούληση έχει βιολογική προσαρμοστική αξία. Χωρίς αυτήν, ο συνειδητός νους —στην καλύτερη περίπτωση, το εύθραυστο τζάμι ενός σκοτεινού παράθυρου στον πραγματικό κόσμο— θα ήταν καταδικασμένος στη μοιρολατρία. Σαν φυλακισμένος καταδικασμένος να ζει ισοβίως στην απομόνωση, στερημένος από κάθε ελευθερία εξερεύνησης και λαχταρώντας μια κάποια έκπληξη, θα έφθινε.
Επομένως, υπάρχει τελικά ελεύθερη βούληση; Ναι, υπάρχει- αν όχι στην απώτατη πραγματικότητα, τουλάχιστον υπό τη λειτουργική έννοια που είναι αναγκαία για την ψυχική μας υγεία —για να έχουμε σώας τα φρένας— και, ως εκ τούτου, για τη διαιώνιση του ανθρώπινου είδους.
E.O Wilson – Το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης
Πηγή Tromaktiko
Επιπλέον των αυστηρών περιορισμών των αισθήσεών μας υπάρχει και το γεγονός ότι οι πληροφορίες που δέχονται υπερβαίνουν κατά πολύ την ποσότητα που μπορεί να επεξεργαστεί ο εγκέφαλος. Για να αυξήσουμε το ποσοστό αυτό, επιστρατεύουμε ιστορίες παρελθόντων συμβάντων οι οποίες προσφέρουν πλαίσιο και νόημα. Τις συγκρίνουμε με το παρελθόν που εκδιπλώνεται, ώστε να εφαρμόσουμε τις αποφάσεις που ελήφθησαν παλαιότερα, είτε σωστές είτε λάθος.
Κατόπιν κοιτάμε μπροστά και δημιουργούμε πολλαπλά ανταγωνιστικά σενάρια. Όλα αυτά σταθμίζονται μεταξύ τους μέσω της κατασταλτικής ή ενισχυτικής επίδρασης που ασκούν διεγερμένα κέντρα συναισθημάτων. Η επιλογή γίνεται στα ασυνείδητα κέντρα του εγκεφάλου, όπως προκύπτει από πρόσφατες μελέτες, αρκετά δευτερόλεπτα πριν η απόφαση φθάσει στο συνειδητό μέρος.
Η συνειδητή νοητική ζωή είναι χτισμένη εξ ολοκλήρου από μυθοπλασία. Πρόκειται για μια συνεχή επισκόπηση ιστοριών βιωμένων στο παρελθόν και ανταγωνιστικών ιστοριών που επινοούνται για το μέλλον. Εξ ανάγκης, οι περισσότερες συμβιβάζονται με τον παρόντα πραγματικό κόσμο όσο καλύτερα είναι δυνατόν να τις επεξεργαστούν οι μάλλον πενιχρές αισθήσεις μας. Οι αναμνήσεις παρελθόντων επεισοδίων επαναλαμβάνονται για ευχαρίστηση, για επανάληψη, για σχεδιασμό ή για ποικίλους συνδυασμούς των τριών. Ορισμένες αναμνήσεις μετατρέπονται σε αφαιρέσεις και μεταφορές, τις υψηλότερες γενικές μονάδες που αυξάνουν την ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα της συνειδητής διεργασίας.
Το μεγαλύτερο μέρος της συνειδητής δραστηριότητας περιλαμβάνει στοιχεία κοινωνικών αλληλεπιδράσεων. Μας συναρπάζουν οι ιστορίες και οι συναισθηματικές αποκρίσεις των άλλων. Παίζουμε παιχνίδια, τόσο φανταστικά όσο και πραγματικά, βασισμένα στην αναγνώριση προθέσεων και πιθανών αποκρίσεων. Οι περίτεχνες ιστορίες αυτού του επιπέδου απαιτούν μεγάλο εγκέφαλο με τεράστιες τράπεζες μνήμης. Στον ανθρώπινο κόσμο, η ικανότητα αυτή εξελίχθηκε πολύ παλιά για να βοηθήσει στην επιβίωση.
Αν η συνείδηση έχει υλική βάση, δεν θα μπορούσε να ισχύει το ίδιο και για την ελεύθερη βούληση; Για να το θέσουμε διαφορετικά, τι είναι αυτό, αν είναι κάτι, στις πολύπλευρες εγκεφαλικές δραστηριότητες που θα μπορούσε να διαχωριστεί από τον μηχανισμό του εγκεφάλου με σκοπό να δημιουργεί δικά του σενάρια και να παίρνει δικές του αποφάσεις; Η απάντηση, φυσικά, είναι ο εαυτός. Και τι θα μπορούσε να είναι αυτό; Πού βρίσκεται;
Ο εαυτός δεν μπορεί να υπάρξει ως παραφυσικό ον που ζει από μόνο του μέσα στον εγκέφαλο. Αντιθέτως, είναι ο κεντρικός δραματικός χαρακτήρας των σεναρίων της μυθοπλασίας. Στις ιστορίες αυτές βρίσκεται πάντοτε στο κέντρο της σκηνής —αν όχι ως συμμετέχων, τουλάχιστον ως παρατηρητής και σχολιαστής—, καθώς εκεί φθάνουν και συνδυάζονται όλες οι αισθητικές πληροφορίες. Οι ιστορίες που συνθέτουν τον συνειδητό νου δεν μπορούν να αφαιρεθούν από το υλικό νευροβιολογικό σύστημα του νου, το οποίο λειτουργεί ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός μαζί. Ο εαυτός, παρά την ψευδαίσθηση της ανεξαρτησίας του που δημιουργείται στα σενάρια αυτά, είναι μέρος της ανατομικής και της φυσιολογίας του σώματος.
Η δυνατότητα να εξηγήσουμε τη συνείδηση, όμως, θα είναι πάντοτε περιορισμένη. Υποθέστε πως οι νευροεπιστήμονες έχουν με κάποιον τρόπο καταφέρει να μάθουν λεπτομερώς όλες τις διεργασίες του εγκεφάλου ενός ατόμου. Θα μπορούσαν τότε να εξηγήσουν τον νου του συγκεκριμένου ατόμου; Όχι, ούτε κατά διάνοια. Αυτό θα απαιτούσε άνοιγμα των τεράστιων εγκεφαλικών αποθηκών των ιδιαίτερων αναμνήσεων, τόσο των εικόνων και των συμβάντων που μπορούν να ανακληθούν άμεσα όσο και όσων βρίσκονται θαμμένα βαθιά στο ασυνείδητο. Και αν ήταν δυνατόν κάτι τέτοιο, ακόμη και με περιορισμένο τρόπο, η επίτευξή του θα τροποποιούσε τις αναμνήσεις και τα συναισθηματικά κέντρα που αποκρίνονται σε εκείνες, οδηγώντας στην ανάδυση ενός νέου νου.
Υπάρχει επίσης το στοιχείο της τύχης. Το σώμα και ο εγκέφαλος περιλαμβάνουν μυριάδες από επικοινωνούντα κύτταρα, τα οποία αλλάζουν σε ασύμφωνα μοτίβα που ούτε να τα φανταστεί μπορεί ο συνειδητός νους τον οποίο συνθέτουν. Τα κύτταρα βομβαρδίζονται κάθε στιγμή από εξωτερικά ερεθίσματα, που δεν μπορεί να προβλέψει η ανθρώπινη νοημοσύνη. Καθένα από τα συμβάντα αυτά μπορεί να προκαλέσει έναν καταρράκτη αλλαγών στα τοπικά νευρωνικά μοτίβα, και τα προκύπτοντα σενάρια στον νου κάθε ατόμου είναι άπειρα στις λεπτομέρειές τους. Το περιεχόμενο είναι δυναμικό και αλλάζει κάθε στιγμή ανάλογα με τη μοναδική ιστορία και φυσιολογία του κάθε ατόμου.
Δεδομένου ότι ο ατομικός νους δεν μπορεί να περιγράφει πλήρως από τον εαυτό του ή από οποιονδήποτε άλλον ερευνητή, ο εαυτός —ο διάσημος πρωταγωνιστής στα σενάρια της συνείδησης— μπορεί να συνεχίσει να πιστεύει στην ανεξαρτησία του και στην ελεύθερη βούληση. Και αυτή είναι μια πολύ ευτυχής δαρβινική συνθήκη. Η εμπιστοσύνη στην ελεύθερη βούληση έχει βιολογική προσαρμοστική αξία. Χωρίς αυτήν, ο συνειδητός νους —στην καλύτερη περίπτωση, το εύθραυστο τζάμι ενός σκοτεινού παράθυρου στον πραγματικό κόσμο— θα ήταν καταδικασμένος στη μοιρολατρία. Σαν φυλακισμένος καταδικασμένος να ζει ισοβίως στην απομόνωση, στερημένος από κάθε ελευθερία εξερεύνησης και λαχταρώντας μια κάποια έκπληξη, θα έφθινε.
Επομένως, υπάρχει τελικά ελεύθερη βούληση; Ναι, υπάρχει- αν όχι στην απώτατη πραγματικότητα, τουλάχιστον υπό τη λειτουργική έννοια που είναι αναγκαία για την ψυχική μας υγεία —για να έχουμε σώας τα φρένας— και, ως εκ τούτου, για τη διαιώνιση του ανθρώπινου είδους.
E.O Wilson – Το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης
Πηγή Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Έπεσαν πυροβολισμοί στα γραφεία της εφημερίδας «Μακελειό»
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
