2018-04-04 20:37:09
τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου
(Κήρυγμα τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν, στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ἀντιρρίου, 4 Μαρτίου 2018)
Σήμερα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει ἕναν πολύ μεγάλο ἅγιο καί Πατέρα της, ἀλλά καί Ὁμολογητή τῆς πίστεως, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ.
Τό κανόνισε μάλιστα νά ἑορτάζεται τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν, μετά τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, γιατί εἶναι ἡ συνέχειά της καί ὁ ἅγιος εἶναι ἕνας πολύ μεγάλος Ὁμολογητής καί ὑπερασπιστής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καί τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως.
Μετά ἀπό τούς Καππαδόκες Πατέρες καί τούς μεγάλους Πατέρας τῆς πρώτης χιλιετίας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦταν ἐκεῖνος πού συνόψισε ὅλη τήν πατερική θεολογία, καί κυρίως τήν διδασκαλία τοῦ ἱεροῦ ἡσυχασμοῦ πού εἶναι ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, γι' αὐτό καί εἶναι ὁ ἄριστος μεταξύ τῶν ἀρίστων.Ὅταν διαβάση κανείς τόν βίο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, θά δῆ ὅτι ἦταν ἄριστο παιδί ἀπό τήν μικρή του ἡλικία, ἦταν ἄριστος μαθητής, ἄριστος φοιτητής, ἄριστος μοναχός, ἄριστος ἡσυχαστής, ἄριστος ἡγούμενος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἄριστος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης καί φυσικά ἄριστος Θεολόγος, δηλαδή ἦταν ἕνας ἐκ τῶν ἀρίστων Θεολόγων τῆς Ἐκκλησίας καί Ὁμολογητῶν τῆς πίστεώς μας.
Θά μποροῦσε πολλά νά πῆ κανείς γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν 14ο αἰώνα, γιά ὅσους δέν ἔχουν ἀκούσει πότε ἀκριβῶς ἔζησε ὁ ἅγιος αὐτός. Σήμερα ὅμως ἐπέλεξα νά μή σᾶς παρουσιάσω τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ γιά τό τί ἀκριβῶς ἔλεγε γιά τήν Θεογνωσία καί τήν μεθοδολογία τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, ἀλλά θά πῶ λίγα λόγια γιά ἕνα γεγονός ἀπό τήν ζωή του, πού ἴσως εἶναι ἄγνωστο σέ πολλούς καί ἔχει σχέση μέ τά γεγονότα τά ὁποῖα βιώνουμε σήμερα.
1. Ἡ αἰχμαλωσία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στούς Τούρκους
Παρακολουθοῦμε ἐδῶ καί μερικές ἡμέρες ὅτι δύο Ἕλληνες στρατιωτικοί αἰχμαλωτίστηκαν ἀπό τούς Τούρκους καί ὅλοι φοβοῦνται μήπως ὑπάρξουν διάφορες ἐξελίξεις στίς σχέσεις μεταξύ τῶν δύο γειτονικῶν χωρῶν. Καί, βέβαια, ἐνεργοποιεῖται τό Κράτος μας καί ἄλλα Κράτη, οἱ Πρεσβεῖες, τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν, τό Ὑπουργεῖο Ἐθνικῆς Ἀμύνης, ἐνεργοποιοῦνται ἄλλες δυνάμεις προκειμένου νά μαθαίνουμε νέα γύρω ἀπό τήν ὑπόθεση αὐτή καί γιά τήν καλή ἔκβασή της.
Πρέπει, ὅμως, νά θυμηθοῦμε ὅτι ὁ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦταν ἕνα χρόνο αἰχμάλωτος στούς Τούρκους. Καί βεβαίως δέν ὑπῆρχαν τότε αὐτές οἱ δυνατότητες πού ὑπάρχουν σήμερα γιά νά μαθαίνουμε τί ἀκριβῶς συμβαίνει καί νά γίνωνται τόσες παρεμβάσεις. Ὁ ἴδιος ἔστειλε δύο ἐπιστολές ἀπό τόν τόπο τῆς αἰχμαλωσίας του, καί παρέμεινε σχεδόν ἕνα χρόνο αἰχμάλωτος στούς Τούρκους.
Ἡ μία ἐπιστολή εἶναι πρός τήν Ἐκκλησία του, δηλαδή τήν Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, καί ἡ ἄλλη ἐπιστολή ἐστάλη πρός ἕναν ἀνώνυμο πού εἶναι μικρότερη καί ἔχει τό ἴδιο περιεχόμενο μέ τήν πρώτη. Μέ τίς ἐπιστολές αὐτές πληροφορεῖ τούς παραλῆπτες του γιά τό τί συνάντησε κατά τήν αἰχμαλωσία του. Ὑπάρχει καί ἕνα ἄλλο κείμενο «διάλεξις Παλαμᾶ πρός Χιόνας», στό ὁποῖο καταγράφεται ὁ διάλογος πού εἶχε μαζί τους. Καί ἔτσι ἔχουμε αὐθεντική μαρτυρία γιά τό πῶς αἰχμαλωτίστηκε ἀπό τούς Τούρκους καί πῶς περνοῦσε κατά τήν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του.
Ὁ ἅγιος Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ὁ βιογράφος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, γράφει ὅτι πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του, δηλαδή πέντε (5) χρόνια πρίν κοιμηθῆ –ἐκοιμήθη τό 1359, ἄρα λοιπόν 5 χρόνια πρίν, τό 1354– εἶχε ταλαιπωρηθῆ σωματικά ἀπό τούς ἀγῶνες του, τά συχνά ταξίδια γιά τήν ὑπέρασπιση τῆς ὀρθόδοξης πίστης, τούς πειρασμούς πού εἶχε, τούς ἀκατάπαυστους κόπους καί κυρίως ἀπό τό ὅτι περιέπεσε σέ μιά δεινή καί πολυήμερη ἀσθένεια.
Ὅμως τότε στήν Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ὑπῆρχε μεγάλη διαμάχη μεταξύ τῶν συναυτοκρατόρων, τοῦ Ἰωάννου τοῦ Παλαιολόγου καί τοῦ Ἰωάννου Καντακουζηνοῦ. Λόγῳ τοῦ ὑψηλοῦ κύρους πού εἶχε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, παρεκλήθη νά μεταβῆ στήν Κωνταντινούπολη γιά νά τούς συμφιλιώση.
Παρά τό ὅτι ἦταν ἀσθενής, γράφει ὁ ἅγιος Φιλόθεος, ἀνέλαβε αὐτήν τήν ἀποστολή περιφέροντας «τά λείψανα τῆς ἀσθενείας του», πού εἶναι πάρα πολύ ὡραία ἔκφραση, καί δηλώνει ὅτι ἀκόμη ὑπῆρχαν τά συμπτώματα τῆς ἀσθένειάς του σέ ὅλο τό σῶμα του. Μεταφέροντας, λοιπόν, «τά λείψανα τῆς ἀσθενείας του», ἔκανε τό ταξίδι νά πάη ἀπό τήν Θεσσαλονίκη ὅπου ἦταν Μητροπολίτης, στήν Κωνσταντινούπολη γιά τό ἔργο αὐτό.
Μέ ἕνα μικρό πλοιάριο πῆγε στήν Τένεδο, καί ἀπό ἐκεῖ ἔπρεπε νά πάη πρός τήν Καλλίπολη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καί στήν συνέχεια στήν Κωνσταντινούπολη. Ὅμως ἐκεῖνες τίς ἡμέρες, τήν 2 Μαρτίου τοῦ 1354, σάν αὐτές τίς ἡμέρες δηλαδή, ἔγινε ἕνας μεγάλος σεισμός στήν Καλλίπολη, γκρεμίστηκαν τά σπίτια, οἱ κάτοικοι φοβήθηκαν καί ἔφυγαν ἀπο τήν πόλη. Ὁπότε οἱ Τοῦρκοι βρῆκαν τήν εὐκαιρία καί κατέλαβαν τήν Καλλίπολη. Ἦταν ἡ πρώτη φορά πού οἱ Τοῦρκοι πάτησαν τό πόδι τους στήν Εὐρώπη. Μέχρι τότε εἶχαν κυριεύσει ὅλη τήν Μικρά Ἀσία καί ἐπεκτείνονταν καί σέ ἄλλα μέρη, καί γιά πρώτη φορά τήν ἡμέρα ἐκείνη κυρίευσαν τήν Καλλίπολη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης.
Τότε, λοιπόν, τό πλοῖο μέσα στό ὁποῖο ἐπέβαινε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, λόγω μεγάλης θαλασσοταραχῆς δέν ἔπιασε στό λιμάνι τῆς Καλλίπολης, ἀλλά ἀγκυροβόλησε πλησίον τῆς ἀκτῆς. Οἱ Τοῦρκοι τό εἶδαν, ὅρμησαν μέ δικά τους πλοιάρια, ἀνέβηκαν στό κατάστρωμα, ἔγινε μάχη μέσα στό πλοῖο, τό κατέλαβαν, αἰχμαλώτισαν ὅλους τούς ἐπιβαίνοντας μαζί καί τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ.
Ἔτσι, λοιπόν, γιά τόν ἅγιο ἄρχισε ἡ περίοδος τῆς αἰχμαλωσίας του πού κράτησε ἕναν σχεδόν χρόνο ἀπό τόν Μάρτιο τοῦ 1354 μέχρι τήν ἄνοιξη τοῦ 1355. Ὁ ἅγιος μεταφερόταν ἀπό τόπο σέ τόπο. Ἀπό τήν Λάμψακο τόν πῆγαν στίς Πηγές, μετά στήν Προύσα καί στήν συνέχεια στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας. Πέρασε πάρα πολύ δύσκολες ἡμέρες.
2. Οἱ τρεῖς θεολογικοί του διάλογοι μέ τούς Τούρκους
Ὁ ἴδιος περιγράφει τίς δοκιμασίες του στά κείμενα πού ἀνέφερα προηγουμένως. Κατά τήν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του εἶχε τρεῖς θεολογικούς διαλόγους μέ τούς Μουσουλμάνους γιά θέματα πίστεως, δηλαδή γιά τήν διαφορά μεταξύ τοῦ Μουσουλμανισμοῦ καί τοῦ Χριστιανισμοῦ, μεταξύ τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Μωάμεθ καί, ἄν καί ἦταν αἰχμάλωτος, ἔδωσε ὁμολογία πίστεως.
Αὐτό εἶχε συνέπειες γιά τήν ζωή του. Δέν δίνει κανείς εὔκολα ὁμολογία γιά τήν ἀληθινή πίστη καί μάλιστα ὅταν βρίσκεται κάτω ἀπό δύσκολες συνθῆκες. Δέν ὁμοίαζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος μέ πολλούς ἀπό ἐμᾶς πού ὁμιλοῦμε ὀρθόδοξα ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς, μέσα ἀπό τήν ἡσυχία μας καί τήν ἐλευθερία μας, ἀλλά σέ δύσκολες στιγμές τῆς ζωῆς μας, ὅταν μᾶς πιέζουν, ἤ ὅταν ἀπειλεῖται ἡ θέση μας ἀρνούμαστε τόν Χριστό καί τήν ὀρθόδοξη παράδοση.
Ἔτσι, μιά φορά ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἔμεινε ἕνα χρονικό διάστημα στήν ὕπαιθρο κάτω ἀπό καταιγίδα· ἄλλη φορά μαζί μέ τούς αἰχμαλώτους ἔμειναν γυμνοί, διημερεύοντας στήν ὕπαιθρο· ὑπέστη πολλές κακώσεις, μαστιγώσεις καί ἀρκετές ταλαιπωρίες. Ἔχουμε αὐθεντικές μαρτυρίες καί περιγραφές ἀπό τόν ἴδιο στίς δύο ἐπιστολές πού ἀνέφερα.
Οἱ Τοῦρκοι κατάλαβαν ὅτι ὁ αἰχμάλωτός τους εἶχε κάποια σημαντική θέση στήν Αὐτοκρατορία καί τόν κρατοῦσαν αἰχμάλωτο, ὥστε νά ἐξαναγκάσουν τούς Ρωμαίους νά δώσουν ἱκανά λύτρα γιά νά τόν ἀπελευθερώσουν, πράγμα πού συνηθίζουν νά τό κάνουν, καί τήν πρόσφατη περίπτωση τῶν αἰχμαλωτισθέντων στρατιωτῶν θά τήν ἐκμεταλλευθοῦν. Βλέπουμε, λοιπόν, ἕναν μεγάλο Πατέρα καί Ὁμολογητή τῆς πίστεως νά ὑφίσταται τέτοια μαρτύρια καί ποικίλα προβλήματα καί δοκιμασίες.
Πρῶτος διάλογος, μέ τόν Ἰσμαήλ
Ὁ πρῶτος θεολογικός διάλογος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἔγινε μέ τόν Ἰσμαήλ, ἐγγονό τοῦ ἐμίρη Ὀρχάν. Ἄρχισε ὁ διάλογος αὐτός γιά τήν ἀρετή τῆς ἐλεημοσύνης, μετά προχώρησε στήν σύγκριση μεταξύ Χριστοῦ καί Μωάμεθ. Σταμάτησε ἀπότομα ὁ διάλογος, γιατί ἔπεσε πολύ βροχή.
Δεύτερος διάλογος, μέ τούς Χιόνες
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος περιγράφει ἕνα ἄλλο δύσκολο περιστατικό.
Ὅταν βρισκόταν αἰχμάλωτος στά μέρη τῆς Προύσας, ὁ Ἐμίρης Ὀρχάν διοργάνωσε μιά συζήτηση γιά νά πληροφορηθῆ ἀπό τόν Γρηγόριο τί ὑποστηρίζει. Ἔτσι προσκλήθηκαν μερικοί σοφοί ἐλλόγιμοι, οἱ λεγόμενοι Χιόνες. Αὐτοί ἦταν Ἕλληνες πού ἀνῆκαν σέ μιά συγκρητιστική ὁμάδα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, οἱ ὁποῖοι γιά νά τά ἔχουν καλά μέ τούς Τούρκους ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τήν χριστιανική πίστη καί ἐμφανίζονταν καί ὡς Μουσουλμάνοι καί ὡς Ἑβραῖοι. Ἕνα φαινόμενο πού δυστυχῶς ἐπαναλαμβάνεται καί σήμερα ἀπό αὐτούς πού εἶναι ὑπέρμαχοι τῆς ἰδεολογίας τοῦ συγκρητισμοῦ.
Ἡ συζήτηση ἔγινε κατά βάση σέ θεολογικά θέματα κυρίως στήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Σέ κάποια στιγμή τοῦ διαλόγου ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Ὀρχάν ρώτησε τόν ἅγιο Γρηγόριο, γιατί οἱ Χριστιανοί δέν σέβονται τόν δικό τους Προφήτη, τόν Μωάμεθ, ἐνῶ οἱ Μουσουλμάνοι δέχονται τόν Χριστό ὡς Λόγο τοῦ Θεοῦ καί τήν Μητέρα Του πλησίον τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἀπάντησε ὅτι δέν μπορεῖ κανείς νά ἀγαπᾶ τόν διδάσκαλό ἄν δέν εἶναι πιστευτά τά λόγια του. Ἔπειτα τοῦ εἶπε ὅτι ὁ Χριστός δέν μᾶς ὑπέδειξε νά δεχθοῦμε κανέναν Μωάμεθ, γι’ αὐτό καί δέν τόν ἀγαπᾶμε. Ὁ Χριστός μᾶς εἶπε, ὅπως λέγουν οἱ Ἀπόστολοι, νά μήν δεχθοῦμε κανέναν ἄλλο, γιατί Αὐτός ὁ Χριστός θά κρίνη τόν κόσμο.
Τά εἶπε αὐτά ἐνῶ ἦταν αἰχμάλωτος καί τό μέλλον του ἦταν ἄγνωστο, δέν τά εἶπε ἐνῶ ἦταν ἐλεύθερος καί συζητοῦσε ἐλεύθερα καί ἀκαδημαϊκά σέ κάποιο συνέδριο καί μάλιστα ἦταν μόνος του, χωρίς καμμία βοήθεια.
Ἡ συζήτηση πῆγε καί σέ ἄλλα θέματα, δηλαδή στήν περιτομή καί τίς εἰκόνες. Καί μετά οἱ Τοῦρκοι ἄρχοντες πού ἦταν παρόντες σηκώθηκαν ἀποχαιρέτισαν τόν ἅγιο μέ εὐλάβεια καί ἔφυγαν. Ὅμως, ἕνας ἀπό τούς Χιόνες, ἀφοῦ ὕβρισε τόν ἅγιο, ὅρμησε ἐναντίον του καί «ἔδωκεν αὐτῷ πληγάς κατά κόρρης», δηλαδή τοῦ ἔδωσε γροθιές στό πρόσωπό του. Ὅμως οἱ παρόντες Τοῦρκοι τόν κατηγόρησαν γιά τήν συμπεριφορά του. Δηλαδή, οἱ ἐξωμότες γίνονται χειρότεροι καί ὠμότεροι ἀπό τούς ἀλλοπίστους.
Τρίτος διάλογος, μέ τόν Τασιμάνη
Ὁ Ἅγιος περιγράφει καί ἕναν διάλογο πού εἶχε μέ ἕναν Τοῦρκο θρησκευτικό λειτουργό στά μέρη τῆς Νικαίας, ἕναν Τασιμάνη. Τό κεντρικό θέμα τοῦ διαλόγου ἦταν ἡ ἀντίθεση πού ὑπάρχει μεταξύ τῆς ἀληθείας τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχηγῶν τους, δηλαδή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Μωάμεθ. Σέ κάποιο σημεῖο ὁ Τασιμάνης εἶπε ὅτι ὁ Μωάμεθ ἦταν μεγάλος προφήτης, διότι μέ τήν δύναμή του οἱ Μουσουλμάνοι κυριάρχησαν στόν κόσμο ἀπό τήν ἀνατολή ἕως τήν δύση.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος τοῦ ἀπάντησε ὅτι ὁ Μωάμεθ ξεκίνησε ἀπό τήν ἀνατολή καί διῆλθε μέχρι τήν δύση τοῦ ἡλίου «ἀλλά πολέμῳ καί μαχαίρᾳ καί λεηλασίαις καί ἀνδραποδισμοῖς καί ἀνδροκτασίαις, ὡν οὐδέν ἐκ Θεοῦ τοῦ ἀγαθοῦ προηγουμένως ἐστί, τοῦ ἐξ ἀρχῆς ἀνθρωποκτόνου δέ μᾶλλον προηγούμενον θέλημα». Δηλαδή, ὅλα αὐτά δέν ἔγιναν ἀπό τόν Θεό, ἀλλά ἀπό τόν διάβολο. Καί συνέχισε νά λέγη ὅτι αὐτό τό κατόρθωσε «βίαν ἐπάγων καί τά καθ’ ἡδονήν προτεινόμενος», χρησιμοποιώντας βία καί προτεινόμενος τόν βίο τῆς ἡδονῆς.
Αὐτή ἡ ἀπάντηση ἐκίνησε τήν ὀργή τῶν παρισταμένων Τούρκων πού κινήθηκαν ἀπειλητικά ἐναντίον τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Ἀλλά ἐκεῖνος μέ ἱλαρότηαα καί μέ μικρό μειδίαμα εἶπε ὅτι ἐάν συμφωνούσαμε κατά τούς λόγους, θά ἀνήκαμε σέ ἕνα δόγμα, δηλαδή δικαιολογοῦνται οἱ διαφορές. Ὁ ἴδιος ὅμως σημειώνει ὅτι «ὁ νοῶν νοείτω τῶν εἰρημένων τήν δύναμιν». Καί μέ ὅσα εἶπε στήν συνέχεια προσπάθησε νά φέρη μιά εἰρήνη, χωρίς ὅμως νά προδώση τήν πίστη του.
Καί βέβαια ὁ ἅγιος Γρηγόριος πέρασε πολλές δοκιμασίες, ἀντιμετώπισε πολλά προβλήματα, τόν περιέφεραν ἀπό τόπο σέ τόπο, τόν ὕβριζαν ποικιλοτρόπως καί ἐκεῖνος παρέμενε πιστός σέ αὐτά τά ὁποῖα δίδασκε, χωρίς νά ἔχη καμμία βοήθεια, καμμία προστασία.
Καί ὅταν πῆραν λύτρα ἱκανά οἱ Τοῦρκοι, ἀπό χρήματα πού συγκέντρωσαν οἱ Χριστιανοί, διότι ὁ ἅγιος εἶχε μεγάλη θέση μέσα στήν Ἐκκλησία καί στό Χριστιανικό Ρωμαϊκό Κράτος, τότε τόν ἀπελευθέρωσαν. Ἐκεῖνος πῆγε στήν Κωνσταντινούπολη καί εἶχε στό Παλάτι, μέ τήν παρουσία τοῦ Αὐτοκράτορος, τῶν Συγκλητικῶν ἕναν ὑπέροχο θεολογικό διάλογο μέ τόν μεγαλύτερο φιλόσοφο τῆς ἐποχῆς ἐκείνης τόν Νικηφόρο Γρηγορᾶ, τόν ὁποῖο καί κατετρώπωσε.
Ἔπειτα, ἐπέστρεψε στήν Μητρόπολή του, στήν Θεσσαλονίκη, βρῆκε τήν πόλη νά ὑποφέρη ἀπό μία ξηρασία, ἐπειδή εἶχε πολύ καιρό νά βρέξη, ἔκανε μία προσευχή καί ἔρριξε πολύ νερό καί ἔτσι ὁ Ἅγιος ἔγινε εὐεργέτης καί μέ τόν τρόπο αὐτόν στήν πόλη. Καί ὕστερα ἀπο λίγα χρόνια ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ.
Ὅπως εἶπα προηγουμένως ὅλη αὐτή ἡ περιπέτεια τήν ὁποία πέρασε μέ τούς Τούρκους ἦταν πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του.
3. Μουσουλμανισμός καί Χριστιανοί
Eἶναι, ὅμως ἐνδιαφέρον, νά δοῦμε τούς χαρακτηρισμούς πού δίνει γιά τούς Τούρκους τῆς ἐποχῆς του καί περιλαμβάνονται στήν ἐπιστολή πού ἔστειλε στό Ποιμνίο του, ἐνῶ ἀκόμη ἦταν αἰχμάλωτος. Πολλές φορές στήν ἐπιστολή του τούς ὀνομάζει βαρβάρους. «Τοῖς πάντων βαρβάρων βαρβαρωτάτοις». Σέ ἄλλο σημεῖο γράφει ὅτι σέ ἀντιπαράθεση μέ τό εὐσεβ΄ές γένος τῶν Ρωμαίων, τῶν Χριστιανῶν δηλαδή, αὐτοί ἀποτελοῦν «τό δυσεβές καί θεομισές καί παμμίαρον τοῦτο γένος». Ἀλλοῦ γράφει ὅτι ὁ Θεός τούς παρέδωσε σέ ἀδόκιμο νοῦ καί πάθη ἀτιμίας «ὥστε βιοῦν αἰσχρῶς καί ἀπανθρώπως καί θεομίσως». Καί παρά τούς φόνους πού κάνουν καί τίς ἀκολασίες μέ τίς ὁποῖες ζοῦν νομίζουν ὅτι ἔχουν τόν Θεό συνευδοκοῦντα.
Βρισκόμαστε τόν 14ο αἰώνα καί ἤδη σιγά-σιγά συρρικνώνεται ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία καί ἐπεκτείνεται ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία καί μετά ἀπό ἑκατό περίπου χρόνια κατέλαβαν καί τήν Κωνσταντινούπολη. Ἔτσι παρά τά ὅσα ἔκαναν οἱ Τοῦρκοι πού καταλάμβαναν ὁλόκληρες περιοχές, καί αἰχμαλώτιζαν καί σκότωναν τούς ἀνθρώπους, νόμιζαν ὅτι εἶχαν τήν συγκατάθεση τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὅλα αὐτά γίνονταν μέ τήν θέληση τοῦ θεοῦ τους.
Αὐτήν τήν περίπτωση ἀπό τήν ζωή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ θέλησα νά παρουσιάσω σήμερα γιά τήν ἐπικαιρότητα τοῦ θέματος. Βέβαια, δέν μπορεῖ κανείς νά κάνη ἔστω μία ἐλάχιστη σύγκριση μεταξύ Χριστιανισμοῦ καί Μουσουλμανισμοῦ. Καμμία σύγκριση. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τό ἔδειξε αὐτό μέ τούς τρεῖς θεολογικούς διαλόγους πού ἔκανε κατά τήν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του στούς Τούρκους.
Ὅμως σήμερα ὑπάρχουν ὀρθόδοξοι Χριστιανοί πού λένε ὅτι δέν ὑπάρχει πρόβλημα νά μαθαίνουν τά παιδιά στό Σχολεῖο ὅλες τίς θρησκεῖες. Καί ἔβαλαν μέσα στά Σχολεῖα τά θρησκευτικά μαθήματα τό νά μαθαίνουν τά ὀρθόδοξα παιδιά καί γιά τόν ἅγιο Παΐσιο καί τούς ὀπαδούς ἄλλων θρησκειῶν, σάν νά μή συμβαίνη τίποτα, χωρίς νά βλέπουν τίς διαφορές.
Καί σκέφτομαι καί λέω. Ἐάν ζοῦσε σήμερα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, καί ἦταν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἢ καί Μητροπολίτης Ναυπάκτου θά συνευδοκοῦσε νά διδάσκωνται στά Σχολεῖα τέτοια θρησκευτικά; Θά συνευδοκοῦσε καί μέ τήν δική του θέληση νά γίνεται αὐτό, αὐτός πού ὑπέστη τόσα πολλά στήν ἐξορία καί ἔκανε ὁμολογιακό διάλογο μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς του;
Μάλιστα στήν ἐπιστολή πού ἔστειλε στήν Ἐκκλησία του γράφει ὅτι δέν πρέπει νά ξεχνοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί ὅτι ἔχουν ζωντανό καί ἀληθινό Θεό καί ὁ Χριστός ἀπαιτεῖ ἀπό τούς Χριστιανούς νά ἔχουν ζωντανή καί ἀληθινή πίστη. Οἱ Χριστιανοί πρέπει νά δείξουν τήν ἀληθινή πίστη ἀπό τά ἔργα τους, διότι ἔτσι θεοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος.
4. Τό ἀναίμακτο μαρτύριο
Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἐκεῖνο πού πρέπει νά ποῦμε εἶναι ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦταν ἕνας μεγάλος Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, μεγάλος Ὁμολογητής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, πού ἡ Ἐκκλησία τόν τιμᾶ πάρα πολύ. Συγχρόνως, εἶναι καί ἕνας ἀναίμακτος μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ. Ὑπέστη ἀναίμακτο μαρτύριο. Ὑπάρχουν μεγάλοι μάρτυρες πού θυσιάστηκαν καί ἔχυσαν τό αἷμα τους γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός δέν ἔχυσε τό αἷμα του, ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ, ἀλλά ὑπέστη μαρτύριο ἀναίμακτο καί θεωρεῖται μάρτυρας Χριστοῦ ἀναιμάκτως.
Ὅπως ὑπάρχουν καί ἀναίμακτοι μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι καί αὐτοί πού σήμερα δίνουν τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς τους καί ὑφίστανται πάρα πολλά, περιφρονήσεις, χλευασμούς, περιθωριοποιήσεις. Ὅπως ἀκόμη ὑπάρχουν καί Χριστιανοί οἱ ὁποῖοι ὑπομένουν στήν ζωή τους τά προβλήματα καί τίς δοκιμασίες, ζοῦν μαρτυρική ζωή ἀναίμακτη, ὅπως ἔχουμε καί τό μνημόσυνο τῆς ἀδελφῆς μας Μαρίας, μητρός τοῦ ἀγαπητοῦ μας Ἱερομονάχου π. Προδρόμου, ἡ ὁποία πέρασε ὅλη τήν ζωή της μέ πόνο, μέ δυσκολία, ἀλλά καί μέ μεγάλη ὑπομονή. Εἶναι ἀναίμακτο μαρτύριο τό νά μπορῆ κανείς νά ὑπομένη τούς λογισμούς τῆς ἀπελπισίας, τῆς ἀπογνώσεως, τῆς πονηρίας καί νά τούς διώχνει. Εἶναι ἕνα ἀναίμακτο μαρτύριο νά πολεμᾶ τά πάθη του καί νά ἀντιμετωπίζη τίς ἐπιθέσεις τοῦ διαβόλου. Καί αὐτοί εἶναι συνεχιστές τοῦ ἀναιμάκτου μαρτυρίου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.
Νά δώση ὁ Θεός, ὁ ἅγιος Γρηγόριος νά μᾶς φωτίζη ὅλους, Κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς νά παραμένουμε πιστοί στήν ὀρθόδοξη διδασκαλία καί τήν ὅλη παράδοσή μας, νά ἀποδιώκουμε καί νά ἐκδιώκουμε ὅλους τούς κακούς λογισμούς καί τά πάθη, καί νά ὑφιστάμεθα στήν ζωή μας μέ ὑπομονή καί ἔμπνευση αὐτό τό ἀναίμακτο μαρτύριο γιά τόν Χριστό. Ἀμήν.
Πηγή
paraklisi
(Κήρυγμα τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν, στόν Ἱερό Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου Ἀντιρρίου, 4 Μαρτίου 2018)
Σήμερα, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει ἕναν πολύ μεγάλο ἅγιο καί Πατέρα της, ἀλλά καί Ὁμολογητή τῆς πίστεως, τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ.
Τό κανόνισε μάλιστα νά ἑορτάζεται τήν Β' Κυριακή τῶν Νηστειῶν, μετά τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας, γιατί εἶναι ἡ συνέχειά της καί ὁ ἅγιος εἶναι ἕνας πολύ μεγάλος Ὁμολογητής καί ὑπερασπιστής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως καί τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως.
Μετά ἀπό τούς Καππαδόκες Πατέρες καί τούς μεγάλους Πατέρας τῆς πρώτης χιλιετίας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦταν ἐκεῖνος πού συνόψισε ὅλη τήν πατερική θεολογία, καί κυρίως τήν διδασκαλία τοῦ ἱεροῦ ἡσυχασμοῦ πού εἶναι ἡ βάση τῆς ὀρθοδόξου θεολογίας, γι' αὐτό καί εἶναι ὁ ἄριστος μεταξύ τῶν ἀρίστων.Ὅταν διαβάση κανείς τόν βίο τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, θά δῆ ὅτι ἦταν ἄριστο παιδί ἀπό τήν μικρή του ἡλικία, ἦταν ἄριστος μαθητής, ἄριστος φοιτητής, ἄριστος μοναχός, ἄριστος ἡσυχαστής, ἄριστος ἡγούμενος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἄριστος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης καί φυσικά ἄριστος Θεολόγος, δηλαδή ἦταν ἕνας ἐκ τῶν ἀρίστων Θεολόγων τῆς Ἐκκλησίας καί Ὁμολογητῶν τῆς πίστεώς μας.
Θά μποροῦσε πολλά νά πῆ κανείς γιά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ, ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν 14ο αἰώνα, γιά ὅσους δέν ἔχουν ἀκούσει πότε ἀκριβῶς ἔζησε ὁ ἅγιος αὐτός. Σήμερα ὅμως ἐπέλεξα νά μή σᾶς παρουσιάσω τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ γιά τό τί ἀκριβῶς ἔλεγε γιά τήν Θεογνωσία καί τήν μεθοδολογία τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ, ἀλλά θά πῶ λίγα λόγια γιά ἕνα γεγονός ἀπό τήν ζωή του, πού ἴσως εἶναι ἄγνωστο σέ πολλούς καί ἔχει σχέση μέ τά γεγονότα τά ὁποῖα βιώνουμε σήμερα.
1. Ἡ αἰχμαλωσία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ στούς Τούρκους
Παρακολουθοῦμε ἐδῶ καί μερικές ἡμέρες ὅτι δύο Ἕλληνες στρατιωτικοί αἰχμαλωτίστηκαν ἀπό τούς Τούρκους καί ὅλοι φοβοῦνται μήπως ὑπάρξουν διάφορες ἐξελίξεις στίς σχέσεις μεταξύ τῶν δύο γειτονικῶν χωρῶν. Καί, βέβαια, ἐνεργοποιεῖται τό Κράτος μας καί ἄλλα Κράτη, οἱ Πρεσβεῖες, τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν, τό Ὑπουργεῖο Ἐθνικῆς Ἀμύνης, ἐνεργοποιοῦνται ἄλλες δυνάμεις προκειμένου νά μαθαίνουμε νέα γύρω ἀπό τήν ὑπόθεση αὐτή καί γιά τήν καλή ἔκβασή της.
Πρέπει, ὅμως, νά θυμηθοῦμε ὅτι ὁ Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦταν ἕνα χρόνο αἰχμάλωτος στούς Τούρκους. Καί βεβαίως δέν ὑπῆρχαν τότε αὐτές οἱ δυνατότητες πού ὑπάρχουν σήμερα γιά νά μαθαίνουμε τί ἀκριβῶς συμβαίνει καί νά γίνωνται τόσες παρεμβάσεις. Ὁ ἴδιος ἔστειλε δύο ἐπιστολές ἀπό τόν τόπο τῆς αἰχμαλωσίας του, καί παρέμεινε σχεδόν ἕνα χρόνο αἰχμάλωτος στούς Τούρκους.
Ἡ μία ἐπιστολή εἶναι πρός τήν Ἐκκλησία του, δηλαδή τήν Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, καί ἡ ἄλλη ἐπιστολή ἐστάλη πρός ἕναν ἀνώνυμο πού εἶναι μικρότερη καί ἔχει τό ἴδιο περιεχόμενο μέ τήν πρώτη. Μέ τίς ἐπιστολές αὐτές πληροφορεῖ τούς παραλῆπτες του γιά τό τί συνάντησε κατά τήν αἰχμαλωσία του. Ὑπάρχει καί ἕνα ἄλλο κείμενο «διάλεξις Παλαμᾶ πρός Χιόνας», στό ὁποῖο καταγράφεται ὁ διάλογος πού εἶχε μαζί τους. Καί ἔτσι ἔχουμε αὐθεντική μαρτυρία γιά τό πῶς αἰχμαλωτίστηκε ἀπό τούς Τούρκους καί πῶς περνοῦσε κατά τήν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του.
Ὁ ἅγιος Φιλόθεος ὁ Κόκκινος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, ὁ βιογράφος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, γράφει ὅτι πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του, δηλαδή πέντε (5) χρόνια πρίν κοιμηθῆ –ἐκοιμήθη τό 1359, ἄρα λοιπόν 5 χρόνια πρίν, τό 1354– εἶχε ταλαιπωρηθῆ σωματικά ἀπό τούς ἀγῶνες του, τά συχνά ταξίδια γιά τήν ὑπέρασπιση τῆς ὀρθόδοξης πίστης, τούς πειρασμούς πού εἶχε, τούς ἀκατάπαυστους κόπους καί κυρίως ἀπό τό ὅτι περιέπεσε σέ μιά δεινή καί πολυήμερη ἀσθένεια.
Ὅμως τότε στήν Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία ὑπῆρχε μεγάλη διαμάχη μεταξύ τῶν συναυτοκρατόρων, τοῦ Ἰωάννου τοῦ Παλαιολόγου καί τοῦ Ἰωάννου Καντακουζηνοῦ. Λόγῳ τοῦ ὑψηλοῦ κύρους πού εἶχε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, παρεκλήθη νά μεταβῆ στήν Κωνταντινούπολη γιά νά τούς συμφιλιώση.
Παρά τό ὅτι ἦταν ἀσθενής, γράφει ὁ ἅγιος Φιλόθεος, ἀνέλαβε αὐτήν τήν ἀποστολή περιφέροντας «τά λείψανα τῆς ἀσθενείας του», πού εἶναι πάρα πολύ ὡραία ἔκφραση, καί δηλώνει ὅτι ἀκόμη ὑπῆρχαν τά συμπτώματα τῆς ἀσθένειάς του σέ ὅλο τό σῶμα του. Μεταφέροντας, λοιπόν, «τά λείψανα τῆς ἀσθενείας του», ἔκανε τό ταξίδι νά πάη ἀπό τήν Θεσσαλονίκη ὅπου ἦταν Μητροπολίτης, στήν Κωνσταντινούπολη γιά τό ἔργο αὐτό.
Μέ ἕνα μικρό πλοιάριο πῆγε στήν Τένεδο, καί ἀπό ἐκεῖ ἔπρεπε νά πάη πρός τήν Καλλίπολη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης καί στήν συνέχεια στήν Κωνσταντινούπολη. Ὅμως ἐκεῖνες τίς ἡμέρες, τήν 2 Μαρτίου τοῦ 1354, σάν αὐτές τίς ἡμέρες δηλαδή, ἔγινε ἕνας μεγάλος σεισμός στήν Καλλίπολη, γκρεμίστηκαν τά σπίτια, οἱ κάτοικοι φοβήθηκαν καί ἔφυγαν ἀπο τήν πόλη. Ὁπότε οἱ Τοῦρκοι βρῆκαν τήν εὐκαιρία καί κατέλαβαν τήν Καλλίπολη. Ἦταν ἡ πρώτη φορά πού οἱ Τοῦρκοι πάτησαν τό πόδι τους στήν Εὐρώπη. Μέχρι τότε εἶχαν κυριεύσει ὅλη τήν Μικρά Ἀσία καί ἐπεκτείνονταν καί σέ ἄλλα μέρη, καί γιά πρώτη φορά τήν ἡμέρα ἐκείνη κυρίευσαν τήν Καλλίπολη τῆς Ἀνατολικῆς Θράκης.
Τότε, λοιπόν, τό πλοῖο μέσα στό ὁποῖο ἐπέβαινε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, λόγω μεγάλης θαλασσοταραχῆς δέν ἔπιασε στό λιμάνι τῆς Καλλίπολης, ἀλλά ἀγκυροβόλησε πλησίον τῆς ἀκτῆς. Οἱ Τοῦρκοι τό εἶδαν, ὅρμησαν μέ δικά τους πλοιάρια, ἀνέβηκαν στό κατάστρωμα, ἔγινε μάχη μέσα στό πλοῖο, τό κατέλαβαν, αἰχμαλώτισαν ὅλους τούς ἐπιβαίνοντας μαζί καί τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαμᾶ.
Ἔτσι, λοιπόν, γιά τόν ἅγιο ἄρχισε ἡ περίοδος τῆς αἰχμαλωσίας του πού κράτησε ἕναν σχεδόν χρόνο ἀπό τόν Μάρτιο τοῦ 1354 μέχρι τήν ἄνοιξη τοῦ 1355. Ὁ ἅγιος μεταφερόταν ἀπό τόπο σέ τόπο. Ἀπό τήν Λάμψακο τόν πῆγαν στίς Πηγές, μετά στήν Προύσα καί στήν συνέχεια στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας. Πέρασε πάρα πολύ δύσκολες ἡμέρες.
2. Οἱ τρεῖς θεολογικοί του διάλογοι μέ τούς Τούρκους
Ὁ ἴδιος περιγράφει τίς δοκιμασίες του στά κείμενα πού ἀνέφερα προηγουμένως. Κατά τήν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του εἶχε τρεῖς θεολογικούς διαλόγους μέ τούς Μουσουλμάνους γιά θέματα πίστεως, δηλαδή γιά τήν διαφορά μεταξύ τοῦ Μουσουλμανισμοῦ καί τοῦ Χριστιανισμοῦ, μεταξύ τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Μωάμεθ καί, ἄν καί ἦταν αἰχμάλωτος, ἔδωσε ὁμολογία πίστεως.
Αὐτό εἶχε συνέπειες γιά τήν ζωή του. Δέν δίνει κανείς εὔκολα ὁμολογία γιά τήν ἀληθινή πίστη καί μάλιστα ὅταν βρίσκεται κάτω ἀπό δύσκολες συνθῆκες. Δέν ὁμοίαζε ὁ ἅγιος Γρηγόριος μέ πολλούς ἀπό ἐμᾶς πού ὁμιλοῦμε ὀρθόδοξα ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς, μέσα ἀπό τήν ἡσυχία μας καί τήν ἐλευθερία μας, ἀλλά σέ δύσκολες στιγμές τῆς ζωῆς μας, ὅταν μᾶς πιέζουν, ἤ ὅταν ἀπειλεῖται ἡ θέση μας ἀρνούμαστε τόν Χριστό καί τήν ὀρθόδοξη παράδοση.
Ἔτσι, μιά φορά ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἔμεινε ἕνα χρονικό διάστημα στήν ὕπαιθρο κάτω ἀπό καταιγίδα· ἄλλη φορά μαζί μέ τούς αἰχμαλώτους ἔμειναν γυμνοί, διημερεύοντας στήν ὕπαιθρο· ὑπέστη πολλές κακώσεις, μαστιγώσεις καί ἀρκετές ταλαιπωρίες. Ἔχουμε αὐθεντικές μαρτυρίες καί περιγραφές ἀπό τόν ἴδιο στίς δύο ἐπιστολές πού ἀνέφερα.
Οἱ Τοῦρκοι κατάλαβαν ὅτι ὁ αἰχμάλωτός τους εἶχε κάποια σημαντική θέση στήν Αὐτοκρατορία καί τόν κρατοῦσαν αἰχμάλωτο, ὥστε νά ἐξαναγκάσουν τούς Ρωμαίους νά δώσουν ἱκανά λύτρα γιά νά τόν ἀπελευθερώσουν, πράγμα πού συνηθίζουν νά τό κάνουν, καί τήν πρόσφατη περίπτωση τῶν αἰχμαλωτισθέντων στρατιωτῶν θά τήν ἐκμεταλλευθοῦν. Βλέπουμε, λοιπόν, ἕναν μεγάλο Πατέρα καί Ὁμολογητή τῆς πίστεως νά ὑφίσταται τέτοια μαρτύρια καί ποικίλα προβλήματα καί δοκιμασίες.
Πρῶτος διάλογος, μέ τόν Ἰσμαήλ
Ὁ πρῶτος θεολογικός διάλογος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ ἔγινε μέ τόν Ἰσμαήλ, ἐγγονό τοῦ ἐμίρη Ὀρχάν. Ἄρχισε ὁ διάλογος αὐτός γιά τήν ἀρετή τῆς ἐλεημοσύνης, μετά προχώρησε στήν σύγκριση μεταξύ Χριστοῦ καί Μωάμεθ. Σταμάτησε ἀπότομα ὁ διάλογος, γιατί ἔπεσε πολύ βροχή.
Δεύτερος διάλογος, μέ τούς Χιόνες
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος περιγράφει ἕνα ἄλλο δύσκολο περιστατικό.
Ὅταν βρισκόταν αἰχμάλωτος στά μέρη τῆς Προύσας, ὁ Ἐμίρης Ὀρχάν διοργάνωσε μιά συζήτηση γιά νά πληροφορηθῆ ἀπό τόν Γρηγόριο τί ὑποστηρίζει. Ἔτσι προσκλήθηκαν μερικοί σοφοί ἐλλόγιμοι, οἱ λεγόμενοι Χιόνες. Αὐτοί ἦταν Ἕλληνες πού ἀνῆκαν σέ μιά συγκρητιστική ὁμάδα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, οἱ ὁποῖοι γιά νά τά ἔχουν καλά μέ τούς Τούρκους ἀπομακρύνθηκαν ἀπό τήν χριστιανική πίστη καί ἐμφανίζονταν καί ὡς Μουσουλμάνοι καί ὡς Ἑβραῖοι. Ἕνα φαινόμενο πού δυστυχῶς ἐπαναλαμβάνεται καί σήμερα ἀπό αὐτούς πού εἶναι ὑπέρμαχοι τῆς ἰδεολογίας τοῦ συγκρητισμοῦ.
Ἡ συζήτηση ἔγινε κατά βάση σέ θεολογικά θέματα κυρίως στήν θεότητα τοῦ Χριστοῦ. Σέ κάποια στιγμή τοῦ διαλόγου ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Ὀρχάν ρώτησε τόν ἅγιο Γρηγόριο, γιατί οἱ Χριστιανοί δέν σέβονται τόν δικό τους Προφήτη, τόν Μωάμεθ, ἐνῶ οἱ Μουσουλμάνοι δέχονται τόν Χριστό ὡς Λόγο τοῦ Θεοῦ καί τήν Μητέρα Του πλησίον τοῦ Θεοῦ.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ἀπάντησε ὅτι δέν μπορεῖ κανείς νά ἀγαπᾶ τόν διδάσκαλό ἄν δέν εἶναι πιστευτά τά λόγια του. Ἔπειτα τοῦ εἶπε ὅτι ὁ Χριστός δέν μᾶς ὑπέδειξε νά δεχθοῦμε κανέναν Μωάμεθ, γι’ αὐτό καί δέν τόν ἀγαπᾶμε. Ὁ Χριστός μᾶς εἶπε, ὅπως λέγουν οἱ Ἀπόστολοι, νά μήν δεχθοῦμε κανέναν ἄλλο, γιατί Αὐτός ὁ Χριστός θά κρίνη τόν κόσμο.
Τά εἶπε αὐτά ἐνῶ ἦταν αἰχμάλωτος καί τό μέλλον του ἦταν ἄγνωστο, δέν τά εἶπε ἐνῶ ἦταν ἐλεύθερος καί συζητοῦσε ἐλεύθερα καί ἀκαδημαϊκά σέ κάποιο συνέδριο καί μάλιστα ἦταν μόνος του, χωρίς καμμία βοήθεια.
Ἡ συζήτηση πῆγε καί σέ ἄλλα θέματα, δηλαδή στήν περιτομή καί τίς εἰκόνες. Καί μετά οἱ Τοῦρκοι ἄρχοντες πού ἦταν παρόντες σηκώθηκαν ἀποχαιρέτισαν τόν ἅγιο μέ εὐλάβεια καί ἔφυγαν. Ὅμως, ἕνας ἀπό τούς Χιόνες, ἀφοῦ ὕβρισε τόν ἅγιο, ὅρμησε ἐναντίον του καί «ἔδωκεν αὐτῷ πληγάς κατά κόρρης», δηλαδή τοῦ ἔδωσε γροθιές στό πρόσωπό του. Ὅμως οἱ παρόντες Τοῦρκοι τόν κατηγόρησαν γιά τήν συμπεριφορά του. Δηλαδή, οἱ ἐξωμότες γίνονται χειρότεροι καί ὠμότεροι ἀπό τούς ἀλλοπίστους.
Τρίτος διάλογος, μέ τόν Τασιμάνη
Ὁ Ἅγιος περιγράφει καί ἕναν διάλογο πού εἶχε μέ ἕναν Τοῦρκο θρησκευτικό λειτουργό στά μέρη τῆς Νικαίας, ἕναν Τασιμάνη. Τό κεντρικό θέμα τοῦ διαλόγου ἦταν ἡ ἀντίθεση πού ὑπάρχει μεταξύ τῆς ἀληθείας τῆς διδασκαλίας τῶν ἀρχηγῶν τους, δηλαδή τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Μωάμεθ. Σέ κάποιο σημεῖο ὁ Τασιμάνης εἶπε ὅτι ὁ Μωάμεθ ἦταν μεγάλος προφήτης, διότι μέ τήν δύναμή του οἱ Μουσουλμάνοι κυριάρχησαν στόν κόσμο ἀπό τήν ἀνατολή ἕως τήν δύση.
Ὁ ἅγιος Γρηγόριος τοῦ ἀπάντησε ὅτι ὁ Μωάμεθ ξεκίνησε ἀπό τήν ἀνατολή καί διῆλθε μέχρι τήν δύση τοῦ ἡλίου «ἀλλά πολέμῳ καί μαχαίρᾳ καί λεηλασίαις καί ἀνδραποδισμοῖς καί ἀνδροκτασίαις, ὡν οὐδέν ἐκ Θεοῦ τοῦ ἀγαθοῦ προηγουμένως ἐστί, τοῦ ἐξ ἀρχῆς ἀνθρωποκτόνου δέ μᾶλλον προηγούμενον θέλημα». Δηλαδή, ὅλα αὐτά δέν ἔγιναν ἀπό τόν Θεό, ἀλλά ἀπό τόν διάβολο. Καί συνέχισε νά λέγη ὅτι αὐτό τό κατόρθωσε «βίαν ἐπάγων καί τά καθ’ ἡδονήν προτεινόμενος», χρησιμοποιώντας βία καί προτεινόμενος τόν βίο τῆς ἡδονῆς.
Αὐτή ἡ ἀπάντηση ἐκίνησε τήν ὀργή τῶν παρισταμένων Τούρκων πού κινήθηκαν ἀπειλητικά ἐναντίον τοῦ ἁγίου Γρηγορίου. Ἀλλά ἐκεῖνος μέ ἱλαρότηαα καί μέ μικρό μειδίαμα εἶπε ὅτι ἐάν συμφωνούσαμε κατά τούς λόγους, θά ἀνήκαμε σέ ἕνα δόγμα, δηλαδή δικαιολογοῦνται οἱ διαφορές. Ὁ ἴδιος ὅμως σημειώνει ὅτι «ὁ νοῶν νοείτω τῶν εἰρημένων τήν δύναμιν». Καί μέ ὅσα εἶπε στήν συνέχεια προσπάθησε νά φέρη μιά εἰρήνη, χωρίς ὅμως νά προδώση τήν πίστη του.
Καί βέβαια ὁ ἅγιος Γρηγόριος πέρασε πολλές δοκιμασίες, ἀντιμετώπισε πολλά προβλήματα, τόν περιέφεραν ἀπό τόπο σέ τόπο, τόν ὕβριζαν ποικιλοτρόπως καί ἐκεῖνος παρέμενε πιστός σέ αὐτά τά ὁποῖα δίδασκε, χωρίς νά ἔχη καμμία βοήθεια, καμμία προστασία.
Καί ὅταν πῆραν λύτρα ἱκανά οἱ Τοῦρκοι, ἀπό χρήματα πού συγκέντρωσαν οἱ Χριστιανοί, διότι ὁ ἅγιος εἶχε μεγάλη θέση μέσα στήν Ἐκκλησία καί στό Χριστιανικό Ρωμαϊκό Κράτος, τότε τόν ἀπελευθέρωσαν. Ἐκεῖνος πῆγε στήν Κωνσταντινούπολη καί εἶχε στό Παλάτι, μέ τήν παρουσία τοῦ Αὐτοκράτορος, τῶν Συγκλητικῶν ἕναν ὑπέροχο θεολογικό διάλογο μέ τόν μεγαλύτερο φιλόσοφο τῆς ἐποχῆς ἐκείνης τόν Νικηφόρο Γρηγορᾶ, τόν ὁποῖο καί κατετρώπωσε.
Ἔπειτα, ἐπέστρεψε στήν Μητρόπολή του, στήν Θεσσαλονίκη, βρῆκε τήν πόλη νά ὑποφέρη ἀπό μία ξηρασία, ἐπειδή εἶχε πολύ καιρό νά βρέξη, ἔκανε μία προσευχή καί ἔρριξε πολύ νερό καί ἔτσι ὁ Ἅγιος ἔγινε εὐεργέτης καί μέ τόν τρόπο αὐτόν στήν πόλη. Καί ὕστερα ἀπο λίγα χρόνια ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ.
Ὅπως εἶπα προηγουμένως ὅλη αὐτή ἡ περιπέτεια τήν ὁποία πέρασε μέ τούς Τούρκους ἦταν πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του.
3. Μουσουλμανισμός καί Χριστιανοί
Eἶναι, ὅμως ἐνδιαφέρον, νά δοῦμε τούς χαρακτηρισμούς πού δίνει γιά τούς Τούρκους τῆς ἐποχῆς του καί περιλαμβάνονται στήν ἐπιστολή πού ἔστειλε στό Ποιμνίο του, ἐνῶ ἀκόμη ἦταν αἰχμάλωτος. Πολλές φορές στήν ἐπιστολή του τούς ὀνομάζει βαρβάρους. «Τοῖς πάντων βαρβάρων βαρβαρωτάτοις». Σέ ἄλλο σημεῖο γράφει ὅτι σέ ἀντιπαράθεση μέ τό εὐσεβ΄ές γένος τῶν Ρωμαίων, τῶν Χριστιανῶν δηλαδή, αὐτοί ἀποτελοῦν «τό δυσεβές καί θεομισές καί παμμίαρον τοῦτο γένος». Ἀλλοῦ γράφει ὅτι ὁ Θεός τούς παρέδωσε σέ ἀδόκιμο νοῦ καί πάθη ἀτιμίας «ὥστε βιοῦν αἰσχρῶς καί ἀπανθρώπως καί θεομίσως». Καί παρά τούς φόνους πού κάνουν καί τίς ἀκολασίες μέ τίς ὁποῖες ζοῦν νομίζουν ὅτι ἔχουν τόν Θεό συνευδοκοῦντα.
Βρισκόμαστε τόν 14ο αἰώνα καί ἤδη σιγά-σιγά συρρικνώνεται ἡ Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία καί ἐπεκτείνεται ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία καί μετά ἀπό ἑκατό περίπου χρόνια κατέλαβαν καί τήν Κωνσταντινούπολη. Ἔτσι παρά τά ὅσα ἔκαναν οἱ Τοῦρκοι πού καταλάμβαναν ὁλόκληρες περιοχές, καί αἰχμαλώτιζαν καί σκότωναν τούς ἀνθρώπους, νόμιζαν ὅτι εἶχαν τήν συγκατάθεση τοῦ Θεοῦ, ὅτι ὅλα αὐτά γίνονταν μέ τήν θέληση τοῦ θεοῦ τους.
Αὐτήν τήν περίπτωση ἀπό τήν ζωή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ θέλησα νά παρουσιάσω σήμερα γιά τήν ἐπικαιρότητα τοῦ θέματος. Βέβαια, δέν μπορεῖ κανείς νά κάνη ἔστω μία ἐλάχιστη σύγκριση μεταξύ Χριστιανισμοῦ καί Μουσουλμανισμοῦ. Καμμία σύγκριση. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς τό ἔδειξε αὐτό μέ τούς τρεῖς θεολογικούς διαλόγους πού ἔκανε κατά τήν διάρκεια τῆς αἰχμαλωσίας του στούς Τούρκους.
Ὅμως σήμερα ὑπάρχουν ὀρθόδοξοι Χριστιανοί πού λένε ὅτι δέν ὑπάρχει πρόβλημα νά μαθαίνουν τά παιδιά στό Σχολεῖο ὅλες τίς θρησκεῖες. Καί ἔβαλαν μέσα στά Σχολεῖα τά θρησκευτικά μαθήματα τό νά μαθαίνουν τά ὀρθόδοξα παιδιά καί γιά τόν ἅγιο Παΐσιο καί τούς ὀπαδούς ἄλλων θρησκειῶν, σάν νά μή συμβαίνη τίποτα, χωρίς νά βλέπουν τίς διαφορές.
Καί σκέφτομαι καί λέω. Ἐάν ζοῦσε σήμερα ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, καί ἦταν Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης ἢ καί Μητροπολίτης Ναυπάκτου θά συνευδοκοῦσε νά διδάσκωνται στά Σχολεῖα τέτοια θρησκευτικά; Θά συνευδοκοῦσε καί μέ τήν δική του θέληση νά γίνεται αὐτό, αὐτός πού ὑπέστη τόσα πολλά στήν ἐξορία καί ἔκανε ὁμολογιακό διάλογο μέ κίνδυνο τῆς ζωῆς του;
Μάλιστα στήν ἐπιστολή πού ἔστειλε στήν Ἐκκλησία του γράφει ὅτι δέν πρέπει νά ξεχνοῦν οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί ὅτι ἔχουν ζωντανό καί ἀληθινό Θεό καί ὁ Χριστός ἀπαιτεῖ ἀπό τούς Χριστιανούς νά ἔχουν ζωντανή καί ἀληθινή πίστη. Οἱ Χριστιανοί πρέπει νά δείξουν τήν ἀληθινή πίστη ἀπό τά ἔργα τους, διότι ἔτσι θεοποιεῖται ὁ ἄνθρωπος.
4. Τό ἀναίμακτο μαρτύριο
Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἐκεῖνο πού πρέπει νά ποῦμε εἶναι ὅτι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἦταν ἕνας μεγάλος Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας, μεγάλος Ὁμολογητής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως, πού ἡ Ἐκκλησία τόν τιμᾶ πάρα πολύ. Συγχρόνως, εἶναι καί ἕνας ἀναίμακτος μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ. Ὑπέστη ἀναίμακτο μαρτύριο. Ὑπάρχουν μεγάλοι μάρτυρες πού θυσιάστηκαν καί ἔχυσαν τό αἷμα τους γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Αὐτός δέν ἔχυσε τό αἷμα του, ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ, ἀλλά ὑπέστη μαρτύριο ἀναίμακτο καί θεωρεῖται μάρτυρας Χριστοῦ ἀναιμάκτως.
Ὅπως ὑπάρχουν καί ἀναίμακτοι μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, πού εἶναι καί αὐτοί πού σήμερα δίνουν τήν ὁμολογία τῆς πίστεώς τους καί ὑφίστανται πάρα πολλά, περιφρονήσεις, χλευασμούς, περιθωριοποιήσεις. Ὅπως ἀκόμη ὑπάρχουν καί Χριστιανοί οἱ ὁποῖοι ὑπομένουν στήν ζωή τους τά προβλήματα καί τίς δοκιμασίες, ζοῦν μαρτυρική ζωή ἀναίμακτη, ὅπως ἔχουμε καί τό μνημόσυνο τῆς ἀδελφῆς μας Μαρίας, μητρός τοῦ ἀγαπητοῦ μας Ἱερομονάχου π. Προδρόμου, ἡ ὁποία πέρασε ὅλη τήν ζωή της μέ πόνο, μέ δυσκολία, ἀλλά καί μέ μεγάλη ὑπομονή. Εἶναι ἀναίμακτο μαρτύριο τό νά μπορῆ κανείς νά ὑπομένη τούς λογισμούς τῆς ἀπελπισίας, τῆς ἀπογνώσεως, τῆς πονηρίας καί νά τούς διώχνει. Εἶναι ἕνα ἀναίμακτο μαρτύριο νά πολεμᾶ τά πάθη του καί νά ἀντιμετωπίζη τίς ἐπιθέσεις τοῦ διαβόλου. Καί αὐτοί εἶναι συνεχιστές τοῦ ἀναιμάκτου μαρτυρίου τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.
Νά δώση ὁ Θεός, ὁ ἅγιος Γρηγόριος νά μᾶς φωτίζη ὅλους, Κληρικούς, μοναχούς καί λαϊκούς νά παραμένουμε πιστοί στήν ὀρθόδοξη διδασκαλία καί τήν ὅλη παράδοσή μας, νά ἀποδιώκουμε καί νά ἐκδιώκουμε ὅλους τούς κακούς λογισμούς καί τά πάθη, καί νά ὑφιστάμεθα στήν ζωή μας μέ ὑπομονή καί ἔμπνευση αὐτό τό ἀναίμακτο μαρτύριο γιά τόν Χριστό. Ἀμήν.
Πηγή
paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Κρόκος: η αρχαία βαφή
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Επαγγελματία θεατή επί πληρωμή, αναζητά το Netflix
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
