ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Λαϊκισμός και εξουσία

Γράφει ο Ηλίας Κουσκουβέλης

Ο λαϊκισμός, δηλαδή η κολακεία των πολιτών εκ μέρους των πολιτικών με στόχο την κατάληψη της εξουσίας, είναι ένα στοιχείο του πολιτικού φαινομένου.  Είναι απλώς μέσο και σε καμία περίπτωση δεν είναι η ουσία της πολιτικής, από την εποχή που το αριστοτελικό «ευ ζην» ορίστηκε ως στόχος της.  Όμως στις μέρες μας, φαίνεται ότι ο λαϊκισμός που αναπτύσσουν διάφοροι «πολιτικοί» έχει αναχθεί σε σημείο αναφοράς.

Εκείνο που συσκοτίζει είναι ότι ο ........ λαϊκισμός έχει βαφτιστεί πολιτική και εισπράττεται ως τέτοια από τους πολίτες.  Εκείνο που ανησυχεί είναι ότι βλάπτεται το ίδιο το πολιτικό σύστημα και, εν τέλει, η ίδια τη χώρα.  Εκείνο που απελπίζει είναι ότι πολλοί, μοιραίοι, άβουλοι και βολεμένοι αντάμα, πείθονται από «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα».

Πολιτική, όμως, δεν είναι η κολακεία και η τέρψη των πολιτών.  Είναι οι διεργασίες και οι αποφάσεις για τη διανομή ή την αναδιανομή αξιών.  Ως αξίες νοούνται τα ιεραρχημένα σημεία αναφοράς εκάστου πολίτη που προκύπτουν από τη σύνθεση ιδεολογίας και συμφερόντων, με βάση την άποψή του ως προς το γενικό, το επί μέρους, αλλά και το αυστηρά ατομικό του συμφέρον.

Η διανομή ή αναδιανομή αξιών είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο οι πολίτες μάχονται στην αρένα τής πολιτικής.  Ποτέ η ιδεολογία δεν είναι άμοιρη συμφερόντων και ποτέ τα συμφέροντα δεν είναι άμοιρα ιδεολογίας.  Εκείνο που διαφέρει στον καθένα είναι το ποσοστό εκάστου συνθετικού στο μείγμα, χωρίς τούτο να σημαίνει ότι περισσότερη ιδεολογία ή συμφέρον σημαίνει απαραιτήτως περισσότερη αρετή, καλύτερες αποφάσεις ή αποτελεσματικότερη πολιτική: ανείπωτα εγκλήματα ή τεράστια λάθη έχουν γίνει στο όνομα της ιδεολογίας ή των συμφερόντων.

Συνεπώς, έχοντας παραγκωνίσει τη γενικότερη ηθικοπλαστική φλυαρία που θολώνει την κρίση μας, σκόπιμο είναι, όταν θέλουμε να ερμηνεύσουμε τη συμπεριφορά των πολιτικών (αλλά και των πολιτών), να μην ξεχνάμε ποτέ τη δίψα για εξουσία. Ότι, δηλαδή, η εξουσία είναι για κάποιους το κυρίαρχο μέσο για την επίτευξη στόχων – την ικανοποίηση, δηλαδή, ιδεολογίας και συμφερόντων – και για κάποιους άλλους αυτοσκοπός.

Εκείνο που εναπόκειται στους πολίτες είναι, πρώτον, να αναλύουν και να ελέγχουν το εφικτό αυτών που λέγονται με βάση το κριτήριο της δίψας για εξουσία αυτών που τα προτείνουν.  Και, δεύτερον, να αποφασίζουν ορθολογικά και να ικανοποιούν τις δικές τους αξίες, το δικό τους δηλαδή μείγμα συμφερόντων και ιδεολογίας.  Αυτή η προσέγγιση – υλιστική, συμφεροντολογική, κυνική – έχει δύο πλεονεκτήματα, εφόσον υιοθετηθεί.  Είναι η μόνη που μπορεί να προστατεύσει τους πολίτες από τους λαϊκιστές.  Και είναι επίσης εκείνη που μπορεί να αποτρέψει τους πολίτες από το να λαμβάνουν αποφάσεις υπό την επιρροή των χειρότερων συμβούλων, καταγεγραμμένων εδώ και δυόμισι χιλιάδες χρόνια από τον Θουκυδίδη: την «απερίσκεπτη» ελπίδα (Δ.108), τη βιασύνη και την οργή (Γ.42).

Αλήθεια, με πόση ελπίδα, με πόσο θυμό και με πόση βιασύνη ανταποκρίθηκαν οι πολίτες στα κελεύσματα τού λαϊκισμού των εκλογών τού 2009 και του 2012; Και πόσες αλήθειες και συμφέροντα πολιτών θυσιάστηκαν και θυσιάζονται σε αυτό το κυνήγι τής εξουσίας;

* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και πρώην Πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Kafeneio