2018-06-01 21:42:48
Αναίρεση της επιχειρηματολογίας στην οποία βασίστηκε η αλλαγή του μαθήματος των Θρησκευτικών
του Ιωάννη Τάτση, Θεολόγου
Ήδη από το καλοκαίρι του 2008 με τις τρεις εγκυκλίους για τις απαλλαγές από τα Θρησκευτικά, ξεκίνησε η εφαρμογή του σχεδίου μετατροπής του μαθήματος των Θρησκευτικών από ορθόδοξο θεολογικό σε πανθρησκειακό.
Οι εγκύκλιοι Στυλιανίδη αποτέλεσαν το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε η θεωρία ότι αν τα Θρησκευτικά δεν αλλάξουν χαρακτήρα τότε θα χαθεί η υποχρεωτικότητά τους. Δεν είναι λίγοι μάλιστα αυτοί που πιστεύουν ότι οι εγκύκλιοι εκείνες προετοιμάστηκαν και προωθήθηκαν από τα ίδια πρόσωπα που λίγο καιρό αργότερα ανέλαβαν το έργο της αλλαγής του χαρακτήρα των Θρησκευτικών με στόχο, όπως έλεγαν, τη διάσωση της υποχρεωτικότητας του μαθήματος. Ούτε λίγο ούτε πολύ οι επίδοξοι αναμορφωτές της θρησκευτικής εκπαίδευσης ισχυρίζονταν ότι εάν το μάθημα των Θρησκευτικών πάψει να είχε χαρακτήρα αποκλειστικά ορθόδοξο και χριστιανικό και ανοιχτεί στις άλλες ομολογίες και θρησκείες, θα αφορά όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως θρησκεύματος και θα οδηγήσει στην πλήρη κατάργηση του δικαιώματος απαλλαγής.
Και οι μεν εγκύκλιοι Στυλιανίδη καταργήθηκαν μετά από πολυετή αγώνα, κυρίως δε με την απόφαση 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, την οποία πέτυχαν με επίπονες και επίμονες προσπάθειες αγωνιστές Θεολόγοι της Κρήτης. Το Υπουργείο Παιδείας, έστω και με καθυστέρηση επτά ετών, το 2015, επί Υπουργίας Ανδρέα Λοβέρδου, επανέφερε το καθεστώς των απαλλαγών στο σημείο που αρμόζει, χορηγώντας τέτοιο δικαίωμα μόνο σε μαθητές αλλόθρησκους, ετερόδοξους ή άθεους μέσω σχετικής υπεύθυνης δήλωσης. Ωστόσο οι σχεδιαστές της "αναβάθμισης" του θρησκευτικού μαθήματος συνέχισαν το έργο τους, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι εξ αρχής στόχευαν στην αλλαγή του χαρακτήρα του μαθήματος και όχι στην επίλυση του ζητήματος των απαλλαγών, για τις οποίες σημειωτέον ουδεμία πρωτοβουλία ανέλαβαν ώστε να επιλυθούν σε επίπεδο διοικητικό και πριν εξαναγκαστούν λόγω της αναγκαίας, όπως αποδείχτηκε, παρέμβασης της δικαιοσύνης. Καρπός του σχεδιασμού τους υπήρξαν τα νέα Προγράμματα Σπουδών τα οποία αρχικά εφαρμόστηκαν πιλοτικά και κατόπιν γενικευμένα, ακολουθούμενα από τους γνωστούς Φακέλους Μαθήματος. Όλα αυτά μαζί, Προγράμματα Σπουδών και Φάκελοι Μαθήματος κρίθηκαν φέτος με δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ αντισυνταγματικά, ωστόσο αυτοί που τα εκπόνησαν επιμένουν στην εφαρμογή τους μέχρι τελικής πτώσεως παραβλέποντας τις τελεσίδικες αποφάσεις της δικαιοσύνης. Αν όμως εκείνοι έχουν επιμονή, μεγαλύτερη υπομονή, επιμονή και αγωνιστικότητα επιδεικνύουν όσοι αγωνίζονται για τη διάσωση του ορθόδοξου χριστιανικού μαθήματος.
Έτσι τα νέα Θρησκευτικά για όλους τους μαθητές ήρθαν στα σχολεία, ποτέ όμως δεν ήρθε η κατάργηση του δικαιώματος των απαλλαγών που είχαν υποσχεθεί οι "αναμορφωτές" του μαθήματος. Αντιθέτως κανείς δεν τολμά πλέον να αγγίξει την εγκύκλιο Λοβέρδου που συνεχίζει να ισχύει και στην οποία παραπέμπουν ακόμη και τα νέα Προεδρικά Διατάγματα που αφορούν τη λειτουργία των σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Στον συνεχιζόμενο διάλογο Εκκλησίας - Πολιτείας για τα Θρησκευτικά συχνά πυκνά επανέρχεται το επιχείρημα από την πλευρά της Πολιτείας ότι αλλάξαμε τα Θρησκευτικά και έτσι πετύχαμε να διατηρήσουμε την υποχρεωτικότητα του μαθήματος. Ατυχώς οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας δείχνουν να έχουν πεισθεί και να αποδέχονται τη θεωρία αυτή.
Αποκαλυπτική ωστόσο για το θέμα μας ήταν η τοποθέτηση του κ. Θεοδώρου Παπαγεωργίου, Νομικού Συμβούλου της Εκκλησίας της Ελλάδος σε πρόσφατη ημερίδα. Είχε προηγηθεί εισήγηση του κ. Σταύρου Γιαγκάζογλου, κύριου σχεδιαστή των νέων Θρησκευτικών και επί σειρά ετών Συμβούλου του ΙΕΠ και του Υπουργείου Παιδείας για το μάθημα των Θρησκευτικών. Παίρνοντας το λόγο μετά τον κ. Γιαγκάζογλου, ο κ. Παπαγεωργίου τόνισε μεταξύ άλλων: "Από το 2015 ήταν διακηρυγμένος πολιτικός και παιδαγωγικός στόχος του Υπουργείου Παιδείας και του ΙΕΠ ότι το δικαίωμα της απαλλαγής έχει να κάνει με την ομολογιακότητα του μαθήματος. Έχει επαναληφθεί δύο - τρεις φορές η παρεμπίπτουσα κρίση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε αποφάσεις για τουρκικές υποθέσεις και στην περίφημη Folgerο κατά Νορβηγίας ότι παρότι ένα μάθημα είναι καθαρά γνωσιολογικό, παιδαγωγικό, ενδεχομένως και ουδέτερο στην έκθεση των γνώσεων, δεν αποκλείει σε καμία περίπτωση το δικαίωμα των γονέων να θεωρήσουν ότι το παιδί τους δοκιμάζει μία συνειδησιακή σύγκρουση μεταξύ των αξιών που ακούει στο σχολείο και των αξιών που είναι μεταδιδόμενες σε αυτό από την οικογένειά του. Άρα ο στόχος του Υπουργείου ότι θέλουμε να αλλάξουμε το μάθημα των Θρησκευτικών για να αποφύγουμε τις απαλλαγές - και πρέπει να πω ότι αυτό είναι κάτι που το έχει πιστέψει και η πλευρά της Εκκλησίας της Ελλάδος, ότι αλλάζουμε το μάθημα και σώσαμε την υποχρεωτικότητα - αυτό είναι μια χίμαιρα. Δεν υπάρχει κανένα είδος μαθήματος, έστω και εγκυκλοπαιδικό, στο οποίο μπορείς να αποφύγεις τις απαλλαγές".
Συμπερασματικά, η μετατροπή του χριστιανικού θεολογικού μαθήματος των Θρησκευτικών σε πολυθρησκειακό στα ελληνικά σχολεία που υλοποιήθηκε σταδιακά τα τελευταία χρόνια δεν βρίσκει επαρκή αιτιολόγηση σε κανένα από τα προβληθέντα κατά καιρούς επιχειρήματα των σχεδιαστών της.
Ένα "μάθημα για όλους" δεν ζητήθηκε από κανέναν γονέα ή μαθητή ούτε ορθόδοξο ούτε άλλης ομολογίας ή θρησκείας. Καμία θρησκευτική κοινότητα στην Ελλάδα δεν ζήτησε ποτέ ένα μάθημα θρησκειολογικό ή "ανοιχτό στις άλλες θρησκείες".
Οι γνωμοδοτήσεις των Ανεξάρτητων Αρχών που περιέπλεξαν το ζήτημα των απαλλαγών και χρησιμοποιήθηκαν ως επιχείρημα για την δήθεν ανάγκη αλλαγής του περιεχομένου του μαθήματος, μπορούσαν εξαρχής να απαντηθούν με βάση την εγχώρια και ευρωπαϊκή νομολογία, πράγμα που τελικά έγινε, μετά από ταλαιπωρία ετών, από το Διοικητικό Εφετείο Χανίων. Η αντίστοιχη νομολογία των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων, σε αντίθεση με όσα γενικόλογα υποστηρίζονται στη χώρα μας, δεν συνάδει με απροϋπόθετες απαλλαγές ούτε πολύ περισσότερο επιτάσσει διδασκαλία πολυθρησκευτικού μαθήματος Θρησκευτικών.
Η σύγχρονη κοινωνία που αλλάζει, η πολυπολιτισμικότητα που αποτελεί πλέον γνώρισμα της ελληνικής κοινωνίας και παρεμφερή επιχειρήματα "εκσυγχρονιστών" θεολόγων απαντήθηκαν οριστικά και αμετάκλητα από το ΣτΕ που είχε όμως και στο παρελθόν εκφράσει την ίδια ακριβώς θέση περί των δικαιωμάτων της συντριπτικής πλειονότητας των Ελλήνων Ορθοδόξων μαθητών να έχουν μάθημα Θρησκευτικών που θα καλλιεργεί την ορθόδοξη χριστιανική συνείδησή τους.
Επομένως, αναμένει απάντηση το ερώτημα ποιους σχεδιασμούς εξυπηρετούσαν όσοι μεθοδικά εργάστηκαν για την μετατροπή του μαθήματος των Θρησκευτικών σε πολυθρησκευτικό. Είναι βέβαιο ότι δεν έσπευδαν να διασώσουν την υποχρεωτικότητά του ούτε να πετύχουν τον ανέφικτο στόχο της πλήρους κατάργησης των απαλλαγών ούτε να το εμπλουτίσουν θεολογικά. Ποιον λοιπόν στόχο εξυπηρέτησαν και συνεχίζουν να υπηρετούν;
Ο επικεφαλής της προσπάθειας αλλαγής του θρησκευτικού μαθήματος και πολλοί συνεργάτες του ακολουθούν εδώ και λίγο καιρό διαδρομές προσωπικής καταξίωσης και καριέρας άλλοι επιλεγέντες και άλλοι μεταταγέντες σε θέσεις των Θεολογικών Σχολών ενώ πολλοί από τους μέχρι πριν λίγα χρόνια πρωτοστατούντες στην προσπάθεια, μάλιστα δε μετά φωνών και ερίδων, έχουν πλέον αποσυρθεί. Το ΣτΕ με τις δύο πρόσφατες αποφάσεις του ακύρωσε εξολοκλήρου τα Προγράμματά τους και όσοι τώρα απέμειναν γραφικοί συνεχιστές αυτής της προσπάθειας μάλλον άδικα χάνουν το χρόνο και τον "καιρό" τους.
Ήρθε επιτέλους η ώρα να κλείσει αυτός ο φαύλος κύκλος και να εργαστούμε με την πεποίθηση ότι οι μαθητές μας θα πλουτίσουν πραγματικά εάν τους προσφέρουμε ανόθευτη την Παράδοσή μας εμπλουτίζοντάς την με τους νέους ευώδεις καρπούς των συγχρόνων αγίων όπως των Οσίων Παϊσίου του Αγιορείτου, Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου, Ιακώβου του εν Ευβοία και άλλων, μακριά από τα θολά νερά της μεταπατερικής εκκοσμικευμένης ψευτοθεολογίας.
Ορθόδοξος Τύπος, 01.06.2018
thriskeftika
του Ιωάννη Τάτση, Θεολόγου
Ήδη από το καλοκαίρι του 2008 με τις τρεις εγκυκλίους για τις απαλλαγές από τα Θρησκευτικά, ξεκίνησε η εφαρμογή του σχεδίου μετατροπής του μαθήματος των Θρησκευτικών από ορθόδοξο θεολογικό σε πανθρησκειακό.
Οι εγκύκλιοι Στυλιανίδη αποτέλεσαν το θεμέλιο πάνω στο οποίο οικοδομήθηκε η θεωρία ότι αν τα Θρησκευτικά δεν αλλάξουν χαρακτήρα τότε θα χαθεί η υποχρεωτικότητά τους. Δεν είναι λίγοι μάλιστα αυτοί που πιστεύουν ότι οι εγκύκλιοι εκείνες προετοιμάστηκαν και προωθήθηκαν από τα ίδια πρόσωπα που λίγο καιρό αργότερα ανέλαβαν το έργο της αλλαγής του χαρακτήρα των Θρησκευτικών με στόχο, όπως έλεγαν, τη διάσωση της υποχρεωτικότητας του μαθήματος. Ούτε λίγο ούτε πολύ οι επίδοξοι αναμορφωτές της θρησκευτικής εκπαίδευσης ισχυρίζονταν ότι εάν το μάθημα των Θρησκευτικών πάψει να είχε χαρακτήρα αποκλειστικά ορθόδοξο και χριστιανικό και ανοιχτεί στις άλλες ομολογίες και θρησκείες, θα αφορά όλους τους μαθητές ανεξαρτήτως θρησκεύματος και θα οδηγήσει στην πλήρη κατάργηση του δικαιώματος απαλλαγής.
Και οι μεν εγκύκλιοι Στυλιανίδη καταργήθηκαν μετά από πολυετή αγώνα, κυρίως δε με την απόφαση 115/2012 του Διοικητικού Εφετείου Χανίων, την οποία πέτυχαν με επίπονες και επίμονες προσπάθειες αγωνιστές Θεολόγοι της Κρήτης. Το Υπουργείο Παιδείας, έστω και με καθυστέρηση επτά ετών, το 2015, επί Υπουργίας Ανδρέα Λοβέρδου, επανέφερε το καθεστώς των απαλλαγών στο σημείο που αρμόζει, χορηγώντας τέτοιο δικαίωμα μόνο σε μαθητές αλλόθρησκους, ετερόδοξους ή άθεους μέσω σχετικής υπεύθυνης δήλωσης. Ωστόσο οι σχεδιαστές της "αναβάθμισης" του θρησκευτικού μαθήματος συνέχισαν το έργο τους, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι εξ αρχής στόχευαν στην αλλαγή του χαρακτήρα του μαθήματος και όχι στην επίλυση του ζητήματος των απαλλαγών, για τις οποίες σημειωτέον ουδεμία πρωτοβουλία ανέλαβαν ώστε να επιλυθούν σε επίπεδο διοικητικό και πριν εξαναγκαστούν λόγω της αναγκαίας, όπως αποδείχτηκε, παρέμβασης της δικαιοσύνης. Καρπός του σχεδιασμού τους υπήρξαν τα νέα Προγράμματα Σπουδών τα οποία αρχικά εφαρμόστηκαν πιλοτικά και κατόπιν γενικευμένα, ακολουθούμενα από τους γνωστούς Φακέλους Μαθήματος. Όλα αυτά μαζί, Προγράμματα Σπουδών και Φάκελοι Μαθήματος κρίθηκαν φέτος με δύο αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ αντισυνταγματικά, ωστόσο αυτοί που τα εκπόνησαν επιμένουν στην εφαρμογή τους μέχρι τελικής πτώσεως παραβλέποντας τις τελεσίδικες αποφάσεις της δικαιοσύνης. Αν όμως εκείνοι έχουν επιμονή, μεγαλύτερη υπομονή, επιμονή και αγωνιστικότητα επιδεικνύουν όσοι αγωνίζονται για τη διάσωση του ορθόδοξου χριστιανικού μαθήματος.
Έτσι τα νέα Θρησκευτικά για όλους τους μαθητές ήρθαν στα σχολεία, ποτέ όμως δεν ήρθε η κατάργηση του δικαιώματος των απαλλαγών που είχαν υποσχεθεί οι "αναμορφωτές" του μαθήματος. Αντιθέτως κανείς δεν τολμά πλέον να αγγίξει την εγκύκλιο Λοβέρδου που συνεχίζει να ισχύει και στην οποία παραπέμπουν ακόμη και τα νέα Προεδρικά Διατάγματα που αφορούν τη λειτουργία των σχολείων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Στον συνεχιζόμενο διάλογο Εκκλησίας - Πολιτείας για τα Θρησκευτικά συχνά πυκνά επανέρχεται το επιχείρημα από την πλευρά της Πολιτείας ότι αλλάξαμε τα Θρησκευτικά και έτσι πετύχαμε να διατηρήσουμε την υποχρεωτικότητα του μαθήματος. Ατυχώς οι εκπρόσωποι της Εκκλησίας δείχνουν να έχουν πεισθεί και να αποδέχονται τη θεωρία αυτή.
Αποκαλυπτική ωστόσο για το θέμα μας ήταν η τοποθέτηση του κ. Θεοδώρου Παπαγεωργίου, Νομικού Συμβούλου της Εκκλησίας της Ελλάδος σε πρόσφατη ημερίδα. Είχε προηγηθεί εισήγηση του κ. Σταύρου Γιαγκάζογλου, κύριου σχεδιαστή των νέων Θρησκευτικών και επί σειρά ετών Συμβούλου του ΙΕΠ και του Υπουργείου Παιδείας για το μάθημα των Θρησκευτικών. Παίρνοντας το λόγο μετά τον κ. Γιαγκάζογλου, ο κ. Παπαγεωργίου τόνισε μεταξύ άλλων: "Από το 2015 ήταν διακηρυγμένος πολιτικός και παιδαγωγικός στόχος του Υπουργείου Παιδείας και του ΙΕΠ ότι το δικαίωμα της απαλλαγής έχει να κάνει με την ομολογιακότητα του μαθήματος. Έχει επαναληφθεί δύο - τρεις φορές η παρεμπίπτουσα κρίση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε αποφάσεις για τουρκικές υποθέσεις και στην περίφημη Folgerο κατά Νορβηγίας ότι παρότι ένα μάθημα είναι καθαρά γνωσιολογικό, παιδαγωγικό, ενδεχομένως και ουδέτερο στην έκθεση των γνώσεων, δεν αποκλείει σε καμία περίπτωση το δικαίωμα των γονέων να θεωρήσουν ότι το παιδί τους δοκιμάζει μία συνειδησιακή σύγκρουση μεταξύ των αξιών που ακούει στο σχολείο και των αξιών που είναι μεταδιδόμενες σε αυτό από την οικογένειά του. Άρα ο στόχος του Υπουργείου ότι θέλουμε να αλλάξουμε το μάθημα των Θρησκευτικών για να αποφύγουμε τις απαλλαγές - και πρέπει να πω ότι αυτό είναι κάτι που το έχει πιστέψει και η πλευρά της Εκκλησίας της Ελλάδος, ότι αλλάζουμε το μάθημα και σώσαμε την υποχρεωτικότητα - αυτό είναι μια χίμαιρα. Δεν υπάρχει κανένα είδος μαθήματος, έστω και εγκυκλοπαιδικό, στο οποίο μπορείς να αποφύγεις τις απαλλαγές".
Συμπερασματικά, η μετατροπή του χριστιανικού θεολογικού μαθήματος των Θρησκευτικών σε πολυθρησκειακό στα ελληνικά σχολεία που υλοποιήθηκε σταδιακά τα τελευταία χρόνια δεν βρίσκει επαρκή αιτιολόγηση σε κανένα από τα προβληθέντα κατά καιρούς επιχειρήματα των σχεδιαστών της.
Ένα "μάθημα για όλους" δεν ζητήθηκε από κανέναν γονέα ή μαθητή ούτε ορθόδοξο ούτε άλλης ομολογίας ή θρησκείας. Καμία θρησκευτική κοινότητα στην Ελλάδα δεν ζήτησε ποτέ ένα μάθημα θρησκειολογικό ή "ανοιχτό στις άλλες θρησκείες".
Οι γνωμοδοτήσεις των Ανεξάρτητων Αρχών που περιέπλεξαν το ζήτημα των απαλλαγών και χρησιμοποιήθηκαν ως επιχείρημα για την δήθεν ανάγκη αλλαγής του περιεχομένου του μαθήματος, μπορούσαν εξαρχής να απαντηθούν με βάση την εγχώρια και ευρωπαϊκή νομολογία, πράγμα που τελικά έγινε, μετά από ταλαιπωρία ετών, από το Διοικητικό Εφετείο Χανίων. Η αντίστοιχη νομολογία των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων, σε αντίθεση με όσα γενικόλογα υποστηρίζονται στη χώρα μας, δεν συνάδει με απροϋπόθετες απαλλαγές ούτε πολύ περισσότερο επιτάσσει διδασκαλία πολυθρησκευτικού μαθήματος Θρησκευτικών.
Η σύγχρονη κοινωνία που αλλάζει, η πολυπολιτισμικότητα που αποτελεί πλέον γνώρισμα της ελληνικής κοινωνίας και παρεμφερή επιχειρήματα "εκσυγχρονιστών" θεολόγων απαντήθηκαν οριστικά και αμετάκλητα από το ΣτΕ που είχε όμως και στο παρελθόν εκφράσει την ίδια ακριβώς θέση περί των δικαιωμάτων της συντριπτικής πλειονότητας των Ελλήνων Ορθοδόξων μαθητών να έχουν μάθημα Θρησκευτικών που θα καλλιεργεί την ορθόδοξη χριστιανική συνείδησή τους.
Επομένως, αναμένει απάντηση το ερώτημα ποιους σχεδιασμούς εξυπηρετούσαν όσοι μεθοδικά εργάστηκαν για την μετατροπή του μαθήματος των Θρησκευτικών σε πολυθρησκευτικό. Είναι βέβαιο ότι δεν έσπευδαν να διασώσουν την υποχρεωτικότητά του ούτε να πετύχουν τον ανέφικτο στόχο της πλήρους κατάργησης των απαλλαγών ούτε να το εμπλουτίσουν θεολογικά. Ποιον λοιπόν στόχο εξυπηρέτησαν και συνεχίζουν να υπηρετούν;
Ο επικεφαλής της προσπάθειας αλλαγής του θρησκευτικού μαθήματος και πολλοί συνεργάτες του ακολουθούν εδώ και λίγο καιρό διαδρομές προσωπικής καταξίωσης και καριέρας άλλοι επιλεγέντες και άλλοι μεταταγέντες σε θέσεις των Θεολογικών Σχολών ενώ πολλοί από τους μέχρι πριν λίγα χρόνια πρωτοστατούντες στην προσπάθεια, μάλιστα δε μετά φωνών και ερίδων, έχουν πλέον αποσυρθεί. Το ΣτΕ με τις δύο πρόσφατες αποφάσεις του ακύρωσε εξολοκλήρου τα Προγράμματά τους και όσοι τώρα απέμειναν γραφικοί συνεχιστές αυτής της προσπάθειας μάλλον άδικα χάνουν το χρόνο και τον "καιρό" τους.
Ήρθε επιτέλους η ώρα να κλείσει αυτός ο φαύλος κύκλος και να εργαστούμε με την πεποίθηση ότι οι μαθητές μας θα πλουτίσουν πραγματικά εάν τους προσφέρουμε ανόθευτη την Παράδοσή μας εμπλουτίζοντάς την με τους νέους ευώδεις καρπούς των συγχρόνων αγίων όπως των Οσίων Παϊσίου του Αγιορείτου, Πορφυρίου του Καυσοκαλυβίτου, Ιακώβου του εν Ευβοία και άλλων, μακριά από τα θολά νερά της μεταπατερικής εκκοσμικευμένης ψευτοθεολογίας.
Ορθόδοξος Τύπος, 01.06.2018
thriskeftika
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Καταφθάνουν αστυνομικοί σε αεροδρόμιο Ηρακλείου και Χερσόνησο
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το μπαχαρικό που ενισχύει το μεταβολισμό
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
