2018-07-13 16:42:22
Το σημερινό κείμενο σχετικά με τις αυτοκτονίες ανηλίκων πρέπει να αποτελέσει ένα «καμπανάκι» για γονείς και εκπαιδευτικούς. Σε σχολείο σημειώνεται, μέσα σε λίγους μήνες, η δεύτερη αυτοκτονία
ανήλικης μαθήτριας. Το σοκαριστικό αυτό γεγονός δεν πρέπει να μας αφήσει αδιάφορους. Πρέπει να μας προβληματίσει όλους έντονα. Η αυτοκτονία της ανήλικης έρχεται να προστεθεί στη μαύρη λίστα των ανηλίκων που αυτοκτονούν στην Ελλάδα, για λόγους που συχνά μένουν αδιευκρίνιστοι. Η ανήλικη, σύμφωνα με πληροφορίες, είχε «κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου» στους συμμαθητές της, με τα λόγια της, τα κλάματά της και τους στίχους που έγραφε πάνω στο θρανίο της. Οι συμμαθητές της ανησυχούσαν για την αγαπημένη τους φίλη….δυστυχώς, κανείς δεν την πρόλαβε….
Τώρα οφείλουμε να δείξουμε μεγάλο σεβασμό στους γονείς της μαθήτριας που ανεβαίνουν το δικό τους Γολγοθά. Η δική μου ευχή είναι να μη θρηνήσουμε νέα θύματα. Γι’ αυτό, όλοι μας, πόσο μάλιστα εμείς οι εκπαιδευτικοί, πρέπει να είμαστε πολύ ευαισθητοποιημένοι όταν έχουμε να κάνουμε με ανήλικες ψυχές, γιατί πραγματικά ένας έφηβος κρύβει τόσα πολλά μέσα στην καρδούλα του, πολλά περισσότερα από όσα εμείς φανταζόμαστε…..
Ανησυχητική αύξηση σημειώνουν τα τελευταία χρόνια οι αυτοκτονίες σε άτομα νεαρής ηλικίας, όπως μας ενημερώνουν οι ειδικοί. Δεύτερη ή τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου σε άτομα ηλικίας από 15-24 ετών είναι η αυτοκτονία σε ορισμένες χώρες, σύμφωνα με τα πορίσματα έγκυρων μελετών. Η πρώτη αιτία είναι τα ατυχήματα και η δεύτερη οι ανθρωποκτονίες. Εξίσου τρομακτικό είναι το γεγονός ότι αποτελεί την έκτη συχνότερη αιτία θανάτου για παιδιά ηλικίας από 5 έως 14 ετών! Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενοι τρόποι αυτοκτονίας είναι η λήψη φαρμάκων και η φλεβοτομία.
Βάσει ερευνών εκτιμάται ότι 1 στους 10 ανθρώπους σε όλη τη διάρκεια της ζωής του θα παρουσιάσει σοβαρές αυτοκαταστροφικές τάσεις. Επίσης υπολογίζεται ότι σε κάθε αυτοκτονία αντιστοιχούν 10-40 απόπειρες αυτοκτονίας. Δυστυχώς οι απόπειρες αυτοκτονίας διπλασιάζονται στην εφηβεία. Προκαλεί σοκ το ποσοστό των αποπειρών αυτοκτονίας ανηλίκων έναντι των αντίστοιχων αποπειρών ενηλίκων. Πιο συγκεκριμένα, οι απόπειρες ανηλίκων ανέρχονται σε 35%, έναντι 18% στον γενικό πληθυσμό. Αυτό που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ότι σε ποσοστό 30% -50% ακολουθεί επανάληψη της απόπειρας σε διάστημα μικρότερο των 6 μηνών!
Είναι αξιοσημείωτο ότι μολονότι αυτοκτονική συμπεριφορά (ο όρος περιλαμβάνει τόσο τις αυτοκτονίες, όσο και τις απόπειρες αυτοκτονίας) παρατηρείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, η εφηβική περίοδος είναι η κατ’ εξοχήν «επικίνδυνη» για την εμφάνιση σκέψεων αυτοκτονίας, αλλά και αυτοκτονικής συμπεριφοράς.
Χαρακτηριστικά αυτοκτονικής συμπεριφοράς εφήβων
Η αυτοκτονική συμπεριφορά παρουσιάζει ορισμένα «χαρακτηριστικά γνωρίσματα» που θα ήταν σκόπιμο να καταγράψουμε. Πρώτον, αυτοκτονίες και απόπειρες αυτοκτονιών σημειώνονται σε όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Δεύτερον, όσον αφορά το φύλο αν και υπερτερούν αριθμητικά τα κορίτσια στις απόπειρες αυτοκτονίας, το ποσοστό των αυτοκτονιών είναι μεγαλύτερο στα αγόρια.
Ειδικότερα, οι αυτοκτονίες έχουν μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια και στους άνδρες μεταξύ 15 και 24 ετών. Τρίτον, κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρούνται πολύ συχνά τα χαρακτηριζόμενα «αυτοκτονικά ισοδύναμα», δηλαδή μορφές συμπεριφοράς που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και σωματική ακεραιότητα του εφήβου χωρίς όμως να υπάρχει συνειδητή επιθυμία θανάτου. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η επικίνδυνη οδήγηση μηχανής.
Είναι πολύ σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι γεγονότα που συνοδεύονται από έντονο στρες δύναται να λειτουργήσουν ως επιβαρυντικοί παράγοντες για τη διάπραξη αυτοκτονιών. Τέτοιου είδους γεγονότα είναι:
• Ο θάνατος αγαπημένου προσώπου
• Το διαζύγιο των γονέων
• Η μετανάστευση
• Η σχολική «αποτυχία» ή για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς το αίσθημα αποτυχίας στο σχολείο που συχνά διακατέχει τον έφηβο
• Η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος
• Η διακοπή ενός ερωτικού δεσμού
• Το αίσθημα αποτυχίας στις διαπροσωπικές σχέσεις
• Τα τραυματικά βιώματα της παιδικής ηλικίας, όπως η κακοποίηση
• Η πρόσφατη αυτοκτονία κάποιου φίλου ή συγγενή ή ακόμα και η επέτειος αυτοκτονίας ατόμου του στενού περιβάλλοντος κ.λπ.
Βάσει μελέτης Ελλήνων εφήβων που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν, συχνό αίτιο των αποπειρών είναι ο ακραίος περιορισμός της προσωπικής ελευθερίας του παιδιού από τους γονείς, οι οποίοι φοβούνταν ότι η αυτονομία θα οδηγούσε σε σεξουαλική απελευθέρωση και χρήση ναρκωτικών ουσιών. Άλλοι εξέχουσας σημασίας παράγοντες για την εκδήλωση αυτοκτονικής συμπεριφοράς των Ελλήνων εφήβων είναι, σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη, συγκρούσεις και δυσκολίες με τους γονείς και η ύπαρξη ψυχιατρικής διαταραχής, κατά κύριο λόγο κατάθλιψης.
Από την άλλη πλευρά βάσει μελέτης Ελλήνων εφήβων που αυτοκτόνησαν, οι κυριότεροι παράγοντες για τη διάπραξη αυτοκτονιών είναι: ψυχιατρικές διαταραχές, οικογενειακά προβλήματα, συναισθηματικές απογοητεύσεις και αισθήματα αποτυχίας. Η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε ότι οι αυτοκτονίες είχαν μεγαλύτερη συχνότητα στις αγροτικές περιοχές και μικρότερη στην Αθήνα. Ενδεχομένως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην επαρχία οι έφηβοι νιώθουν περισσότερο καταπιεσμένοι και στερούνται δυνατοτήτων και εναλλακτικών λύσεων για τη ζωή τους.
Η αυτοκτονία μπορεί να προβλεφθεί!
Εκτιμάται ότι περίπου 80% των νέων που αυτοκτόνησαν είχε εξομολογηθεί σε κάποιο άτομο του περιβάλλοντος την πρόθεσή του. Ασφαλώς, δεν είναι πάντοτε εύκολο να προβλεφθεί η αυτοκτονία. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί επί του θέματος, τόσο η κατάθλιψη όσο και τα αισθήματα αυτοκτονίας είναι διαταραχές της ψυχικής υγείας που μπορούν να θεραπευτούν και συνεπώς να αποτραπούν τραγικές καταστάσεις, όπως οι αυτοκτονίες. Απαιτείται, όμως, έγκαιρη διάγνωση του παιδιού ή εφήβου που πάσχει από αυτές τις διαταραχές.
«Μύθοι» σχετικά με την αυτοκτονία
Δυστυχώς, οι μύθοι σχετικά με τις αυτοκτονίες είναι πολλοί. Θα ήταν σκόπιμο να καταγράψουμε κάποιους από αυτούς, αποσκοπώντας στην ενεργοποίηση των γονέων.
• Τα άτομα που εκφράζουν την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν επιθυμούν απλώς να προσελκύσουν την προσοχή και δεν πρόκειται να πραγματοποιήσουν τα λεγόμενά τους. Η πραγματικότητα είναι ότι 8 στους 10 ανθρώπους που αυτοκτονούν είχαν προειδοποιήσει λεκτικά για την πρόθεσή τους, την οποία τελικά υλοποίησαν
• Η αυτοκτονία διαπράττεται χωρίς καμία προειδοποίηση. Η πραγματικότητα είναι ότι το άτομο που πρόκειται να αυτοκτονήσει δίνει πολλές ενδείξεις των προθέσεών του
• Είναι ανέφικτη η αποτροπή της αυτοκτονίας, γιατί τα άτομα με τάσεις αυτοκτονίας είναι αποφασισμένα να πεθάνουν. Η πραγματικότητα είναι ότι τα συναισθήματά τους είναι ανάμικτα. Με έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση τα συναισθήματα αυτοκτονίας μπορούν να αντιμετωπιστούν και η αυτοκτονία να αποτραπεί
• Τα άτομα που αυτοκτονούν ή επιχειρούν να αυτοκτονήσουν πάσχουν κατ’ ανάγκην από κάποιο σοβαρό ψυχιατρικό νόσημα. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτοκτονίες μπορεί να διαπραχθούν και από άτομα που βρίσκονται σε ένα σοβαρό αδιέξοδο της ζωής τους και βιώνουν αισθήματα απόγνωσης και απελπισίας
Υψηλή και χαμηλή συχνότητα αυτοκτονιών νεαρών ατόμων
Σύμφωνα με έρευνα σε 100.000 άτομα ηλικίας 15-24 ετών η συχνότητα αυτοκτονίας για αγόρια και κορίτσια είναι:
Ουγγαρία: 28,9 για αγόρια και 8,2 για κορίτσια
Τσεχία: 27,3 για αγόρια και 11,9 για κορίτσια.
Φινλανδία: 22,1 για αγόρια και 6,7 για κορίτσια
ΗΠΑ: 12,3 για αγόρια και 3,8 για κορίτσια
Σκωτία: 6,3 για αγόρια και 2,8 για κορίτσια
Νορβηγία: 6,0 για αγόρια και 1,7 για κορίτσια
Ολλανδία: 4 για αγόρια και 2,0 για κορίτσια
Μερικές από τις ευρωπαϊκές χώρες με υψηλές συχνότητες αυτοκτονιών είναι οι: Ουγγαρία, Φινλανδία, Αυστρία, Δανία, Γαλλία και Ελβετία. Χώρες με χαμηλές συχνότητες είναι οι: Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία. Θεωρείται ότι στην Ελλάδα το χαμηλό ποσοστό των αυτοκτονιών εφήβων σχετίζεται άμεσα με τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς.
Πηγές
http://www.childmental.gr
http://www.medlook.net
http://www.bjm.com
https://aggelikikardara.wordpress.com/
_
ανήλικης μαθήτριας. Το σοκαριστικό αυτό γεγονός δεν πρέπει να μας αφήσει αδιάφορους. Πρέπει να μας προβληματίσει όλους έντονα. Η αυτοκτονία της ανήλικης έρχεται να προστεθεί στη μαύρη λίστα των ανηλίκων που αυτοκτονούν στην Ελλάδα, για λόγους που συχνά μένουν αδιευκρίνιστοι. Η ανήλικη, σύμφωνα με πληροφορίες, είχε «κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου» στους συμμαθητές της, με τα λόγια της, τα κλάματά της και τους στίχους που έγραφε πάνω στο θρανίο της. Οι συμμαθητές της ανησυχούσαν για την αγαπημένη τους φίλη….δυστυχώς, κανείς δεν την πρόλαβε….
Τώρα οφείλουμε να δείξουμε μεγάλο σεβασμό στους γονείς της μαθήτριας που ανεβαίνουν το δικό τους Γολγοθά. Η δική μου ευχή είναι να μη θρηνήσουμε νέα θύματα. Γι’ αυτό, όλοι μας, πόσο μάλιστα εμείς οι εκπαιδευτικοί, πρέπει να είμαστε πολύ ευαισθητοποιημένοι όταν έχουμε να κάνουμε με ανήλικες ψυχές, γιατί πραγματικά ένας έφηβος κρύβει τόσα πολλά μέσα στην καρδούλα του, πολλά περισσότερα από όσα εμείς φανταζόμαστε…..
Ανησυχητική αύξηση σημειώνουν τα τελευταία χρόνια οι αυτοκτονίες σε άτομα νεαρής ηλικίας, όπως μας ενημερώνουν οι ειδικοί. Δεύτερη ή τρίτη συχνότερη αιτία θανάτου σε άτομα ηλικίας από 15-24 ετών είναι η αυτοκτονία σε ορισμένες χώρες, σύμφωνα με τα πορίσματα έγκυρων μελετών. Η πρώτη αιτία είναι τα ατυχήματα και η δεύτερη οι ανθρωποκτονίες. Εξίσου τρομακτικό είναι το γεγονός ότι αποτελεί την έκτη συχνότερη αιτία θανάτου για παιδιά ηλικίας από 5 έως 14 ετών! Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενοι τρόποι αυτοκτονίας είναι η λήψη φαρμάκων και η φλεβοτομία.
Βάσει ερευνών εκτιμάται ότι 1 στους 10 ανθρώπους σε όλη τη διάρκεια της ζωής του θα παρουσιάσει σοβαρές αυτοκαταστροφικές τάσεις. Επίσης υπολογίζεται ότι σε κάθε αυτοκτονία αντιστοιχούν 10-40 απόπειρες αυτοκτονίας. Δυστυχώς οι απόπειρες αυτοκτονίας διπλασιάζονται στην εφηβεία. Προκαλεί σοκ το ποσοστό των αποπειρών αυτοκτονίας ανηλίκων έναντι των αντίστοιχων αποπειρών ενηλίκων. Πιο συγκεκριμένα, οι απόπειρες ανηλίκων ανέρχονται σε 35%, έναντι 18% στον γενικό πληθυσμό. Αυτό που προβληματίζει ιδιαίτερα είναι ότι σε ποσοστό 30% -50% ακολουθεί επανάληψη της απόπειρας σε διάστημα μικρότερο των 6 μηνών!
Είναι αξιοσημείωτο ότι μολονότι αυτοκτονική συμπεριφορά (ο όρος περιλαμβάνει τόσο τις αυτοκτονίες, όσο και τις απόπειρες αυτοκτονίας) παρατηρείται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, η εφηβική περίοδος είναι η κατ’ εξοχήν «επικίνδυνη» για την εμφάνιση σκέψεων αυτοκτονίας, αλλά και αυτοκτονικής συμπεριφοράς.
Χαρακτηριστικά αυτοκτονικής συμπεριφοράς εφήβων
Η αυτοκτονική συμπεριφορά παρουσιάζει ορισμένα «χαρακτηριστικά γνωρίσματα» που θα ήταν σκόπιμο να καταγράψουμε. Πρώτον, αυτοκτονίες και απόπειρες αυτοκτονιών σημειώνονται σε όλα τα κοινωνικο-οικονομικά στρώματα. Δεύτερον, όσον αφορά το φύλο αν και υπερτερούν αριθμητικά τα κορίτσια στις απόπειρες αυτοκτονίας, το ποσοστό των αυτοκτονιών είναι μεγαλύτερο στα αγόρια.
Ειδικότερα, οι αυτοκτονίες έχουν μεγαλύτερη συχνότητα στα αγόρια και στους άνδρες μεταξύ 15 και 24 ετών. Τρίτον, κατά τη διάρκεια της εφηβείας παρατηρούνται πολύ συχνά τα χαρακτηριζόμενα «αυτοκτονικά ισοδύναμα», δηλαδή μορφές συμπεριφοράς που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και σωματική ακεραιότητα του εφήβου χωρίς όμως να υπάρχει συνειδητή επιθυμία θανάτου. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι η επικίνδυνη οδήγηση μηχανής.
Είναι πολύ σημαντικό να υπογραμμισθεί ότι γεγονότα που συνοδεύονται από έντονο στρες δύναται να λειτουργήσουν ως επιβαρυντικοί παράγοντες για τη διάπραξη αυτοκτονιών. Τέτοιου είδους γεγονότα είναι:
• Ο θάνατος αγαπημένου προσώπου
• Το διαζύγιο των γονέων
• Η μετανάστευση
• Η σχολική «αποτυχία» ή για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς το αίσθημα αποτυχίας στο σχολείο που συχνά διακατέχει τον έφηβο
• Η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος
• Η διακοπή ενός ερωτικού δεσμού
• Το αίσθημα αποτυχίας στις διαπροσωπικές σχέσεις
• Τα τραυματικά βιώματα της παιδικής ηλικίας, όπως η κακοποίηση
• Η πρόσφατη αυτοκτονία κάποιου φίλου ή συγγενή ή ακόμα και η επέτειος αυτοκτονίας ατόμου του στενού περιβάλλοντος κ.λπ.
Βάσει μελέτης Ελλήνων εφήβων που αποπειράθηκαν να αυτοκτονήσουν, συχνό αίτιο των αποπειρών είναι ο ακραίος περιορισμός της προσωπικής ελευθερίας του παιδιού από τους γονείς, οι οποίοι φοβούνταν ότι η αυτονομία θα οδηγούσε σε σεξουαλική απελευθέρωση και χρήση ναρκωτικών ουσιών. Άλλοι εξέχουσας σημασίας παράγοντες για την εκδήλωση αυτοκτονικής συμπεριφοράς των Ελλήνων εφήβων είναι, σύμφωνα με την εν λόγω μελέτη, συγκρούσεις και δυσκολίες με τους γονείς και η ύπαρξη ψυχιατρικής διαταραχής, κατά κύριο λόγο κατάθλιψης.
Από την άλλη πλευρά βάσει μελέτης Ελλήνων εφήβων που αυτοκτόνησαν, οι κυριότεροι παράγοντες για τη διάπραξη αυτοκτονιών είναι: ψυχιατρικές διαταραχές, οικογενειακά προβλήματα, συναισθηματικές απογοητεύσεις και αισθήματα αποτυχίας. Η συγκεκριμένη μελέτη έδειξε ότι οι αυτοκτονίες είχαν μεγαλύτερη συχνότητα στις αγροτικές περιοχές και μικρότερη στην Αθήνα. Ενδεχομένως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στην επαρχία οι έφηβοι νιώθουν περισσότερο καταπιεσμένοι και στερούνται δυνατοτήτων και εναλλακτικών λύσεων για τη ζωή τους.
Η αυτοκτονία μπορεί να προβλεφθεί!
Εκτιμάται ότι περίπου 80% των νέων που αυτοκτόνησαν είχε εξομολογηθεί σε κάποιο άτομο του περιβάλλοντος την πρόθεσή του. Ασφαλώς, δεν είναι πάντοτε εύκολο να προβλεφθεί η αυτοκτονία. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί επί του θέματος, τόσο η κατάθλιψη όσο και τα αισθήματα αυτοκτονίας είναι διαταραχές της ψυχικής υγείας που μπορούν να θεραπευτούν και συνεπώς να αποτραπούν τραγικές καταστάσεις, όπως οι αυτοκτονίες. Απαιτείται, όμως, έγκαιρη διάγνωση του παιδιού ή εφήβου που πάσχει από αυτές τις διαταραχές.
«Μύθοι» σχετικά με την αυτοκτονία
Δυστυχώς, οι μύθοι σχετικά με τις αυτοκτονίες είναι πολλοί. Θα ήταν σκόπιμο να καταγράψουμε κάποιους από αυτούς, αποσκοπώντας στην ενεργοποίηση των γονέων.
• Τα άτομα που εκφράζουν την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν επιθυμούν απλώς να προσελκύσουν την προσοχή και δεν πρόκειται να πραγματοποιήσουν τα λεγόμενά τους. Η πραγματικότητα είναι ότι 8 στους 10 ανθρώπους που αυτοκτονούν είχαν προειδοποιήσει λεκτικά για την πρόθεσή τους, την οποία τελικά υλοποίησαν
• Η αυτοκτονία διαπράττεται χωρίς καμία προειδοποίηση. Η πραγματικότητα είναι ότι το άτομο που πρόκειται να αυτοκτονήσει δίνει πολλές ενδείξεις των προθέσεών του
• Είναι ανέφικτη η αποτροπή της αυτοκτονίας, γιατί τα άτομα με τάσεις αυτοκτονίας είναι αποφασισμένα να πεθάνουν. Η πραγματικότητα είναι ότι τα συναισθήματά τους είναι ανάμικτα. Με έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση τα συναισθήματα αυτοκτονίας μπορούν να αντιμετωπιστούν και η αυτοκτονία να αποτραπεί
• Τα άτομα που αυτοκτονούν ή επιχειρούν να αυτοκτονήσουν πάσχουν κατ’ ανάγκην από κάποιο σοβαρό ψυχιατρικό νόσημα. Η πραγματικότητα είναι ότι αυτοκτονίες μπορεί να διαπραχθούν και από άτομα που βρίσκονται σε ένα σοβαρό αδιέξοδο της ζωής τους και βιώνουν αισθήματα απόγνωσης και απελπισίας
Υψηλή και χαμηλή συχνότητα αυτοκτονιών νεαρών ατόμων
Σύμφωνα με έρευνα σε 100.000 άτομα ηλικίας 15-24 ετών η συχνότητα αυτοκτονίας για αγόρια και κορίτσια είναι:
Ουγγαρία: 28,9 για αγόρια και 8,2 για κορίτσια
Τσεχία: 27,3 για αγόρια και 11,9 για κορίτσια.
Φινλανδία: 22,1 για αγόρια και 6,7 για κορίτσια
ΗΠΑ: 12,3 για αγόρια και 3,8 για κορίτσια
Σκωτία: 6,3 για αγόρια και 2,8 για κορίτσια
Νορβηγία: 6,0 για αγόρια και 1,7 για κορίτσια
Ολλανδία: 4 για αγόρια και 2,0 για κορίτσια
Μερικές από τις ευρωπαϊκές χώρες με υψηλές συχνότητες αυτοκτονιών είναι οι: Ουγγαρία, Φινλανδία, Αυστρία, Δανία, Γαλλία και Ελβετία. Χώρες με χαμηλές συχνότητες είναι οι: Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Ιρλανδία. Θεωρείται ότι στην Ελλάδα το χαμηλό ποσοστό των αυτοκτονιών εφήβων σχετίζεται άμεσα με τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς.
Πηγές
http://www.childmental.gr
http://www.medlook.net
http://www.bjm.com
https://aggelikikardara.wordpress.com/
_
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η διατροφή που βάζει «φρένο» στην οστεοπόρωση
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
