2018-08-03 16:48:12
Η τραγωδία στο Μάτι της Αττικής, πέραν της ανθρώπινης διάστασής της και του θρήνου που απλώθηκε από το ένα άκρο της χώρας μέχρι το άλλο και θα την ακολουθεί για καιρό, είναι και μια αφορμή για να στραφεί η προσοχή μας στα κουσούρια της φυλής, στην διαδικασία ανάπτυξης περιοχών πάνω στον καμβά της αυθαιρεσίας και στην ατομική και συλλογική μας ευθύνη για όσα έρχονται να λειτουργήσουν προσθετικά στην αμηχανία ή την παράλυση της κρατικής μηχανής σε θέματα διαχείρισης κρίσεων, ή ακόμη χειρότερα- σε όσα λειτουργούν ενισχυτικά της αδυναμίας αντιμετώπισης εκτάκτων περιπτώσεων.
Όπως ήρθε στο φως μετά την τραγωδία, το Μάτι, είχε καταβληθεί πολλές φορές κατά το παρελθόν προσπάθεια να ενταχθεί στο σχέδιο πόλεως, ενώ είχε επιχειρηθεί δυο φορές να περάσει Γενικό Πολεοδομικό για την περιοχή, κάτι που δεν είχε εγκριθεί καθώς το 80% είναι δασικό.
H μικρογραφία της χώρας
Το Μάτι, είναι η μικρογραφία της χώρας και το αποτέλεσμα της αυθαίρετης, ημιαυθαίρετης και νόμιμης δόμησης που άρχισε να αναπτύσσεται άναρχα τη δεκαετία του ΄60, χωρίς τον παραμικρό σχεδιασμό, σε πολλές περιπτώσεις δε ενάντια και στις στοιχειώδεις προσταγές της κοινής λογικής, με την εκάστοτε εξουσία, να κοιτάζει αλλού, όχι επειδή δεν έβλεπε τι συμβαίνει, αλλά επειδή είχε προκρίνει ως προτεραιότητα την τακτοποίηση της εκλογικής της πελατείας και τη δημιουργία νέας, μέσω της ιδίας οδού του χαϊδέματος της αυθαιρεσίας, αλλά και του χαϊδέματος των τοπαρχών που υπόσχονταν τακτοποιήσεις, μετατρέποντας τη χώρα σε πεδίο βολής του ωχαδελφισμού.
Στις περισσότερες περιπτώσεις το κράτος ερχόταν κατόπιν εορτής να εντάξει τις περιοχές στο σχέδιο, με αποτέλεσμα ο πολεοδομικός σχεδιασμός να έπεται της δόμησης και να καλείται να υπηρετήσει ένα ήδη νοσηρό περιβάλλον, χωρίς ελεύθερους χώρους, χωρίς πλατείες, χωρίς εξόδους διαφυγής, χωρίς δρόμους που να «συνομιλούν» μεταξύ τους και να καταλήγουν κάπου, με δρόμους που δεν μπορούν να φτάσουν στη θάλασσα γιατί μεσολαβεί μια οικοδομή.
Το μεγαλείο της χώρας σε πλήρη ανάπτυξη στο βάθος δεκαετιών , μια διαχρονική συνενοχή που κάπου κάπου κάνει το τέρας να ξυπνάει και κάποιες φορές το υποδέχεται και το εξοργίζει ακόμη περισσότερο.
Είναι τότε που έρχεται η τραγωδία να εγγράψει το φινάλε μιας περίπου προδιαγεγραμμένης υπόθεσης, όταν βεβαίως στην όλη συνάντηση των δύο «τεράτων», του έκτακτου κινδύνου και του νοσηρού του πολεοδομικού υποδοχέα, μεσολαβεί η ολιγωρία του μηχανισμού αντιμετώπισης καταστροφών.
Το «μάτι» στην Αχαΐα
Στην περιοχή της Αχαΐας είναι πολλές οι περιοχές όπου πέφτει το μάτι μας και εντοπίζει μικρά η μεγάλα προβλήματα είτε αυτά αφορούν σε αυθαίρετη δόμηση, είτε σε έλλειψη οδών διαφυγής, είτε σε ακαθάριστα οικόπεδα.
Επιλέξαμε το παράδειγμα της περιοχής του Ρίου για να καταδείξουμε αφενός το πρόβλημα της συλλογικής ευθύνης, αφετέρου τον μηχανισμό με τον οποίο κινείται η κρατική μηχανή και βεβαίως την επικινδυνότητα που είναι κάπου εδώ γύρω και μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε ανάλογες τραγωδίες ένα ανέμελο καλοκαίρι, μέσα στην καρδιά της πόλης.
Η περιοχή του Ρίου, λοιπόν, του πιο γνωστού και του πλέον δημοφιλούς θερινού προορισμού στην περιοχή, δομήθηκε με το νομικό καθεστώς που αφορά οικισμούς προ του 1923
. Στην πράξη αυτές οι ρυθμίσεις, οι οποίες αφορούν οικισμούς που υφίσταντο προ του 1923, δεν έχουν να κάνουν με το σχεδιασμό δημόσιου χώρου, δηλαδή δεν μιλάμε για πολεοδόμηση.
Το Ρίο, με βάση την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του Τρίτση και την πολεοδομική νομοθεσία που ακολούθησε, έπρεπε να αποκτήσει σχέδιο πόλης.
Όταν τέθηκε αυτό το θέμα, ήδη από τη δεκαετία του 1990, ακολούθησαν αντιδράσεις που αποτυπώνονταν στον τίτλο «σηκώθηκε όλο το Ρίο στο πόδι».
Το δημοψήφισμα επί Ζέρβα
Οι αντιδράσεις ήταν αλυσιδωτές. Στο τέλος μάλιστα, επί δημαρχίας Βασίλη Ζέρβα, έγινε και δημοψήφισμα, προκειμένου με αυτό τον τρόπο να καταγραφεί η διάθεση των πολιτών για το ζήτημα. Το αποτέλεσμα, το οποίο βεβαίως δεν ήταν δεσμευτικό για την πολιτεία, αλλά ενδεικτικό των προθέσεων κατοίκων και ιδιοκτητών κατοικιών, ήταν συντριπτικό υπέρ του όχι στο σχέδιο πόλεως, άγγιζε μάλιστα ένα ποσοστό άνω του 95% ως θυμούνται οι παλιότεροι.
Η ένταξη στο σχέδιο πόλεως θα σήμαινε πέραν των άλλων δύο βασικά πράγματα. Το ένα θα ήταν η απόδοση ενός ποσοστού από τους ιδιοκτησίες τους, δηλαδή εισφορά σε γη, προκειμένου να μπορεί να γίνει πολεοδόμηση, να ανοιχτούν δρόμοι και να εξοικονομηθούν ελεύθεροι χώροι. Εφόσον συνέβαινε αυτό, θα ακολουθούσε το όφελος που θα ήταν ότι θα οικόπεδα θα αποκτούσαν πολύ μεγαλύτερη αξία και δυνατότητα περαιτέρω δόμησης σε επίπεδο ορόφων.
Το σκεπτικό των υπερμάχων του «όχι» ήταν ότι δεν ήθελαν η περιοχή τους να οικοδομηθεί πυκνά και σε ύψος. Οι μεν δεν ήταν διατεθειμένοι να συνεισφέρουν ούτε ένα μέτρο σε γη, οι δε δεν σκόπευαν να αφήσουν την περιοχή όπου βρίσκονται οι πολυτελείς εξοχικές τους κατοικίες να απολέσει αυτή την φυσιογνωμία.
Η αντίληψη αυτή, του στυλ «γιατί να προσφέρουμε σε γη για να έχουμε οφέλη από την ένταξη στο σχέδιο πόλης, αφού η περιοχή μας θέλουμε να παραμείνει ως έχει», ήταν και αυτή που τελικά επικράτησε αν και είχε απέναντί της πέρα από το επιχείρημα της ασφάλειας και της προσβασιμότητας και αυτό που έλεγε ότι τέτοιες αντιλήψεις είναι κοντόθωρες με την έννοια ότι δεν μπορεί εσαεί το Ρίο να έχει την ίδια πολεοδομική στασιμότητα καθώς οι συνθήκες αλλάζουν.
Η… επαφή του με τον έξω κόσμο
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι σήμερα το Ρίο να είναι ένας οικισμός με πολύ σοβαρά προβλήματα προσπελασιμότητας. Αν εξαιρέσεις την οδό Σόμερσετ, όπου μετά βίας περνούν δύο αυτοκίνητα, και τον δρόμο που έρχεται από τον Καστελόκαμπο, το Ρίο, στον κεντρικό του κορμό δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τον… έξω κόσμο με άλλο τρόπο. Όλοι οι άλλοι δρόμοι είναι θεόστενοι, μόλις και μετά βίας μπορεί να τους διαβεί ένα αυτοκίνητο.
Όσο για την κατάσταση της παραλιακής, αυτή είναι σε όλους γνωστή. Τα αυτοκίνητα παραμένουν σημειωτόν μια απλή καθημερινή. Σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι σαφές το τι μπορεί να συμβεί.
Ειδικοί πολεοδόμοι εκτιμούν ότι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, (σεισμός, φωτιά, πλημμύρα), στην περιοχή θα επικρατήσει πανικός, καθώς πέραν του ότι δεν υπάρχουν σαφείς οδοί διαφυγής, δεν θα είναι εύκολη η κίνηση πυροσβεστικών και ασθενοφόρων. ιδίως αν αυτό συμβεί μάλιστα θερινή περίοδο κατά την οποία στους δρόμους που δεν χωράει να περάσει κανείς, είθισται να υπάρχουν παρκαρισμένα και δεκάδες οχήματα τα οποία αφήνουν χώρο για ένα... μηχανάκι.
Το «νέο» σχέδιο πόλης
Το καλύτερο και ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα, είναι αυτό που ακολούθησε του δημοψηφίσματος στο Ρίο.
Έγινε κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 μια μελέτη σχεδίου πόλης και ακολούθως προέκυψε εξ αυτής και ένα σχέδιο πόλης για την περιοχή του Ρίου, το οποίο κρατούσε ουσιαστικά τους δρόμους ως είχαν. Υπέκυπτε δηλαδή στις απαιτήσεις των δημοτών. Ο μελετητές είχαν υποχρεωθεί να οδεύσουν πάνω στην υφιστάμενη κατάσταση. Προφανώς το πολιτικό όφελος και το πελατειακό κράτος, ήταν άλλη μια φορά αυτό που πρωταγωνίστησε. Οι πολίτες, κάποιοι εκ των οποίων γερά πορτοφόλια, ήθελαν την κατάσταση ως έχει.
Το συμπέρασμα είναι προφανές. Πολίτης και κράτος, πάνε μαζί σε μια νοσηρή σχέση που κρατάει χρόνια και διαταράσσεται όταν και οι δύο εισπράττουν τα αποτελέσματά της. Τόσο απλά, τόσο τραγικά, τόσο ελληνικά.
Γιώτα Κοντογεωργοπούλου
Πηγή Tromaktiko
Όπως ήρθε στο φως μετά την τραγωδία, το Μάτι, είχε καταβληθεί πολλές φορές κατά το παρελθόν προσπάθεια να ενταχθεί στο σχέδιο πόλεως, ενώ είχε επιχειρηθεί δυο φορές να περάσει Γενικό Πολεοδομικό για την περιοχή, κάτι που δεν είχε εγκριθεί καθώς το 80% είναι δασικό.
H μικρογραφία της χώρας
Το Μάτι, είναι η μικρογραφία της χώρας και το αποτέλεσμα της αυθαίρετης, ημιαυθαίρετης και νόμιμης δόμησης που άρχισε να αναπτύσσεται άναρχα τη δεκαετία του ΄60, χωρίς τον παραμικρό σχεδιασμό, σε πολλές περιπτώσεις δε ενάντια και στις στοιχειώδεις προσταγές της κοινής λογικής, με την εκάστοτε εξουσία, να κοιτάζει αλλού, όχι επειδή δεν έβλεπε τι συμβαίνει, αλλά επειδή είχε προκρίνει ως προτεραιότητα την τακτοποίηση της εκλογικής της πελατείας και τη δημιουργία νέας, μέσω της ιδίας οδού του χαϊδέματος της αυθαιρεσίας, αλλά και του χαϊδέματος των τοπαρχών που υπόσχονταν τακτοποιήσεις, μετατρέποντας τη χώρα σε πεδίο βολής του ωχαδελφισμού.
Στις περισσότερες περιπτώσεις το κράτος ερχόταν κατόπιν εορτής να εντάξει τις περιοχές στο σχέδιο, με αποτέλεσμα ο πολεοδομικός σχεδιασμός να έπεται της δόμησης και να καλείται να υπηρετήσει ένα ήδη νοσηρό περιβάλλον, χωρίς ελεύθερους χώρους, χωρίς πλατείες, χωρίς εξόδους διαφυγής, χωρίς δρόμους που να «συνομιλούν» μεταξύ τους και να καταλήγουν κάπου, με δρόμους που δεν μπορούν να φτάσουν στη θάλασσα γιατί μεσολαβεί μια οικοδομή.
Το μεγαλείο της χώρας σε πλήρη ανάπτυξη στο βάθος δεκαετιών , μια διαχρονική συνενοχή που κάπου κάπου κάνει το τέρας να ξυπνάει και κάποιες φορές το υποδέχεται και το εξοργίζει ακόμη περισσότερο.
Είναι τότε που έρχεται η τραγωδία να εγγράψει το φινάλε μιας περίπου προδιαγεγραμμένης υπόθεσης, όταν βεβαίως στην όλη συνάντηση των δύο «τεράτων», του έκτακτου κινδύνου και του νοσηρού του πολεοδομικού υποδοχέα, μεσολαβεί η ολιγωρία του μηχανισμού αντιμετώπισης καταστροφών.
Το «μάτι» στην Αχαΐα
Στην περιοχή της Αχαΐας είναι πολλές οι περιοχές όπου πέφτει το μάτι μας και εντοπίζει μικρά η μεγάλα προβλήματα είτε αυτά αφορούν σε αυθαίρετη δόμηση, είτε σε έλλειψη οδών διαφυγής, είτε σε ακαθάριστα οικόπεδα.
Επιλέξαμε το παράδειγμα της περιοχής του Ρίου για να καταδείξουμε αφενός το πρόβλημα της συλλογικής ευθύνης, αφετέρου τον μηχανισμό με τον οποίο κινείται η κρατική μηχανή και βεβαίως την επικινδυνότητα που είναι κάπου εδώ γύρω και μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε ανάλογες τραγωδίες ένα ανέμελο καλοκαίρι, μέσα στην καρδιά της πόλης.
Η περιοχή του Ρίου, λοιπόν, του πιο γνωστού και του πλέον δημοφιλούς θερινού προορισμού στην περιοχή, δομήθηκε με το νομικό καθεστώς που αφορά οικισμούς προ του 1923
Το Ρίο, με βάση την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του Τρίτση και την πολεοδομική νομοθεσία που ακολούθησε, έπρεπε να αποκτήσει σχέδιο πόλης.
Όταν τέθηκε αυτό το θέμα, ήδη από τη δεκαετία του 1990, ακολούθησαν αντιδράσεις που αποτυπώνονταν στον τίτλο «σηκώθηκε όλο το Ρίο στο πόδι».
Το δημοψήφισμα επί Ζέρβα
Οι αντιδράσεις ήταν αλυσιδωτές. Στο τέλος μάλιστα, επί δημαρχίας Βασίλη Ζέρβα, έγινε και δημοψήφισμα, προκειμένου με αυτό τον τρόπο να καταγραφεί η διάθεση των πολιτών για το ζήτημα. Το αποτέλεσμα, το οποίο βεβαίως δεν ήταν δεσμευτικό για την πολιτεία, αλλά ενδεικτικό των προθέσεων κατοίκων και ιδιοκτητών κατοικιών, ήταν συντριπτικό υπέρ του όχι στο σχέδιο πόλεως, άγγιζε μάλιστα ένα ποσοστό άνω του 95% ως θυμούνται οι παλιότεροι.
Η ένταξη στο σχέδιο πόλεως θα σήμαινε πέραν των άλλων δύο βασικά πράγματα. Το ένα θα ήταν η απόδοση ενός ποσοστού από τους ιδιοκτησίες τους, δηλαδή εισφορά σε γη, προκειμένου να μπορεί να γίνει πολεοδόμηση, να ανοιχτούν δρόμοι και να εξοικονομηθούν ελεύθεροι χώροι. Εφόσον συνέβαινε αυτό, θα ακολουθούσε το όφελος που θα ήταν ότι θα οικόπεδα θα αποκτούσαν πολύ μεγαλύτερη αξία και δυνατότητα περαιτέρω δόμησης σε επίπεδο ορόφων.
Το σκεπτικό των υπερμάχων του «όχι» ήταν ότι δεν ήθελαν η περιοχή τους να οικοδομηθεί πυκνά και σε ύψος. Οι μεν δεν ήταν διατεθειμένοι να συνεισφέρουν ούτε ένα μέτρο σε γη, οι δε δεν σκόπευαν να αφήσουν την περιοχή όπου βρίσκονται οι πολυτελείς εξοχικές τους κατοικίες να απολέσει αυτή την φυσιογνωμία.
Η αντίληψη αυτή, του στυλ «γιατί να προσφέρουμε σε γη για να έχουμε οφέλη από την ένταξη στο σχέδιο πόλης, αφού η περιοχή μας θέλουμε να παραμείνει ως έχει», ήταν και αυτή που τελικά επικράτησε αν και είχε απέναντί της πέρα από το επιχείρημα της ασφάλειας και της προσβασιμότητας και αυτό που έλεγε ότι τέτοιες αντιλήψεις είναι κοντόθωρες με την έννοια ότι δεν μπορεί εσαεί το Ρίο να έχει την ίδια πολεοδομική στασιμότητα καθώς οι συνθήκες αλλάζουν.
Η… επαφή του με τον έξω κόσμο
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι σήμερα το Ρίο να είναι ένας οικισμός με πολύ σοβαρά προβλήματα προσπελασιμότητας. Αν εξαιρέσεις την οδό Σόμερσετ, όπου μετά βίας περνούν δύο αυτοκίνητα, και τον δρόμο που έρχεται από τον Καστελόκαμπο, το Ρίο, στον κεντρικό του κορμό δεν μπορεί να επικοινωνήσει με τον… έξω κόσμο με άλλο τρόπο. Όλοι οι άλλοι δρόμοι είναι θεόστενοι, μόλις και μετά βίας μπορεί να τους διαβεί ένα αυτοκίνητο.
Όσο για την κατάσταση της παραλιακής, αυτή είναι σε όλους γνωστή. Τα αυτοκίνητα παραμένουν σημειωτόν μια απλή καθημερινή. Σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι σαφές το τι μπορεί να συμβεί.
Ειδικοί πολεοδόμοι εκτιμούν ότι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, (σεισμός, φωτιά, πλημμύρα), στην περιοχή θα επικρατήσει πανικός, καθώς πέραν του ότι δεν υπάρχουν σαφείς οδοί διαφυγής, δεν θα είναι εύκολη η κίνηση πυροσβεστικών και ασθενοφόρων. ιδίως αν αυτό συμβεί μάλιστα θερινή περίοδο κατά την οποία στους δρόμους που δεν χωράει να περάσει κανείς, είθισται να υπάρχουν παρκαρισμένα και δεκάδες οχήματα τα οποία αφήνουν χώρο για ένα... μηχανάκι.
Το «νέο» σχέδιο πόλης
Το καλύτερο και ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στη χώρα, είναι αυτό που ακολούθησε του δημοψηφίσματος στο Ρίο.
Έγινε κάποια στιγμή στα τέλη της δεκαετίας του ΄90 μια μελέτη σχεδίου πόλης και ακολούθως προέκυψε εξ αυτής και ένα σχέδιο πόλης για την περιοχή του Ρίου, το οποίο κρατούσε ουσιαστικά τους δρόμους ως είχαν. Υπέκυπτε δηλαδή στις απαιτήσεις των δημοτών. Ο μελετητές είχαν υποχρεωθεί να οδεύσουν πάνω στην υφιστάμενη κατάσταση. Προφανώς το πολιτικό όφελος και το πελατειακό κράτος, ήταν άλλη μια φορά αυτό που πρωταγωνίστησε. Οι πολίτες, κάποιοι εκ των οποίων γερά πορτοφόλια, ήθελαν την κατάσταση ως έχει.
Το συμπέρασμα είναι προφανές. Πολίτης και κράτος, πάνε μαζί σε μια νοσηρή σχέση που κρατάει χρόνια και διαταράσσεται όταν και οι δύο εισπράττουν τα αποτελέσματά της. Τόσο απλά, τόσο τραγικά, τόσο ελληνικά.
Γιώτα Κοντογεωργοπούλου
Πηγή Tromaktiko
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Κύπρος: Μετά από 31 χρόνια αποφυλακίστηκε ο μακροβιότερος κατάδικος
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Λίμνη Πλαστήρα: Ένα μικρό θαύμα στης κορυφές των Αγράφων
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
