2018-08-07 20:24:53
Τού μοναχού Παταπίου Καυσοκαλυβίτου
Στίς μέρες μας οἱ νεομάρτυρες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας βρίσκονται στό ἐπίκεντρο τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας, τά πορίσματα τῆς ὁποίας καταγράφονται ἀπό τούς ἐρευνητές σέ μελέτες καί ἄρθρα, ἀλλά καί στά πρακτικά εἰδικῶν ἐπιστημονικῶν συνεδρίων πού ἔχουν διοργανωθεῖ κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες στόν τόπο μας.
Στό πλαίσιο αὐτό, νέα, ἄγνωστα τίς περισσότερες φορές, ἁγιολογικά κείμενα, μαρτύρια καί ἀκολουθίες τῆς μεταβυζαντινῆς κυρίως περιόδου βλέπουν τό φῶς τῆς δημοσιότητας, συμβάλλοντας στή μελέτη τόσο τοῦ φαινομένου τῶν νεομαρτύρων ὅσο καί τῆς περαιτέρω λειτουργικῆς τιμῆς τους.
Παράλληλα, στό φῶς τῆς ἔρευνας τίθεται καί ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων, ὅπως αὐτή ἀποτυπώθηκε σέ μεγάλο ἀριθμό τοιχογραφιῶν, φορητῶν εἰκόνων καί χαλκογραφιῶν, πού ἀπεικονίζουν τή μορφή τους, τό μαρτύριό τους ἤ τήν κοίμησή τους, καθώς καί σκηνές ἀπό τή δράση καί τά θαύματά τους.
Ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων εἶναι ἕνα ἀπό τά νεότερα στοιχεῖα πού προστέθηκαν στά εἰκονογραφικά προγράμματα τῆς μεταβυζαντινῆς ζωγραφικῆς.
Ἡ ἔνταξή της τοποθετεῖται ἤδη ἀπό τόν 16ο αἰώνα· γενικεύτηκε ὅμως κατά τόν 18ο καί τόν 19ο αἰώνα.
Ἡ εἰκονογράφηση αὐτή ἀποτελεῖ ἰδιαίτερη θεματική ἑνότητα, καθώς οἱ ἀπεικονίσεις τῶν νεομαρτύρων δίνουν τή μαρτυρία τῆς ἐποχῆς, συμβάλλουν στή γνώση τῆς Ἱστορίας καί ἐμπλουτίζουν τήν πινακοθήκη τῶν Ἁγίων. Στίς ἀπεικονίσεις αὐτές ἐνίοτε ἀποτυπώνονται στοιχεῖα τῆς περιόδου, ὅπως ἡ ἐνδυμασία, πού προσαρμόζεται στά ἐνδυματολογικά δεδομένα τῆς ἐποχῆς.
Τό μαρτύριο τῶν περισσοτέρων ἀπό τούς νεομάρτυρες ξεπέρασε σχεδόν ἀμέσως τά τοπικά ὅρια καί ἡ φήμη του ἀπέκτησε εὐρύτατο νόημα˙ γεγονός πού καθιέρωσε τούς Ἁγίους αὐτούς στή συνείδηση τῶν πιστῶν. Συχνά ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων γίνεται σχεδόν ἀμέσως ἤ λίγο ἀργότερα ἀπό τό μαρτύριό τους καί ὁπωσδήποτε πρίν ἀπό τήν ἐπίσημη ἀναγνώριση τῆς ἁγιότητάς τους.
Ἡ καθιέρωση τῆς μνήμης τῶν νεομαρτύρων σέ τόσο σύντομο χρονικό διάστημα βεβαιώνει καί τήν ἀποδοχή τῆς θυσίας τους ἀπό τήν Ἐκκλησία (ἔστω καί σιωπηρή, γιά εὐνόητους λόγους) καί τήν ἀναγνώριση τῆς σημασίας της γιά τό δοῦλο Γένος. Ἐμβληματικό εἶναι τό παράδειγμα τοῦ ἀνώνυμου λαϊκοῦ ζωγράφου πού ἱστόρησε τόν Ἁγιορείτη ἱερομάρτυρα Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό (†1779), σχεδόν ἀμέσως μετά τήν ταφή του, σέ τοιχογραφία πάνω ἀπό τόν τάφο του στό Κολικόντασι τοῦ Φίερι, στόν εἰκονογραφικό τύπο τοῦ Ὁσίου μοναχοῦ. […] Τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι ἕνα ἀπό τά σημαντικότερα κέντρα εἰκονογράφησης τῶν Ἁγίων νεομαρτύρων, ἀλλά καί σχεδιασμοῦ καί ἀναπαραγωγῆς χαλκογραφιῶν πού ἀπεικονίζουν τίς ἱερές μορφές τους.
Ἄλλωστε, τουλάχιστον τό ἕνα τρίτο ἀπό τούς νεοφανεῖς αὐτούς Ἁγίους εἶναι Ἁγιορεῖτες ἤ πνευματικά τέκνα Ἁγιορειτῶν Πατέρων, ἀπό τούς ὁποίους καθοδηγούμενοι πνευματικά ἀξιώθηκαν τοῦ μαρτυρίου.
Παρ' ὄλα αὐτά, θά πρέπει νά τονιστεῖ ὅτι στόν ἁγιορείτικο χῶρο δέν ἔχει γίνει συστηματική ἔρευνα καί μελέτη τῶν τοιχογραφιῶν, τῶν φορητῶν εἰκόνων ἀλλά καί τῶν χαλκογραφιῶν πού συνδέονται μέ τούς νεομάρτυρες· ἔργα τά ὁποῖα σέ ἀρκετές περιπτώσεις παρουσιάζουν μεγάλο εἰκονογραφικό ἐνδιαφέρον.
Τό περισσότερο ὑλικό παραμένει ἄγνωστο καί ἀνερεύνητο. Καί ἡ ὅποια δημοσίευση κάποιων ἀπό τά παραπάνω ἔργα τέχνης ἔχει γίνει εὐκαιριακά καί ὄχι μέ σκοπό μεθοδικῆς παρουσίασης τοῦ θέματος.
[…] Ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων κατά τόν 19ο αἰώνα καί τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ, ὅπως τουλάχιστον ἀποτυπώνεται στό Ἅγιον Ὄρος, μέ τήν αὐθόρμητη καί τή ρεαλιστική εἰκαστική της γλώσσα, ἐνέπνεε καί διαμόρφωνε πρότυπα καί ἀξίες στούς θεατές-πιστούς.
Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀναδεικνύεται ὁ θεολογικός, ὁ διδακτικός καί ὁ παιδαγωγικός χαρακτήρας τῆς εἰκονογραφικῆς τέχνης αὐτῆς τῆς περιόδου μέ τήν εἰκαστική ἀπόδοση τῶν πνευματικῶν ἄθλων καί τοῦ ἡρωϊσμοῦ τῶν Ἁγίων νεομαρτύρων, ὥστε να παρακινοῦν τούς πιστούς πρός μίμησή τους.
Ορθόδοξη Αλήθεια
paraklisi
Στίς μέρες μας οἱ νεομάρτυρες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας βρίσκονται στό ἐπίκεντρο τῆς ἐπιστημονικῆς ἔρευνας, τά πορίσματα τῆς ὁποίας καταγράφονται ἀπό τούς ἐρευνητές σέ μελέτες καί ἄρθρα, ἀλλά καί στά πρακτικά εἰδικῶν ἐπιστημονικῶν συνεδρίων πού ἔχουν διοργανωθεῖ κατά τίς τελευταῖες δεκαετίες στόν τόπο μας.
Στό πλαίσιο αὐτό, νέα, ἄγνωστα τίς περισσότερες φορές, ἁγιολογικά κείμενα, μαρτύρια καί ἀκολουθίες τῆς μεταβυζαντινῆς κυρίως περιόδου βλέπουν τό φῶς τῆς δημοσιότητας, συμβάλλοντας στή μελέτη τόσο τοῦ φαινομένου τῶν νεομαρτύρων ὅσο καί τῆς περαιτέρω λειτουργικῆς τιμῆς τους.
Παράλληλα, στό φῶς τῆς ἔρευνας τίθεται καί ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων, ὅπως αὐτή ἀποτυπώθηκε σέ μεγάλο ἀριθμό τοιχογραφιῶν, φορητῶν εἰκόνων καί χαλκογραφιῶν, πού ἀπεικονίζουν τή μορφή τους, τό μαρτύριό τους ἤ τήν κοίμησή τους, καθώς καί σκηνές ἀπό τή δράση καί τά θαύματά τους.
Ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων εἶναι ἕνα ἀπό τά νεότερα στοιχεῖα πού προστέθηκαν στά εἰκονογραφικά προγράμματα τῆς μεταβυζαντινῆς ζωγραφικῆς.
Ἡ ἔνταξή της τοποθετεῖται ἤδη ἀπό τόν 16ο αἰώνα· γενικεύτηκε ὅμως κατά τόν 18ο καί τόν 19ο αἰώνα.
Ἡ εἰκονογράφηση αὐτή ἀποτελεῖ ἰδιαίτερη θεματική ἑνότητα, καθώς οἱ ἀπεικονίσεις τῶν νεομαρτύρων δίνουν τή μαρτυρία τῆς ἐποχῆς, συμβάλλουν στή γνώση τῆς Ἱστορίας καί ἐμπλουτίζουν τήν πινακοθήκη τῶν Ἁγίων. Στίς ἀπεικονίσεις αὐτές ἐνίοτε ἀποτυπώνονται στοιχεῖα τῆς περιόδου, ὅπως ἡ ἐνδυμασία, πού προσαρμόζεται στά ἐνδυματολογικά δεδομένα τῆς ἐποχῆς.
Τό μαρτύριο τῶν περισσοτέρων ἀπό τούς νεομάρτυρες ξεπέρασε σχεδόν ἀμέσως τά τοπικά ὅρια καί ἡ φήμη του ἀπέκτησε εὐρύτατο νόημα˙ γεγονός πού καθιέρωσε τούς Ἁγίους αὐτούς στή συνείδηση τῶν πιστῶν. Συχνά ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων γίνεται σχεδόν ἀμέσως ἤ λίγο ἀργότερα ἀπό τό μαρτύριό τους καί ὁπωσδήποτε πρίν ἀπό τήν ἐπίσημη ἀναγνώριση τῆς ἁγιότητάς τους.
Ἡ καθιέρωση τῆς μνήμης τῶν νεομαρτύρων σέ τόσο σύντομο χρονικό διάστημα βεβαιώνει καί τήν ἀποδοχή τῆς θυσίας τους ἀπό τήν Ἐκκλησία (ἔστω καί σιωπηρή, γιά εὐνόητους λόγους) καί τήν ἀναγνώριση τῆς σημασίας της γιά τό δοῦλο Γένος. Ἐμβληματικό εἶναι τό παράδειγμα τοῦ ἀνώνυμου λαϊκοῦ ζωγράφου πού ἱστόρησε τόν Ἁγιορείτη ἱερομάρτυρα Κοσμᾶ τόν Αἰτωλό (†1779), σχεδόν ἀμέσως μετά τήν ταφή του, σέ τοιχογραφία πάνω ἀπό τόν τάφο του στό Κολικόντασι τοῦ Φίερι, στόν εἰκονογραφικό τύπο τοῦ Ὁσίου μοναχοῦ. […] Τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι ἕνα ἀπό τά σημαντικότερα κέντρα εἰκονογράφησης τῶν Ἁγίων νεομαρτύρων, ἀλλά καί σχεδιασμοῦ καί ἀναπαραγωγῆς χαλκογραφιῶν πού ἀπεικονίζουν τίς ἱερές μορφές τους.
Ἄλλωστε, τουλάχιστον τό ἕνα τρίτο ἀπό τούς νεοφανεῖς αὐτούς Ἁγίους εἶναι Ἁγιορεῖτες ἤ πνευματικά τέκνα Ἁγιορειτῶν Πατέρων, ἀπό τούς ὁποίους καθοδηγούμενοι πνευματικά ἀξιώθηκαν τοῦ μαρτυρίου.
Παρ' ὄλα αὐτά, θά πρέπει νά τονιστεῖ ὅτι στόν ἁγιορείτικο χῶρο δέν ἔχει γίνει συστηματική ἔρευνα καί μελέτη τῶν τοιχογραφιῶν, τῶν φορητῶν εἰκόνων ἀλλά καί τῶν χαλκογραφιῶν πού συνδέονται μέ τούς νεομάρτυρες· ἔργα τά ὁποῖα σέ ἀρκετές περιπτώσεις παρουσιάζουν μεγάλο εἰκονογραφικό ἐνδιαφέρον.
Τό περισσότερο ὑλικό παραμένει ἄγνωστο καί ἀνερεύνητο. Καί ἡ ὅποια δημοσίευση κάποιων ἀπό τά παραπάνω ἔργα τέχνης ἔχει γίνει εὐκαιριακά καί ὄχι μέ σκοπό μεθοδικῆς παρουσίασης τοῦ θέματος.
[…] Ἡ εἰκονογράφηση τῶν νεομαρτύρων κατά τόν 19ο αἰώνα καί τίς ἀρχές τοῦ 20οῦ, ὅπως τουλάχιστον ἀποτυπώνεται στό Ἅγιον Ὄρος, μέ τήν αὐθόρμητη καί τή ρεαλιστική εἰκαστική της γλώσσα, ἐνέπνεε καί διαμόρφωνε πρότυπα καί ἀξίες στούς θεατές-πιστούς.
Μέ τόν τρόπο αὐτό ἀναδεικνύεται ὁ θεολογικός, ὁ διδακτικός καί ὁ παιδαγωγικός χαρακτήρας τῆς εἰκονογραφικῆς τέχνης αὐτῆς τῆς περιόδου μέ τήν εἰκαστική ἀπόδοση τῶν πνευματικῶν ἄθλων καί τοῦ ἡρωϊσμοῦ τῶν Ἁγίων νεομαρτύρων, ὥστε να παρακινοῦν τούς πιστούς πρός μίμησή τους.
Ορθόδοξη Αλήθεια
paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Χριστιανών η προστάτις, των θλιβομένων η χαρά
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
