2018-08-30 22:59:03
Ανέστης Κεσελόπουλος, Ομότιμος Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ
Η έξοδος του ανθρώπου από τη δουλεία των παθών και η επιστροφή του από τη νοσηρή, «παρά φύσιν» κατάσταση της αμαρτίας στην περιοχή της «ελευθερίας της δόξης των τέκνων του Θεού» (Ρωμ. 8:21) πραγματοποιείται με τη μετάνοια.
Συνεχίζοντας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς την παράδοση των προ εκείνου Πατέρων και ανακεφαλαιώνοντάς την, βλέπει την πορεία της επίγειας ζωής του ανθρώπου ως περίοδο μετανοίας.
Η πολυετής, λέει, ζωή του Αδάμ μετά την πτώση, αλλά και ο χρόνος «ον έκαστος διαβιούμεν» αποτελεί στάδιο μετανοίας παραχωρούμενο από το Θεό, που έδωσε αυτή την πρόσκαιρη ζωή «τόπον μετανοίας παρεχόμενος» (1). Γιατί αν δεν υπήρχε ως δυνατότητα η μετάνοια, αμέσως μετά την πτώση του ο άνθρωπος θα εστερείτο και αυτή την παρούσα ζωή, μια που δε θα υπήρχε κανένα πια ιδιαίτερο όφελος από αυτή. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να υπεισέρχεται στον άνθρωπο η απελπισία, η οποία, όπως είπαμε, είναι ένα από τα πολλά τεχνάσματα που χρησιμοποιεί ο διάβολος, για να οδηγεί στην απόγνωση όχι μόνο τους πνευματικά αμελείς, αλλά πολλές φορές και αυτούς που αγωνίζονται
. Το γεγονός της παρατάσεως της ζωής κάθε αμαρτωλού ανθρώπου αποτελεί τη μεγαλύτερη εγγύηση, για όποιον θέλει να επιστρέψει στον Θεό, ότι θα τον υποδεχθεί και θα τον ελεήσει.
Και είναι τόση η παραχώρηση του Θεού, ώστε υπάρχει περιθώριο για μετάνοια και όταν ακόμη κανείς έχει περιπέσει σε θανάσιμο αμάρτημα. Εάν αποφασίσει να επιστρέψει στο Θεό και να αποστραφεί στο εξής την αμαρτία, μπορεί να ελπίζει στο έλεος του Θεού· «της γαρ αϊδίου ζωής και σωτηρίας ουκ αστοχήσει» (2).
Η μετάνοια είναι αρχή και διαρκής τρόπος ζωής του χριστιανού. Γι’ αυτό και δίνεται ως υπόσχεση πριν από το βάπτισμα, βιώνεται την ώρα του βαπτίσματος και υπάρχει ως ανάγκη για τη μετά το βάπτισμα ζωή τού πιστού. Έπειτα, το βάπτισμα είναι η συνταφή και η συνανάσταση με τον ίδιο το Χριστό και κατά συνέπεια ένα κατεξοχήν βίωμα μετανοίας· ενώ μετά το βάπτισμα καλείται ο πιστός να πορεύεται με μετάνοια και να γεμίζει τη ζωή του με καρπούς μετανοίας.
Στη ζωή των πρωτοπλάστων, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, υπήρχε το δένδρο του παραδείσου και η ρητή εντολή του Θεού, που απαγόρευε τη γεύση του καρπού του. Σ’ εμάς, που δεν υπάρχει εκείνο το δένδρο και εκείνη η εντολή, υπάρχει μια άλλη παραπλήσια εντολή, που ελευθερώνει από όλα τα αμαρτήματα και την προγονική καταδίκη εκείνους που θα θελήσουν να ζήσουν σύμφωνα με αυτή, ενώ αντίθετα παραπέμπει στην αιώνια κόλαση όσους την αθετήσουν, για να υπακούσουν στη συμβουλή του διαβόλου (3). Η «προκειμένη» αυτή για τον άνθρωπο εντολή είναι η μετάνοια. Επειδή ως ανθρώπινο γένος «αποδιωχθήκαμε από τον χώρο της ένθεης τρυφής και δίκαια κλειστήκαμε έξω από τον παράδεισο του Θεού και πέσαμε σε αυτό το βάραθρο και καταδικαστήκαμε να συνοικούμε και να συμβιώνουμε με τα άλογα ζώα και χάσαμε κάθε ελπίδα, όσο εξαρτιόταν από μας, να επιστρέψουμε στον παράδεισο », γι’ αυτό ο Θεός, που επέτρεψε να έλθει τότε αυτή η τιμωρία στον άνθρωπο, τώρα, « από υπερβολική φιλανθρωπία και αγαθότητα, λόγω της ευσπλαχνίας του, κατέβηκε ως εμάς για χάρη μας » (4). Και αφού ευδόκησε να γίνει άνθρωπος, για να ξαναδιδάξει και να λυτρώσει πάλι «το ομοίω το όμοιον» μας πρόσφερε τη σωστική προτροπή και εντολή της μετανοίας, όταν έλεγε: «Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η βασιλεία των ουρανών» (5).
Σε ολόκληρη την πατερική παράδοση τονίζεται ότι η μετάνοια δεν εξαντλείται σε ορισμένες αντικειμενικές βελτιώσεις της συμπεριφοράς, ούτε σε τύπους και σχήματα εξωτερικά, αλλά αναφέρεται σε μια βαθύτερη και καθολικότερη αλλαγή στη ζωή του ανθρώπου. Δεν είναι μια παροδική συντριβή από τη συναίσθηση διαπράξεως κάποιας αμαρτίας, αλλά μια μόνιμη πνευματική κατάσταση, που σημαίνει σταθερή κατεύθυνση του ανθρώπου προς το Θεό και συνεχή διάθεση για ανόρθωση, θεραπεία και ανάληψη του πνευματικού αγώνα.
Την αλήθεια αυτή επισημαίνει κατ’ επανάληψη ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. «Μετάνοια», λέει «είναι το να μισήσει κανείς την αμαρτία και να αγαπήσει την αρετή και να απομακρυνθεί (ξεκόψει) από το κακό και να κάνει το αγαθό » (6).Από τον ορισμό αυτόν φαίνεται ότι ο ιερός Πατέρας δεν μπορεί να δει την μετάνοια ως τυπική και μηχανική αλλαγή, αφού την προσδιορίζει ως οντολογική ανακαίνιση της ανθρώπινης φύσεως. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο το γεγονός της μετάνοιας δεν είναι δυνατό να αντικειμενοποιείται στις διαστάσεις μιας απρόσωπης συνταγής ή τακτικής, αλλά παραμένει πάντοτε ενδεχόμενο προσωπικής ανακαλύψεως. Μετάνοια είναι μια προσωπική «εκ ψυχής έκστασις» από την αμαρτία, και άφιξη στο Θεό· « ο άνθρωπος που μετανοεί ολόψυχα, με την αγαθή του πρόθεση και την απομάκρυνσή του από την αμαρτία} φθάνει προς τον Θεόν» (7).
Αλλά αφού η μετάνοια είναι αρχή και τέλος της κατά Χριστόν πολιτείας και αφού είναι σκοπός αυτής την ζωής, είναι επόμενο όλα να θεωρούνται από αυτήν και να παίρνουν αξία ή απαξία σε σχέση με αυτήν. Και αυτή ακόμη η «πίστη ωφελεί, αν κανείς ζει σε συμφωνία με (ακολουθώντας) τη συνείδησή του και καθαρίζει τον εαυτό του με την εξομολόγηση και τη μετάνοια}» (8). Αυτό άλλωστε δίνεται ως υπόσχεση και συμφωνία κατά τη στιγμή του αγίου βαπτίσματος (9).
Θέλοντας ο θεόσοφος Πατέρας να προσδιορίσει όλα τα στάδια του φάσματος της μετανοίας, λέει χαρακτηριστικά τα εξής: «Την επίγνωση των αμαρτημάτων την ακολουθεί η κατηγορία (καταδίκη) του εαυτού μας, και αυτήν η λύπη για τα αμαρτήματα, την οποία ο Παύλος ονόμασε λύπη κατά Θεόν. Την κατά Θεόν αυτή λύπη είναι φυσικό να την ακολουθεί η προς τον Θεό εξαγόρευση και δέηση με συντετριμμένη καρδιά και η υπόσχεση τής αποχής στο εξής από τις αμαρτίες, και αυτό είναι η μετάνοια » (10).
Η μετάνοια, ως νέα κατάσταση στη ζωή του ανθρώπου, συνοδεύεται από ορισμένες συνέπειες, που η βιβλική και η πατερική γλώσσα τις ονομάζει «καρπούς μετανοίας». Ως πρώτο καρπό μετανοίας ο ιερός Πατέρας προβάλλει την εξομολόγηση (11), αφού με αυτή κερδίζεται η θεραπεία και η κάθαρση της ψυχής του πιστού (12) και εγκαινιάζεται η καινούρια ζωή του.
Η εξομολόγηση όμως δεν είναι ο μόνος καρπός τής μετανοίας. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, καλώντας με το κήρυγμά του τους ανθρώπους σε μετάνοια, εκτός από την εξομολόγηση τούς παρακινούσε σε ελεημοσύνη, δικαιοσύνη, μετριοφροσύνη, αγάπη και αλήθεια, που είναι γνωρίσματα της ανακαινιστικής δυνάμεως της μετανοίας (13).
Ο άνθρωπος λέει ο Παλαμάς, που ζει αληθινά τη μετάνοια, δεν ξαναγυρίζει στις πρώτες του αμαρτίες, ούτε προσκολλάται σε πρόσωπα και πράγματα της φθοράς, ούτε προσχωρεί στις αμφίβολες ηδονές, αλλά καταφρονεί τα παρόντα, προσβλέπει στα μέλλοντα, αγωνίζεται κατά των παθών, επιδιώκει τις αρετές, αγρυπνεί στην προσευχή, απέχει από τα άδικα κέρδη, είναι επιεικής σε όσους πταίουν εναντίον του, εύσπλαχνος σε αυτούς που τον παρακαλούν και έτοιμος να βοηθήσει με λόγους, με έργα και με θυσίες ακόμη, αυτούς που έχουν την ανάγκη του (14). Και όταν προτρέπει τους χριστιανούς να αποκτήσουν τα έργα της μετανοίας, υπογραμμίζει κυρίως το ταπεινό φρόνημα, την κατάνυξη και το πνευματικό πένθος. Ανακεφαλαιώνοντας όλα τα γνωρίσματα του χριστιανού εκείνου που ζει τη μετάνοια, λέει ότι είναι γαλήνιος και ήρεμος, γεμάτος έλεος και συμπάθεια για τους άλλους, ποθεί τη δικαιοσύνη, επιζητεί την καθαρότητα, έχει ειρήνη, αλλά και φέρνει την ειρήνη, υπομένει καρτερικά τους κόπους και τις ταλαιπωρίες και νιώθει χαρά και ευχαρίστηση στους διωγμούς, τις ύβρεις, τις συκοφαντίες, τις απώλειες και όσα άλλα πάσχει για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη (15). Μέσα σε όλα αυτά τα παθήματά του ακούει Εκείνον, που μακαρίζει τους ταπεινούς, τους πράους, τούς «πεινώντας και διψώντας την δικαιοσύνην», τους ειρηνοποιούς, τους ελεήμονες και τους «δεδιωγμένους ένεκεν δικαιοσύνης» (16).
Η πορεία της ανορθώσεως από την πτώση με τη μετάνοια, της απομακρύνσεως από τη δουλεία των παθών και της ασκήσεως για εργασία των θείων εντολών είναι η πορεία των αγίων και θεωμένων υπάρξεων. Και από αυτή την αλήθεια ξεκινώντας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κάνει την εξής σκέψη: Εάν ο κάθε χριστιανός δεν μπορεί να φθάσει τους Αγίους στα μεγάλα και θαυμαστά επιτεύγματα, που χαρακτηρίζουν τη ζωή τους και είναι εξ ολοκλήρου αμίμητα, μπορεί όμως και πρέπει να τους μοιάσει και να τους ακολουθήσει στην πορεία της ζωής του προς τη μετάνοια, που έχει θέση και σκοπό στη δική μας ζωή όσο τουλάχιστον και στη δική τους. Και αυτό γιατί καθημερινά «πολλά πταίομεν έκαστος» και μοναδική ελπίδα σωτηρίας για όλους μας παραμένει η ανάνηψη και η βίωση της «διηνεκούς μετανοίας»(17).
(1) Προς Ξένην, PG 150,1052D. Βλ. επίσης Ομιλία 22, PG 151,289Α.
(2) Σοφοκλέους Οικονόμου, Του εν Αγίοις Πατρός ημών Γρηγορίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Παλαμά ομιλίαι κβ’, Αθήναι 1861, Ομιλία ΝΖ’, σ. 223-4.
(3) Ομιλία 31, PG 151,392Α.
(4) Κεφάλαια Φυσικά, Θεολογικά κλπ., PG 150,1161Β.
(5) Ομιλία 31, PG 151,392ΒC. Κεφάλαια Φυσικά, Θεολογικά κλπ., PG 150,1161C· πρβλ. Ματθ. 4:17.
(6) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΘ’, σ. 241.
(7) Ομιλία 3, PG 151,44Β.
(8) Ομιλία 30, PG 151,385Α.
(9) Ομιλία 30, PG 151,385Α.
(10) Ομιλία 28, PG 151,361CD. Πρβλ. Β’ Κορ. 7:10.
(11) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΘ’, σ. 242.
(12) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΣΤ’, σ. 201-2.
(13) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΘ’, σ. 241-2.
(14) Ομιλία 23, PG 151,364ΒC.
(15) Ομιλία 31, PG 151,392C και Κεφάλαια Φυσικά, Θεολογικά κλπ., PG 150,1161D.
(16) Ομιλία 31, PG 151,392C. Πρβλ. Ματθ. 5:3-12.
(17) Ομιλία 28, PG 151,361C.
Από το βιβλίο:Πάθη και Αρετές κατά τον Αγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.
Ανέστη Κεσελόπουλου,Ομότιμου Kαθηγητού Θεολογικής Σχoλής .ΑΠΘ …, σελ. 79-87 (επιλογή ).
Πηγή
paraklisi
Η έξοδος του ανθρώπου από τη δουλεία των παθών και η επιστροφή του από τη νοσηρή, «παρά φύσιν» κατάσταση της αμαρτίας στην περιοχή της «ελευθερίας της δόξης των τέκνων του Θεού» (Ρωμ. 8:21) πραγματοποιείται με τη μετάνοια.
Συνεχίζοντας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς την παράδοση των προ εκείνου Πατέρων και ανακεφαλαιώνοντάς την, βλέπει την πορεία της επίγειας ζωής του ανθρώπου ως περίοδο μετανοίας.
Η πολυετής, λέει, ζωή του Αδάμ μετά την πτώση, αλλά και ο χρόνος «ον έκαστος διαβιούμεν» αποτελεί στάδιο μετανοίας παραχωρούμενο από το Θεό, που έδωσε αυτή την πρόσκαιρη ζωή «τόπον μετανοίας παρεχόμενος» (1). Γιατί αν δεν υπήρχε ως δυνατότητα η μετάνοια, αμέσως μετά την πτώση του ο άνθρωπος θα εστερείτο και αυτή την παρούσα ζωή, μια που δε θα υπήρχε κανένα πια ιδιαίτερο όφελος από αυτή. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να υπεισέρχεται στον άνθρωπο η απελπισία, η οποία, όπως είπαμε, είναι ένα από τα πολλά τεχνάσματα που χρησιμοποιεί ο διάβολος, για να οδηγεί στην απόγνωση όχι μόνο τους πνευματικά αμελείς, αλλά πολλές φορές και αυτούς που αγωνίζονται
Και είναι τόση η παραχώρηση του Θεού, ώστε υπάρχει περιθώριο για μετάνοια και όταν ακόμη κανείς έχει περιπέσει σε θανάσιμο αμάρτημα. Εάν αποφασίσει να επιστρέψει στο Θεό και να αποστραφεί στο εξής την αμαρτία, μπορεί να ελπίζει στο έλεος του Θεού· «της γαρ αϊδίου ζωής και σωτηρίας ουκ αστοχήσει» (2).
Η μετάνοια είναι αρχή και διαρκής τρόπος ζωής του χριστιανού. Γι’ αυτό και δίνεται ως υπόσχεση πριν από το βάπτισμα, βιώνεται την ώρα του βαπτίσματος και υπάρχει ως ανάγκη για τη μετά το βάπτισμα ζωή τού πιστού. Έπειτα, το βάπτισμα είναι η συνταφή και η συνανάσταση με τον ίδιο το Χριστό και κατά συνέπεια ένα κατεξοχήν βίωμα μετανοίας· ενώ μετά το βάπτισμα καλείται ο πιστός να πορεύεται με μετάνοια και να γεμίζει τη ζωή του με καρπούς μετανοίας.
Στη ζωή των πρωτοπλάστων, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, υπήρχε το δένδρο του παραδείσου και η ρητή εντολή του Θεού, που απαγόρευε τη γεύση του καρπού του. Σ’ εμάς, που δεν υπάρχει εκείνο το δένδρο και εκείνη η εντολή, υπάρχει μια άλλη παραπλήσια εντολή, που ελευθερώνει από όλα τα αμαρτήματα και την προγονική καταδίκη εκείνους που θα θελήσουν να ζήσουν σύμφωνα με αυτή, ενώ αντίθετα παραπέμπει στην αιώνια κόλαση όσους την αθετήσουν, για να υπακούσουν στη συμβουλή του διαβόλου (3). Η «προκειμένη» αυτή για τον άνθρωπο εντολή είναι η μετάνοια. Επειδή ως ανθρώπινο γένος «αποδιωχθήκαμε από τον χώρο της ένθεης τρυφής και δίκαια κλειστήκαμε έξω από τον παράδεισο του Θεού και πέσαμε σε αυτό το βάραθρο και καταδικαστήκαμε να συνοικούμε και να συμβιώνουμε με τα άλογα ζώα και χάσαμε κάθε ελπίδα, όσο εξαρτιόταν από μας, να επιστρέψουμε στον παράδεισο », γι’ αυτό ο Θεός, που επέτρεψε να έλθει τότε αυτή η τιμωρία στον άνθρωπο, τώρα, « από υπερβολική φιλανθρωπία και αγαθότητα, λόγω της ευσπλαχνίας του, κατέβηκε ως εμάς για χάρη μας » (4). Και αφού ευδόκησε να γίνει άνθρωπος, για να ξαναδιδάξει και να λυτρώσει πάλι «το ομοίω το όμοιον» μας πρόσφερε τη σωστική προτροπή και εντολή της μετανοίας, όταν έλεγε: «Μετανοείτε, ήγγικεν γαρ η βασιλεία των ουρανών» (5).
Σε ολόκληρη την πατερική παράδοση τονίζεται ότι η μετάνοια δεν εξαντλείται σε ορισμένες αντικειμενικές βελτιώσεις της συμπεριφοράς, ούτε σε τύπους και σχήματα εξωτερικά, αλλά αναφέρεται σε μια βαθύτερη και καθολικότερη αλλαγή στη ζωή του ανθρώπου. Δεν είναι μια παροδική συντριβή από τη συναίσθηση διαπράξεως κάποιας αμαρτίας, αλλά μια μόνιμη πνευματική κατάσταση, που σημαίνει σταθερή κατεύθυνση του ανθρώπου προς το Θεό και συνεχή διάθεση για ανόρθωση, θεραπεία και ανάληψη του πνευματικού αγώνα.
Την αλήθεια αυτή επισημαίνει κατ’ επανάληψη ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. «Μετάνοια», λέει «είναι το να μισήσει κανείς την αμαρτία και να αγαπήσει την αρετή και να απομακρυνθεί (ξεκόψει) από το κακό και να κάνει το αγαθό » (6).Από τον ορισμό αυτόν φαίνεται ότι ο ιερός Πατέρας δεν μπορεί να δει την μετάνοια ως τυπική και μηχανική αλλαγή, αφού την προσδιορίζει ως οντολογική ανακαίνιση της ανθρώπινης φύσεως. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο το γεγονός της μετάνοιας δεν είναι δυνατό να αντικειμενοποιείται στις διαστάσεις μιας απρόσωπης συνταγής ή τακτικής, αλλά παραμένει πάντοτε ενδεχόμενο προσωπικής ανακαλύψεως. Μετάνοια είναι μια προσωπική «εκ ψυχής έκστασις» από την αμαρτία, και άφιξη στο Θεό· « ο άνθρωπος που μετανοεί ολόψυχα, με την αγαθή του πρόθεση και την απομάκρυνσή του από την αμαρτία} φθάνει προς τον Θεόν» (7).
Αλλά αφού η μετάνοια είναι αρχή και τέλος της κατά Χριστόν πολιτείας και αφού είναι σκοπός αυτής την ζωής, είναι επόμενο όλα να θεωρούνται από αυτήν και να παίρνουν αξία ή απαξία σε σχέση με αυτήν. Και αυτή ακόμη η «πίστη ωφελεί, αν κανείς ζει σε συμφωνία με (ακολουθώντας) τη συνείδησή του και καθαρίζει τον εαυτό του με την εξομολόγηση και τη μετάνοια}» (8). Αυτό άλλωστε δίνεται ως υπόσχεση και συμφωνία κατά τη στιγμή του αγίου βαπτίσματος (9).
Θέλοντας ο θεόσοφος Πατέρας να προσδιορίσει όλα τα στάδια του φάσματος της μετανοίας, λέει χαρακτηριστικά τα εξής: «Την επίγνωση των αμαρτημάτων την ακολουθεί η κατηγορία (καταδίκη) του εαυτού μας, και αυτήν η λύπη για τα αμαρτήματα, την οποία ο Παύλος ονόμασε λύπη κατά Θεόν. Την κατά Θεόν αυτή λύπη είναι φυσικό να την ακολουθεί η προς τον Θεό εξαγόρευση και δέηση με συντετριμμένη καρδιά και η υπόσχεση τής αποχής στο εξής από τις αμαρτίες, και αυτό είναι η μετάνοια » (10).
Η μετάνοια, ως νέα κατάσταση στη ζωή του ανθρώπου, συνοδεύεται από ορισμένες συνέπειες, που η βιβλική και η πατερική γλώσσα τις ονομάζει «καρπούς μετανοίας». Ως πρώτο καρπό μετανοίας ο ιερός Πατέρας προβάλλει την εξομολόγηση (11), αφού με αυτή κερδίζεται η θεραπεία και η κάθαρση της ψυχής του πιστού (12) και εγκαινιάζεται η καινούρια ζωή του.
Η εξομολόγηση όμως δεν είναι ο μόνος καρπός τής μετανοίας. Ο Ιωάννης ο Πρόδρομος, καλώντας με το κήρυγμά του τους ανθρώπους σε μετάνοια, εκτός από την εξομολόγηση τούς παρακινούσε σε ελεημοσύνη, δικαιοσύνη, μετριοφροσύνη, αγάπη και αλήθεια, που είναι γνωρίσματα της ανακαινιστικής δυνάμεως της μετανοίας (13).
Ο άνθρωπος λέει ο Παλαμάς, που ζει αληθινά τη μετάνοια, δεν ξαναγυρίζει στις πρώτες του αμαρτίες, ούτε προσκολλάται σε πρόσωπα και πράγματα της φθοράς, ούτε προσχωρεί στις αμφίβολες ηδονές, αλλά καταφρονεί τα παρόντα, προσβλέπει στα μέλλοντα, αγωνίζεται κατά των παθών, επιδιώκει τις αρετές, αγρυπνεί στην προσευχή, απέχει από τα άδικα κέρδη, είναι επιεικής σε όσους πταίουν εναντίον του, εύσπλαχνος σε αυτούς που τον παρακαλούν και έτοιμος να βοηθήσει με λόγους, με έργα και με θυσίες ακόμη, αυτούς που έχουν την ανάγκη του (14). Και όταν προτρέπει τους χριστιανούς να αποκτήσουν τα έργα της μετανοίας, υπογραμμίζει κυρίως το ταπεινό φρόνημα, την κατάνυξη και το πνευματικό πένθος. Ανακεφαλαιώνοντας όλα τα γνωρίσματα του χριστιανού εκείνου που ζει τη μετάνοια, λέει ότι είναι γαλήνιος και ήρεμος, γεμάτος έλεος και συμπάθεια για τους άλλους, ποθεί τη δικαιοσύνη, επιζητεί την καθαρότητα, έχει ειρήνη, αλλά και φέρνει την ειρήνη, υπομένει καρτερικά τους κόπους και τις ταλαιπωρίες και νιώθει χαρά και ευχαρίστηση στους διωγμούς, τις ύβρεις, τις συκοφαντίες, τις απώλειες και όσα άλλα πάσχει για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη (15). Μέσα σε όλα αυτά τα παθήματά του ακούει Εκείνον, που μακαρίζει τους ταπεινούς, τους πράους, τούς «πεινώντας και διψώντας την δικαιοσύνην», τους ειρηνοποιούς, τους ελεήμονες και τους «δεδιωγμένους ένεκεν δικαιοσύνης» (16).
Η πορεία της ανορθώσεως από την πτώση με τη μετάνοια, της απομακρύνσεως από τη δουλεία των παθών και της ασκήσεως για εργασία των θείων εντολών είναι η πορεία των αγίων και θεωμένων υπάρξεων. Και από αυτή την αλήθεια ξεκινώντας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς κάνει την εξής σκέψη: Εάν ο κάθε χριστιανός δεν μπορεί να φθάσει τους Αγίους στα μεγάλα και θαυμαστά επιτεύγματα, που χαρακτηρίζουν τη ζωή τους και είναι εξ ολοκλήρου αμίμητα, μπορεί όμως και πρέπει να τους μοιάσει και να τους ακολουθήσει στην πορεία της ζωής του προς τη μετάνοια, που έχει θέση και σκοπό στη δική μας ζωή όσο τουλάχιστον και στη δική τους. Και αυτό γιατί καθημερινά «πολλά πταίομεν έκαστος» και μοναδική ελπίδα σωτηρίας για όλους μας παραμένει η ανάνηψη και η βίωση της «διηνεκούς μετανοίας»(17).
(1) Προς Ξένην, PG 150,1052D. Βλ. επίσης Ομιλία 22, PG 151,289Α.
(2) Σοφοκλέους Οικονόμου, Του εν Αγίοις Πατρός ημών Γρηγορίου Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Παλαμά ομιλίαι κβ’, Αθήναι 1861, Ομιλία ΝΖ’, σ. 223-4.
(3) Ομιλία 31, PG 151,392Α.
(4) Κεφάλαια Φυσικά, Θεολογικά κλπ., PG 150,1161Β.
(5) Ομιλία 31, PG 151,392ΒC. Κεφάλαια Φυσικά, Θεολογικά κλπ., PG 150,1161C· πρβλ. Ματθ. 4:17.
(6) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΘ’, σ. 241.
(7) Ομιλία 3, PG 151,44Β.
(8) Ομιλία 30, PG 151,385Α.
(9) Ομιλία 30, PG 151,385Α.
(10) Ομιλία 28, PG 151,361CD. Πρβλ. Β’ Κορ. 7:10.
(11) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΘ’, σ. 242.
(12) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΣΤ’, σ. 201-2.
(13) Σοφοκλέους Οικονόμου, Ομιλία ΝΘ’, σ. 241-2.
(14) Ομιλία 23, PG 151,364ΒC.
(15) Ομιλία 31, PG 151,392C και Κεφάλαια Φυσικά, Θεολογικά κλπ., PG 150,1161D.
(16) Ομιλία 31, PG 151,392C. Πρβλ. Ματθ. 5:3-12.
(17) Ομιλία 28, PG 151,361C.
Από το βιβλίο:Πάθη και Αρετές κατά τον Αγιο Γρηγόριο τον Παλαμά.
Ανέστη Κεσελόπουλου,Ομότιμου Kαθηγητού Θεολογικής Σχoλής .ΑΠΘ …, σελ. 79-87 (επιλογή ).
Πηγή
paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Τι αναφέρεται στην Αγία Γραφή για τον πλούτο
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Τι νομίζεις ότι βλέπεις στη φωτογραφία;
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Πατρικαί Νουθεσίαι Γέροντος Εφραίμ Φιλοθεΐτου - «Περί Υπερηφανείας, Αυτομεμψίας και Ταπεινώσεως» [Επιστολή 1η - 26η]](https://images.newsnowgreece.com/118/1183788/patrikai-nouthesiai-gerontos-efraim-filothetou---peri-yperifaneias-aftomempsias-kai-tapeinoseos-epistoli-1i---26i-1-124x78.jpg)
