2018-09-22 11:20:22
Περισσότερα από 20 ώριμα αιτήματα επενδυτών που αναζητούν ευκαιρίες στους κλάδους του τουρισμού, των ακινήτων, των τροφίμων και των Logistics διαχειρίζεται αυτό το διάστημα ο οργανισμός Enterprise Greece ενώ ετοιμάζονται αλλαγές στο πρόγραμμα Χρυσή Βίζα. Αυτά ανέφερε ο Εκτελεστικός Πρόεδρος Enterprise Greece Γρηγόρης Στεργιούλης σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων και πρόσθεσε ότι το πρόγραμμα Χρυσή Βίζα, θεωρείται από τη διεθνή αγορά ιδιαίτερα ανταγωνιστικό.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού σχετικά με το πρόγραμμα, εκτός από Ρώσους και Κινέζους, αυξημένη είναι η ζήτηση και από Τούρκους πολίτες που εξασφαλίζουν πενταετή παραμονή με την αγορά ακινήτων αξίας άνω των 250.000 ευρώ, ενώ όπως είπε ο κ. Στεργιούλης: «Το πρόγραμμα έχει αποκτήσει πλέον μία ισχυρή δυναμική και για αυτό βλέπουμε τους τελευταίους μήνες και ξένες εταιρείες, κυρίως από την Κίνα και τη Ρωσία, να ανοίγουν Γραφεία στην Ελλάδα με σκοπό την προώθηση του Προγράμματος στις χώρες προέλευσης τους».
Όπως ανέφερε ο Πρόεδρος, προετοιμάζεται η επέκταση του προγράμματος ώστε να περιλαμβάνει και τα ακόλουθα:
α) Αγορά εταιρικών μετοχών ή ομολόγων μέσω χρηματιστηρίου
β) Εισφορά κεφαλαίου σε ανώνυμη εταιρεία επενδύσεων ακίνητης περιουσίας
γ) Αγορά κρατικών ομολόγων
δ) Άνοιγμα καταθετικών λογαριασμών σε εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα και με συμμετοχή σε οργανισμούς εναλλακτικών επενδύσεων (funds).
«Οι προτάσεις αυτές έχουν ενταχθεί σε σχετικό νομοσχέδιο το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία εισαγωγής στη Βουλή προς ψήφιση» σημείωσε ο κ. Στεργιούλης.
Σε ο,τι αφορά στο επενδυτικό ενδιαφέρον, όπως είπε, ο οργανισμός δέχεται ένα μεγάλο αριθμό ερωτημάτων και αιτημάτων κάθε χρόνο και το front-office desk του Οργανισμού, έχει διακριθεί ως το τρίτο καλύτερο στον κόσμο, σύμφωνα με σχετική έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας. Διαχειρίζεται περισσότερα από 1.000 αιτήματα επενδυτών και επιχειρηματιών το χρόνο ενώ ο οργανισμός βοηθάει ουσιαστικά και τις ελληνικές επιχειρήσεις στην εξαγωγική τους προσπάθεια και «σχεδιάζει ένα ευρύ πρόγραμμα δράσεων για να στηρίξει και να ενισχύσει την αυξητική τάση των εξαγωγών».
Τέλος ο κ. Στεργιούλης υπογραμμίζει σε ό,τι αφορά στις εξαγωγές: «...αυτό που πρέπει να καταλάβει ο Έλληνας εξαγωγέας είναι ότι η σωστή προετοιμασία και σχεδιασμός είναι το ήμισυ της επιτυχίας. Επίσης, πρέπει να αναζητηθούν και να αναπτυχθούν συνέργιες για τη δημιουργία του απαραίτητου κρίσιμου μεγέθους και των οικονομιών κλίμακας, που απαιτούν αυτά τα εγχειρήματα στο εξωτερικό».
Μεγάλη αύξηση κατά 2,2 δισ. ευρώ ή κατά 15,6% σημείωσαν οι ελληνικές εξαγωγές το πρώτο εξάμηνο του 2018 (Ιανουάριος - Ιούνιος), ενώ αυτές αναμένεται να φθάσουν σε επίπεδα ρεκόρ το τρέχον έτος, σημειώνοντας αύξηση περίπου 8%-10%. Στην αύξηση αυτή έχει συμβάλλει και το πρόγραμμα δράσεων του οργανισμού καθώς νέοι τομείς και νέες αγορές έχουν τεθεί στους στόχους του. Ποιες δράσεις σχεδιάζονται μέχρι το τέλος του έτους και ποιες είναι οι σκέψεις για το πρόγραμμα της επόμενης χρονιάς;
Οι ελληνικές εξαγωγές εξελίσσονται με συνεχώς αυξητικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Είμαστε αισιόδοξοι, έχουμε θέσει ακόμα υψηλότερους στόχους, θα είμαστε ικανοποιημένοι όταν οι εξαγωγές φθάσουν στο 50% του ΑΕΠ. Οι εξαγωγές διαδραματίζουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στη μεγέθυνση της εθνικής οικονομίας, γεγονός που αυξάνει το αίσθημα ευθύνης για ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια με περισσότερες, καλύτερες και πιο στοχευμένες δράσεις προώθησης των εξαγωγών. Ο Οργανισμός μας σχεδιάζει και υλοποιεί ένα περιεκτικό και ουσιαστικό πρόγραμμα δράσεων εξωστρέφειας. Οι βασικές δράσεις εξωστρέφειας είναι:
Διοργάνωση της εθνικής συμμετοχής στις διεθνείς εμπορικές εκθέσεις του εξωτερικού. Για το 2018 ο Οργανισμός έχει και πρόκειται να οργανώσει την εθνική συμμετοχή στα μεγαλύτερα εμπορικά γεγονότα του κόσμου όπως οι Διεθνείς Εκθέσεις SIAL PARIS, BIG 5 Dubai, CEBIT, Summer Fancy Food Show New York, PROWEIN, GULFOOD Dubai, Cosmoprof Bologna, κλπ, βοηθώντας ουσιαστικά περισσότερες από 1.500 εξαγωγικές επιχειρήσεις να παρουσιάσουν τα προϊόντα τους στις μεγαλύτερες αγορές του κόσμου, ενισχύοντας έτσι την εξαγωγική τους δραστηριότητα.Διοργάνωση δράσεων προώθησης και προβολής των εξαγόμενων ελληνικών προϊόντων όπως επιχειρηματικές αποστολές, B2B συναντήσεις, εβδομάδες παρουσίασης ελληνικών προϊόντων σε ξένες αγορές, πρόσκληση δημοσιογράφων και ειδικών να γνωρίσουν την Ελλάδα και τον παραγόμενο πλούτο της χώρας, κλπ.Εκπαιδευτικές ημερίδες και σεμινάρια σε όλη την Ελλάδα με στόχο την ενημέρωση και εκπαίδευση των εξαγωγέων, ώστε να αποκτήσουν τη γνώση και τα εφόδια για καλύτερη προετοιμασία και επιδόσεις στην εξαγωγική τους προσπάθεια. Τα σεμινάρια παρακολούθησαν εκπρόσωποι από περισσότερες από 1150 μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις.Βλέποντας τις αυξημένες ανάγκες και προσδοκίες των Ελλήνων εξαγωγέων, ο Οργανισμός μας, παρά τους περιορισμένους πόρους που διαθέτει, σχεδιάζει ένα ευρύ πρόγραμμα δράσεων για να στηρίξει και να ενισχύσει την αυξητική τάση των εξαγωγών.
Τι σας ζητούν οι υποψήφιοι επενδυτές; Πόσα αιτήματα διαχειρίζεται αυτό τον καιρό ο οργανισμός; Ποιους τομείς της οικονομίας και τι ύψος επενδύσεων αφορούν;
Ο Οργανισμός μας δέχεται έναν μεγάλο αριθμό ερωτημάτων και αιτημάτων κάθε χρόνο, τα οποία λαμβάνει είτε απ' ευθείας από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές-επιχειρηματίες, είτε συλλέγει από τις επαφές των στελεχών στο πλαίσιο των δράσεων εξωστρέφειας που διοργανώνει στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό. Σε αυτό το πλαίσιο, το front-office desk του Οργανισμού μας, το οποίο έχει διακριθεί ως το τρίτο (3ο) καλύτερο στον κόσμο από σχετική έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, διαχειρίζεται περισσότερα από 1.000 αιτήματα επενδυτών και επιχειρηματιών το χρόνο. Τα αιτήματα αφορούν την αναζήτηση πληροφόρησης για στοιχεία της ελληνικής οικονομίας, των κλάδων ενδιαφέροντος, για γραφειοκρατικά και αδειοδοτικά θέματα, καθώς και τη διερεύνηση συγκεκριμένων επενδυτικών ευκαιριών. Για τον σκοπό αυτό, ο Οργανισμός μας δέχεται και προωθεί (χωρίς καμία χρέωση βεβαίως) συγκεκριμένες επενδυτικές ευκαιρίες. Το τελευταίο διάστημα το επενδυτικό ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στους εξής κλάδους:
Τον τουρισμό και τα ακίνηταΤις υποδομές, τις αποκρατικοποιήσεις και την ενέργειαΤην τεχνολογία και τις επιστήμες υγείαςΤον κλάδο τροφίμων και ποτώνΤις μεταφορές και ευρύτερα τον κλάδο των LogisticsΤο ύψος των επενδύσεων που αναζητούν οι επενδυτές ποικίλει ανάλογα με τον κλάδο και το είδος του επενδυτικού σχεδίου και μπορεί να ξεκινάει από τα 1-2 εκατ. ευρώ. και να φτάνει ακόμα και σε αρκετές δεκάδες εκατ. ευρώ. Αυτό το διάστημα ο Οργανισμός διαχειρίζεται περισσότερα από 20 ώριμα αιτήματα επενδυτών που αναζητούν ευκαιρίες στους κλάδους του τουρισμού, των ακινήτων, των τροφίμων και των Logistics.
Το πρόγραμμα της χρυσής βίζας εξακολουθεί δυναμική πορεία το 2018; Τι δείχνουν τα στοιχεία; Υπάρχουν σκέψεις για βελτιώσεις στο πλαίσιο; Και σε ποια κατεύθυνση;
Ο Οργανισμός προωθεί συστηματικά και δυναμικά το Πρόγραμμα Golden Visa διοργανώνοντας ελληνικά περίπτερα με τη συμμετοχή εταιρειών σε μεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού και επενδυτικές εκδηλώσεις σε αγορές-στόχους, π.χ. Κίνα, Ρωσία, Αίγυπτος, Τουρκία, ΗΑΕ, Λίβανος. Το Πρόγραμμα θεωρείται από τη διεθνή αγορά ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και γι' αυτό βλέπουμε ένα συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, που αφορούν την 31η Αυγούστου 2018, τα οποία λάβαμε από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, ο συνολικός αριθμός χορηγήσεων αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων ανήλθε σε 3.154 από την έναρξή του το 2013, ενώ όπως προκύπτει από τον πίνακα 3 για τη συνολική εξέλιξη των χορηγήσεων αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές από έτος σε έτος παρατηρείται διαρκής αύξηση, αφού το πρόγραμμα ξεκίνησε με 21 άδειες το 2013, οι οποίες έγιναν 444 το 2014, 949 το 2015, 1.532 το 2016, 2.493 το 2017 και έως τις 31 Αυγούστου του 2018 ήταν 3.154.
με τις χώρες προέλευσης των επενδυτών (πίνακας 1), η Κίνα έρχεται πρώτη με 1.521 άδειες, ακολουθούμενη από τη Ρωσία με 438 και την Τουρκία με 337 να συμπληρώνει την πρώτη τριάδα. Οι υπόλοιπες χώρες που συμπληρώνουν με τη σειρά τη δεκάδα των χωρών προέλευσης των επενδυτών, είναι ο Λίβανος στην 4η θέση, η Αίγυπτος, το Ιράκ, η Ουκρανία, η Συρία, η Ιορδανία και το Ιράν στην 10η θέση.
Πίνακας 1
Συνολικές χορηγήσεις αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων
Top-10 Χώρες
ΧΩΡΑ ΑΔΕΙΕΣ
Κίνα 1521
Ρωσία 438
Tουρκία 337
Λίβανος 113
Αίγυπτος 112
Ιράκ 87
Ουκρανία 84
Συρία 67
Ιορδανία 63
Ιράν 61
Άλλες χώρες 271
Σύνολο 3.154
Πίνακας 2
Συνολικές χορηγήσεις αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων & μέλη οικογένειας τους
Top-10 Χώρες
ΧΩΡΑ ΑΔΕΙΕΣ
Κίνα 4012
Ρωσία 1021
Τουρκία 880
Ιράκ 336
Λίβανος 318
Αίγυπτος 274
Συρία 211
Ουκρανία 184
Ιορδανία 163
Ιράν 125
Άλλες χώρες 599
Σύνολο 8.123
Πίνακας 3
Συνολικές χορηγήσεις αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων ανά έτος
ΕΤΟΣ ΑΔΕΙΕΣ
2013 21
2014 444
2015 949
2016 1532
2017 2493
2018 3154 (στοιχεία που αφορούν την 31η Αυγούστου 2018)
Το Πρόγραμμα έχει αποκτήσει πλέον μία ισχυρή δυναμική και για αυτό βλέπουμε τους τελευταίους μήνες και ξένες εταιρείες, κυρίως από την Κίνα και τη Ρωσία, να ανοίγουν Γραφεία στην Ελλάδα με σκοπό την προώθηση του Προγράμματος στις χώρες προέλευσης τους. Συνεπώς, κάθε τροποποίηση του Προγράμματος θα πρέπει να είναι προσεκτική, ώστε να μην διαταράξει αυτή τη δυναμική. Ο Οργανισμός κατέγραψε από την αρχή ισχύος του Προγράμματος όλες τις προτάσεις για πιθανές τροποποιήσεις και βοήθησε στην εφαρμογή κάποιων επιμέρους τροποποιήσεων, οι οποίες το βελτίωσαν σημαντικά. Στο πλαίσιο αυτό, συντόνισε πέρυσι μία μεγάλη διαβούλευση η οποία οδήγησε σε συγκεκριμένες προτάσεις.
Ενδεικτικά έχει προταθεί η επέκταση του προγράμματος, ώστε να περιλαμβάνει και τα ακόλουθα:
α) Αγορά εταιρικών μετοχών ή ομολόγων μέσω χρηματιστηρίου
β) Εισφορά κεφαλαίου σε ανώνυμη εταιρεία επενδύσεων ακίνητης περιουσίας
γ) Αγορά κρατικών ομολόγων
δ) Ανοιγμα καταθετικών λογαριασμών σε εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα και με συμμετοχή σε οργανισμούς εναλλακτικών επενδύσεων (funds). Οι προτάσεις αυτές έχουν ενταχθεί σε σχετικό νομοσχέδιο το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία εισαγωγής στη Βουλή προς ψήφιση.
Με το Υπουργείο Εξωτερικών βρίσκεται σε εξέλιξη η δημιουργία ενός ενιαίου portal εξωστρέφειας, σε συνδυασμό με ένα αναβαθμισμένο help desk. Τι θα προσφέρουν αυτά τα εργαλεία στον Έλληνα επιχειρηματία, ιδιαίτερα τον μικρομεσαίο, που ακόμη δεν έχει τολμήσει να αναζητήσει το μερίδιο που του αναλογεί στις διεθνείς αγορές;
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί συστήματα, από πολλούς φορείς στον τομέα ενημέρωσης και υποστήριξης των εξαγωγικών επιχειρήσεων, χωρίς απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα.
Παρατηρείται κατακερματισμός των υφιστάμενων δομών και εργαλείων ηλεκτρονικής ενημέρωσης με αποτέλεσμα τη διασπορά της πληροφορίας. Επιπλέον, σε συγκεκριμένους θεματικούς τομείς η ενημέρωση είναι ελλιπής και σε άλλους υπάρχουν επικαλύψεις, δεν παρέχονται δυνατότητες διασύνδεσης ή/και διαλειτουργικότητας μεταξύ των δομών ή/και των συστημάτων και η παροχή της πληροφόρησης και της υποστήριξης χαρακτηρίζονται από ανομοιογένεια.
Για τη χάραξη εξαγωγικής πολιτικής, τόσο σε μακροοικονομικό επίπεδο όσο και μικροοικονομικό, απαιτείται συστηματική πληροφόρηση και τεκμηρίωση για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων αφενός, αλλά και για την κατάρτιση / επικαιροποίηση / εφαρμογή και παρακολούθηση ενός ολοκληρωμένου Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης στήριξης της εξωστρέφειας. Για την ανάπτυξη των θεσμικών ικανοτήτων και υποδομών για την υποστήριξη των εξαγωγών, απαιτείται συγκέντρωση της απαιτούμενης πληροφόρησης και διάχυσή της στους ενδιαφερόμενους, μέσω μιας Ενιαίας Διαδικτυακής Πύλης, υπό ενιαίο φορέα/ διαχειριστή, το Υπουργείο Εξωτερικών και τον Οργανισμό Enterprise Greece, η οποία θα αποτελεί και το κεντρικό εργαλείο / σημείο αναφοράς για την παροχή υπηρεσιών helpdesk, μέσω αντίστοιχης δομής.
Η Ενιαία Διαδικτυακή Πύλη θα περιλαμβάνει, ενδεικτικά:
Πληροφορίες για το παραγωγικό εξαγωγικό δυναμικό της χώρας, εξαγώγιμους κλάδους - ελληνικά προϊόντα (δυναμική και προοπτικές)Στατιστικά στοιχεία παραγωγής και εξαγωγών, σε βάθος χρόνου με ανάλυσή τους ανά προϊόν και κατηγορία προϊόντων, κλάδο επιχειρηματικής δραστηριότητας, χώρα και γεωγραφική περιφέρεια προορισμούΜητρώο εξαγωγικών και εν δυνάμει εξαγωγικών επιχειρήσεωνΘεματικούς και κατηγοριοποιημένους καταλόγους εξαγωγέων και εν δυνάμει εξαγωγέωνΧαρτογράφηση και παρουσίαση διεθνών αγορών/στόχωνΜητρώο αλλοδαπών επιχειρήσεων, εμπορικών φορέων, μηχανισμών και δικτύων, διαμορφωτών γνώμης που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίεςΜελέτες, εκθέσεις, έρευνες αγοράς, επιχειρηματικούς οδηγούςΕνημέρωση για δράσεις εξωστρέφειας,Πληροφόρηση για επενδυτικές ευκαιρίες, χρηματοδοτικά και λοιπά εργαλεία ενίσχυσης της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ, αλλά και μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων από άλλους φορείς.Υπάρχει επίσης δυνατότητα επεκτασιμότητας και μέριμνα για τη διαρκή ενημέρωση, εμπλουτισμό και επικαιροποίηση του διατιθέμενου περιεχομένουΜε τη λειτουργία του αναβαθμισμένου helpdesk του Οργανισμού συνολικά θα υποστηρίζεται η διεπαφή και η διαχείριση και παρακολούθηση υποθέσεων / αιτημάτων / ερωτημάτων από επιχειρήσεις, το οποίο θα ανατροφοδοτείται με στοιχεία παρακολούθησης της εξέλιξης τους, καθώς και των αποτελεσμάτων των παρεχόμενων υπηρεσιών. Θα υπάρχει διαχείριση των ηλεκτρονικών προφίλ - Μητρώων των εξαγωγικών και εν δυνάμει εξαγωγικών ελληνικών επιχειρήσεων. Επίσης, θα περιλαμβάνεται ενότητα διαχείρισης στοχευμένης / προσωποποιημένης ενημέρωσης (newsletter, RSS feeds, alerts), με βάση τους τομείς ενδιαφέροντος των εξωτερικών χρηστών, καθώς και υποστήριξη θεματικών συνεργατικών χώρων για την προώθηση της δικτύωσης μεταξύ των επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο της διαδραστικής επικοινωνίας, θα υπάρχει η δυνατότητα διεξαγωγής ηλεκτρονικών ερευνών αγοράς.
Θα υποστηριχθούν οι εξαγωγές και θα βελτιωθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς τις εξωστρεφείς εταιρείες, καθώς:
Διαμορφώνεται κεντρικό σημείο επαφής ενημέρωσης και πληροφόρησης των επιχειρήσεωνΚαλύπτεται το υπάρχον έλλειμμα πληροφόρησης προς τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσειςΒελτιώνεται η επάρκεια και η διαθεσιμότητα χρήσιμων, στοχευμένων, εξειδικευμένων σε αγορές ή/και προϊόντα, συνθετικά επεξεργασμένων πληροφοριών για τη διερεύνηση εξαγωγικών προοπτικών των επιχειρήσεωνΜειώνεται ο χρόνος και το κόστος της αποτελεσματικής διερεύνησης των εξαγωγικών προοπτικών των επιχειρήσεωνΒελτιώνεται η χρηστικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και το επίπεδο εξυπηρέτησης και καθοδήγησης των επιχειρήσεων.Το εν λόγω έργο συμβάλλει στη στρατηγική του Επιχειρησιακού Προγράμματος για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, καθώς θα συνεισφέρει στην αύξηση των εξαγωγών στις παραδοσιακές αγορές, θα υποστηρίξει τη διείσδυση των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών σε νέες αγορές και θα διευρύνει τις προϊοντικές εξαγωγές με ενσωμάτωση και νέων προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και έντασης γνώσης και τεχνολογίας.
Θα λέγατε ότι είναι εύκολο ο Έλληνας έμπορος να εξάγει προϊόντα ιδέες και υπηρεσίες σε μεγάλες αγορές, για παράδειγμα όπως αυτή της Αμερικής; Τι θα συμβουλεύατε όσους δεν το έχουν τολμήσει ακόμη αλλά θέλουν να δραστηριοποιηθούν στη διεθνή αγορά;
Η προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει ο Έλληνας εξαγωγέας για να αποκτήσει παρουσία σε οποιαδήποτε διεθνή αγορά είναι μεγάλη. Είναι ενθαρρυντικό όμως ότι οι εξαγωγές αυξάνονται και ότι όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι δέχονται αυτή την πρόκληση και επιχειρούν προς τα έξω. Εργαλεία στήριξης υπάρχουν, όπως οι δράσεις που οργανώνουμε αλλά και προγράμματα άλλων φορέων όπως το Επιχειρούμε Έξω, το οποίο βοηθάει πολύ τη στήριξη της εξωστρέφειας, αλλά και οι υπηρεσίες που προσφέρει το Υπουργείο Εξωτερικών μέσω των εμπορικών του γραφείων σε όλο τον κόσμο. Αυτό που λέμε στα σεμινάρια και πρέπει να καταλάβει ο Έλληνας εξαγωγέας είναι ότι η σωστή προετοιμασία και σχεδιασμός είναι το ήμισυ της επιτυχίας. Επίσης, πρέπει να αναζητηθούν και να αναπτυχθούν συνέργιες για τη δημιουργία του απαραίτητου κρίσιμου μεγέθους και των οικονομιών κλίμακας, που απαιτούν αυτά τα εγχειρήματα στο εξωτερικό.
ΑΜΠΕ
«The New Daily Mail»
TheNewDailyMail
Σύμφωνα με τα στοιχεία του οργανισμού σχετικά με το πρόγραμμα, εκτός από Ρώσους και Κινέζους, αυξημένη είναι η ζήτηση και από Τούρκους πολίτες που εξασφαλίζουν πενταετή παραμονή με την αγορά ακινήτων αξίας άνω των 250.000 ευρώ, ενώ όπως είπε ο κ. Στεργιούλης: «Το πρόγραμμα έχει αποκτήσει πλέον μία ισχυρή δυναμική και για αυτό βλέπουμε τους τελευταίους μήνες και ξένες εταιρείες, κυρίως από την Κίνα και τη Ρωσία, να ανοίγουν Γραφεία στην Ελλάδα με σκοπό την προώθηση του Προγράμματος στις χώρες προέλευσης τους».
Όπως ανέφερε ο Πρόεδρος, προετοιμάζεται η επέκταση του προγράμματος ώστε να περιλαμβάνει και τα ακόλουθα:
α) Αγορά εταιρικών μετοχών ή ομολόγων μέσω χρηματιστηρίου
β) Εισφορά κεφαλαίου σε ανώνυμη εταιρεία επενδύσεων ακίνητης περιουσίας
γ) Αγορά κρατικών ομολόγων
δ) Άνοιγμα καταθετικών λογαριασμών σε εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα και με συμμετοχή σε οργανισμούς εναλλακτικών επενδύσεων (funds).
«Οι προτάσεις αυτές έχουν ενταχθεί σε σχετικό νομοσχέδιο το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία εισαγωγής στη Βουλή προς ψήφιση» σημείωσε ο κ. Στεργιούλης.
Σε ο,τι αφορά στο επενδυτικό ενδιαφέρον, όπως είπε, ο οργανισμός δέχεται ένα μεγάλο αριθμό ερωτημάτων και αιτημάτων κάθε χρόνο και το front-office desk του Οργανισμού, έχει διακριθεί ως το τρίτο καλύτερο στον κόσμο, σύμφωνα με σχετική έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας. Διαχειρίζεται περισσότερα από 1.000 αιτήματα επενδυτών και επιχειρηματιών το χρόνο ενώ ο οργανισμός βοηθάει ουσιαστικά και τις ελληνικές επιχειρήσεις στην εξαγωγική τους προσπάθεια και «σχεδιάζει ένα ευρύ πρόγραμμα δράσεων για να στηρίξει και να ενισχύσει την αυξητική τάση των εξαγωγών».
Τέλος ο κ. Στεργιούλης υπογραμμίζει σε ό,τι αφορά στις εξαγωγές: «...αυτό που πρέπει να καταλάβει ο Έλληνας εξαγωγέας είναι ότι η σωστή προετοιμασία και σχεδιασμός είναι το ήμισυ της επιτυχίας. Επίσης, πρέπει να αναζητηθούν και να αναπτυχθούν συνέργιες για τη δημιουργία του απαραίτητου κρίσιμου μεγέθους και των οικονομιών κλίμακας, που απαιτούν αυτά τα εγχειρήματα στο εξωτερικό».
Μεγάλη αύξηση κατά 2,2 δισ. ευρώ ή κατά 15,6% σημείωσαν οι ελληνικές εξαγωγές το πρώτο εξάμηνο του 2018 (Ιανουάριος - Ιούνιος), ενώ αυτές αναμένεται να φθάσουν σε επίπεδα ρεκόρ το τρέχον έτος, σημειώνοντας αύξηση περίπου 8%-10%. Στην αύξηση αυτή έχει συμβάλλει και το πρόγραμμα δράσεων του οργανισμού καθώς νέοι τομείς και νέες αγορές έχουν τεθεί στους στόχους του. Ποιες δράσεις σχεδιάζονται μέχρι το τέλος του έτους και ποιες είναι οι σκέψεις για το πρόγραμμα της επόμενης χρονιάς;
Οι ελληνικές εξαγωγές εξελίσσονται με συνεχώς αυξητικούς ρυθμούς τα τελευταία χρόνια. Είμαστε αισιόδοξοι, έχουμε θέσει ακόμα υψηλότερους στόχους, θα είμαστε ικανοποιημένοι όταν οι εξαγωγές φθάσουν στο 50% του ΑΕΠ. Οι εξαγωγές διαδραματίζουν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στη μεγέθυνση της εθνικής οικονομίας, γεγονός που αυξάνει το αίσθημα ευθύνης για ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια με περισσότερες, καλύτερες και πιο στοχευμένες δράσεις προώθησης των εξαγωγών. Ο Οργανισμός μας σχεδιάζει και υλοποιεί ένα περιεκτικό και ουσιαστικό πρόγραμμα δράσεων εξωστρέφειας. Οι βασικές δράσεις εξωστρέφειας είναι:
Διοργάνωση της εθνικής συμμετοχής στις διεθνείς εμπορικές εκθέσεις του εξωτερικού. Για το 2018 ο Οργανισμός έχει και πρόκειται να οργανώσει την εθνική συμμετοχή στα μεγαλύτερα εμπορικά γεγονότα του κόσμου όπως οι Διεθνείς Εκθέσεις SIAL PARIS, BIG 5 Dubai, CEBIT, Summer Fancy Food Show New York, PROWEIN, GULFOOD Dubai, Cosmoprof Bologna, κλπ, βοηθώντας ουσιαστικά περισσότερες από 1.500 εξαγωγικές επιχειρήσεις να παρουσιάσουν τα προϊόντα τους στις μεγαλύτερες αγορές του κόσμου, ενισχύοντας έτσι την εξαγωγική τους δραστηριότητα.Διοργάνωση δράσεων προώθησης και προβολής των εξαγόμενων ελληνικών προϊόντων όπως επιχειρηματικές αποστολές, B2B συναντήσεις, εβδομάδες παρουσίασης ελληνικών προϊόντων σε ξένες αγορές, πρόσκληση δημοσιογράφων και ειδικών να γνωρίσουν την Ελλάδα και τον παραγόμενο πλούτο της χώρας, κλπ.Εκπαιδευτικές ημερίδες και σεμινάρια σε όλη την Ελλάδα με στόχο την ενημέρωση και εκπαίδευση των εξαγωγέων, ώστε να αποκτήσουν τη γνώση και τα εφόδια για καλύτερη προετοιμασία και επιδόσεις στην εξαγωγική τους προσπάθεια. Τα σεμινάρια παρακολούθησαν εκπρόσωποι από περισσότερες από 1150 μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις.Βλέποντας τις αυξημένες ανάγκες και προσδοκίες των Ελλήνων εξαγωγέων, ο Οργανισμός μας, παρά τους περιορισμένους πόρους που διαθέτει, σχεδιάζει ένα ευρύ πρόγραμμα δράσεων για να στηρίξει και να ενισχύσει την αυξητική τάση των εξαγωγών.
Τι σας ζητούν οι υποψήφιοι επενδυτές; Πόσα αιτήματα διαχειρίζεται αυτό τον καιρό ο οργανισμός; Ποιους τομείς της οικονομίας και τι ύψος επενδύσεων αφορούν;
Ο Οργανισμός μας δέχεται έναν μεγάλο αριθμό ερωτημάτων και αιτημάτων κάθε χρόνο, τα οποία λαμβάνει είτε απ' ευθείας από τους ενδιαφερόμενους επενδυτές-επιχειρηματίες, είτε συλλέγει από τις επαφές των στελεχών στο πλαίσιο των δράσεων εξωστρέφειας που διοργανώνει στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό. Σε αυτό το πλαίσιο, το front-office desk του Οργανισμού μας, το οποίο έχει διακριθεί ως το τρίτο (3ο) καλύτερο στον κόσμο από σχετική έρευνα της Παγκόσμιας Τράπεζας, διαχειρίζεται περισσότερα από 1.000 αιτήματα επενδυτών και επιχειρηματιών το χρόνο. Τα αιτήματα αφορούν την αναζήτηση πληροφόρησης για στοιχεία της ελληνικής οικονομίας, των κλάδων ενδιαφέροντος, για γραφειοκρατικά και αδειοδοτικά θέματα, καθώς και τη διερεύνηση συγκεκριμένων επενδυτικών ευκαιριών. Για τον σκοπό αυτό, ο Οργανισμός μας δέχεται και προωθεί (χωρίς καμία χρέωση βεβαίως) συγκεκριμένες επενδυτικές ευκαιρίες. Το τελευταίο διάστημα το επενδυτικό ενδιαφέρον εστιάζεται κυρίως στους εξής κλάδους:
Τον τουρισμό και τα ακίνηταΤις υποδομές, τις αποκρατικοποιήσεις και την ενέργειαΤην τεχνολογία και τις επιστήμες υγείαςΤον κλάδο τροφίμων και ποτώνΤις μεταφορές και ευρύτερα τον κλάδο των LogisticsΤο ύψος των επενδύσεων που αναζητούν οι επενδυτές ποικίλει ανάλογα με τον κλάδο και το είδος του επενδυτικού σχεδίου και μπορεί να ξεκινάει από τα 1-2 εκατ. ευρώ. και να φτάνει ακόμα και σε αρκετές δεκάδες εκατ. ευρώ. Αυτό το διάστημα ο Οργανισμός διαχειρίζεται περισσότερα από 20 ώριμα αιτήματα επενδυτών που αναζητούν ευκαιρίες στους κλάδους του τουρισμού, των ακινήτων, των τροφίμων και των Logistics.
Το πρόγραμμα της χρυσής βίζας εξακολουθεί δυναμική πορεία το 2018; Τι δείχνουν τα στοιχεία; Υπάρχουν σκέψεις για βελτιώσεις στο πλαίσιο; Και σε ποια κατεύθυνση;
Ο Οργανισμός προωθεί συστηματικά και δυναμικά το Πρόγραμμα Golden Visa διοργανώνοντας ελληνικά περίπτερα με τη συμμετοχή εταιρειών σε μεγάλες εκθέσεις του εξωτερικού και επενδυτικές εκδηλώσεις σε αγορές-στόχους, π.χ. Κίνα, Ρωσία, Αίγυπτος, Τουρκία, ΗΑΕ, Λίβανος. Το Πρόγραμμα θεωρείται από τη διεθνή αγορά ιδιαίτερα ανταγωνιστικό και γι' αυτό βλέπουμε ένα συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, που αφορούν την 31η Αυγούστου 2018, τα οποία λάβαμε από το Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, ο συνολικός αριθμός χορηγήσεων αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων ανήλθε σε 3.154 από την έναρξή του το 2013, ενώ όπως προκύπτει από τον πίνακα 3 για τη συνολική εξέλιξη των χορηγήσεων αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές από έτος σε έτος παρατηρείται διαρκής αύξηση, αφού το πρόγραμμα ξεκίνησε με 21 άδειες το 2013, οι οποίες έγιναν 444 το 2014, 949 το 2015, 1.532 το 2016, 2.493 το 2017 και έως τις 31 Αυγούστου του 2018 ήταν 3.154.
με τις χώρες προέλευσης των επενδυτών (πίνακας 1), η Κίνα έρχεται πρώτη με 1.521 άδειες, ακολουθούμενη από τη Ρωσία με 438 και την Τουρκία με 337 να συμπληρώνει την πρώτη τριάδα. Οι υπόλοιπες χώρες που συμπληρώνουν με τη σειρά τη δεκάδα των χωρών προέλευσης των επενδυτών, είναι ο Λίβανος στην 4η θέση, η Αίγυπτος, το Ιράκ, η Ουκρανία, η Συρία, η Ιορδανία και το Ιράν στην 10η θέση.
Πίνακας 1
Συνολικές χορηγήσεις αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων
Top-10 Χώρες
ΧΩΡΑ ΑΔΕΙΕΣ
Κίνα 1521
Ρωσία 438
Tουρκία 337
Λίβανος 113
Αίγυπτος 112
Ιράκ 87
Ουκρανία 84
Συρία 67
Ιορδανία 63
Ιράν 61
Άλλες χώρες 271
Σύνολο 3.154
Πίνακας 2
Συνολικές χορηγήσεις αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων & μέλη οικογένειας τους
Top-10 Χώρες
ΧΩΡΑ ΑΔΕΙΕΣ
Κίνα 4012
Ρωσία 1021
Τουρκία 880
Ιράκ 336
Λίβανος 318
Αίγυπτος 274
Συρία 211
Ουκρανία 184
Ιορδανία 163
Ιράν 125
Άλλες χώρες 599
Σύνολο 8.123
Πίνακας 3
Συνολικές χορηγήσεις αδειών διαμονής σε επενδυτές-αγοραστές ακινήτων ανά έτος
ΕΤΟΣ ΑΔΕΙΕΣ
2013 21
2014 444
2015 949
2016 1532
2017 2493
2018 3154 (στοιχεία που αφορούν την 31η Αυγούστου 2018)
Το Πρόγραμμα έχει αποκτήσει πλέον μία ισχυρή δυναμική και για αυτό βλέπουμε τους τελευταίους μήνες και ξένες εταιρείες, κυρίως από την Κίνα και τη Ρωσία, να ανοίγουν Γραφεία στην Ελλάδα με σκοπό την προώθηση του Προγράμματος στις χώρες προέλευσης τους. Συνεπώς, κάθε τροποποίηση του Προγράμματος θα πρέπει να είναι προσεκτική, ώστε να μην διαταράξει αυτή τη δυναμική. Ο Οργανισμός κατέγραψε από την αρχή ισχύος του Προγράμματος όλες τις προτάσεις για πιθανές τροποποιήσεις και βοήθησε στην εφαρμογή κάποιων επιμέρους τροποποιήσεων, οι οποίες το βελτίωσαν σημαντικά. Στο πλαίσιο αυτό, συντόνισε πέρυσι μία μεγάλη διαβούλευση η οποία οδήγησε σε συγκεκριμένες προτάσεις.
Ενδεικτικά έχει προταθεί η επέκταση του προγράμματος, ώστε να περιλαμβάνει και τα ακόλουθα:
α) Αγορά εταιρικών μετοχών ή ομολόγων μέσω χρηματιστηρίου
β) Εισφορά κεφαλαίου σε ανώνυμη εταιρεία επενδύσεων ακίνητης περιουσίας
γ) Αγορά κρατικών ομολόγων
δ) Ανοιγμα καταθετικών λογαριασμών σε εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα και με συμμετοχή σε οργανισμούς εναλλακτικών επενδύσεων (funds). Οι προτάσεις αυτές έχουν ενταχθεί σε σχετικό νομοσχέδιο το οποίο βρίσκεται σε διαδικασία εισαγωγής στη Βουλή προς ψήφιση.
Με το Υπουργείο Εξωτερικών βρίσκεται σε εξέλιξη η δημιουργία ενός ενιαίου portal εξωστρέφειας, σε συνδυασμό με ένα αναβαθμισμένο help desk. Τι θα προσφέρουν αυτά τα εργαλεία στον Έλληνα επιχειρηματία, ιδιαίτερα τον μικρομεσαίο, που ακόμη δεν έχει τολμήσει να αναζητήσει το μερίδιο που του αναλογεί στις διεθνείς αγορές;
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί συστήματα, από πολλούς φορείς στον τομέα ενημέρωσης και υποστήριξης των εξαγωγικών επιχειρήσεων, χωρίς απτά και μετρήσιμα αποτελέσματα.
Παρατηρείται κατακερματισμός των υφιστάμενων δομών και εργαλείων ηλεκτρονικής ενημέρωσης με αποτέλεσμα τη διασπορά της πληροφορίας. Επιπλέον, σε συγκεκριμένους θεματικούς τομείς η ενημέρωση είναι ελλιπής και σε άλλους υπάρχουν επικαλύψεις, δεν παρέχονται δυνατότητες διασύνδεσης ή/και διαλειτουργικότητας μεταξύ των δομών ή/και των συστημάτων και η παροχή της πληροφόρησης και της υποστήριξης χαρακτηρίζονται από ανομοιογένεια.
Για τη χάραξη εξαγωγικής πολιτικής, τόσο σε μακροοικονομικό επίπεδο όσο και μικροοικονομικό, απαιτείται συστηματική πληροφόρηση και τεκμηρίωση για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων αφενός, αλλά και για την κατάρτιση / επικαιροποίηση / εφαρμογή και παρακολούθηση ενός ολοκληρωμένου Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης στήριξης της εξωστρέφειας. Για την ανάπτυξη των θεσμικών ικανοτήτων και υποδομών για την υποστήριξη των εξαγωγών, απαιτείται συγκέντρωση της απαιτούμενης πληροφόρησης και διάχυσή της στους ενδιαφερόμενους, μέσω μιας Ενιαίας Διαδικτυακής Πύλης, υπό ενιαίο φορέα/ διαχειριστή, το Υπουργείο Εξωτερικών και τον Οργανισμό Enterprise Greece, η οποία θα αποτελεί και το κεντρικό εργαλείο / σημείο αναφοράς για την παροχή υπηρεσιών helpdesk, μέσω αντίστοιχης δομής.
Η Ενιαία Διαδικτυακή Πύλη θα περιλαμβάνει, ενδεικτικά:
Πληροφορίες για το παραγωγικό εξαγωγικό δυναμικό της χώρας, εξαγώγιμους κλάδους - ελληνικά προϊόντα (δυναμική και προοπτικές)Στατιστικά στοιχεία παραγωγής και εξαγωγών, σε βάθος χρόνου με ανάλυσή τους ανά προϊόν και κατηγορία προϊόντων, κλάδο επιχειρηματικής δραστηριότητας, χώρα και γεωγραφική περιφέρεια προορισμούΜητρώο εξαγωγικών και εν δυνάμει εξαγωγικών επιχειρήσεωνΘεματικούς και κατηγοριοποιημένους καταλόγους εξαγωγέων και εν δυνάμει εξαγωγέωνΧαρτογράφηση και παρουσίαση διεθνών αγορών/στόχωνΜητρώο αλλοδαπών επιχειρήσεων, εμπορικών φορέων, μηχανισμών και δικτύων, διαμορφωτών γνώμης που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για ελληνικά προϊόντα και υπηρεσίεςΜελέτες, εκθέσεις, έρευνες αγοράς, επιχειρηματικούς οδηγούςΕνημέρωση για δράσεις εξωστρέφειας,Πληροφόρηση για επενδυτικές ευκαιρίες, χρηματοδοτικά και λοιπά εργαλεία ενίσχυσης της εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ, αλλά και μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων από άλλους φορείς.Υπάρχει επίσης δυνατότητα επεκτασιμότητας και μέριμνα για τη διαρκή ενημέρωση, εμπλουτισμό και επικαιροποίηση του διατιθέμενου περιεχομένουΜε τη λειτουργία του αναβαθμισμένου helpdesk του Οργανισμού συνολικά θα υποστηρίζεται η διεπαφή και η διαχείριση και παρακολούθηση υποθέσεων / αιτημάτων / ερωτημάτων από επιχειρήσεις, το οποίο θα ανατροφοδοτείται με στοιχεία παρακολούθησης της εξέλιξης τους, καθώς και των αποτελεσμάτων των παρεχόμενων υπηρεσιών. Θα υπάρχει διαχείριση των ηλεκτρονικών προφίλ - Μητρώων των εξαγωγικών και εν δυνάμει εξαγωγικών ελληνικών επιχειρήσεων. Επίσης, θα περιλαμβάνεται ενότητα διαχείρισης στοχευμένης / προσωποποιημένης ενημέρωσης (newsletter, RSS feeds, alerts), με βάση τους τομείς ενδιαφέροντος των εξωτερικών χρηστών, καθώς και υποστήριξη θεματικών συνεργατικών χώρων για την προώθηση της δικτύωσης μεταξύ των επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο της διαδραστικής επικοινωνίας, θα υπάρχει η δυνατότητα διεξαγωγής ηλεκτρονικών ερευνών αγοράς.
Θα υποστηριχθούν οι εξαγωγές και θα βελτιωθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς τις εξωστρεφείς εταιρείες, καθώς:
Διαμορφώνεται κεντρικό σημείο επαφής ενημέρωσης και πληροφόρησης των επιχειρήσεωνΚαλύπτεται το υπάρχον έλλειμμα πληροφόρησης προς τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσειςΒελτιώνεται η επάρκεια και η διαθεσιμότητα χρήσιμων, στοχευμένων, εξειδικευμένων σε αγορές ή/και προϊόντα, συνθετικά επεξεργασμένων πληροφοριών για τη διερεύνηση εξαγωγικών προοπτικών των επιχειρήσεωνΜειώνεται ο χρόνος και το κόστος της αποτελεσματικής διερεύνησης των εξαγωγικών προοπτικών των επιχειρήσεωνΒελτιώνεται η χρηστικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών και το επίπεδο εξυπηρέτησης και καθοδήγησης των επιχειρήσεων.Το εν λόγω έργο συμβάλλει στη στρατηγική του Επιχειρησιακού Προγράμματος για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων, καθώς θα συνεισφέρει στην αύξηση των εξαγωγών στις παραδοσιακές αγορές, θα υποστηρίξει τη διείσδυση των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών σε νέες αγορές και θα διευρύνει τις προϊοντικές εξαγωγές με ενσωμάτωση και νέων προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας και έντασης γνώσης και τεχνολογίας.
Θα λέγατε ότι είναι εύκολο ο Έλληνας έμπορος να εξάγει προϊόντα ιδέες και υπηρεσίες σε μεγάλες αγορές, για παράδειγμα όπως αυτή της Αμερικής; Τι θα συμβουλεύατε όσους δεν το έχουν τολμήσει ακόμη αλλά θέλουν να δραστηριοποιηθούν στη διεθνή αγορά;
Η προσπάθεια που πρέπει να καταβάλει ο Έλληνας εξαγωγέας για να αποκτήσει παρουσία σε οποιαδήποτε διεθνή αγορά είναι μεγάλη. Είναι ενθαρρυντικό όμως ότι οι εξαγωγές αυξάνονται και ότι όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι δέχονται αυτή την πρόκληση και επιχειρούν προς τα έξω. Εργαλεία στήριξης υπάρχουν, όπως οι δράσεις που οργανώνουμε αλλά και προγράμματα άλλων φορέων όπως το Επιχειρούμε Έξω, το οποίο βοηθάει πολύ τη στήριξη της εξωστρέφειας, αλλά και οι υπηρεσίες που προσφέρει το Υπουργείο Εξωτερικών μέσω των εμπορικών του γραφείων σε όλο τον κόσμο. Αυτό που λέμε στα σεμινάρια και πρέπει να καταλάβει ο Έλληνας εξαγωγέας είναι ότι η σωστή προετοιμασία και σχεδιασμός είναι το ήμισυ της επιτυχίας. Επίσης, πρέπει να αναζητηθούν και να αναπτυχθούν συνέργιες για τη δημιουργία του απαραίτητου κρίσιμου μεγέθους και των οικονομιών κλίμακας, που απαιτούν αυτά τα εγχειρήματα στο εξωτερικό.
ΑΜΠΕ
«The New Daily Mail»
TheNewDailyMail
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Το πολυδιάστατο έργο του Γ. Μόραλη στο μουσείο Μπενάκη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
