2012-06-07 11:30:13
του Σεμπάστιαν Σοπ*
Τι τρέχει με την Ισπανία; Παλιότερα, επί πρωθυπουργίας Χοσέ Μαρία Αθνάρ (José María Aznar) (1996 -2004), στον τομέα της ανάπτυξης ήταν το χαϊδεμένο παιδί της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). 150 δις ευρώ διοχετεύθηκαν από τα διαρθρωτικά ταμεία των Βρυξελλών στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης.
Αλλά αντί να βλέπουμε το άγονο έδαφος της Ανδαλουσίας και της Καστίλης γεμάτο από ανθηρά εργοστάσια, ο τόπος είναι γεμάτος από εγκαταλελειμμένα δαπανηρά έργα που κείνται τώρα εξίσου ερειπωμένα και νεκρά σαν τα κάστρα της εποχής του Ελ Σιντ (El Cid). Τόσο το τοπίο όσο και οι εποχές αυτών των ερειπίων αναδεικνύουν το αντιαναπτυξιακό κοινωνικό μοντέλο που διακρίνει την Ισπανία εδώ και μισή χιλιετία.
Την σύγχρονη εποχή η Ισπανία βίωσε την εθελούσια απομόνωσή της που έληξε μόλις τη δεκαετία του '60, όταν ο δικτάτορας Φρανσίσκο Φράνκο (Francisco Franco) άνοιξε τα σύνορα στον τουρισμό. Η Ισπανία έφτασε καθυστερημένη στη μοντέρνα εποχή «με τον ενθουσιασμό και τη βιασύνη που διακρίνει τον προσκεκλημένο που φτάνει στο τσιμπούσι την τελευταία στιγμή και πασχίζει να καλύψει τον χαμένο χρόνο», όπως έγραψε ο Χουαν Γκοϊτίσολο (Juan Goytisolo) στο δοκίμιό του τού 1969 υπό τον τίτλο «Ισπανία και Ισπανοί», που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο.
Είκοσι χρόνια αργότερα, η Ισπανία βάλθηκε να σπαταλάει με την ίδια απληστία το μάνα εξ ουρανού που έπεφτε με τη μορφή των κοινοτικών «πακέτων» στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αντί όμως να τα επενδύει σε παραγωγικές επιχειρήσεις, θέλησε να μπει στην ΕΕ όσο πιο γρήγορα γίνεται και να «εκσυγχρονισθεί» -που σημαίνει, πάνω απ' όλα να φαίνεται σύγχρονη. Τα λεφτά κυρίως «έπεσαν» στην αγορά ακινήτων. Αρχικά αυτό έγινε με κάποια προσοχή, αλλά αργότερα, χάρη στην ακραία φιλελεύθερη πολιτική διαχείρισης της γης του Αθνάρ, μετατράπηκε σε φρενίτιδα.
Αλλά οι ρίζες του θριάμβου της αντιαναπτυξιακής ισπανικής οικονομικής σκέψης μπορούν να ανιχνευθούν πολύ πίσω, ήδη από το 1492. Η Ισπανία τότε δεν ήταν απλά η χώρα που ανακάλυψε την Αμερική, αλλά είχε μόλις συντρίψει τα τελευταία απομεινάρια της αραβικής κυριαρχίας στη Γρανάδα και στη συνέχεια απέλασε όλους τους μουσουλμάνους και τους εβραίους από την επικράτειά της. Αλλά οι δύο αυτές ομάδες είχαν στα χέρια τους το εμπόριο και τις διεθνείς συναλλαγές. Αντιθέτως οι Ισπανοί ευγενείς απεχθάνονταν κάθε είδους εργασία, που εξάλλου τους απαγορευόταν λόγω ενός πολύπλοκου κώδικα τιμής, που θεωρούσε θεάρεστο έργο μόνο τον πόλεμο.
Πίσω στην Ιερά Εξέταση
Ο πλούτος των αποικιών πλημμύρισε την Ισπανία σαν ποτάμι χρυσού. Η κεντρική Ευρώπη πλούτισε από το χρυσάφι των Ίνκας, την ίδια ώρα που η ισπανική αριστοκρατία σπαταλούσε τον πλούτο αυτόν σε καταστροφικά εκτεταμένα αγροκτήματα, τα λεγόμενα «λατιφούντια».
Τα επόμενα τριακόσια χρόνια, η Ιερά Εξέταση καταδίωκε ως αιρετική κάθε δραστηριότητα που έμοιαζε να είναι παραγωγική. Όποιος ερευνούσε, πειραματιζόταν ή διάβαζε διακινδύνευε να βρεθεί τυλιγμένος στις φλόγες, δεμένος σε ένα πάσαλο.
Μετά το πέρας της Ιεράς Εξέτασης, η εχθρότητα προς κάθε τι προοδευτικό επέζησε στον εθνικιστικό καθολικισμό της Ισπανίας. Ο διαφωτισμός απέτυχε να διαπεράσει αυτό το περίβλημα. Βιομηχανικές υποδομές εμφανίστηκαν μόνο στη Χώρα των Βάσκων και την Καταλανία. Φτιάχτηκαν κάποιες υποδομές, που ήταν όμως ελαττωματικές. Αναπτύχθηκε ένα σιδηροδρομικό δίκτυο, που όμως φτιάχτηκε με άλλες προδιαγραφές από τις γαλλικές, ώστε η χώρα να μην πλησιάσει υπερβολικά την Ευρώπη. Από τότε λεγόταν πως η Ευρώπη τελειώνει στα Πυρηναία.
Το 19ο αιώνα εμφανίστηκαν οι απαρχές μιας εμπορευματικής, συνειδητοποιημένης πολιτικά μεσαίας τάξης, μαζί με ένα αναρχικό κίνημα, που στην Ισπανία ήταν ισχυρότερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Αυτό το κίνημα αναβίωσε πρόσφατα στο κίνημα των αγανακτισμένων που συναθροίζονταν στην πλατεία Πουέρτα Ντελ Σολ της Μαδρίτης, και που τα μέλη του ενώνονταν από την αγανάκτησή τους ενάντια στον καπιταλισμό, αλλά ουδέποτε κατόρθωσαν να συσπειρωθούν σε μια πολιτική δομή.
Ο αναρχισμός ακολούθησε θριαμβευτική πορεία τη δεκαετία του '30, αλλά συνετρίβη από την ανταρσία του Φράνκο στον εμφύλιο πόλεμο. Επί Φράνκο, η Ισπανία εκτοξεύθηκε πίσω στα χρόνια της Ιεράς Εξέτασης. Προκειμένου να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ο Φράνκο επέλεξε ρητά την λεγόμενη «στάσι» -την ακινησία. Προώθησε την οικοδομή και την επιδοματική πολιτική, μετατρέποντας τους περισσότερους Ισπανούς σε ιδιοκτήτες ακινήτων και θέτοντας τα θεμέλια για την κερδοσκοπική έκρηξη που θα ακολουθούσε στο μέλλον.
Ψυχρή προτεσταντική αποτελεσματικότητα
Αν και η Ισπανία ξεπέρασε επιτυχώς τις πολιτικές αναταραχές που ακολούθησαν την κατάρρευση της δικτατορίας και μετατράπηκε σε μια ζωηρή και επιτρεπτική κοινωνία, οικονομικά παρέμεινε κολλημένη στο μεσαίωνα.
Πολλές ισπανικές εφημερίδες και μπλογκ εξακολουθούν να κυριαρχούνται από μεγαλοστομίες, εθνοκεντρισμό, υπερβολές και κομματισμό. Ο επαρχιωτισμός της Καστίλης και της Ανδαλουσίας δεν τις επιτρέπει να παρακολουθήσουν την παραγωγικότητα των Βάσκων και των Καταλανών, και αντιστρόφως αυτοί οι τελευταίοι αρνούνται σθεναρά να μοιραστούν τις ικανότητές τους με την υπόλοιπη χώρα.
Όπως γράφει ο Γκοϊτίσολο, αυτό που κυρίως βλέπουν οι Ισπανοί σε μια εργασία που εκκρεμεί δεν είναι το υλικό κέρδος που πιθανά θα αποφέρει, αλλά την προσωπική τους ανάμειξη σε αυτή. Οι αγγλοσαξονικές αγορές, θεμελιωμένες στην ψυχρή προτεσταντική αποτελεσματικότητα, δεν έδωσαν στους Ισπανούς τον χρόνο να αξιοποιήσουν οικονομικά αυτή την στάση τους. Ο αναγκαίος αναπροσανατολισμός της εκπαίδευσης και της έρευνας τους προς την αποτελεσματικότητα, επιταχύνεται σήμερα υπό την πίεση της επιβεβλημένης λιτότητας,
Για όσο καιρό η Ευρώπη διστάζει να ισοπεδώσει τα Πυρηναία και να προσφέρει στην Ισπανία γενναία και στοχευμένη βοήθεια που θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και της εκπαίδευσής της -που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη- η Ισπανία αναγκαστικά θα καταφεύγει σε ένα εθνικό της χαρακτηριστικό το οποίο, σύμφωνα με τον Γκοϊτίσολο πάντοτε παρεμπόδιζε την οικονομική της ανάπτυξη: την ολιγάρκεια.
Οι Ισπανοί ξέρουν καλά πώς επιβιώνει κανείς σε μια κρίση: αυτό κάνουν εδώ και πεντακόσια χρόνια!
*Ο Sebastian Schoepp είναι ανταποκριτής γερμανικών εφημερίδων στην Ισπανία και τη λατινική Αμερική
tvxs.gr
Τι τρέχει με την Ισπανία; Παλιότερα, επί πρωθυπουργίας Χοσέ Μαρία Αθνάρ (José María Aznar) (1996 -2004), στον τομέα της ανάπτυξης ήταν το χαϊδεμένο παιδί της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). 150 δις ευρώ διοχετεύθηκαν από τα διαρθρωτικά ταμεία των Βρυξελλών στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης.
Αλλά αντί να βλέπουμε το άγονο έδαφος της Ανδαλουσίας και της Καστίλης γεμάτο από ανθηρά εργοστάσια, ο τόπος είναι γεμάτος από εγκαταλελειμμένα δαπανηρά έργα που κείνται τώρα εξίσου ερειπωμένα και νεκρά σαν τα κάστρα της εποχής του Ελ Σιντ (El Cid). Τόσο το τοπίο όσο και οι εποχές αυτών των ερειπίων αναδεικνύουν το αντιαναπτυξιακό κοινωνικό μοντέλο που διακρίνει την Ισπανία εδώ και μισή χιλιετία.
Την σύγχρονη εποχή η Ισπανία βίωσε την εθελούσια απομόνωσή της που έληξε μόλις τη δεκαετία του '60, όταν ο δικτάτορας Φρανσίσκο Φράνκο (Francisco Franco) άνοιξε τα σύνορα στον τουρισμό. Η Ισπανία έφτασε καθυστερημένη στη μοντέρνα εποχή «με τον ενθουσιασμό και τη βιασύνη που διακρίνει τον προσκεκλημένο που φτάνει στο τσιμπούσι την τελευταία στιγμή και πασχίζει να καλύψει τον χαμένο χρόνο», όπως έγραψε ο Χουαν Γκοϊτίσολο (Juan Goytisolo) στο δοκίμιό του τού 1969 υπό τον τίτλο «Ισπανία και Ισπανοί», που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο.
Είκοσι χρόνια αργότερα, η Ισπανία βάλθηκε να σπαταλάει με την ίδια απληστία το μάνα εξ ουρανού που έπεφτε με τη μορφή των κοινοτικών «πακέτων» στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Αντί όμως να τα επενδύει σε παραγωγικές επιχειρήσεις, θέλησε να μπει στην ΕΕ όσο πιο γρήγορα γίνεται και να «εκσυγχρονισθεί» -που σημαίνει, πάνω απ' όλα να φαίνεται σύγχρονη. Τα λεφτά κυρίως «έπεσαν» στην αγορά ακινήτων. Αρχικά αυτό έγινε με κάποια προσοχή, αλλά αργότερα, χάρη στην ακραία φιλελεύθερη πολιτική διαχείρισης της γης του Αθνάρ, μετατράπηκε σε φρενίτιδα.
Αλλά οι ρίζες του θριάμβου της αντιαναπτυξιακής ισπανικής οικονομικής σκέψης μπορούν να ανιχνευθούν πολύ πίσω, ήδη από το 1492. Η Ισπανία τότε δεν ήταν απλά η χώρα που ανακάλυψε την Αμερική, αλλά είχε μόλις συντρίψει τα τελευταία απομεινάρια της αραβικής κυριαρχίας στη Γρανάδα και στη συνέχεια απέλασε όλους τους μουσουλμάνους και τους εβραίους από την επικράτειά της. Αλλά οι δύο αυτές ομάδες είχαν στα χέρια τους το εμπόριο και τις διεθνείς συναλλαγές. Αντιθέτως οι Ισπανοί ευγενείς απεχθάνονταν κάθε είδους εργασία, που εξάλλου τους απαγορευόταν λόγω ενός πολύπλοκου κώδικα τιμής, που θεωρούσε θεάρεστο έργο μόνο τον πόλεμο.
Πίσω στην Ιερά Εξέταση
Ο πλούτος των αποικιών πλημμύρισε την Ισπανία σαν ποτάμι χρυσού. Η κεντρική Ευρώπη πλούτισε από το χρυσάφι των Ίνκας, την ίδια ώρα που η ισπανική αριστοκρατία σπαταλούσε τον πλούτο αυτόν σε καταστροφικά εκτεταμένα αγροκτήματα, τα λεγόμενα «λατιφούντια».
Τα επόμενα τριακόσια χρόνια, η Ιερά Εξέταση καταδίωκε ως αιρετική κάθε δραστηριότητα που έμοιαζε να είναι παραγωγική. Όποιος ερευνούσε, πειραματιζόταν ή διάβαζε διακινδύνευε να βρεθεί τυλιγμένος στις φλόγες, δεμένος σε ένα πάσαλο.
Μετά το πέρας της Ιεράς Εξέτασης, η εχθρότητα προς κάθε τι προοδευτικό επέζησε στον εθνικιστικό καθολικισμό της Ισπανίας. Ο διαφωτισμός απέτυχε να διαπεράσει αυτό το περίβλημα. Βιομηχανικές υποδομές εμφανίστηκαν μόνο στη Χώρα των Βάσκων και την Καταλανία. Φτιάχτηκαν κάποιες υποδομές, που ήταν όμως ελαττωματικές. Αναπτύχθηκε ένα σιδηροδρομικό δίκτυο, που όμως φτιάχτηκε με άλλες προδιαγραφές από τις γαλλικές, ώστε η χώρα να μην πλησιάσει υπερβολικά την Ευρώπη. Από τότε λεγόταν πως η Ευρώπη τελειώνει στα Πυρηναία.
Το 19ο αιώνα εμφανίστηκαν οι απαρχές μιας εμπορευματικής, συνειδητοποιημένης πολιτικά μεσαίας τάξης, μαζί με ένα αναρχικό κίνημα, που στην Ισπανία ήταν ισχυρότερο από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Αυτό το κίνημα αναβίωσε πρόσφατα στο κίνημα των αγανακτισμένων που συναθροίζονταν στην πλατεία Πουέρτα Ντελ Σολ της Μαδρίτης, και που τα μέλη του ενώνονταν από την αγανάκτησή τους ενάντια στον καπιταλισμό, αλλά ουδέποτε κατόρθωσαν να συσπειρωθούν σε μια πολιτική δομή.
Ο αναρχισμός ακολούθησε θριαμβευτική πορεία τη δεκαετία του '30, αλλά συνετρίβη από την ανταρσία του Φράνκο στον εμφύλιο πόλεμο. Επί Φράνκο, η Ισπανία εκτοξεύθηκε πίσω στα χρόνια της Ιεράς Εξέτασης. Προκειμένου να διατηρήσει την κοινωνική ειρήνη μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ο Φράνκο επέλεξε ρητά την λεγόμενη «στάσι» -την ακινησία. Προώθησε την οικοδομή και την επιδοματική πολιτική, μετατρέποντας τους περισσότερους Ισπανούς σε ιδιοκτήτες ακινήτων και θέτοντας τα θεμέλια για την κερδοσκοπική έκρηξη που θα ακολουθούσε στο μέλλον.
Ψυχρή προτεσταντική αποτελεσματικότητα
Αν και η Ισπανία ξεπέρασε επιτυχώς τις πολιτικές αναταραχές που ακολούθησαν την κατάρρευση της δικτατορίας και μετατράπηκε σε μια ζωηρή και επιτρεπτική κοινωνία, οικονομικά παρέμεινε κολλημένη στο μεσαίωνα.
Πολλές ισπανικές εφημερίδες και μπλογκ εξακολουθούν να κυριαρχούνται από μεγαλοστομίες, εθνοκεντρισμό, υπερβολές και κομματισμό. Ο επαρχιωτισμός της Καστίλης και της Ανδαλουσίας δεν τις επιτρέπει να παρακολουθήσουν την παραγωγικότητα των Βάσκων και των Καταλανών, και αντιστρόφως αυτοί οι τελευταίοι αρνούνται σθεναρά να μοιραστούν τις ικανότητές τους με την υπόλοιπη χώρα.
Όπως γράφει ο Γκοϊτίσολο, αυτό που κυρίως βλέπουν οι Ισπανοί σε μια εργασία που εκκρεμεί δεν είναι το υλικό κέρδος που πιθανά θα αποφέρει, αλλά την προσωπική τους ανάμειξη σε αυτή. Οι αγγλοσαξονικές αγορές, θεμελιωμένες στην ψυχρή προτεσταντική αποτελεσματικότητα, δεν έδωσαν στους Ισπανούς τον χρόνο να αξιοποιήσουν οικονομικά αυτή την στάση τους. Ο αναγκαίος αναπροσανατολισμός της εκπαίδευσης και της έρευνας τους προς την αποτελεσματικότητα, επιταχύνεται σήμερα υπό την πίεση της επιβεβλημένης λιτότητας,
Για όσο καιρό η Ευρώπη διστάζει να ισοπεδώσει τα Πυρηναία και να προσφέρει στην Ισπανία γενναία και στοχευμένη βοήθεια που θα συμβάλει στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας και της εκπαίδευσής της -που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη- η Ισπανία αναγκαστικά θα καταφεύγει σε ένα εθνικό της χαρακτηριστικό το οποίο, σύμφωνα με τον Γκοϊτίσολο πάντοτε παρεμπόδιζε την οικονομική της ανάπτυξη: την ολιγάρκεια.
Οι Ισπανοί ξέρουν καλά πώς επιβιώνει κανείς σε μια κρίση: αυτό κάνουν εδώ και πεντακόσια χρόνια!
*Ο Sebastian Schoepp είναι ανταποκριτής γερμανικών εφημερίδων στην Ισπανία και τη λατινική Αμερική
tvxs.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΗΠΑ: Ενισχύστε την ευρωπαϊκή οικονομία!
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Αν είναι δυνατόν, δηλώνει οτι ήταν σε άμυνα...
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
![Κασιδιάρης: πρώτη με χτύπησε η Κανέλη. θα της κάνω μήνυση! [ΒΙΝΤΕΟ]](https://images.newsnowgreece.com/11/119635/kasidiaris-proti-me-xtypise-i-kaneli-tha-tis-kano-minysi-vinteo-1-124x78.jpg)
