2018-12-15 17:52:16
Τήν Πέμπτη 8 Νοεμβρίου 2018, ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεος συμμετεῖχε στήν παρουσίαση τῆς βιογραφικῆς ἔκδοσης τῶν Ἀντώνη Μακατούνη καί Κώστα Παππά, γιά τόν π. Γεώργιο Μεταλληνό, παρουσίᾳ τοῦ ἰδίου τοῦ π. Γεωργίου, στό Σπίτι τῆς Κύπρου, στήν Ἀθήνα.
Για τον π. Γεώργιο, την ζωή και το έργο του μίλησαν οι:
Μητρoπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος
Κωνσταντίνος Μπελέζος, Αν. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ
Γεώργιος Κατσαρός, Μουσικοσυνθέτης
Αθηνά Κονταλή, Δρ Θεολογίας, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας ΕΚΠΑ
Οι Συγγραφείς Αντώνης Μακατούνης και Κώστας Παππάς
Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε ο δημοσιογράφος Βασίλης Σπυρόπουλος.
Δημοσιεύουμε τήν ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου:
Παρά τόν φόρτο τῶν ἐργασιῶν μου, δέν μποροῦσα νά ἀρνηθῶ τήν παρουσία μου στό παρόν πνευματικό συμπόσιο γιά νά τιμηθῆ ἕνας πρωτότυπος ἀκαδημαϊκός ἱστορικός ἐρευνητής, ἕνας ἐκφραστής τῆς πατερικῆς μας παραδόσεως καί ἕνας γνήσιος ἄνθρωπος μέ ὅλη τήν σημασία τοῦ ὅρου, ἕνας εὐαίσθητος ἄνθρωπος
. Καί ὅλα αὐτά τά χαρίσματά του ἐκδηλώθηκαν στήν οἰκογένειά του, τήν ἐπιστήμη, στίς πανεπιστημιακές αἴθουσες, στόν ἐκκλησιαστικό ἄμβωνα, στίς προθῆκες τῶν βιβλιοπωλείων, στίς αἴθουσες, στίς τηλεοπτικές καί ραδιοφωνικές ἐκπομπές, στά Συνέδρια, στούς Χριστιανικούς διαλόγους καί σέ πολλά ἄλλα.
Εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πού δούλεψε πολύ στίς ἀνήλιες αἴθουσες τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ, ὅπως οἱ ἐπιστήμονες ἰατροί ἐργάζονται στά ἐργαστήριά τους, καί στήν συνέχεια τό ἀποτέλεσμα τῶν ἐρευνῶν του τό πέρασε παντοῦ, ἐπηρεάζοντας ἄλλους ἐρευνητές καί δημιουργώντας μιά θαυμαστή σειρά θεολόγων, πού ἑδράζονται στήν Ρωμαίϊκη παράδοση.
Τίς ἀπόψεις μου γιά τόν π. Γέωργιο Μεταλληνό τίς κατέγραψα ὕστερα ἀπό παράκληση τῶν ἐπιμελητῶν τοῦ τόμου αὐτοῦ, καί δημοσιεύθηκαν ὡς εἰσαγωγή στόν τόμο πού βρίσκεται μπροστά σας.
Ἐδῶ θά ἀρκεσθῶ νά σημειώσω τήν κοινή πορεία μου μέ τόν π. Γεώργιο Μεταλληνό, σέ πολλά θέματα.
1. Τόν γνώρισα τήν δεκαετία τοῦ ’70, τότε πού ὡς νέος Κληρικός μάχονταν σέ Συνεδριακούς χώρους μέ τόλμη, θάρρος, σοβαρότητα, ἐπιχειρηματολογία καί ὑπευθυνότητα. Ἦταν ἄριστος συνομιλητής, ἀπαράμιλλος ἐκφραστής τοῦ λόγου. Τόν θαύμαζα βλέποντας τούς ἀγῶνες του.
Ἔπειτα, τόν ἔβλεπα νά κονταροκτυπιέται σέ δύσκολες συζητήσεις στήν τηλεόραση, τότε πού κάθε συζήτηση προκαλοῦσε ἔντονο ἐνδιαφέρον στούς ἀνθρώπους, καί ξενυχτοῦσαν νά τίς παρακολουθοῦν.
Θά σᾶς διηγηθῶ ἕνα περιστατικό μέ τόν μακαριστό Ἀρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Ὁ Βασίλης Ραφαηλίδης τόν ἔκρινε αὐστηρά, μέ τόν τρόπο πού ἐκεῖνος ἔκανε σέ ὅλους. Σέ κάποια δημόσια συζήτηση γιά τήν σχέση τῆς Ἐκκλησίας μέ τά μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος εἶπε γιά τό ὅτι δέν εἶναι εὔκολο νά συζητήση κανείς μέ δημοσιογράφους στήν τηλεόραση καί ἀνέφερε τόν Ραφαηλίδη, διότι εὑρίσκει τόν τρόπο νά ἐκθέτη τόν συνομιλητή του. Καί εἶπε: «Ποιός σοβαρός ἄνθρωπος μπορεῖ νά συζητήση μαζί του δημόσια, ἔστω κι ἄν ἔχει δίκαιο;». Τότε εἶπα: «Ὁ Μεταλληνός». Καί ὁ Χριστόδουλος ἀπάντησε. Αὐτός εἶναι ἕνας.
Πράγματι, θυμᾶμαι ἔντονα τίς ἀνεπανάληπτες συζητήσεις στήν τηλεόραση τοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ μέ τόν Βασίλη Ραφαηλίδη, ὁ ὁποῖος παρουσιαζόταν ὡς ἄθεος, καί πῶς ὁ π. Γεώργιος ὁμιλοῦσε μέ εὐφυΐα, εἰλικρίνεια καί ἐπιχειρηματολογία, πού τόν ἐντυπωσίαζε. Καί ὅταν ὁ Ραφαηλίδης ἐξεπλάγη ἀπό τά θεολογικά ἐπιχειρήματά του καί τοῦ εἶπε ὅτι εἶναι ὁ μόνος πού τά λέει αὐτά, ὁ π. Γεώργιος μέ τήν ταπείνωσή του ἀνέφερε τό ὄνομά μου, μέ ἀποτέλεσμα ὁ Ραφαηλίδης νά μέ καλέση νά πάω στό σπίτι του καί νά συζητήσω μαζί του 2-3 ὧρες γιά θεολογικά καί ἀτομικά του ζητήματα.
Μέ τόν π. Γεώργιο μᾶς συνδέουν πολλά, κυρίως ἡ ἴδια θεολογία καί παράδοση, ἡ Ρωμηοσύνη, ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἀλλά καί ἡ κοινή φιλία μας καί συναναστροφή μας μέ τόν κορυφαῖο δογματικό θεολόγο π. Ἰωάννη Ρωμανίδη.
Οἱ τρεῖς μας (Ρωμανίδης, Μεταλληνός, ὁ ὁμιλών), μαζί μέ τόν Ἀθανάσιο Σακαρέλλο, ἀποτελούσαμε μιά θεολογική ὁμάδα, πού συντονιζόμασταν στήν ἴδια παράδοση καί τρεφόμασταν ἀπό τίς ἴδιες πηγές, σάν συγκοινωνοῦντα δοχεῖα.
Ἀλησμόνητο θά παραμείνη στήν μνήμη μου ἕνα ταξίδι πού κάναμε μέ τόν π. Γεώργιο Μεταλληνό στήν Ἀμερική, ὥστε οἱ δυό μας νά κάνουμε δύο θεολογικά Σεμινάρια, ἕνα στήν Ἀτλάντα καί ἄλλο στό Σιάτλ. Ἐκεῖ ἐξετίμησα ἀκόμη περισσότερο τόν ἐπιστήμονα, τόν κληρικό, τόν ἄνθρωπο. Στήν Ἀτλάντα δώσαμε ἐναλλάξ πολλές ὁμιλίες στό ἴδιο ἀκροατήριο τῆς OCA τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀμερικῆς, πού ἐθεωρεῖτο ὅτι ἦταν ἡ Ἐκκλησία πού ἐπηρεαζόταν θεολογικά ἀπό τόν π. Ἀλέξανδρο Σμέμαν. Στό Σεμινάριο αὐτό ἦταν προγραμματισμένο νά παρευρεθῆ καί ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ἀλλά ἡ ἀσθένειά του δέν τοῦ τό ἐπέτρεψε, ὅμως διαβάστηκε ἡ εἰσήγησή του.
Ἀπό τό Σεμινάριο ἐκεῖνο διατηρῶ στήν μνήμη μου μιά ἐκτίμηση. Ὅταν ἐπιστρέψαμε στήν Ἑλλάδα ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, πού ἔμαθε ἀπό τούς παρόντας στό Σεμινάριο κληρικούς τῆς Ἀμερικῆς, τά ὅσα ἔγιναν μοῦ εἶπε: «Κάνατε ἐθνικό ἔργο στήν Ἀμερική». Καί ὅταν τόν ρώτησα ἀπό ποῦ τεκμαίρεται αὐτό, μοῦ ἀπάντησε: «Οἱ Ρῶσοι τῆς Διασπορᾶς ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ Ἕλληνες, πού ἔχει ἐπηρεασθοῦν ἀπό τήν δυτική θεολογία καί συμμετέχουν στίς κοινές συναντήσεις μέ τούς ἑτεροδόξους ἔγιναν οὑνίτες. Ὅμως, ὅταν διεπίστωσαν ὅτι ἐσεῖς καί ὁ Μεταλληνός, δηλαδή ἕνας Ἐπίσκοπος καί ἕνας καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς, ἐκφράσατε μιά πατερική θεολογία, εἶπαν ὅτι «αὐτή ἡ θεολογία εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν θεολογία τοῦ Σμέμαν. Ἔτσι, αὐτό πού κάνατε εἶναι ἐθνική προσφορά».
Τό ἔργο τοῦ π. Γεωργίου, πού μεταφράσθηκε σέ πολλές γλῶσσες, συνετέλεσε στήν παρουσίαση τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως στήν Δύση καί τήν Ἀνατολή, ἀλλά καί ξύπνησε ὑπνώττουσες συνειδήσεις.
2. Τό βιβλίο πού ἐξεδόθη ἀπό τίς ἐκδόσεις «Πορφύρα» εἶναι ἀντάξιο ἑνός μεγάλου ἐρευνητοῦ, θεολόγου, κληρικοῦ καί ἀνθρώπου.
Εἶναι μιά αὐτοβιογραφία του, μιά αὐτοπαρουσίασή του διά τοῦ τρόπου τῆς συνέντευξης, εἶναι μιά δημόσια ἐξομολόγηση στούς ἀνθρώπους πού τόν ἀγάπησαν, στήν Ἐκκλησία πού τόν τίμησε καί τήν ὁποία δόξασε. Δέν χρειάζεται κανέναν ἄλλον τίτλο τό βιβλίο αὐτό, ἁπλῶς τό «Ὀνομάζομαι Γεώργιος Μεταλληνός». Γεωργός καί γεώργιον, θεολόγος ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας καί καλό μέταλλο θεολογικό καί ἐπιστημονικό.
Διάβασα τό βιβλίο αὐτό ἀσθμαίνοντας, δακρύζοντας, γελώντας ποῦ καί ποῦ, δοξάζοντας τόν Θεό πάντοτε. Εἶναι μιά μαρτυρία ἑνός Κληρικοῦ καί ἐπιστήμονος. Θέλω νά συγχαρῶ τούς δύο δημοσιογράφους πού εἶχαν τήν ἔμπνευση, ἀλλά καί τήν διάθεση νά τοῦ λάβουν αὐτήν τήν συνέντευξη τούς Ἀντώνη Μακατούνη καί Κώστα Παππά. Ἀλλά μέ τήν εὐκαιρία αὐτή θέλω νά ἐπαινέσω τόν φύλακα ἄγγελό του πού ἦταν ὅλα αὐτά τά χρόνια καί εἶναι κοντά του, τήν Πρεσβυτέρα του Βαρβάρα πού στάθηκε μέ ἠρεμία δίπλα σέ ἕναν τέτοιο ἐκρηκτικό ἄνθρωπο, ἀληθινό ἐπαναστάτη σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς δράσεώς του.
Μόλις τελείωσα τό διάβασμα τοῦ πρωτότυπου, ἐκπληκτικοῦ καί ἐκρηκτικοῦ βιβλίου πῆρα ἀμέσως μολύβι στά χέρια μου (ἔτσι συνηθίζω νά γράφω τά πιό ἀγαπητά κείμενά μου) γιά νά καταγράψω τίς ἐντυπώσεις μου.
Τό λοιπόν, ὁ Παπαγιώργης Μεταλληνός εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πλασμένος ἀπό ἄλλη ἐποχή στήν ἐποχή μας. Διακρίνει κανείς πολλά σύνθετα γνωρίσματα. Ἀπαριθμῶ μερικά ἀπό αὐτά.
Εἶναι εὐαίσθητος ἄνθρωπος καί ταυτόχρονα εὐφυής. Ἔχει καρδιά μικροῦ παιδιοῦ καί ἐν ταυτῷ μυαλό σοφοῦ. Εἶναι χειμαρρώδης στόν λόγο καί στίς ἀποφάσεις του, καί συγχρόνως ἕνα ἤρεμο ποταμάκι στήν ζωή του. Διακρίνεται ἀπό τήν ἁπλότητα καί διακατέχεται ἀπό ἕνα μεγαλεῖο καί γνήσια ἀρχοντιά. Παίζει σαξόφωνο καί ψάλλει παραδοσιακά καί βυζαντινά. Εἶναι ἐκ καταγωγῆς Κερκυραῖος, ἐκ γυναικός Κεφαλλονίτης, ἐκ θεολογίας κοσμοπολίτης ἤ μᾶλλον οὐρανοπολίτης. Ἄσκησε πανεπιστημιακά καί διοικητικά καθήκοντα καί ὑπηρέτησε καί ἐξακολουθεῖ νά ὑπηρετῆ τό ἱερό θυσιαστήριο. Ἀνυμνεῖ τόν Θεό στήν θεία Λειτουργία εἴτε στήν Ἁγία Τράπεζα, εἴτε στό Ψαλτήρι καί ὁμιλεῖ ἀπό τά Βημόθυρα γιά τούς Προφῆτες, ἈποστΌλους, Πατέρας, ἀλλά καί διδάσκει γιά τήν λειτουργία τῆς καρδιᾶς. Πέρασε ἀπό τίς Χριστιανικές Ὀργανώσεις, καί κράτησε τήν παραδοσιακή εὐσέβεια καί μάλιστα τήν ἡσυχαστική. Ἔχει πλοῦτο θεολογίας μέσα σέ βαθειά ταπείνωση. Εἶναι ἔγγαμος, πατέρας καί παππούς καί διδάσκει τούς ἡσυχαστές μοναχούς. Ἔκανε ἕνα διάστημα ἀλειτούργητος κατά ἀδικία καί ἔδειξε ἀνεξικακία. Ὑπέμεινε τήν ἀδικία στήν Ἐκκλησία, ἀλλά ἔχοντας φρόνημα ἐκκλησιαστικό, δέν κράτησε κακία. Ζῆ λειτουργικά στήν καθημερινή ζωή, δηλαδή συγχωρεῖ, συμπορεύεται μέ ἀθέους καί θεϊκούς, μέ φίλους καί ἐχθρούς, μέ μοναχούς καί Κληρικούς. Διαλέγεται μέ τούς Λουθηρανούς καί ἑτεροδόξους πολλούς καί εἶναι ὀρθόδοξος ὁμολογητής μέ παρρησία, διάκριση καί δοξολογία, ζώντας στήν Ἐκκλησία μέ τούς κατά Χάρη θεούς.
Διαβάζοντας τήν δημόσια ἐξομολόγηση τῆς καρδιᾶς του συγκινήθηκα μέχρι δακρύων γιά τά ὅσα λέγει γιά τόν μακαριστό Ἀρχιεπίσκοπο Σεραφείμ. Καί αὐτό, γιατί κάπως ἔτσι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ συμπεριφέρθηκε καί σέ μένα. Ὅταν τόν εὐχαρίστησα μετά τήν χειροτονία μου σέ Μητροπολίτη Ναυπάκτου ἐκεῖνος μοῦ εἶπε ἀφοπλιστικά. «Σοῦ ζητῶ συγγνώμη παιδί μου γιατί σέ ἀδίκησα», ἐννοώντας πού μέ ψήφισε Μητροπολίτη σέ μιά μικρή Μητρόπολη. Τό ἴδιο μοῦ εἶπε λίγες ἡμέρες πρίν κοιμηθῆ.
Ἐπίσης, συγκινήθηκα γιά τά ὅσα λέγει γιά τόν κοινό φίλο, διδάσκαλο, ἀδελφό π. Ἰωάννη Ρωμανίδη. Ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός σέ ὅλη τήν ζωή του ἦταν καί εἶναι σοφός διδάσκαλος καί αἰώνιος μαθητής. Αὐτό φανερώνει τήν πνευματική του ὡριμότητα.
Ἕνας λόγος του δείχνει τί εἶναι ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός. Ὅταν κάποιος καθηγητής, κατά τήν διαδικασία τῆς ἀνάληψης ἀκαδημαϊκῆς θέσεως, τοῦ εἶπε: «Τί προσδοκᾶς παπα-Γιώργη;», μέ ἕνα πνεῦμα ἀντιδράσεως, καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Κύριε Καθηγητά, προσδοκῶ Ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ Μέλλοντος αἰῶνος», πού δείχνει καί τήν εὐστροφία του, τό ἑτοιμόλογο καί τήν χριστιανική του πίστη.
Πρός τό τέλος τοῦ αὐτοβιογραφικοῦ βιβλίου ζητᾶ συγγνώμη γιά ὅσα εἶπε στήν συνέντευξη: «Ζητῶ συγγνώμη, ἄν κάπου δέν τό πέτυχα (νά εἶναι ἀντικειμενικός). Ἄν κάπου ἀστόχησα, ζητῶ τήν κατανόησή σας καί τήν συγχώρηση τοῦ Θεοῦ». Καί στό τέλος τῆς αὐτοβιογραφικῆς συνεντεύξεως στήν ἐρώτηση τῶν δημοσιογράφων: «Καί ἕνα μήνυμα πρός τούς ἀναγνῶστες γιά τό πῶς θά ζήσουν "καλύτερα" τήν ζωή τους;», ἀπάντησε: «Πλήρης ἔνταξις στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στήν Ἐκκλησία. Προσευχή, λατρεία, ἐξομολόγηση, Θεία Κοινωνία. Ἀγώνας πνευματικός, ὁ ὁποῖος θά συνοδεύεται πάντοτε ἀπό τή διαρκῆ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί πολύ περισσότερο τῶν Πατέρων, διότι χωρίς ἁγίους Πατέρες ἡ Ἁγία Γραφή μένει ἀκατανόητη. Μέσα σέ αὐτό τό πλαίσιο καλούμεθα νά ζήσουμε, ὅπως ζοῦσαν οἰ δικοί μας στούς δυσχείμερους χρόνους τῆς ἱστορικῆς μας περιπέτειας, τῆς δουλείας. Αὐτό, λοιπόν, εἶναι τό πλαίσιο, μέσα στό ὁποῖο ὀφείλει νά ζεῖ ὁ ὀρθόδοξος Χριστιανός στή σημερινή μας δουλεία, γιά νά δέχεται συνεχῶς τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά λαμβάνει δυνάμεις, γιά νά ἀγωνίζεται. Χωρίς ἀγώνα ἐν Χριστῷ δέν ὑπάρχει χριστιανική ζωή. Ἡ ζωή τοῦ ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ εἶναι ὁλόκληρη ἕνας ἀγώνας, μέχρι τελευταίας στιγμῆς..., μέσα στή χαρά τῆς οὐράνιας βασιλείας».
Ἄρχισα λέγοντας γιά τό βιβλίο ὅτι ὁ π. Γεώργιος εἶναι «ἕνας εὐαίσθητος ἄνθρωπος». Τώρα καταλήγω λέγοντας ὅτι «ὁ π. Γεώργιος εἶναι ἕνας μεγάλος ἐπιστήμονας, θεολόγος, Κληρικός καί Χριστιανός».
Ἀγαπητέ π. Γεώργιε,
Σᾶς εὐχαριστῶ γι’ αὐτά πού ἔχετε κάνει, ἀλλά κυρίως γι’ αὐτό πού εἶσθε. Εἶσθε ἕνας μεγάλος ἐρευνητής καί ἕνας ταπεινός μαθητής∙ ἕνας ταπεινός λευίτης τοῦ Χριστοῦ καί ἕνα πνευματικό ἀστέρι τῆς Ἐκκλησίας, ἐφάμιλλος τῶν ἁγίων Πατέρων πού τόσο ἀγαπᾶτε καί προβάλλετε∙ ἕνας καλός οἰκογενειάρχης καί ἕνας ἡσυχαστής μοναχός.
Θά ἔπρεπε ὅλη ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά σᾶς τιμήση, μέ ὅσα γράψατε, διδάξατε, ἀφοῦ πολλοί Ἐπίσκοποι εἶναι μαθητές σας, ἀλλά ἔχετε τήν ἀγάπη, τόν ἔπαινο τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος ἐκτιμοῦσε τά χαρίσματά σας καί τό ἐξέφραζε μέ τό πηγαῖο ὕφος του. Γιατί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ ἦταν εἰλικρινής μέ ἀνδρικό φρόνημα καί ἤξερε νά ἐκτιμᾶ ὅσους εἶχαν ἐκκλησιαστική συνείδηση.
Ὅμως, πιστεύω ὅτι ἡ Ἐκκλησία πού διαπνέεται ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὅπως καί τῶν Φιλοκαλικῶν Πατέρων σᾶς εὐχαριστεῖ καί θά σᾶς ἐπαινέση. Ὁ μισθός σας θά εἶναι μεγάλος γιά ὅσα γράψατε, γιά ὅσα εἴπατε, γιά ὅσα κάνατε, γιά ὅ,τι εἶσθε.
Σᾶς εὐχαριστοῦμε πολύ.
Δεῖτε τὴν ὁμιλία εδώ και Φωτογραφίες ἀπὸ τὴν ἐκδήλωση.
paraklisi
Για τον π. Γεώργιο, την ζωή και το έργο του μίλησαν οι:
Μητρoπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου κ. Ιερόθεος
Κωνσταντίνος Μπελέζος, Αν. Καθηγητής Θεολογικής Σχολής ΕΚΠΑ
Γεώργιος Κατσαρός, Μουσικοσυνθέτης
Αθηνά Κονταλή, Δρ Θεολογίας, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας ΕΚΠΑ
Οι Συγγραφείς Αντώνης Μακατούνης και Κώστας Παππάς
Αποσπάσματα από το βιβλίο διάβασε ο δημοσιογράφος Βασίλης Σπυρόπουλος.
Δημοσιεύουμε τήν ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου:
Παρά τόν φόρτο τῶν ἐργασιῶν μου, δέν μποροῦσα νά ἀρνηθῶ τήν παρουσία μου στό παρόν πνευματικό συμπόσιο γιά νά τιμηθῆ ἕνας πρωτότυπος ἀκαδημαϊκός ἱστορικός ἐρευνητής, ἕνας ἐκφραστής τῆς πατερικῆς μας παραδόσεως καί ἕνας γνήσιος ἄνθρωπος μέ ὅλη τήν σημασία τοῦ ὅρου, ἕνας εὐαίσθητος ἄνθρωπος
Εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πού δούλεψε πολύ στίς ἀνήλιες αἴθουσες τοῦ ἀρχειακοῦ ὑλικοῦ, ὅπως οἱ ἐπιστήμονες ἰατροί ἐργάζονται στά ἐργαστήριά τους, καί στήν συνέχεια τό ἀποτέλεσμα τῶν ἐρευνῶν του τό πέρασε παντοῦ, ἐπηρεάζοντας ἄλλους ἐρευνητές καί δημιουργώντας μιά θαυμαστή σειρά θεολόγων, πού ἑδράζονται στήν Ρωμαίϊκη παράδοση.
Τίς ἀπόψεις μου γιά τόν π. Γέωργιο Μεταλληνό τίς κατέγραψα ὕστερα ἀπό παράκληση τῶν ἐπιμελητῶν τοῦ τόμου αὐτοῦ, καί δημοσιεύθηκαν ὡς εἰσαγωγή στόν τόμο πού βρίσκεται μπροστά σας.
Ἐδῶ θά ἀρκεσθῶ νά σημειώσω τήν κοινή πορεία μου μέ τόν π. Γεώργιο Μεταλληνό, σέ πολλά θέματα.
1. Τόν γνώρισα τήν δεκαετία τοῦ ’70, τότε πού ὡς νέος Κληρικός μάχονταν σέ Συνεδριακούς χώρους μέ τόλμη, θάρρος, σοβαρότητα, ἐπιχειρηματολογία καί ὑπευθυνότητα. Ἦταν ἄριστος συνομιλητής, ἀπαράμιλλος ἐκφραστής τοῦ λόγου. Τόν θαύμαζα βλέποντας τούς ἀγῶνες του.
Ἔπειτα, τόν ἔβλεπα νά κονταροκτυπιέται σέ δύσκολες συζητήσεις στήν τηλεόραση, τότε πού κάθε συζήτηση προκαλοῦσε ἔντονο ἐνδιαφέρον στούς ἀνθρώπους, καί ξενυχτοῦσαν νά τίς παρακολουθοῦν.
Θά σᾶς διηγηθῶ ἕνα περιστατικό μέ τόν μακαριστό Ἀρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο. Ὁ Βασίλης Ραφαηλίδης τόν ἔκρινε αὐστηρά, μέ τόν τρόπο πού ἐκεῖνος ἔκανε σέ ὅλους. Σέ κάποια δημόσια συζήτηση γιά τήν σχέση τῆς Ἐκκλησίας μέ τά μέσα Μαζικῆς Ἐνημέρωσης, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος εἶπε γιά τό ὅτι δέν εἶναι εὔκολο νά συζητήση κανείς μέ δημοσιογράφους στήν τηλεόραση καί ἀνέφερε τόν Ραφαηλίδη, διότι εὑρίσκει τόν τρόπο νά ἐκθέτη τόν συνομιλητή του. Καί εἶπε: «Ποιός σοβαρός ἄνθρωπος μπορεῖ νά συζητήση μαζί του δημόσια, ἔστω κι ἄν ἔχει δίκαιο;». Τότε εἶπα: «Ὁ Μεταλληνός». Καί ὁ Χριστόδουλος ἀπάντησε. Αὐτός εἶναι ἕνας.
Πράγματι, θυμᾶμαι ἔντονα τίς ἀνεπανάληπτες συζητήσεις στήν τηλεόραση τοῦ π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ μέ τόν Βασίλη Ραφαηλίδη, ὁ ὁποῖος παρουσιαζόταν ὡς ἄθεος, καί πῶς ὁ π. Γεώργιος ὁμιλοῦσε μέ εὐφυΐα, εἰλικρίνεια καί ἐπιχειρηματολογία, πού τόν ἐντυπωσίαζε. Καί ὅταν ὁ Ραφαηλίδης ἐξεπλάγη ἀπό τά θεολογικά ἐπιχειρήματά του καί τοῦ εἶπε ὅτι εἶναι ὁ μόνος πού τά λέει αὐτά, ὁ π. Γεώργιος μέ τήν ταπείνωσή του ἀνέφερε τό ὄνομά μου, μέ ἀποτέλεσμα ὁ Ραφαηλίδης νά μέ καλέση νά πάω στό σπίτι του καί νά συζητήσω μαζί του 2-3 ὧρες γιά θεολογικά καί ἀτομικά του ζητήματα.
Μέ τόν π. Γεώργιο μᾶς συνδέουν πολλά, κυρίως ἡ ἴδια θεολογία καί παράδοση, ἡ Ρωμηοσύνη, ἡ θεολογία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ἀλλά καί ἡ κοινή φιλία μας καί συναναστροφή μας μέ τόν κορυφαῖο δογματικό θεολόγο π. Ἰωάννη Ρωμανίδη.
Οἱ τρεῖς μας (Ρωμανίδης, Μεταλληνός, ὁ ὁμιλών), μαζί μέ τόν Ἀθανάσιο Σακαρέλλο, ἀποτελούσαμε μιά θεολογική ὁμάδα, πού συντονιζόμασταν στήν ἴδια παράδοση καί τρεφόμασταν ἀπό τίς ἴδιες πηγές, σάν συγκοινωνοῦντα δοχεῖα.
Ἀλησμόνητο θά παραμείνη στήν μνήμη μου ἕνα ταξίδι πού κάναμε μέ τόν π. Γεώργιο Μεταλληνό στήν Ἀμερική, ὥστε οἱ δυό μας νά κάνουμε δύο θεολογικά Σεμινάρια, ἕνα στήν Ἀτλάντα καί ἄλλο στό Σιάτλ. Ἐκεῖ ἐξετίμησα ἀκόμη περισσότερο τόν ἐπιστήμονα, τόν κληρικό, τόν ἄνθρωπο. Στήν Ἀτλάντα δώσαμε ἐναλλάξ πολλές ὁμιλίες στό ἴδιο ἀκροατήριο τῆς OCA τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀμερικῆς, πού ἐθεωρεῖτο ὅτι ἦταν ἡ Ἐκκλησία πού ἐπηρεαζόταν θεολογικά ἀπό τόν π. Ἀλέξανδρο Σμέμαν. Στό Σεμινάριο αὐτό ἦταν προγραμματισμένο νά παρευρεθῆ καί ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, ἀλλά ἡ ἀσθένειά του δέν τοῦ τό ἐπέτρεψε, ὅμως διαβάστηκε ἡ εἰσήγησή του.
Ἀπό τό Σεμινάριο ἐκεῖνο διατηρῶ στήν μνήμη μου μιά ἐκτίμηση. Ὅταν ἐπιστρέψαμε στήν Ἑλλάδα ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, πού ἔμαθε ἀπό τούς παρόντας στό Σεμινάριο κληρικούς τῆς Ἀμερικῆς, τά ὅσα ἔγιναν μοῦ εἶπε: «Κάνατε ἐθνικό ἔργο στήν Ἀμερική». Καί ὅταν τόν ρώτησα ἀπό ποῦ τεκμαίρεται αὐτό, μοῦ ἀπάντησε: «Οἱ Ρῶσοι τῆς Διασπορᾶς ἰσχυρίζονται ὅτι οἱ Ἕλληνες, πού ἔχει ἐπηρεασθοῦν ἀπό τήν δυτική θεολογία καί συμμετέχουν στίς κοινές συναντήσεις μέ τούς ἑτεροδόξους ἔγιναν οὑνίτες. Ὅμως, ὅταν διεπίστωσαν ὅτι ἐσεῖς καί ὁ Μεταλληνός, δηλαδή ἕνας Ἐπίσκοπος καί ἕνας καθηγητής Θεολογικῆς Σχολῆς, ἐκφράσατε μιά πατερική θεολογία, εἶπαν ὅτι «αὐτή ἡ θεολογία εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν θεολογία τοῦ Σμέμαν. Ἔτσι, αὐτό πού κάνατε εἶναι ἐθνική προσφορά».
Τό ἔργο τοῦ π. Γεωργίου, πού μεταφράσθηκε σέ πολλές γλῶσσες, συνετέλεσε στήν παρουσίαση τῆς Ὀρθοδόξου Παραδόσεως στήν Δύση καί τήν Ἀνατολή, ἀλλά καί ξύπνησε ὑπνώττουσες συνειδήσεις.
2. Τό βιβλίο πού ἐξεδόθη ἀπό τίς ἐκδόσεις «Πορφύρα» εἶναι ἀντάξιο ἑνός μεγάλου ἐρευνητοῦ, θεολόγου, κληρικοῦ καί ἀνθρώπου.
Εἶναι μιά αὐτοβιογραφία του, μιά αὐτοπαρουσίασή του διά τοῦ τρόπου τῆς συνέντευξης, εἶναι μιά δημόσια ἐξομολόγηση στούς ἀνθρώπους πού τόν ἀγάπησαν, στήν Ἐκκλησία πού τόν τίμησε καί τήν ὁποία δόξασε. Δέν χρειάζεται κανέναν ἄλλον τίτλο τό βιβλίο αὐτό, ἁπλῶς τό «Ὀνομάζομαι Γεώργιος Μεταλληνός». Γεωργός καί γεώργιον, θεολόγος ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας καί καλό μέταλλο θεολογικό καί ἐπιστημονικό.
Διάβασα τό βιβλίο αὐτό ἀσθμαίνοντας, δακρύζοντας, γελώντας ποῦ καί ποῦ, δοξάζοντας τόν Θεό πάντοτε. Εἶναι μιά μαρτυρία ἑνός Κληρικοῦ καί ἐπιστήμονος. Θέλω νά συγχαρῶ τούς δύο δημοσιογράφους πού εἶχαν τήν ἔμπνευση, ἀλλά καί τήν διάθεση νά τοῦ λάβουν αὐτήν τήν συνέντευξη τούς Ἀντώνη Μακατούνη καί Κώστα Παππά. Ἀλλά μέ τήν εὐκαιρία αὐτή θέλω νά ἐπαινέσω τόν φύλακα ἄγγελό του πού ἦταν ὅλα αὐτά τά χρόνια καί εἶναι κοντά του, τήν Πρεσβυτέρα του Βαρβάρα πού στάθηκε μέ ἠρεμία δίπλα σέ ἕναν τέτοιο ἐκρηκτικό ἄνθρωπο, ἀληθινό ἐπαναστάτη σέ ὅλους τούς τομεῖς τῆς δράσεώς του.
Μόλις τελείωσα τό διάβασμα τοῦ πρωτότυπου, ἐκπληκτικοῦ καί ἐκρηκτικοῦ βιβλίου πῆρα ἀμέσως μολύβι στά χέρια μου (ἔτσι συνηθίζω νά γράφω τά πιό ἀγαπητά κείμενά μου) γιά νά καταγράψω τίς ἐντυπώσεις μου.
Τό λοιπόν, ὁ Παπαγιώργης Μεταλληνός εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πλασμένος ἀπό ἄλλη ἐποχή στήν ἐποχή μας. Διακρίνει κανείς πολλά σύνθετα γνωρίσματα. Ἀπαριθμῶ μερικά ἀπό αὐτά.
Εἶναι εὐαίσθητος ἄνθρωπος καί ταυτόχρονα εὐφυής. Ἔχει καρδιά μικροῦ παιδιοῦ καί ἐν ταυτῷ μυαλό σοφοῦ. Εἶναι χειμαρρώδης στόν λόγο καί στίς ἀποφάσεις του, καί συγχρόνως ἕνα ἤρεμο ποταμάκι στήν ζωή του. Διακρίνεται ἀπό τήν ἁπλότητα καί διακατέχεται ἀπό ἕνα μεγαλεῖο καί γνήσια ἀρχοντιά. Παίζει σαξόφωνο καί ψάλλει παραδοσιακά καί βυζαντινά. Εἶναι ἐκ καταγωγῆς Κερκυραῖος, ἐκ γυναικός Κεφαλλονίτης, ἐκ θεολογίας κοσμοπολίτης ἤ μᾶλλον οὐρανοπολίτης. Ἄσκησε πανεπιστημιακά καί διοικητικά καθήκοντα καί ὑπηρέτησε καί ἐξακολουθεῖ νά ὑπηρετῆ τό ἱερό θυσιαστήριο. Ἀνυμνεῖ τόν Θεό στήν θεία Λειτουργία εἴτε στήν Ἁγία Τράπεζα, εἴτε στό Ψαλτήρι καί ὁμιλεῖ ἀπό τά Βημόθυρα γιά τούς Προφῆτες, ἈποστΌλους, Πατέρας, ἀλλά καί διδάσκει γιά τήν λειτουργία τῆς καρδιᾶς. Πέρασε ἀπό τίς Χριστιανικές Ὀργανώσεις, καί κράτησε τήν παραδοσιακή εὐσέβεια καί μάλιστα τήν ἡσυχαστική. Ἔχει πλοῦτο θεολογίας μέσα σέ βαθειά ταπείνωση. Εἶναι ἔγγαμος, πατέρας καί παππούς καί διδάσκει τούς ἡσυχαστές μοναχούς. Ἔκανε ἕνα διάστημα ἀλειτούργητος κατά ἀδικία καί ἔδειξε ἀνεξικακία. Ὑπέμεινε τήν ἀδικία στήν Ἐκκλησία, ἀλλά ἔχοντας φρόνημα ἐκκλησιαστικό, δέν κράτησε κακία. Ζῆ λειτουργικά στήν καθημερινή ζωή, δηλαδή συγχωρεῖ, συμπορεύεται μέ ἀθέους καί θεϊκούς, μέ φίλους καί ἐχθρούς, μέ μοναχούς καί Κληρικούς. Διαλέγεται μέ τούς Λουθηρανούς καί ἑτεροδόξους πολλούς καί εἶναι ὀρθόδοξος ὁμολογητής μέ παρρησία, διάκριση καί δοξολογία, ζώντας στήν Ἐκκλησία μέ τούς κατά Χάρη θεούς.
Διαβάζοντας τήν δημόσια ἐξομολόγηση τῆς καρδιᾶς του συγκινήθηκα μέχρι δακρύων γιά τά ὅσα λέγει γιά τόν μακαριστό Ἀρχιεπίσκοπο Σεραφείμ. Καί αὐτό, γιατί κάπως ἔτσι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ συμπεριφέρθηκε καί σέ μένα. Ὅταν τόν εὐχαρίστησα μετά τήν χειροτονία μου σέ Μητροπολίτη Ναυπάκτου ἐκεῖνος μοῦ εἶπε ἀφοπλιστικά. «Σοῦ ζητῶ συγγνώμη παιδί μου γιατί σέ ἀδίκησα», ἐννοώντας πού μέ ψήφισε Μητροπολίτη σέ μιά μικρή Μητρόπολη. Τό ἴδιο μοῦ εἶπε λίγες ἡμέρες πρίν κοιμηθῆ.
Ἐπίσης, συγκινήθηκα γιά τά ὅσα λέγει γιά τόν κοινό φίλο, διδάσκαλο, ἀδελφό π. Ἰωάννη Ρωμανίδη. Ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός σέ ὅλη τήν ζωή του ἦταν καί εἶναι σοφός διδάσκαλος καί αἰώνιος μαθητής. Αὐτό φανερώνει τήν πνευματική του ὡριμότητα.
Ἕνας λόγος του δείχνει τί εἶναι ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός. Ὅταν κάποιος καθηγητής, κατά τήν διαδικασία τῆς ἀνάληψης ἀκαδημαϊκῆς θέσεως, τοῦ εἶπε: «Τί προσδοκᾶς παπα-Γιώργη;», μέ ἕνα πνεῦμα ἀντιδράσεως, καί ἐκεῖνος ἀπάντησε: «Κύριε Καθηγητά, προσδοκῶ Ἀνάστασιν νεκρῶν καί ζωήν τοῦ Μέλλοντος αἰῶνος», πού δείχνει καί τήν εὐστροφία του, τό ἑτοιμόλογο καί τήν χριστιανική του πίστη.
Πρός τό τέλος τοῦ αὐτοβιογραφικοῦ βιβλίου ζητᾶ συγγνώμη γιά ὅσα εἶπε στήν συνέντευξη: «Ζητῶ συγγνώμη, ἄν κάπου δέν τό πέτυχα (νά εἶναι ἀντικειμενικός). Ἄν κάπου ἀστόχησα, ζητῶ τήν κατανόησή σας καί τήν συγχώρηση τοῦ Θεοῦ». Καί στό τέλος τῆς αὐτοβιογραφικῆς συνεντεύξεως στήν ἐρώτηση τῶν δημοσιογράφων: «Καί ἕνα μήνυμα πρός τούς ἀναγνῶστες γιά τό πῶς θά ζήσουν "καλύτερα" τήν ζωή τους;», ἀπάντησε: «Πλήρης ἔνταξις στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, στήν Ἐκκλησία. Προσευχή, λατρεία, ἐξομολόγηση, Θεία Κοινωνία. Ἀγώνας πνευματικός, ὁ ὁποῖος θά συνοδεύεται πάντοτε ἀπό τή διαρκῆ μελέτη τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί πολύ περισσότερο τῶν Πατέρων, διότι χωρίς ἁγίους Πατέρες ἡ Ἁγία Γραφή μένει ἀκατανόητη. Μέσα σέ αὐτό τό πλαίσιο καλούμεθα νά ζήσουμε, ὅπως ζοῦσαν οἰ δικοί μας στούς δυσχείμερους χρόνους τῆς ἱστορικῆς μας περιπέτειας, τῆς δουλείας. Αὐτό, λοιπόν, εἶναι τό πλαίσιο, μέσα στό ὁποῖο ὀφείλει νά ζεῖ ὁ ὀρθόδοξος Χριστιανός στή σημερινή μας δουλεία, γιά νά δέχεται συνεχῶς τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί νά λαμβάνει δυνάμεις, γιά νά ἀγωνίζεται. Χωρίς ἀγώνα ἐν Χριστῷ δέν ὑπάρχει χριστιανική ζωή. Ἡ ζωή τοῦ ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ εἶναι ὁλόκληρη ἕνας ἀγώνας, μέχρι τελευταίας στιγμῆς..., μέσα στή χαρά τῆς οὐράνιας βασιλείας».
Ἄρχισα λέγοντας γιά τό βιβλίο ὅτι ὁ π. Γεώργιος εἶναι «ἕνας εὐαίσθητος ἄνθρωπος». Τώρα καταλήγω λέγοντας ὅτι «ὁ π. Γεώργιος εἶναι ἕνας μεγάλος ἐπιστήμονας, θεολόγος, Κληρικός καί Χριστιανός».
Ἀγαπητέ π. Γεώργιε,
Σᾶς εὐχαριστῶ γι’ αὐτά πού ἔχετε κάνει, ἀλλά κυρίως γι’ αὐτό πού εἶσθε. Εἶσθε ἕνας μεγάλος ἐρευνητής καί ἕνας ταπεινός μαθητής∙ ἕνας ταπεινός λευίτης τοῦ Χριστοῦ καί ἕνα πνευματικό ἀστέρι τῆς Ἐκκλησίας, ἐφάμιλλος τῶν ἁγίων Πατέρων πού τόσο ἀγαπᾶτε καί προβάλλετε∙ ἕνας καλός οἰκογενειάρχης καί ἕνας ἡσυχαστής μοναχός.
Θά ἔπρεπε ὅλη ἡ Ἱεραρχία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος νά σᾶς τιμήση, μέ ὅσα γράψατε, διδάξατε, ἀφοῦ πολλοί Ἐπίσκοποι εἶναι μαθητές σας, ἀλλά ἔχετε τήν ἀγάπη, τόν ἔπαινο τοῦ μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Σεραφείμ, ὁ ὁποῖος ἐκτιμοῦσε τά χαρίσματά σας καί τό ἐξέφραζε μέ τό πηγαῖο ὕφος του. Γιατί ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφείμ ἦταν εἰλικρινής μέ ἀνδρικό φρόνημα καί ἤξερε νά ἐκτιμᾶ ὅσους εἶχαν ἐκκλησιαστική συνείδηση.
Ὅμως, πιστεύω ὅτι ἡ Ἐκκλησία πού διαπνέεται ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Διονυσίου τοῦ Ἀρεοπαγίτου, τοῦ ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, ὅπως καί τῶν Φιλοκαλικῶν Πατέρων σᾶς εὐχαριστεῖ καί θά σᾶς ἐπαινέση. Ὁ μισθός σας θά εἶναι μεγάλος γιά ὅσα γράψατε, γιά ὅσα εἴπατε, γιά ὅσα κάνατε, γιά ὅ,τι εἶσθε.
Σᾶς εὐχαριστοῦμε πολύ.
Δεῖτε τὴν ὁμιλία εδώ και Φωτογραφίες ἀπὸ τὴν ἐκδήλωση.
paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Η εκπαίδευση των φυλάκων στην Πλατωνική πολιτεία
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Καλύτερα να παίζει μακριά από την Τούμπα
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
