2019-02-25 02:55:25
Η δραστηριότητα των αδελφών Σκούρα στην κατοχική Αθήνα
Ο χειμώνας του 1941-1942 υπήρξε δραματικός για την πόλη της Αθήνας. Η έλλειψη τροφής
λόγω των συνθηκών που δημιούργησε η εμπλοκή της χώρας στον β παγκόσμιο πόλεμο εξελίχθηκε σε μία άνευ προηγουμένου οδυνηρή εμπειρία. Η κατοχική πείνα χαράχτηκε ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη, είχε καταλυτική επίδραση στη μεταπολεμική καθημερινότητα, δημιούργησε σύνδρομα και καλλιέργησε νοοτροπίες.
Αθηναίοι ψάχνουν τροφή στα σκουπιδία, χειμώνας 1941-42. Φωτογραφικό αρχείο Πολεμικού Μουσείο Αθήνας.
Ο λιμός που έπληξε τα αστικά κέντρα της Ελλάδας (κατά κύριο λόγο) επαναπροσδιόρισε σε σημαντικό βαθμό τη σχέση κράτους-πολίτη και οι πρόχειρες πρακτικές αντιμετώπισης του αναδιάταξαν το κοινωνικό και οικονομικό πεδίο, αναδεικνύοντας νέες κατηγορίες πλουσίων και φτωχών. Η διαδικασία επίλυσης του προβλήματος υπήρξε μοναδική, καθώς για πρώτη φορά αντίπαλοι ευρισκόμενοι σε πόλεμο ήρθαν σε συνεννόηση προκειμένου να αποσταλεί βοήθεια σε χειμαζόμενο πληθυσμό. Η διεθνής κοινότητα (οι Αμερικανοί ιδίως) αξιοποίησε ό,τι έμαθε από αυτήν την ιστορία στην οργάνωση και διαχείριση των μεταπολεμικών προγραμμάτων ανασυγκρότησης.
Καθοριστικό ρόλο στην αποστολή βοήθειας στην Ελλάδα την περίοδο εκείνη έπαιξε -μεταξύ άλλων- ο ομογενής Σπύρος Σκούρας. Παιδί πολυμελούς οικογένειας από την Ηλεία της Πελοποννήσου ο Σκούρας ενσάρκωσε το «αμερικανικό όνειρο» μεταναστεύοντας στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα και καταφέρνοντας να εξελιχθεί σε ισχυρό επιχειρηματία του κινηματογράφου. Το 1942 ο Σκούρας διευθύνει την 20th Century Fox.
Η υποστηρικτική δράση του Σκούρα προς την κατεχόμενη από τις δυνάμεις του Άξονα γενέτειρα του είναι γνωστή. Σε αυτόν ανήκει η πρωτοβουλία σύστασης της «Greek War Relief Association» με στόχο τη συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης και χρημάτων για τον ελληνικό πληθυσμό. Χάρη στις ενέργειες του Σκούρα ναυλώθηκε το πρώτο αμερικανικό πλοίο (μετά τη βύθιση του περίφημου Κουρτουλούς που έφερνε τρόφιμα από την Τουρκία, χρηματοδοτούμενο από τους Κωνσταντινουπολίτες ομογενείς) που ήρθε στην Ελλάδα λίγο πριν ξεκινήσουν οι συστηματικές αποστολές του Ερυθρού Σταυρού. Ο ίδιος προκάλεσε θόρυβο, άσκησε πιέσεις και κινητοποίησε τις ελληνικές κοινότητες προκειμένου να ενεργοποιήσουν το επίσημο αμερικανικό ενδιαφέρον για την υπόθεση.
Αποστολή διεθνούς βοήθειας στην Ελλάδα. Αρχείο Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού
Ο Σκούρας είχε και προσωπικούς λόγους που του επέβαλαν αυτή τη στάση. Ο αδελφός του Αθανάσιος υπήρξε ένας εκ των ιδρυτών και βασικός χρηματοδότης της Πανελληνίου Ενώσεως Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ). Η ΠΕΑΝ, από τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις που εμφανίστηκαν στην Αθήνα (το φθινόπωρο του 1941) έμεινε στην ιστορία κυρίως για την ανατίναξη των γραφείων της φιλοναζιστικής Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργανώσεως (ΕΣΠΟ) που προωθούσε τη δημιουργία ελληνικών ενόπλων σωμάτων προς ενίσχυση των γερμανικών, καθώς και την αποστολή Ελλήνων εργατών στη Γερμανία. Τον Νοέμβριο του 1942 οι Γερμανοί συνέλαβαν τα ηγετικά στελέχη της ΠΕΑΝ, ανάμεσα τους και τον Αθανάσιο Σκούρα. Στην επιταγμένη κεντρική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός (στην πλατεία Καρύτση) όπου στεγαζόταν το γερμανικό στρατοδικείο, τα μέλη της ΠΕΑΝ καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Ο Αθανάσιος Σκούρας (και μερικοί ακόμη) λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων απηλλάγησαν και γλίτωσαν αρχικώς την εκτέλεση. Κρατήθηκαν ωστόσο στη φυλακή και τον Ιανουάριο του 1943 οδηγήθηκαν στο απόσπασμα σε αντίποινα ενός σαμποτάζ που έλαβε χώρα στον Πειραιά.
Πηγές-Βιβλιογραφία:
Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, φωτογραφικό αρχείο
Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, φωτογραφικό αρχείο
Αρχείο της Βουλής των Ελλήνων
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, αρχείο τύπου, εφημερίδα ΠΕΑΝ «Δόξα»
-Ilias Chrissochoidis, Spyros Skouras, Memoirs (1893-1953), Stanford, 2013.
Το πρόβλημα του επισιτισμού όπως αποτυπώνεται στον κατοχικό τύπο τον Οκτώβριο του 1941. Αρχείο της Βουλής των Ελλήνων. Η είσοδος του επιταγμένου Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός. Στην κεντρική του αίθουσα που φαίνεται στο βάθος δικάστηκαν τα μέλη της ΠΕΑΝ. Φωτογραφία Ομάδα hιστορισταί. Ο Αθανάσιος Σκούρας χρηματοδότησε την αντιστασιακή ΠΕΑΝ
anatakti
Ο χειμώνας του 1941-1942 υπήρξε δραματικός για την πόλη της Αθήνας. Η έλλειψη τροφής
λόγω των συνθηκών που δημιούργησε η εμπλοκή της χώρας στον β παγκόσμιο πόλεμο εξελίχθηκε σε μία άνευ προηγουμένου οδυνηρή εμπειρία. Η κατοχική πείνα χαράχτηκε ανεξίτηλα στη συλλογική μνήμη, είχε καταλυτική επίδραση στη μεταπολεμική καθημερινότητα, δημιούργησε σύνδρομα και καλλιέργησε νοοτροπίες.
Αθηναίοι ψάχνουν τροφή στα σκουπιδία, χειμώνας 1941-42. Φωτογραφικό αρχείο Πολεμικού Μουσείο Αθήνας.
Ο λιμός που έπληξε τα αστικά κέντρα της Ελλάδας (κατά κύριο λόγο) επαναπροσδιόρισε σε σημαντικό βαθμό τη σχέση κράτους-πολίτη και οι πρόχειρες πρακτικές αντιμετώπισης του αναδιάταξαν το κοινωνικό και οικονομικό πεδίο, αναδεικνύοντας νέες κατηγορίες πλουσίων και φτωχών. Η διαδικασία επίλυσης του προβλήματος υπήρξε μοναδική, καθώς για πρώτη φορά αντίπαλοι ευρισκόμενοι σε πόλεμο ήρθαν σε συνεννόηση προκειμένου να αποσταλεί βοήθεια σε χειμαζόμενο πληθυσμό. Η διεθνής κοινότητα (οι Αμερικανοί ιδίως) αξιοποίησε ό,τι έμαθε από αυτήν την ιστορία στην οργάνωση και διαχείριση των μεταπολεμικών προγραμμάτων ανασυγκρότησης.
Καθοριστικό ρόλο στην αποστολή βοήθειας στην Ελλάδα την περίοδο εκείνη έπαιξε -μεταξύ άλλων- ο ομογενής Σπύρος Σκούρας. Παιδί πολυμελούς οικογένειας από την Ηλεία της Πελοποννήσου ο Σκούρας ενσάρκωσε το «αμερικανικό όνειρο» μεταναστεύοντας στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ου αιώνα και καταφέρνοντας να εξελιχθεί σε ισχυρό επιχειρηματία του κινηματογράφου. Το 1942 ο Σκούρας διευθύνει την 20th Century Fox.
Η υποστηρικτική δράση του Σκούρα προς την κατεχόμενη από τις δυνάμεις του Άξονα γενέτειρα του είναι γνωστή. Σε αυτόν ανήκει η πρωτοβουλία σύστασης της «Greek War Relief Association» με στόχο τη συγκέντρωση ειδών πρώτης ανάγκης και χρημάτων για τον ελληνικό πληθυσμό. Χάρη στις ενέργειες του Σκούρα ναυλώθηκε το πρώτο αμερικανικό πλοίο (μετά τη βύθιση του περίφημου Κουρτουλούς που έφερνε τρόφιμα από την Τουρκία, χρηματοδοτούμενο από τους Κωνσταντινουπολίτες ομογενείς) που ήρθε στην Ελλάδα λίγο πριν ξεκινήσουν οι συστηματικές αποστολές του Ερυθρού Σταυρού. Ο ίδιος προκάλεσε θόρυβο, άσκησε πιέσεις και κινητοποίησε τις ελληνικές κοινότητες προκειμένου να ενεργοποιήσουν το επίσημο αμερικανικό ενδιαφέρον για την υπόθεση.
Αποστολή διεθνούς βοήθειας στην Ελλάδα. Αρχείο Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού
Ο Σκούρας είχε και προσωπικούς λόγους που του επέβαλαν αυτή τη στάση. Ο αδελφός του Αθανάσιος υπήρξε ένας εκ των ιδρυτών και βασικός χρηματοδότης της Πανελληνίου Ενώσεως Αγωνιζομένων Νέων (ΠΕΑΝ). Η ΠΕΑΝ, από τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις που εμφανίστηκαν στην Αθήνα (το φθινόπωρο του 1941) έμεινε στην ιστορία κυρίως για την ανατίναξη των γραφείων της φιλοναζιστικής Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργανώσεως (ΕΣΠΟ) που προωθούσε τη δημιουργία ελληνικών ενόπλων σωμάτων προς ενίσχυση των γερμανικών, καθώς και την αποστολή Ελλήνων εργατών στη Γερμανία. Τον Νοέμβριο του 1942 οι Γερμανοί συνέλαβαν τα ηγετικά στελέχη της ΠΕΑΝ, ανάμεσα τους και τον Αθανάσιο Σκούρα. Στην επιταγμένη κεντρική αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός (στην πλατεία Καρύτση) όπου στεγαζόταν το γερμανικό στρατοδικείο, τα μέλη της ΠΕΑΝ καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Ο Αθανάσιος Σκούρας (και μερικοί ακόμη) λόγω έλλειψης επαρκών στοιχείων απηλλάγησαν και γλίτωσαν αρχικώς την εκτέλεση. Κρατήθηκαν ωστόσο στη φυλακή και τον Ιανουάριο του 1943 οδηγήθηκαν στο απόσπασμα σε αντίποινα ενός σαμποτάζ που έλαβε χώρα στον Πειραιά.
Πηγές-Βιβλιογραφία:
Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός, φωτογραφικό αρχείο
Πολεμικό Μουσείο Αθηνών, φωτογραφικό αρχείο
Αρχείο της Βουλής των Ελλήνων
Φιλολογικός Σύλλογος Παρνασσός, αρχείο τύπου, εφημερίδα ΠΕΑΝ «Δόξα»
-Ilias Chrissochoidis, Spyros Skouras, Memoirs (1893-1953), Stanford, 2013.
Το πρόβλημα του επισιτισμού όπως αποτυπώνεται στον κατοχικό τύπο τον Οκτώβριο του 1941. Αρχείο της Βουλής των Ελλήνων. Η είσοδος του επιταγμένου Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός. Στην κεντρική του αίθουσα που φαίνεται στο βάθος δικάστηκαν τα μέλη της ΠΕΑΝ. Φωτογραφία Ομάδα hιστορισταί. Ο Αθανάσιος Σκούρας χρηματοδότησε την αντιστασιακή ΠΕΑΝ
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Κωδωνοφόροι ξεσηκώνουν το κέντρο της Θεσσαλονίκης
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Βασίλισσες στην Καμπότζη Αρβανίτη, Καραγκούνη
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
