2019-02-25 12:33:24
«Η κρίση πανικού μπορεί να εκδηλωθεί σε εφήβους, ενήλικους, σε άτομα που διανύουν την τρίτη ηλικία και σπανιότερα σε παιδιά. Η διαταραχή πανικού εκδηλώνεται περίπου στο 5% των
εφήβων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, παιδιά των οποίων οι γονείς εκδήλωναν κρίσεις πανικού, έχουν οκτώ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν τη συγκεκριμένη διαταραχή. Με βάση ερευνητικά και στατιστικά δεδομένα, οι πιο «κρίσιμες» ηλικίες είναι 20 – 40 ετών».
Η Ψυχολόγος – Εκπαιδεύτρια Ομάδων Συμβουλευτικής Γονέων, κ. Μαρίνα Κόντζηλα, με την οποία παρουσιάσαμε τον Δεκέμβριο του 2018 το θέμα στο pm Γιορτές και Συναισθήματα – Μια ψυχολογική προσέγγιση, αναλύει το σοβαρό ζήτημα των κρίσεων πανικού, στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μου παραχώρησε. Μπορείτε να διαβάσετε το Α’ΜΕΡΟΣ του θέματος ΕΔΩ: Κρίσεις Πανικού Α΄μέρος. ε
Μαρίνα Κόντζηλα
Η Μαρίνα Κόντζηλα είναι Ψυχολόγος – Εκπαιδεύτρια Ομάδων Συμβουλευτικής Γονέων. Είναι πτυχιούχος του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών από το 2002 και διαθέτει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Έχει εκπαιδευτεί ως συντονίστρια – εκπαιδεύτρια ομάδων γονέων στον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Σχολών Γονέων.
Έχει ολοκληρώσει πρόγραμμα εκπαίδευσης που αφορά στην πρόληψη του φαινομένου του «εθισμού» των εφήβων από το διαδίκτυο στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στο παρελθόν έχει εργαστεί ως ψυχολόγος στο Κέντρο Παιδοψυχικής υγιεινής του ΙΚΑ, στη δημοτική επιχείρηση Πεντέλης, σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία ως εκπαιδεύτρια ομάδων συμβουλευτικής γονέων, στον Ο.Α.Ε.Δ., σε ψυχιατρικό ξενώνα ενηλίκων και σε κέντρα αποκατάστασης μαθησιακών δυσκολιών.
Έχει υλοποιήσει μια σειρά από ενημερωτικές ομιλίες σε σχολεία, παιδικούς σταθμούς και δήμους στην Αττική. Ασχολείται με τη συγγραφή επιστημονικών άρθρων, τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, διαδικτυακούς ιστότοπους και στην προσωπική της ιστοσελίδα. Έχει εμφανιστεί σε τηλεοπτικές εκπομπές κοινωνικού περιεχομένου.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Κυρία Κόντζηλα, πώς ορίζονται οι «κρίσεις πανικού» και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;
Οι κρίσεις πανικού ανήκουν στις αγχώδεις διαταραχές. Πρόκειται στην ουσία για μια κατάσταση έντονου φόβου ή δυσφορίας, η οποία εκδηλώνεται εντελώς ξαφνικά. Το άτομο δηλαδή που εκδηλώνει μια κρίση πανικού παρουσιάζει αιφνίδια επεισόδια ακραίου φόβου και μη ελεγχόμενου άγχους. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα περίπου το 1-4% του πληθυσμού παθαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του κρίσεις πανικού σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Ο τρόπος εμφάνισης και τα συμπτώματα των κρίσεων δεν είναι πάντα ίδια. Η διάρκεια μιας τέτοιας κρίσης είναι πολύ σύντομη, συνήθως μερικά λεπτά (5-10), από τις πρώτες ενδείξεις έως την κορύφωση. Ωστόσο υπάρχουν και άτομα που αναφέρουν πως τα συμπτώματα της κρίσης πανικού έχουν διάρκεια μιας ώρας. Η κρίση πανικού συνοδεύεται από μια σειρά έντονων και επώδυνων σωματικών και γνωστικών συμπτωμάτων που κάνουν το άτομο να υποφέρει. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που αναφέρονται, είναι ζάλη και τρέμουλο, ταχυκαρδία και φτερουγίσματα, τάση λιποθυμίας, έντονη δύσπνοια, μυϊκή ένταση και σφίξιμο, κράμπες και μούδιασμα σε διάφορα σημεία του σώματος, τσιμπήματα, αίσθημα βάρους και πόνος στο στήθος, ρίγη, ξηροστομία, αίσθημα πνιγμού (λόγω έλλειψης αέρα), πόνος στην κοιλιά, αίσθημα αστάθειας και έλλειψης ισορροπίας, ναυτία και τάση προς έμετο, έντονη εφίδρωση, εξάψεις, δυσκολία κατάποσης, αίσθημα πως το άτομο σβήνει, εξαιτίας όλων των συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν. Το άτομο που βιώνει για πρώτη φορά κρίση πανικού πιστεύει πως παθαίνει έμφραγμα ή εγκεφαλικό ή ακόμη πως «τρελάθηκε». Τα συγκεκριμένα συμπτώματα είναι κατά κάποιο τρόπο αποτέλεσμα της έντονης αντίδρασης του οργανισμού σε ένα στρεσογόνο ερέθισμα που δε μπορεί να ελεγχθεί από το άτομο. Επίσης, εκτός από τα σωματικά συμπτώματα η κρίση πανικού συνοδεύεται συνήθως και από τα ακόλουθα ψυχικά συμπτώματα: υποχόνδρια συμπεριφορά σε σχέση με την υγεία, φόβο του ατόμου πως χάνει ολοκληρωτικά τον έλεγχο και οδηγείται στην παράνοια, φόβο για την απώλεια της ζωής, φόβο πως θα ζει σε μόνιμη βάση με την κρίση πανικού και τα βασανιστικά συμπτώματα που τη συνοδεύουν και πως αυτή η δυσάρεστη και επώδυνη κατάσταση θα επαναλαμβάνεται συνέχεια, αποφυγή των κλειστών χώρων ή χώρων όπου συναθροίζεται πλήθος. Ο συνδυασμός τεσσάρων από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αρκούν για να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι το άτομο υποφέρει από κρίσεις πανικού. Το άτομο που εκδηλώνει κρίσεις πανικού τρομοκρατημένο, σπεύδει πολλές φορές στο νοσοκομείο και αρχίζει να υποβάλλεται σε μια σειρά ιατρικών – διαγνωστικών εξετάσεων (αιματολογικές – βιοχημικές εξετάσεις, καρδιογράφημα, τομογραφίες, εγκεφαλογράφημα κ.λπ.), πιστεύοντας και υποστηρίζοντας ακράδαντα πως πάσχει από κάτι παθολογικό και απειλείται η ζωή του. Αφού ολοκληρωθούν όλες οι απαιτούμενες ιατρικές εξετάσεις και οι γιατροί διαβεβαιώσουν το άτομο πως δεν πάσχει από κάποια σωματική ασθένεια, οι ισχυρές αμφιβολίες παραμένουν και συνήθως αυξάνονται. Το άτομο καθώς συνεχίζει να ταλαιπωρείται από τα έντονα συμπτώματα της κρίσης πανικού, αρχίζει να ανησυχεί ολοένα και περισσότερο και να πιστεύει πως νοσεί από κάτι πολύ σοβαρό, η αγωνία του κορυφώνεται και συνεχίζει να επισκέπτεται διάφορους γιατρούς και να κρέμεται από τα χείλη τους για να ακούσει κάποιο διαγνωστικό πόρισμα. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος αρνητικών σκέψεων και φόβου.
Όσον αφορά στην αντιμετώπιση, ιδιαίτερα αποτελεσματική είναι η ψυχοθεραπεία και σε κάποιες περιπτώσεις ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοθεραπεία. Η προσέγγιση που συνήθως προτείνουμε ψυχοθεραπευτικά είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική. Οι τεχνικές χαλάρωσης, οι ασκήσεις ελέγχου της αναπνοής (αργές και βαθιές αναπνοές), ένα ζεστό χαλαρωτικό μπάνιο, το περπάτημα και η σωματική άσκηση, η γιόγκα, το μασάζ, είναι δυνατό να αποβούν βοηθητικά συμπληρωματικά με την ψυχοθεραπεία στις κρίσεις πανικού.
Έχει αυξηθεί, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής και ποιοι είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες που οδηγούν σε αυτό;
Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι κρίσεις πανικού αποτελούν τη «μάστιγα» της σύγχρονης εποχής. Και αυτό γιατί σήμερα έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού. Στο γραφείο μου προσέρχονται καθημερινά πολλοί άνθρωποι που ταλαιπωρούνται από τα συμπτώματα της συγκεκριμένης διαταραχής. Θα έλεγα μάλιστα πως με βάση την κλινική μου εμπειρία, τα περισσότερα περιστατικά που βλέπω πλέον είναι περιπτώσεις ανθρώπων που βιώνουν κρίσεις πανικού. Και αυτό φυσικά οφείλεται κυρίως στις δυσμενείς οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, που βιώνουμε στη σύγχρονη εποχή και που μας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και στην ανασφάλεια, την αγωνία και την αβεβαιότητα για το τι θα συμβεί στο μέλλον.
Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλουν στην εκδήλωση κρίσεων πανικού είναι οι ακόλουθοι: σημαντικά γεγονότα, κυρίως δυσάρεστα αλλά και ευχάριστα που προκαλούν αλλαγές στις συνήθειες, στον τρόπο ζωής και στο πώς βλέπουμε και ερμηνεύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό μέσα σε αυτά (π.χ. γάμος, απώλεια αγαπημένων προσώπων, σοβαρή ασθένεια, αλλαγή επαγγελματικού περιβάλλοντος, μετακόμιση σε άλλη πόλη ή χώρα), συνδυασμός πιεστικών καταστάσεων και στρεσογόνων γεγονότων που ανακύπτουν στην πορεία της ζωής και πυροδοτούν έντονο άγχος, όπως η ανεργία, τα οικονομικά προβλήματα και αδιέξοδα, η ένταση, η πίεση, το αρνητικό κλίμα και το στρες στο επαγγελματικό περιβάλλον, οι αποτυχίες στον επαγγελματικό τομέα, η γέννηση ενός παιδιού, η κρίση στο γάμο και το διαζύγιο, τραυματικά γεγονότα (π.χ. σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση), σοβαρά προβλήματα υγείας στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον, συχνές συγκρούσεις με σημαντικά πρόσωπα της ζωής μας. Άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωση κρίσεων πανικού είναι η κληρονομική προδιάθεση, η κατάθλιψη, το κάπνισμα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, η υπέρμετρη κατανάλωση καφεΐνης, η υπέρταση, τα βιώματα της παιδικής ηλικίας, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ιδιοσυγκρασία ενός ατόμου (το βιολογικό υπόβαθρο της συμπεριφοράς), ο βαθμός ψυχικής ανθεκτικότητας και οι στρατηγικές που έχει αναπτύξει ένα άτομο για την αντιμετώπιση επώδυνων και δύσκολων καταστάσεων, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και ορισμένα νευρολογικά νοσήματα.
Ποιες είναι οι «κρίσιμες» ηλικίες κατά τις οποίες μπορεί ένα άτομο να έρθει αντιμέτωπο με κρίση πανικού;
Η κρίση πανικού μπορεί να εκδηλωθεί σε εφήβους, ενήλικους, σε άτομα που διανύουν την τρίτη ηλικία και σπανιότερα σε παιδιά. Η διαταραχή πανικού εκδηλώνεται περίπου στο 5% των εφήβων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, παιδιά των οποίων οι γονείς εκδήλωναν κρίσεις πανικού, έχουν οκτώ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν τη συγκεκριμένη διαταραχή. Με βάση ερευνητικά και στατιστικά δεδομένα, οι πιο «κρίσιμες» ηλικίες είναι 20 – 40 ετών.
Εντοπίζονται διαφοροποιήσεις, ως προς την ηλικία και ως προς το φύλο;
Εντοπίζονται κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς την ηλικία και ως προς το φύλο. Συγκεκριμένα έχει αποδειχθεί πως η κρίση πανικού εκδηλώνεται συχνότερα στις ηλικίες 22-35 ετών. Ένας στους 20 περίπου ενήλικους εκδηλώνει κρίσεις πανικού. Επίσης, στις γυναίκες η διαταραχή είναι 2 έως 3 φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες. Πόσο συχνές μπορεί να είναι οι κρίσεις πανικού, είναι κάτι που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Κάποιοι μπορεί να βιώνουν πολλές κρίσεις στη διάρκεια μιας ημέρας, άλλοι να αναφέρουν 1 ή 2 κρίσεις πανικού μέσα σε ένα ή δύο μήνες.
Η ένταση των κρίσεων πανικού, αλλά και η θεραπεία που ακολουθείται διαφοροποιούνται μεταξύ ανηλίκων-ενηλίκων;
Η ένταση των κρίσεων πανικού, αλλά και η θεραπευτική προσέγγιση διαφοροποιούνται μεταξύ ανηλίκων – ενηλίκων. Αρκετά παιδιά και έφηβοι εκδηλώνουν μια κρίση πανικού, η οποία δεν απαιτεί συνήθως παραπομπή σε ψυχίατρο. Μια κρίση πανικού έχει διαφορετικά συμπτώματα σε παιδιά, σε εφήβους και σε ενήλικους. Τα παιδιά συνήθως εμφανίζονται ξαφνικά πολύ φοβισμένα και αγχωμένα, δεν είναι όμως σε θέση να περιγράψουν και να εκφράσουν ακριβώς τι βίωσαν. Τα παιδιά δίνουν κυρίως έμφαση στα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύουν μια κρίση πανικού. Έχουν μεγάλη δυσκολία σε σύγκριση με τους ενήλικους να κατανοήσουν τους λόγους και τους παράγοντες που τους προκάλεσαν μια κρίση πανικού. Ένας έφηβος είναι σε θέση να αναφέρει αυτό που βίωσε μετά από μια κρίση πανικού με περισσότερες λεπτομέρειες. Τα παιδιά εκφράζονται με μεγαλύτερη άνεση στο σπίτι, όσον αφορά στα συμπτώματα που βιώνουν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον. Τα παιδιά επίσης φοβούνται πολύ πως αυτή η δύσκολη κατάσταση που βίωσαν θα επαναληφθεί πολύ σύντομα και νιώθουν πως δεν υπάρχει λύση στο πρόβλημά τους. Αυτή η σκέψη βέβαια είναι παρόμοια και στους ενήλικους, απλώς βιώνεται με διαφορετική ένταση. Ένα παιδί που εκδηλώνει τη συγκεκριμένη διαταραχή συνήθως εμφανίζει τις ακόλουθες, μη λειτουργικές συμπεριφορές στο σπίτι και στο σχολείο: αποφεύγει χώρους όπου συγκεντρώνονται πολλά παιδιά, επιλέγει την κοινωνική απομόνωση και αποφεύγει τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, εμφανίζει έντονη θλίψη, έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάνει μια σειρά από αρνητικές σκέψεις, προσπαθεί να κουκουλώσει τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού, όταν αυτή εμφανίζεται στο σχολικό περιβάλλον, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, ανησυχεί διαρκώς και βρίσκεται σε υπερένταση, δεν έχει διάθεση να παίξει με συνομήλικα παιδιά, αρνείται να πάει στο σχολείο. Εάν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί παρατηρήσουν παρόμοια συμπτώματα σε κάποιο παιδί, είναι πολύ σημαντικό και απαραίτητο να αναζητήσουν αμέσως βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας. Απαραίτητη κρίνεται κατά τη θεραπευτική αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού στα παιδιά η ομαλή συνεργασία μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών και ειδικών ψυχικής υγείας. Ο ειδικός ψυχικής υγείας που θα αναλάβει το παιδί με τη συγκεκριμένη διαταραχή, εκτός από την ατομική ψυχοθεραπεία, είναι πολύ πιθανό να προτείνει και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να συμμετάσχουν σε κάποιες συνεδρίες. Όσο πιο έγκαιρα εντοπιστούν τα μη λειτουργικά και ανησυχητικά σημάδια στη συμπεριφορά ενός παιδιού από το περιβάλλον του, τόσο πιο σύντομα θα επανέλθει το παιδί σε φυσιολογικούς για τη ζωή του ρυθμούς και θα σταματήσει να είναι εγκλωβισμένο και περιορισμένο λόγω της φύσης και των συμπτωμάτων της συγκεκριμένης διαταραχής.
Θα μπορούσαμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ, στα βασικά σημεία του ασφαλώς, των ατόμων που έρχονται αντιμέτωποι με τις κρίσεις πανικού, ως προς φύλο, ηλικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κ.λπ.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως μια κρίση πανικού εκδηλώνεται πολύ πιο συχνά σε γυναίκες, που διανύουν την ηλικία 25 – 35 ετών, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι ανασφαλείς, έχουν αυξημένο άγχος που δεν μπορούν να το διαχειριστούν, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, έχουν χαμηλό βαθμό ψυχικής ανθεκτικότητας απέναντι σε δύσκολες καταστάσεις, δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, απογοητεύονται εύκολα από μια αποτυχία, προσπαθούν να έχουν σε όλες τις καταστάσεις τον έλεγχο, δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν έντονες αλλαγές, τρομάζουν με την ανάληψη ευθυνών, είτε αυτές έχουν να κάνουν με την οικογενειακή, είτε με την επαγγελματική τους ζωή, δεν αντέχουν την απόρριψη, θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους και έχουν συνήθως υπέρμετρες απαιτήσεις και προσδοκίες από τους γύρω τους, φοβούνται πολύ τη μοναξιά, έχουν μια εμμονή με θέματα που σχετίζονται με την υγεία, ανησυχούν υπερβολικά μήπως πάθουν κάτι οι ίδιες ή τα αγαπημένα τους πρόσωπα, αποφεύγουν τους κλειστούς χώρους ή τους χώρους όπου συγκεντρώνεται πολύς κόσμος, έχουν βιώσει δύσκολα παιδικά χρόνια, έχουν υποστεί κάποιο τραυματικό γεγονός (βία, κακοποίηση), κάνουν συχνά αρνητικές και απαισιόδοξες σκέψεις, εμφανίζουν δυσκολίες συγκέντρωσης, δε μπορούν να διαχειριστούν μια σύγκρουση αποτελεσματικά, έχουν απωθημένα από τη ζωή τους. Να τονίσω φυσικά πως δεν είναι απαραίτητο πως μια γυναίκα που έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα εκδηλώσει οπωσδήποτε κρίση πανικού. Τα ανέφερα καθαρά επηρεασμένη από την εμπειρία μου ως ειδικός ψυχικής υγείας, που έχω αντιμετωπίσει πολλά περιστατικά ανθρώπων οι οποίοι βιώνουν κρίσεις πανικού.
Ένα άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού μπορεί να θεραπευτεί πλήρως;
Ένα άτομο που εκδηλώνει κρίσεις πανικού μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, αρκεί να απευθυνθεί έγκαιρα σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, να θέλει πραγματικά να βοηθήσει τον εαυτό του, να ξεκινήσει άμεσα ψυχοθεραπεία με τον ειδικό της επιλογής του, να τον εμπιστεύεται, να αποδεχθεί και να κατανοήσει τι ακριβώς είναι αυτό που του συμβαίνει και από πού πηγάζει, να είναι πρόθυμος να εφαρμόσει τις τεχνικές που θα του προτείνει ο ψυχολόγος και να τηρήσει τη σταθερότητα των θεραπευτικών συνεδριών. Υπάρχουν δυστυχώς άνθρωποι που μόλις νιώσουν καλύτερα εγκαταλείπουν τη θεραπεία ή αραιώνουν από μόνοι τους τις συνεδρίες και μετά από σύντομο χρονικό διάστημα επανέρχονται και υποστηρίζουν πως βασανίζονται από κρίσεις πανικού και πάλι. Επίσης, εάν κάποιος χρειάζεται παράλληλα φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να είναι δεκτικός και να τη λάβει.
Εάν δεν αντιμετωπιστούν οι κρίσεις πανικού, δύναται να αποβούν επικίνδυνες για το άτομο ή και για τον περίγυρό του;
Οι επανειλημμένες κρίσεις πανικού δρουν αρνητικά σε όλες τις πτυχές της ζωής του ατόμου (προσωπική και επαγγελματική ζωή) και επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργικότητα και την καθημερινότητα των ανθρώπων που τις βιώνουν. Το άτομο που εκδηλώνει κρίσεις πανικού περιορίζει σημαντικά τη ζωή του, δυσκολεύεται να αντλήσει ικανοποίηση από δραστηριότητες ψυχαγωγίας, γιατί αποφεύγει συστηματικά ορισμένες κινήσεις και συμπεριφορές που σχετίζονται με την κρίση πανικού (π.χ. εάν έπαθε την κρίση πανικού στον κινηματογράφο, δεν θα ξαναπάει), έρχεται σε σύγκρουση με άτομα του περιβάλλοντός του που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τι του συμβαίνει και τι είναι αυτό που αντιμετωπίζει. Πολλές φορές καταλήγει βέβαια ένα άτομο στο νοσοκομείο, λόγω της αυξημένης έντασης των συμπτωμάτων που βιώνει. Οι κρίσεις πανικού δεν είναι επικίνδυνες υπό την έννοια πως απειλούν τη ζωή ενός ατόμου, ωστόσο απαιτούν την παρέμβαση ειδικού, για να ανακουφιστεί, όσο πιο άμεσα γίνεται από τα επώδυνα συμπτώματα, τόσο το ίδιο το άτομο, όσο και ο περίγυρός του που ανησυχεί για την κατάστασή του και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η ρουτίνα του.
Τι πρέπει να γνωρίζουν και πώς να αντιδράσουν η οικογένεια και οι φίλοι, ώστε να βοηθήσουν το άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού;
Η οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον του ατόμου που βιώνει τις κρίσεις πανικού, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει τι είναι καταρχάς μια κρίση πανικού, με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται, να παρατηρεί προσεκτικά τη συμπεριφορά του ατόμου που εμφανίζει τη συγκεκριμένη διαταραχή και εάν αντιληφθεί έντονα σωματικά συμπτώματα να τον παροτρύνει να απευθυνθεί έγκαιρα στον κατάλληλο ειδικό ψυχικής υγείας. Επίσης, να δείχνει ψυχραιμία στη διάρκεια εκδήλωσης μιας κρίσης πανικού, να βοηθά τον άνθρωπό του να εφαρμόζει τεχνικές χαλάρωσης, να έχει υπομονή, να του κάνει μασάζ στο κεφάλι, να του προτείνει να πάνε για περπάτημα ή μια βόλτα για να αποφορτιστεί (εφόσον είναι σε θέση), να τον ενθαρρύνει να εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα, να τον επιβραβεύει για τα επιτεύγματα και τις προσπάθειές του, να του ενδυναμώνει την αυτοεκτίμηση, να του υπενθυμίζει πως είναι δίπλα του και τον στηρίζει, να μην απαξιώνει ή υποτιμά τη σοβαρότητα της κατάστασης, να τον καθησυχάζει, να του δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας και σιγουριάς, να είναι πρόθυμο να συνεργαστεί με τους ειδικούς ψυχικής υγείας, για όσο διάστημα χρειαστεί.
Πιστεύετε, κυρία Κόντζηλα, ότι στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια πρέπει να υπάρξει ενημέρωση για το σοβαρό αυτό θέμα;
Πιστεύω πως είναι απαραίτητο και πολύ σημαντικό να υπάρχουν οι κατάλληλοι ειδικοί ψυχικής υγείας, σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τόσο στα σχολεία, όσο και στα Πανεπιστήμια, οι οποίοι θα ενημερώνουν, θα ευαισθητοποιούν όλη την εκπαιδευτική κοινότητα σχετικά με ένα τόσο φλέγον θέμα και παράλληλα θα παρεμβαίνουν και θα παράσχουν θεραπευτική βοήθεια σε όποιον το έχει ανάγκη. Δηλαδή θα λειτουργούν τόσο σε επίπεδο πρόληψης, όσο και σε επίπεδο αντιμετώπισης, όποτε και όπου χρειάζεται. Παράλληλα θα παρέχουν εποπτεία σε εκπαιδευτικούς για το πώς πρέπει να χειρίζονται αντίστοιχα περιστατικά.
Όσον αφορά τον επαγγελματικό χώρο, πρέπει να υπάρξει μια αντίστοιχη ενημέρωση, ώστε να βοηθηθούν άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με κρίσεις πανικού αλλά μπορεί να είναι εξαιρετικά ικανά στη δουλειά τους;
Θεωρώ πως σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους θα ήταν καλό να υπάρχει συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας, οι οποίοι θα ενημερώνουν και θα υποστηρίζουν, τόσο τους εργοδότες, όσο και τους εργαζόμενους σχετικά με τις κρίσεις πανικού. Ειδικά, στη σύγχρονη εποχή που έχουν αυξηθεί τα ποσοστά των ανθρώπων που βιώνουν κρίσεις πανικού , οι εργασιακές συνθήκες είναι εξαιρετικά πιεστικές και απαιτητικές, τα ωράρια εργασίας είναι εξαντλητικά, οι εργοδότες είναι πολύ χειριστικοί και υπάρχει ακραίος ανταγωνισμός και ραγδαία αύξηση της ανεργίας.
Οι κρίσεις πανικού, τελικά, τι αποκαλύπτουν για την ψυχοσύνθεση του ατόμου;
Θα λέγαμε μεταφορικά πως οι κρίσεις πανικού είναι η πύλη μέσα από την οποία προσπαθούν απεγνωσμένα να αποδράσουν τραυματικά βιώματα, αρνητικά συναισθήματα, κακές σκέψεις, ανεκπλήρωτα όνειρα, προσδοκίες, επιθυμίες και στόχοι, απωθημένα, φόβοι και εσωτερικές συγκρούσεις. Όλα αυτά ήταν για πολύ καιρό εγκλωβισμένα μέσα στο σεντούκι της λήθης και ξαφνικά αναδύονται στην επιφάνεια με τη μορφή επώδυνων και βασανιστικών σωματικών συμπτωμάτων που ταλαιπωρούν το άτομο που τα βιώνει. Ο πανικός δηλαδή κατά κάποιο τρόπο εκπέμπει ένα σήμα sos στο άτομο, χτυπά ένα καμπανάκι κινδύνου και λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο σαν μηχανισμός υπενθύμισης πως τα προβλήματα και τα αδιέξοδα υπάρχουν, είναι ενεργά και περιμένουν να λυθούν. Έτσι οι κρίσεις πανικού προσπαθούν να κινητοποιήσουν, να ωθήσουν, να ενεργοποιήσουν ένα άτομο να αναλάβει δράση. Η ψυχοσύνθεση του ατόμου που βιώνει κρίσεις πανικού θα λέγαμε πως είναι πολύ εύθραυστη, ευάλωτη, ευαίσθητη και το συγκεκριμένο άτομο αδυνατεί να διαχειριστεί κάποιες καταστάσεις και να μπορέσει να αντιμετωπίσει τους φόβους και το υπέρμετρο άγχος του.
Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα στα άτομα που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού;
Θα ήθελα να πω σε όλους τους ανθρώπους που βιώνουν κρίσεις πανικού πως υπάρχει θεραπεία. Μπορούν να λυτρωθούν, να απελευθερωθούν από αυτό το βασανιστήριο, το μαρτύριο, όπως το περιγράφουν χαρακτηριστικά, αρκεί να τολμήσουν να λάβουν βοήθεια από έναν ειδικό. Μέσα από την ψυχοθεραπεία, θα βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους, θα διευκολύνουν την καθημερινότητά τους, θα πιστέψουν περισσότερο στον εαυτό τους και στις δυνάμεις τους, θα εκπαιδευτούν σε ειδικές τεχνικές χαλάρωσης, θα μάθουν να διαχειρίζονται το μη λειτουργικό και υπέρμετρο άγχος τους, να αντιμετωπίζουν τις φοβίες τους, να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, να ερμηνεύουν με λογικό τρόπο οτιδήποτε τους συμβαίνει. Η λύση άλλωστε για όλα τα προβλήματα που μας ταλαιπωρούν και μας δυσκολεύουν στη ζωή βρίσκεται μέσα μας. Και οι δικοί τους άνθρωποι να σταθούν δίπλα τους, να τους αγκαλιάσουν, να τους στηρίξουν, να τους κατανοήσουν και να τους βοηθήσουν να ολοκληρώσουν αυτή τη διαδρομή.
Κυρία Κόντζηλα, σας ευχαριστώ θερμά για την επιστημονική σας συμβολή σε ένα θέμα που αφορά πολλούς ανθρώπους σε μια κοινωνία που «τρέχει» με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
Σας ευχαριστώ θερμά για τη συνεργασία.
postmodern.gr
_
εφήβων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, παιδιά των οποίων οι γονείς εκδήλωναν κρίσεις πανικού, έχουν οκτώ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν τη συγκεκριμένη διαταραχή. Με βάση ερευνητικά και στατιστικά δεδομένα, οι πιο «κρίσιμες» ηλικίες είναι 20 – 40 ετών».
Η Ψυχολόγος – Εκπαιδεύτρια Ομάδων Συμβουλευτικής Γονέων, κ. Μαρίνα Κόντζηλα, με την οποία παρουσιάσαμε τον Δεκέμβριο του 2018 το θέμα στο pm Γιορτές και Συναισθήματα – Μια ψυχολογική προσέγγιση, αναλύει το σοβαρό ζήτημα των κρίσεων πανικού, στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μου παραχώρησε. Μπορείτε να διαβάσετε το Α’ΜΕΡΟΣ του θέματος ΕΔΩ: Κρίσεις Πανικού Α΄μέρος. ε
Μαρίνα Κόντζηλα
Η Μαρίνα Κόντζηλα είναι Ψυχολόγος – Εκπαιδεύτρια Ομάδων Συμβουλευτικής Γονέων. Είναι πτυχιούχος του τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών από το 2002 και διαθέτει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος. Έχει εκπαιδευτεί ως συντονίστρια – εκπαιδεύτρια ομάδων γονέων στον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Σχολών Γονέων.
Έχει ολοκληρώσει πρόγραμμα εκπαίδευσης που αφορά στην πρόληψη του φαινομένου του «εθισμού» των εφήβων από το διαδίκτυο στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στο παρελθόν έχει εργαστεί ως ψυχολόγος στο Κέντρο Παιδοψυχικής υγιεινής του ΙΚΑ, στη δημοτική επιχείρηση Πεντέλης, σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία ως εκπαιδεύτρια ομάδων συμβουλευτικής γονέων, στον Ο.Α.Ε.Δ., σε ψυχιατρικό ξενώνα ενηλίκων και σε κέντρα αποκατάστασης μαθησιακών δυσκολιών.
Έχει υλοποιήσει μια σειρά από ενημερωτικές ομιλίες σε σχολεία, παιδικούς σταθμούς και δήμους στην Αττική. Ασχολείται με τη συγγραφή επιστημονικών άρθρων, τα οποία έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, διαδικτυακούς ιστότοπους και στην προσωπική της ιστοσελίδα. Έχει εμφανιστεί σε τηλεοπτικές εκπομπές κοινωνικού περιεχομένου.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Κυρία Κόντζηλα, πώς ορίζονται οι «κρίσεις πανικού» και πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν;
Οι κρίσεις πανικού ανήκουν στις αγχώδεις διαταραχές. Πρόκειται στην ουσία για μια κατάσταση έντονου φόβου ή δυσφορίας, η οποία εκδηλώνεται εντελώς ξαφνικά. Το άτομο δηλαδή που εκδηλώνει μια κρίση πανικού παρουσιάζει αιφνίδια επεισόδια ακραίου φόβου και μη ελεγχόμενου άγχους. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα περίπου το 1-4% του πληθυσμού παθαίνει κάποια στιγμή στη ζωή του κρίσεις πανικού σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα. Ο τρόπος εμφάνισης και τα συμπτώματα των κρίσεων δεν είναι πάντα ίδια. Η διάρκεια μιας τέτοιας κρίσης είναι πολύ σύντομη, συνήθως μερικά λεπτά (5-10), από τις πρώτες ενδείξεις έως την κορύφωση. Ωστόσο υπάρχουν και άτομα που αναφέρουν πως τα συμπτώματα της κρίσης πανικού έχουν διάρκεια μιας ώρας. Η κρίση πανικού συνοδεύεται από μια σειρά έντονων και επώδυνων σωματικών και γνωστικών συμπτωμάτων που κάνουν το άτομο να υποφέρει. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που αναφέρονται, είναι ζάλη και τρέμουλο, ταχυκαρδία και φτερουγίσματα, τάση λιποθυμίας, έντονη δύσπνοια, μυϊκή ένταση και σφίξιμο, κράμπες και μούδιασμα σε διάφορα σημεία του σώματος, τσιμπήματα, αίσθημα βάρους και πόνος στο στήθος, ρίγη, ξηροστομία, αίσθημα πνιγμού (λόγω έλλειψης αέρα), πόνος στην κοιλιά, αίσθημα αστάθειας και έλλειψης ισορροπίας, ναυτία και τάση προς έμετο, έντονη εφίδρωση, εξάψεις, δυσκολία κατάποσης, αίσθημα πως το άτομο σβήνει, εξαιτίας όλων των συμπτωμάτων που προαναφέρθηκαν. Το άτομο που βιώνει για πρώτη φορά κρίση πανικού πιστεύει πως παθαίνει έμφραγμα ή εγκεφαλικό ή ακόμη πως «τρελάθηκε». Τα συγκεκριμένα συμπτώματα είναι κατά κάποιο τρόπο αποτέλεσμα της έντονης αντίδρασης του οργανισμού σε ένα στρεσογόνο ερέθισμα που δε μπορεί να ελεγχθεί από το άτομο. Επίσης, εκτός από τα σωματικά συμπτώματα η κρίση πανικού συνοδεύεται συνήθως και από τα ακόλουθα ψυχικά συμπτώματα: υποχόνδρια συμπεριφορά σε σχέση με την υγεία, φόβο του ατόμου πως χάνει ολοκληρωτικά τον έλεγχο και οδηγείται στην παράνοια, φόβο για την απώλεια της ζωής, φόβο πως θα ζει σε μόνιμη βάση με την κρίση πανικού και τα βασανιστικά συμπτώματα που τη συνοδεύουν και πως αυτή η δυσάρεστη και επώδυνη κατάσταση θα επαναλαμβάνεται συνέχεια, αποφυγή των κλειστών χώρων ή χώρων όπου συναθροίζεται πλήθος. Ο συνδυασμός τεσσάρων από τα συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αρκούν για να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι το άτομο υποφέρει από κρίσεις πανικού. Το άτομο που εκδηλώνει κρίσεις πανικού τρομοκρατημένο, σπεύδει πολλές φορές στο νοσοκομείο και αρχίζει να υποβάλλεται σε μια σειρά ιατρικών – διαγνωστικών εξετάσεων (αιματολογικές – βιοχημικές εξετάσεις, καρδιογράφημα, τομογραφίες, εγκεφαλογράφημα κ.λπ.), πιστεύοντας και υποστηρίζοντας ακράδαντα πως πάσχει από κάτι παθολογικό και απειλείται η ζωή του. Αφού ολοκληρωθούν όλες οι απαιτούμενες ιατρικές εξετάσεις και οι γιατροί διαβεβαιώσουν το άτομο πως δεν πάσχει από κάποια σωματική ασθένεια, οι ισχυρές αμφιβολίες παραμένουν και συνήθως αυξάνονται. Το άτομο καθώς συνεχίζει να ταλαιπωρείται από τα έντονα συμπτώματα της κρίσης πανικού, αρχίζει να ανησυχεί ολοένα και περισσότερο και να πιστεύει πως νοσεί από κάτι πολύ σοβαρό, η αγωνία του κορυφώνεται και συνεχίζει να επισκέπτεται διάφορους γιατρούς και να κρέμεται από τα χείλη τους για να ακούσει κάποιο διαγνωστικό πόρισμα. Έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος αρνητικών σκέψεων και φόβου.
Όσον αφορά στην αντιμετώπιση, ιδιαίτερα αποτελεσματική είναι η ψυχοθεραπεία και σε κάποιες περιπτώσεις ο συνδυασμός φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοθεραπεία. Η προσέγγιση που συνήθως προτείνουμε ψυχοθεραπευτικά είναι η Γνωσιακή Συμπεριφορική. Οι τεχνικές χαλάρωσης, οι ασκήσεις ελέγχου της αναπνοής (αργές και βαθιές αναπνοές), ένα ζεστό χαλαρωτικό μπάνιο, το περπάτημα και η σωματική άσκηση, η γιόγκα, το μασάζ, είναι δυνατό να αποβούν βοηθητικά συμπληρωματικά με την ψυχοθεραπεία στις κρίσεις πανικού.
Έχει αυξηθεί, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού στο πλαίσιο της σύγχρονης εποχής και ποιοι είναι οι επιβαρυντικοί παράγοντες που οδηγούν σε αυτό;
Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι κρίσεις πανικού αποτελούν τη «μάστιγα» της σύγχρονης εποχής. Και αυτό γιατί σήμερα έχει αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό ο αριθμός των ατόμων που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού. Στο γραφείο μου προσέρχονται καθημερινά πολλοί άνθρωποι που ταλαιπωρούνται από τα συμπτώματα της συγκεκριμένης διαταραχής. Θα έλεγα μάλιστα πως με βάση την κλινική μου εμπειρία, τα περισσότερα περιστατικά που βλέπω πλέον είναι περιπτώσεις ανθρώπων που βιώνουν κρίσεις πανικού. Και αυτό φυσικά οφείλεται κυρίως στις δυσμενείς οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, που βιώνουμε στη σύγχρονη εποχή και που μας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό και στην ανασφάλεια, την αγωνία και την αβεβαιότητα για το τι θα συμβεί στο μέλλον.
Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλουν στην εκδήλωση κρίσεων πανικού είναι οι ακόλουθοι: σημαντικά γεγονότα, κυρίως δυσάρεστα αλλά και ευχάριστα που προκαλούν αλλαγές στις συνήθειες, στον τρόπο ζωής και στο πώς βλέπουμε και ερμηνεύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό μέσα σε αυτά (π.χ. γάμος, απώλεια αγαπημένων προσώπων, σοβαρή ασθένεια, αλλαγή επαγγελματικού περιβάλλοντος, μετακόμιση σε άλλη πόλη ή χώρα), συνδυασμός πιεστικών καταστάσεων και στρεσογόνων γεγονότων που ανακύπτουν στην πορεία της ζωής και πυροδοτούν έντονο άγχος, όπως η ανεργία, τα οικονομικά προβλήματα και αδιέξοδα, η ένταση, η πίεση, το αρνητικό κλίμα και το στρες στο επαγγελματικό περιβάλλον, οι αποτυχίες στον επαγγελματικό τομέα, η γέννηση ενός παιδιού, η κρίση στο γάμο και το διαζύγιο, τραυματικά γεγονότα (π.χ. σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση), σοβαρά προβλήματα υγείας στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον, συχνές συγκρούσεις με σημαντικά πρόσωπα της ζωής μας. Άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες που οδηγούν στην εκδήλωση κρίσεων πανικού είναι η κληρονομική προδιάθεση, η κατάθλιψη, το κάπνισμα, η χρήση ναρκωτικών ουσιών, η υπέρμετρη κατανάλωση καφεΐνης, η υπέρταση, τα βιώματα της παιδικής ηλικίας, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η ιδιοσυγκρασία ενός ατόμου (το βιολογικό υπόβαθρο της συμπεριφοράς), ο βαθμός ψυχικής ανθεκτικότητας και οι στρατηγικές που έχει αναπτύξει ένα άτομο για την αντιμετώπιση επώδυνων και δύσκολων καταστάσεων, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και ορισμένα νευρολογικά νοσήματα.
Ποιες είναι οι «κρίσιμες» ηλικίες κατά τις οποίες μπορεί ένα άτομο να έρθει αντιμέτωπο με κρίση πανικού;
Η κρίση πανικού μπορεί να εκδηλωθεί σε εφήβους, ενήλικους, σε άτομα που διανύουν την τρίτη ηλικία και σπανιότερα σε παιδιά. Η διαταραχή πανικού εκδηλώνεται περίπου στο 5% των εφήβων. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, παιδιά των οποίων οι γονείς εκδήλωναν κρίσεις πανικού, έχουν οκτώ φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν τη συγκεκριμένη διαταραχή. Με βάση ερευνητικά και στατιστικά δεδομένα, οι πιο «κρίσιμες» ηλικίες είναι 20 – 40 ετών.
Εντοπίζονται διαφοροποιήσεις, ως προς την ηλικία και ως προς το φύλο;
Εντοπίζονται κάποιες διαφοροποιήσεις ως προς την ηλικία και ως προς το φύλο. Συγκεκριμένα έχει αποδειχθεί πως η κρίση πανικού εκδηλώνεται συχνότερα στις ηλικίες 22-35 ετών. Ένας στους 20 περίπου ενήλικους εκδηλώνει κρίσεις πανικού. Επίσης, στις γυναίκες η διαταραχή είναι 2 έως 3 φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες. Πόσο συχνές μπορεί να είναι οι κρίσεις πανικού, είναι κάτι που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Κάποιοι μπορεί να βιώνουν πολλές κρίσεις στη διάρκεια μιας ημέρας, άλλοι να αναφέρουν 1 ή 2 κρίσεις πανικού μέσα σε ένα ή δύο μήνες.
Η ένταση των κρίσεων πανικού, αλλά και η θεραπεία που ακολουθείται διαφοροποιούνται μεταξύ ανηλίκων-ενηλίκων;
Η ένταση των κρίσεων πανικού, αλλά και η θεραπευτική προσέγγιση διαφοροποιούνται μεταξύ ανηλίκων – ενηλίκων. Αρκετά παιδιά και έφηβοι εκδηλώνουν μια κρίση πανικού, η οποία δεν απαιτεί συνήθως παραπομπή σε ψυχίατρο. Μια κρίση πανικού έχει διαφορετικά συμπτώματα σε παιδιά, σε εφήβους και σε ενήλικους. Τα παιδιά συνήθως εμφανίζονται ξαφνικά πολύ φοβισμένα και αγχωμένα, δεν είναι όμως σε θέση να περιγράψουν και να εκφράσουν ακριβώς τι βίωσαν. Τα παιδιά δίνουν κυρίως έμφαση στα σωματικά συμπτώματα που συνοδεύουν μια κρίση πανικού. Έχουν μεγάλη δυσκολία σε σύγκριση με τους ενήλικους να κατανοήσουν τους λόγους και τους παράγοντες που τους προκάλεσαν μια κρίση πανικού. Ένας έφηβος είναι σε θέση να αναφέρει αυτό που βίωσε μετά από μια κρίση πανικού με περισσότερες λεπτομέρειες. Τα παιδιά εκφράζονται με μεγαλύτερη άνεση στο σπίτι, όσον αφορά στα συμπτώματα που βιώνουν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον. Τα παιδιά επίσης φοβούνται πολύ πως αυτή η δύσκολη κατάσταση που βίωσαν θα επαναληφθεί πολύ σύντομα και νιώθουν πως δεν υπάρχει λύση στο πρόβλημά τους. Αυτή η σκέψη βέβαια είναι παρόμοια και στους ενήλικους, απλώς βιώνεται με διαφορετική ένταση. Ένα παιδί που εκδηλώνει τη συγκεκριμένη διαταραχή συνήθως εμφανίζει τις ακόλουθες, μη λειτουργικές συμπεριφορές στο σπίτι και στο σχολείο: αποφεύγει χώρους όπου συγκεντρώνονται πολλά παιδιά, επιλέγει την κοινωνική απομόνωση και αποφεύγει τη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, εμφανίζει έντονη θλίψη, έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, κάνει μια σειρά από αρνητικές σκέψεις, προσπαθεί να κουκουλώσει τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού, όταν αυτή εμφανίζεται στο σχολικό περιβάλλον, δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί, ανησυχεί διαρκώς και βρίσκεται σε υπερένταση, δεν έχει διάθεση να παίξει με συνομήλικα παιδιά, αρνείται να πάει στο σχολείο. Εάν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί παρατηρήσουν παρόμοια συμπτώματα σε κάποιο παιδί, είναι πολύ σημαντικό και απαραίτητο να αναζητήσουν αμέσως βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας. Απαραίτητη κρίνεται κατά τη θεραπευτική αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού στα παιδιά η ομαλή συνεργασία μεταξύ γονέων, εκπαιδευτικών και ειδικών ψυχικής υγείας. Ο ειδικός ψυχικής υγείας που θα αναλάβει το παιδί με τη συγκεκριμένη διαταραχή, εκτός από την ατομική ψυχοθεραπεία, είναι πολύ πιθανό να προτείνει και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας να συμμετάσχουν σε κάποιες συνεδρίες. Όσο πιο έγκαιρα εντοπιστούν τα μη λειτουργικά και ανησυχητικά σημάδια στη συμπεριφορά ενός παιδιού από το περιβάλλον του, τόσο πιο σύντομα θα επανέλθει το παιδί σε φυσιολογικούς για τη ζωή του ρυθμούς και θα σταματήσει να είναι εγκλωβισμένο και περιορισμένο λόγω της φύσης και των συμπτωμάτων της συγκεκριμένης διαταραχής.
Θα μπορούσαμε να σκιαγραφήσουμε το προφίλ, στα βασικά σημεία του ασφαλώς, των ατόμων που έρχονται αντιμέτωποι με τις κρίσεις πανικού, ως προς φύλο, ηλικία, επάγγελμα, οικογενειακή κατάσταση κ.λπ.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως μια κρίση πανικού εκδηλώνεται πολύ πιο συχνά σε γυναίκες, που διανύουν την ηλικία 25 – 35 ετών, έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι ανασφαλείς, έχουν αυξημένο άγχος που δεν μπορούν να το διαχειριστούν, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν και να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, έχουν χαμηλό βαθμό ψυχικής ανθεκτικότητας απέναντι σε δύσκολες καταστάσεις, δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, απογοητεύονται εύκολα από μια αποτυχία, προσπαθούν να έχουν σε όλες τις καταστάσεις τον έλεγχο, δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν έντονες αλλαγές, τρομάζουν με την ανάληψη ευθυνών, είτε αυτές έχουν να κάνουν με την οικογενειακή, είτε με την επαγγελματική τους ζωή, δεν αντέχουν την απόρριψη, θέτουν μη ρεαλιστικούς στόχους και έχουν συνήθως υπέρμετρες απαιτήσεις και προσδοκίες από τους γύρω τους, φοβούνται πολύ τη μοναξιά, έχουν μια εμμονή με θέματα που σχετίζονται με την υγεία, ανησυχούν υπερβολικά μήπως πάθουν κάτι οι ίδιες ή τα αγαπημένα τους πρόσωπα, αποφεύγουν τους κλειστούς χώρους ή τους χώρους όπου συγκεντρώνεται πολύς κόσμος, έχουν βιώσει δύσκολα παιδικά χρόνια, έχουν υποστεί κάποιο τραυματικό γεγονός (βία, κακοποίηση), κάνουν συχνά αρνητικές και απαισιόδοξες σκέψεις, εμφανίζουν δυσκολίες συγκέντρωσης, δε μπορούν να διαχειριστούν μια σύγκρουση αποτελεσματικά, έχουν απωθημένα από τη ζωή τους. Να τονίσω φυσικά πως δεν είναι απαραίτητο πως μια γυναίκα που έχει τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα εκδηλώσει οπωσδήποτε κρίση πανικού. Τα ανέφερα καθαρά επηρεασμένη από την εμπειρία μου ως ειδικός ψυχικής υγείας, που έχω αντιμετωπίσει πολλά περιστατικά ανθρώπων οι οποίοι βιώνουν κρίσεις πανικού.
Ένα άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού μπορεί να θεραπευτεί πλήρως;
Ένα άτομο που εκδηλώνει κρίσεις πανικού μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, αρκεί να απευθυνθεί έγκαιρα σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας, να θέλει πραγματικά να βοηθήσει τον εαυτό του, να ξεκινήσει άμεσα ψυχοθεραπεία με τον ειδικό της επιλογής του, να τον εμπιστεύεται, να αποδεχθεί και να κατανοήσει τι ακριβώς είναι αυτό που του συμβαίνει και από πού πηγάζει, να είναι πρόθυμος να εφαρμόσει τις τεχνικές που θα του προτείνει ο ψυχολόγος και να τηρήσει τη σταθερότητα των θεραπευτικών συνεδριών. Υπάρχουν δυστυχώς άνθρωποι που μόλις νιώσουν καλύτερα εγκαταλείπουν τη θεραπεία ή αραιώνουν από μόνοι τους τις συνεδρίες και μετά από σύντομο χρονικό διάστημα επανέρχονται και υποστηρίζουν πως βασανίζονται από κρίσεις πανικού και πάλι. Επίσης, εάν κάποιος χρειάζεται παράλληλα φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να είναι δεκτικός και να τη λάβει.
Εάν δεν αντιμετωπιστούν οι κρίσεις πανικού, δύναται να αποβούν επικίνδυνες για το άτομο ή και για τον περίγυρό του;
Οι επανειλημμένες κρίσεις πανικού δρουν αρνητικά σε όλες τις πτυχές της ζωής του ατόμου (προσωπική και επαγγελματική ζωή) και επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό τη λειτουργικότητα και την καθημερινότητα των ανθρώπων που τις βιώνουν. Το άτομο που εκδηλώνει κρίσεις πανικού περιορίζει σημαντικά τη ζωή του, δυσκολεύεται να αντλήσει ικανοποίηση από δραστηριότητες ψυχαγωγίας, γιατί αποφεύγει συστηματικά ορισμένες κινήσεις και συμπεριφορές που σχετίζονται με την κρίση πανικού (π.χ. εάν έπαθε την κρίση πανικού στον κινηματογράφο, δεν θα ξαναπάει), έρχεται σε σύγκρουση με άτομα του περιβάλλοντός του που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν τι του συμβαίνει και τι είναι αυτό που αντιμετωπίζει. Πολλές φορές καταλήγει βέβαια ένα άτομο στο νοσοκομείο, λόγω της αυξημένης έντασης των συμπτωμάτων που βιώνει. Οι κρίσεις πανικού δεν είναι επικίνδυνες υπό την έννοια πως απειλούν τη ζωή ενός ατόμου, ωστόσο απαιτούν την παρέμβαση ειδικού, για να ανακουφιστεί, όσο πιο άμεσα γίνεται από τα επώδυνα συμπτώματα, τόσο το ίδιο το άτομο, όσο και ο περίγυρός του που ανησυχεί για την κατάστασή του και επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό η ρουτίνα του.
Τι πρέπει να γνωρίζουν και πώς να αντιδράσουν η οικογένεια και οι φίλοι, ώστε να βοηθήσουν το άτομο που βιώνει κρίσεις πανικού;
Η οικογένεια και το άμεσο περιβάλλον του ατόμου που βιώνει τις κρίσεις πανικού, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει τι είναι καταρχάς μια κρίση πανικού, με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται, να παρατηρεί προσεκτικά τη συμπεριφορά του ατόμου που εμφανίζει τη συγκεκριμένη διαταραχή και εάν αντιληφθεί έντονα σωματικά συμπτώματα να τον παροτρύνει να απευθυνθεί έγκαιρα στον κατάλληλο ειδικό ψυχικής υγείας. Επίσης, να δείχνει ψυχραιμία στη διάρκεια εκδήλωσης μιας κρίσης πανικού, να βοηθά τον άνθρωπό του να εφαρμόζει τεχνικές χαλάρωσης, να έχει υπομονή, να του κάνει μασάζ στο κεφάλι, να του προτείνει να πάνε για περπάτημα ή μια βόλτα για να αποφορτιστεί (εφόσον είναι σε θέση), να τον ενθαρρύνει να εκφράζει σκέψεις και συναισθήματα, να τον επιβραβεύει για τα επιτεύγματα και τις προσπάθειές του, να του ενδυναμώνει την αυτοεκτίμηση, να του υπενθυμίζει πως είναι δίπλα του και τον στηρίζει, να μην απαξιώνει ή υποτιμά τη σοβαρότητα της κατάστασης, να τον καθησυχάζει, να του δημιουργεί ένα κλίμα ασφάλειας και σιγουριάς, να είναι πρόθυμο να συνεργαστεί με τους ειδικούς ψυχικής υγείας, για όσο διάστημα χρειαστεί.
Πιστεύετε, κυρία Κόντζηλα, ότι στα σχολεία και στα Πανεπιστήμια πρέπει να υπάρξει ενημέρωση για το σοβαρό αυτό θέμα;
Πιστεύω πως είναι απαραίτητο και πολύ σημαντικό να υπάρχουν οι κατάλληλοι ειδικοί ψυχικής υγείας, σε όλα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, τόσο στα σχολεία, όσο και στα Πανεπιστήμια, οι οποίοι θα ενημερώνουν, θα ευαισθητοποιούν όλη την εκπαιδευτική κοινότητα σχετικά με ένα τόσο φλέγον θέμα και παράλληλα θα παρεμβαίνουν και θα παράσχουν θεραπευτική βοήθεια σε όποιον το έχει ανάγκη. Δηλαδή θα λειτουργούν τόσο σε επίπεδο πρόληψης, όσο και σε επίπεδο αντιμετώπισης, όποτε και όπου χρειάζεται. Παράλληλα θα παρέχουν εποπτεία σε εκπαιδευτικούς για το πώς πρέπει να χειρίζονται αντίστοιχα περιστατικά.
Όσον αφορά τον επαγγελματικό χώρο, πρέπει να υπάρξει μια αντίστοιχη ενημέρωση, ώστε να βοηθηθούν άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με κρίσεις πανικού αλλά μπορεί να είναι εξαιρετικά ικανά στη δουλειά τους;
Θεωρώ πως σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους θα ήταν καλό να υπάρχει συνεργασία με ειδικούς ψυχικής υγείας, οι οποίοι θα ενημερώνουν και θα υποστηρίζουν, τόσο τους εργοδότες, όσο και τους εργαζόμενους σχετικά με τις κρίσεις πανικού. Ειδικά, στη σύγχρονη εποχή που έχουν αυξηθεί τα ποσοστά των ανθρώπων που βιώνουν κρίσεις πανικού , οι εργασιακές συνθήκες είναι εξαιρετικά πιεστικές και απαιτητικές, τα ωράρια εργασίας είναι εξαντλητικά, οι εργοδότες είναι πολύ χειριστικοί και υπάρχει ακραίος ανταγωνισμός και ραγδαία αύξηση της ανεργίας.
Οι κρίσεις πανικού, τελικά, τι αποκαλύπτουν για την ψυχοσύνθεση του ατόμου;
Θα λέγαμε μεταφορικά πως οι κρίσεις πανικού είναι η πύλη μέσα από την οποία προσπαθούν απεγνωσμένα να αποδράσουν τραυματικά βιώματα, αρνητικά συναισθήματα, κακές σκέψεις, ανεκπλήρωτα όνειρα, προσδοκίες, επιθυμίες και στόχοι, απωθημένα, φόβοι και εσωτερικές συγκρούσεις. Όλα αυτά ήταν για πολύ καιρό εγκλωβισμένα μέσα στο σεντούκι της λήθης και ξαφνικά αναδύονται στην επιφάνεια με τη μορφή επώδυνων και βασανιστικών σωματικών συμπτωμάτων που ταλαιπωρούν το άτομο που τα βιώνει. Ο πανικός δηλαδή κατά κάποιο τρόπο εκπέμπει ένα σήμα sos στο άτομο, χτυπά ένα καμπανάκι κινδύνου και λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο σαν μηχανισμός υπενθύμισης πως τα προβλήματα και τα αδιέξοδα υπάρχουν, είναι ενεργά και περιμένουν να λυθούν. Έτσι οι κρίσεις πανικού προσπαθούν να κινητοποιήσουν, να ωθήσουν, να ενεργοποιήσουν ένα άτομο να αναλάβει δράση. Η ψυχοσύνθεση του ατόμου που βιώνει κρίσεις πανικού θα λέγαμε πως είναι πολύ εύθραυστη, ευάλωτη, ευαίσθητη και το συγκεκριμένο άτομο αδυνατεί να διαχειριστεί κάποιες καταστάσεις και να μπορέσει να αντιμετωπίσει τους φόβους και το υπέρμετρο άγχος του.
Ποιο είναι το δικό σας μήνυμα στα άτομα που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού;
Θα ήθελα να πω σε όλους τους ανθρώπους που βιώνουν κρίσεις πανικού πως υπάρχει θεραπεία. Μπορούν να λυτρωθούν, να απελευθερωθούν από αυτό το βασανιστήριο, το μαρτύριο, όπως το περιγράφουν χαρακτηριστικά, αρκεί να τολμήσουν να λάβουν βοήθεια από έναν ειδικό. Μέσα από την ψυχοθεραπεία, θα βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα της ζωής τους, θα διευκολύνουν την καθημερινότητά τους, θα πιστέψουν περισσότερο στον εαυτό τους και στις δυνάμεις τους, θα εκπαιδευτούν σε ειδικές τεχνικές χαλάρωσης, θα μάθουν να διαχειρίζονται το μη λειτουργικό και υπέρμετρο άγχος τους, να αντιμετωπίζουν τις φοβίες τους, να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, να ερμηνεύουν με λογικό τρόπο οτιδήποτε τους συμβαίνει. Η λύση άλλωστε για όλα τα προβλήματα που μας ταλαιπωρούν και μας δυσκολεύουν στη ζωή βρίσκεται μέσα μας. Και οι δικοί τους άνθρωποι να σταθούν δίπλα τους, να τους αγκαλιάσουν, να τους στηρίξουν, να τους κατανοήσουν και να τους βοηθήσουν να ολοκληρώσουν αυτή τη διαδρομή.
Κυρία Κόντζηλα, σας ευχαριστώ θερμά για την επιστημονική σας συμβολή σε ένα θέμα που αφορά πολλούς ανθρώπους σε μια κοινωνία που «τρέχει» με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
Σας ευχαριστώ θερμά για τη συνεργασία.
postmodern.gr
_
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Στην Ελλάδα η Πάμελα Άντερσον! Οι πρώτες δηλώσεις της
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
