2019-04-18 16:21:16
Με το παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να προσδιορίσουμε την έννοια της “δυσλειτουργικής οικογένειας” και να αναδείξουμε τον αρνητικό ρόλο που διαδραματίζουν οι σοβαρές δυσλειτουργίες
σε οικογένειες, καθώς και τις μακροχρόνιες επιδράσεις στη ζωή και στην ψυχοσύνθεση των ανηλίκων που βιώνουν αυτές τις νοσηρές καταστάσεις. Θα ολοκληρώσουμε με την παρουσίαση μίας συγκλονιστικής μελέτης περίπτωσης/case study, που αφορά την έννοια της δυσλειτουργικής οικογένειας και δείχνει με τον πιο σοκαριστικό τρόπο το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του προβλήματος. Πρόκειται για συνέντευξη με ανήλικο θύμα ενδοοικογενειακής βίας, που αντλείται από το πολύτιμο υλικό του Ομ. Καθηγητή Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, κ.Αντώνη Μαγγανά, στο πλαίσιο της δράσης μας για την παρουσίαση και ανάλυση υποθέσεων και ζητημάτων υψηλού εγκληματολογικού ενδιαφέροντος στα ΜΜΕ.
Με τον όρο “δυσλειτουργική” οικογένεια/ dysfuntional family εννοούμε την οικογένεια στην οποία σε τακτική βάση βιώνεται η σύγκρουση και υιοθετούνται από τον έναν ή και τους δύο γονείς κακοποιητικές συμπεριφορές με τέτοιο τρόπο που ορισμένα μέλη της οικογένειας (ένα ή όλα τα παιδιά της οικογένειας) δύναται να οδηγηθούν και τα ίδια στην υιοθέτηση αποκλινουσών συμπεριφορών
. Στον πυρήνα της δυσλειτουργικής οικογένειας συναντώνται πολλαπλά προβλήματα, συχνά ενώ η στάση των γονέων απέναντι στα παιδιά είναι επιβλαβής ακόμα και καταστροφική.
Δυστυχώς, οι αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα και βέβαια στη ψυχή του παιδιού πολλές φορές μένουν για πάντα άγνωστες, κρυμμένες πίσω από τις πόρτες του σπιτιού και η σοβαρότητα της κατάστασης δεν αποκαλύπτεται ποτέ, καθώς οι γονείς εντέχνως καταφέρνουν -σε αρκετές περιπτώσεις- να συγκαλύψουν την κατάσταση ή τα ίδια τα παιδιά, από φόβο, προσπαθούν να καλύψουν τη νοσηρότητα που βιώνουν στο σπίτι τους. Το αποτέλεσμα είναι να μη λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση όλων αυτών των δυσλειτουργιών.
Άξιο επισημάνσεως ότι εάν οι δυσλειτουργίες μέσα στην οικογένεια έχουν σοβαρές και μακροπρόθεσμες συνέπειες, μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη μίας πολύ σοβαρής διαταραχής -της διαταραχής μετατραυματικού στρες/post traumatic stress disorder, η οποία, εάν δεν θεραπευτεί έγκαιρα, μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές επιδράσεις σε όλη την υπόλοιπη πορεία της ζωής του του ανήλικου.
Οι δυσλειτουργίες σε μία οικογένεια είναι, συχνά, το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς ενός κακοποιητικού γονιού από τη μία πλευρά και ενός γονιού που κλείνει τα μάτια στην κακοποίηση από την άλλη πλευρά. Οι γονείς σε αρκετές περιπτώσεις υιοθετούν αυτές τις συμπεριφορές (βίαιες ή αδιαφορίας) από τους ίδιους τους γονείς τους. Έχουν δηλαδή και οι ίδιοι μεγαλώσει σε νοσηρά περιβάλλοντα και έχοντας αυτές τις εικόνες στο μυαλό τους, μεγαλώνοντας τις θεωρούν «φυσιολογικές» ή δεν γνωρίζουν πώς να δείξουν αγάπη, στοργή και ενδιαφέρον στα παιδιά τους.
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που πρέπει να αναδείξουμε είναι ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, όταν ο γονιός δεν αντιδρά στην κακοποίηση του “κυρίαρχου” γονέα (συνήθως πατέρα), δημιουργεί στο παιδί μία διαστρεβλωμένη εικόνα για την έννοια της «οικογένειας» και τον ρόλο που πρέπει να έχουν οι γονείς. Έτσι, το παιδί φτάνει στο σημείο να πιστεύει ότι οι δυσλειτουργίες στην οικογένεια οφείλονται σε δικά του λάθη, σε δικέ του ανεπίτρεπτες συμπεριφορές. Οι γονείς, με τη δική τους στάση και ακραία συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά τους, δημιουργούν ενοχές στα παιδιά που με αυτό τον τρόπο τραυματίζονται ανεπανόρθωτα.
Αυτό που επίσης πρέπει να επισημανθεί είναι ότι οι δυσλειτουργίες βιώνονται σε διαφορετικό βαθμό και έκταση σε κάθε περίπτωση. Παρά τις διαφοροποιήσεις, ωστόσο, οι δυσλειτουργικές οικογένειες συχνά διέπονται από ορισμένα κοινά στοιχεία. Καθοριστικά χαρακτηριστικά μίας δυσλειτουργικής οικογένειας περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Έλλειψη ενσυναίσθησηςΈλλειψη επικοινωνίας ή φτωχή επικοινωνία Χρήση ναρκωτικών ουσιών και κατάχρηση αλκοόλΣυναισθήματα φόβου και απρόβλεπτες συμπεριφορές Αρνητικά συναισθήματα Μη οριοθέτηση συμπεριφορών/έλλειψη σεβασμού των ορίων Επιβολή ελέγχου Άσκηση υπερβολικά αυστηρής-αρνητικής κριτικής
Δυσλειτουργικοί ρόλοι στην οικογένεια/Dysfuntional family roles
Όσον αφορά τους δυσλειτουργικούς ρόλους μέσα στην οικογένεια, συνοψίζονται στους εξής τύπους:
Ο ενεργοποιητής/the enabler ή αλλιώς το άτομο που φροντίζει/caretaker. Πρόκειται για το μέλος της οικογένειας που προστατεύει και φροντίζει τον γονιό που υιοθετεί ακραίες συμπεριφορές, αποσκοπώντας στο να κρατήσει την οικογένεια μαζί, παρά τα σοβαρά προβλήματα. Αυτό το πρόσωπο δεν θέλει να διαλυθεί η οικογένεια και έτσι αναλαμβάνει όλο το φορτίο και όλες τις ευθύνες του προβλήματος, ώστε να αποτρέψει την οικογένεια από το να έρθει σε πλήρη απομάκρυνση και χωρισμό. Ο ήρωας/hero που υιοθετεί τον ρόλο, όχι μόνο του «ισορροπιστή», αλλά και να βελτιώσει προς τα έξω την εικόνα της οικογένειας. Αυτό το πρόσωπο πασχίζει να δείξει στους άλλους ότι όλα είναι καλά στην οικογένεια. Προσπαθεί, επομένως, να κρύψει το πρόβλημα και να περάσει στους τρίτους -στον περίγυρο- την εικόνα της ομαλότητας και ότι όλα κινούνται σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Ο αποδιοπομπαίος τράγος/scapegoat είναι συχνά το παιδί που υιοθετεί αρνητικές συμπεριφορές αποσκοπώντας στο να κερδίσει την προσοχή της οικογένειάς του, την οποία άλλωστε έχει μεγάλη ανάγκη. Το χαμένο παιδί/lost child είναι το ήσυχο παιδί που προσπαθεί να ξεφύγει από την κατάσταση και να δραπετεύσει από την πραγματικότητα. Αυτό το παιδί συχνά αποφεύγει την αλληλεπίδραση με τα άλλα μέλη της οικογένειας και να απομονώνεται/να αποσύρεται, με αποτέλεσμα στο μέλλον να αντιμετωπίζει προβλήματα κοινωνικοποίησης και γενικότερα δυσκολίες στην κοινωνική του ζωή. Η μασκότ/the mascot που προσπαθεί να ανεβάσει τη διάθεση της οικογένειας και να αποσπάσει την προσοχή από τα οικογενειακά προβλήματα, αποφεύγοντας να έρθει αντιμέτωπος με το πρόβλημα αναζητώντας λύση.
Τύποι δυσλειτουργικών γονέων
Οι κυριότεροι τύποι των γονιών με δυσλειτουργίες είναι οι εξής:
Γονιός που κακοποιεί/The Abusive Parent: Ένας από δύο γονείς ή/και οι δύο έχουν ιστορικό κακοποιητικής συμπεριφοράς προς το παιδί. Η κακοποίηση μπορεί να λαμβάνει τη μορφή της φυσικής βίας/ physical (σωματική ή/και σεξουαλική βία) ή/και non-physical (λεκτική και συναισθηματική). Ο εξουσιαστικός και αυταρχικός γονιός/The Strict Controlling and or Authoritarian Parent: Ένας από τους δύο γονείς ή και οι δύο είναι εξουσιαστικοί και αυταρχικοί. Δεν δίνουν στα παιδιά τον χώρο και τον χρόνο τους, δεν τους επιτρέπουν να αυτονομηθούν, ούτε να λάβουν αποφάσεις ανάλογα με την ηλικία στην οποία βρίσκονται. Το προφίλ αυτών των γονέων είναι να κυριαρχούνται από ανεξήγητο φόβο για το τι μπορεί να συμβεί στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα να μην τους επιτρέπουν, ούτε σε λογικά πλαίσια, να αυτονομηθούν, να αυτενεργήσουν και να λάβουν αποφάσεις. Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι να είναι τα παιδιά πολύ επιφυλακτικά σε οτιδήποτε κάνουν και ασφαλώς να μην προετοιμάζονται για το μέλλον, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να σκεφτούν κριτικά και να λάβουν αποφάσεις.Ο μαλθακός γονιός/The Soft Parent: Ένας ή και οι δύο γονείς είναι πολύ μαλθακοί (σε άλλες περιπτώσεις συνειδητά, άλλοτε χωρίς να το αντιλαμβάνονται), αποτυγχάνουν να θέσουν όρους, όρια, κανόνες στα παιδιά τους και γενικότερα στο σπίτι και στις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν σε ένα σπίτι. Ο ανεπαρκής ή απών γονιός/ The Deficient or Absent Parent (Parental in adequacy): Ένας ή και δύο γονείς είναι ανεπαρκείς ως προς την κάλυψη των αναγκών των παιδιών τους, τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Αυτό οφείλεται σε μία σειρά λόγων, όπως το ότι αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι γονείς σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας, νοητικά προβλήματα, είναι απόντες από την οικογένεια επειδή βρίσκονται έγκλειστοι στη φυλακή/σε ιδρύματα, έχουν εγκαταλείψει την οικογένεια κ.λπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα παιδιά φτάνουν στο σημείο να αναλάβουν εκείνοι τον ρόλο του γονέα προκειμένου να φροντίσουν τα μικρότερα αδέλφια τους και να επιβιώσει η οικογένεια. Γίνονται δηλαδή εκείνοι οι “γονεις”-φροντιστές των αδελφών λαών τους/unofficial caretakers. Εξαρτημένοι σε ουσίες ή/και αλκοόλ γονείς/Substance Abuse and or Addicted Parent: Οι εξαρτήσεις των γονιών αποτελούν πολύ σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την οικογένεια και προκαλούν πολλαπλά προβλήματα στα παιδιά. Αυτά τα παιδιά, βάσει ερευνών, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο κακοποίησης και μελλοντικής σεξουαλικής τους εκμετάλλευσης.
Μορφές δυσλειτουργικών οικογενειών
Οι δυσλειτουργικές οικογένειες μπορεί να λάβουν τις ακόλουθες μορφές:
“Chronic conflict family”: Μακροχρόνιες συγκρούσεις στην οικογένεια που έχουν ισχυρότατες αρνητικές επιδράσεις όχι μόνο στη συναισθηματική και ψυχική υγεία του παιδιού αλλά και στη νευροχημεία του, καθώς του δημιουργείται στρες, ανασφάλεια και απώλεια του συναισθηματικού δεσμού με τον γονέα ή και τους δύο γονείς. “Pathological households”: Σοβαρές ψυχοπαθολογίες, σοβαρά προβλήματα υγείας και ανικανότητα των γονέων να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών τους εξαιτίας χρήσης ουσιών η/και κατάχρησης αλκοόλ. Οι οικογενειακοί ρόλοι σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως ήδη αναφέραμε, αντιστρέφονται με τα παιδιά να υιοθετούν τον ρόλο του γονέα, αλλιώς η οικογένεια κινδυνεύει να διαλυθεί εντελώς. “The chaotic households”: Τα χαοτικά οικογενειακά περιβάλλοντα, όπου οι γονείς είναι πολυάσχολοι, απόντες (κυριολεκτικά και συναισθηματικά απόντες), ανεπαρκείς. Δεν έχουν συνέπεια απέναντι στα παιδιά, δεν θέτουν όρια και κανόνες. Πάλι, σε αυτές τις περιπτώσεις τα μεγαλύτερα αδέλφια αναλαμβάνουν τον ρόλο του γονέα. Τα παιδιά αυτού του τύπου οικογένειας δύναται να αντιμετωπίσουν, στο σχολείο, δυσκολίες συγκέντρωσης και να υιοθετήσουν αποκλίνουσες συμπεριφορές. Επίσης, και μελλοντικά στην ενήλικη ζωή τους μπορεί να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα. “The dominant-submissive household”: Ο ένας γονέας είναι αυταρχικός και εξουσιαστικός. Επιβάλλει τα “θέλω” του χωρίς να ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα και τις επιθυμίες των υπολοίπων μελών της οικογένειας. Ο άλλος γονέας είναι συνήθως παθητικός, υποτάσσεται στη θέληση και τον έλεγχο, κατακλύζεται από πολύ αρνητικά συναισθήματα και θυμό και μπορεί να έχει κατάθλιψη. Τα μέλη της οικογένειας είναι πολύ δυσαρεστημένα και δυστυχή από την οικογενειακή τους ζωή, αλλά παθητικά υπομένουν και ως “πειθήνια όργανα” υποτάσσονται στον εξουσιαστικό ενήλικο, γιατί δεν τολμούν να εκφράσουν ανοιχτά την αμφισβήτηση ή τη δυσαρέσκειά τους. Αυτή η δυσχερής κατάσταση έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην πορεία ζωής και στην ψυχοσύνθεση όλων των μελών της οικογένειας. “Emotionally distant families”: Πρόκειται για οικογένειες, των οποίων τα μέλη κρατούν συναισθηματική απόσταση. Δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ή άλλοι λόγοι, π.χ. το κοινωνικό/πολιτισμικό υπόβαθρό τους/background τους τούς αποτρέπουν από το να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους. Άμεση συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι και τα ίδια τα παιδιά, αντιγράφοντας τη συμπεριφορά των γονιών τους, να πιστεύουν ότι πρέπει να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους. Ως εκ τούτου, τα παιδιά και στο σχολείο και στις φιλικές σχέσεις τους και αργότερα στην ενήλικη ζωή τους, αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία ως προς το να εκφράσουν συναισθήματα τους. Αισθάνονται άβολα και αμήχανα όταν τους ζητείται να εκφραστούν και μάλιστα θεωρούν ότι είναι ντροπή να εξωτερικεύουν βαθύτερα συναισθήματα. Σε αυτές τις οικογένειες δημιουργούνται συναισθήματα ανασφάλειας στα παιδιά και προβλήματα αυτο-εκτίμησης. Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι συναισθηματικά απόμακρες οικογένειες είναι ο λιγότερο εμφανής δυσλειτουργικός τύπος οικογένειας. Αυτό είναι ένα σημείο στο οποίο αξίζει να δώσουμε έμφαση, γιατί μπορεί να είναι ένας “μη ορατός” δυσλειτουργικός τύπος, όμως το συναίσθημα παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή μας και η έλλειψη συναισθήματος, όπως και η αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων, έχουν αναμφίβολα αρνητικές, μακροπρόθεσμες συνέπειες στο άτομο. Επομένως, ήδη από το σχολείο τα παιδιά θα πρέπει να μαθαίνουν πόσο σημαντικό είναι να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν και εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ μαθητών.
Αιτίες δυσλειτουργιών στις οικογένειες
Αιτίες που οδηγούν οικογένειες στο να εμφανίσουν σοβαρές δυσλειτουργίες μπορεί να οφείλονται στα εξής:
Οι πολυμελείς και διευρυμένες (με παιδιά από άλλους γάμους κ.λπ.) οικογένειες/The large and Extended Families: Σε αυτού του τύπου οικογενειών, οι ανάγκες μπορεί να είναι πολύ αυξημένες και ο γονιός να αδυνατεί να τις καλύψει, σε πολλά επίπεδα -οικονομικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό κ.λπ. Διαταραχή προσωπικότητας σε μέλη της οικογένειας/Personality Disorder in Family Members: Μη έγκαιρα διαγνωσμένη διαγνωσμένη διαταραχή προσωπικότητας σε έναν ή δύο γονείς. Χρόνια άρρωστα παιδιά ή παιδιά με αναπηρίες/Chronically Sick Child or Disabled Child: Όταν στο πλαίσιο μίας οικογένειας αντιμετωπίζονται σοβαρά και χρόνια ζητήματα υγείας ή αναπηρίες παιδιών, οι γονείς μπορεί άθελά τους να παραμελήσουν τα άλλα παιδιά, προσπαθώντας να καλύψουν τις ανάγκες του παιδιού που τους χρειάζεται περισσότερο λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Πρόκειται για ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, με λεπτές ισορροπίες, που αξίζει να αναδείξουμε σε άλλο άρθρο.Άτυχη γεγονότα/Unfortunate Life Events: Πολύ δυσάρεστα γεγονότα και απρόβλεπτες καταστάσεις σε μία οικογένεια, όπως θάνατος, ανεργία, διαζύγιο κλπ. που δύναται να διαταράξουν τη δυναμική της οικογένειας και να ανατρέψουν τις ισορροπίες.Οικογενειακές, πολιτισμικές αξίες /Family Values and Culture: Τα στοιχεία αυτά ασκούν σημαντική επίδραση στον τρόπο ζωής του ατόμου, διαμορφώνουν την προσωπικότητά του και κατ’ επέκταση τη δυναμική μίας οικογένειας. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, ο τρόπος με τον οποίο έχουν μεγαλώσει οι ίδιοι οι γονείς επιδρά καταλυτικά στις συμπεριφορές που θα υιοθετήσουν στη δική τους οικογένεια.Ανασφαλείς οικογενειακοί δεσμοί/Insecure Nature of Family Attachments: Το αίσθημα ασφάλειας έχει, αναμφίβολα, θετική επίδραση στη δυναμική της οικογένειας. Αντίθετα, το αίσθημα ανασφάλειας έχει αρνητική επίδραση στις ισορροπίες της οικογένειας, διαταράσσοντάς τις. Η σταθερότητα ή αστάθεια της ευρύτερης κοινωνίας/Systematic Stability and or Instability: Πολύ σημαντικό τέλος, να τονίσουμε, ότι οικονομικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί παράγοντες, επιδρούν θετικά ή αρνητικά στη δυναμική κάθε οικογένειας.
Συνοψίζοντας, οι δυσλειτουργικές οικογένειες, ιδίως σε μία κοινωνία που υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς, πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο διερεύνησής μας. Τα παιδιά αυτών των οικογενειών μπορεί να είναι τα παιδιά που υιοθετούν αποκλίνουσες συμπεριφορές στο σχολείο και στα πρώτα τους βήματα στην ενήλικη ζωή φτάνουν στο σημείο να διαπράξουν ακόμα και ειδεχθή εγκλήματα. Είναι όμως και τα ίδια «τραυματισμένα παιδιά», επομένως προκειμένου να προλάβουμε μία αρνητική εξέλιξή τους στην πορεία του χρόνου, είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη παρέμβαση και αυτό το στοιχείο αναμφίβολα οφείλουμε να αναδείξουμε και μέσα από την αρθρογραφία.
Διαδικτυακές πηγές άντλησης στοιχείων (ανακτήθηκαν στις 4-4-2019)
https://www.clinmedjournals.org/articles/jfmdp/journal-of-family-medicine-and-disease-prevention-jfmdp-3-059.php?jid=jfmdp
https://liveboldandbloom.com/06/relationships
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ /CASE STUDY
«ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΘΥΜΑΤΟΣ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ» στο μάθημα «Αντεγκληματική Πολιτική». Διδάσκων Καθηγητής: Αντώνης Μαγγανάς. Ακαδ. Έτος: 2012-2013. ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ. Έτος εκπόνησης εργασίας 2013. Ερευνητές (πρόλογος και συνέντευξη): Άγγελος-Ηλίας Πιερράτος και Κατερίνα Σπυρίδου.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ενδοοικογενειακή βία είναι μία από τις χείριστες καταστρατηγήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επειδή διαπράττεται, όχι από ξένους, αλλά από μέλη της οικογένειας, ανθρώπους εμπιστοσύνης. Είναι εξαπλωμένη σ’ όλον τον κόσμο έχοντας επιπτώσεις στη φυσική και συναισθηματική υγεία γυναικών και παιδιών, απειλώντας την οικονομική τους ασφάλεια και υπονομεύοντας την αυτοεκτίμηση τους και την δυνατότητα για ομαλή ανάπτυξη. Τα παιδιά μπορούν να υποβληθούν σε βία στην οικογένεια με δυο τρόπους: Ο ένας τρόπος είναι να βλέπουν τους γονείς τους να ασκούν ο ένας πάνω στον άλλον βία. Ο άλλος τρόπος είναι όταν οι γονείς τους τα τιμωρούν υπερβολικά, ασκώντας πάνω σε αυτά βία. Τα παιδιά τα οποία δέχονται βία, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες όταν μεγαλώσουν να εμπλακούν σε καταστάσεις βίας μέσα στις δικές τους σχέσεις και μέσα στη δική τους οικογένεια. Δυστυχώς στην Ελλάδα η άσκηση βίας θεωρείται αυστηρά οικογενειακή υπόθεση και υπάρχει έντονη κοινωνική προκατάληψη ως προς τη δημοσιοποίηση του προβλήματος.
Περίπου ένα χρόνο πριν, έχοντας ο ένας από τους δυο πάρει συνέντευξη από ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας, την…. (αναφορά στο όνομα και στην ακριβή ηλικία [εφηβικής ηλικίας]), και παρατηρώντας ότι αυτό το πρόβλημα συνεχίζει να ανακυκλώνεται στη μικρή κοινωνία της (αναφορά στον ακριβή τόπο), αποφασίσαμε να δούμε από κοινού και να εξετάσουμε ένα ακόμα σοβαρό περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. Πρόκειται για την φίλη της …, την …, που από μικρή ηλικία έπεσε επανειλημμένα θύμα ξυλοδαρμού. Η … ανέλαβε να μας φέρει σε επαφή για την συνέντευξη.
Η μέρα της συνέντευξης ήταν Κυριακή. [..] συναντηθήκαμε σε μια καφετέρια για να γνωριστούμε (διότι είχαμε ιδωθεί μία ακόμη φορά με την …). Ήταν ευδιάθετη, χαμογελούσε αρκετά αλλά κοιτώντας λίγο προσεκτικότερα, τα μάτια της μαρτυρούσαν έντονη ανασφάλεια, άγχος και ανάγκη για αποδοχή. Λίγο αργότερα πήγαμε σε ένα φιλικό σκάφος (του …, όπως μας είπε η … ότι λεγόταν) όπου θα μας παραχωρούσε έναν χώρο για να γίνει η συνέντευξη.
Η Συνέντευξη
Μπαίνοντας μέσα στο σκάφος, κατεβήκαμε κάτω στην καμπίνα. Ήταν ένας μικρός και ήσυχος χώρος, ιδανικός για την συνέντευξη. Η συνεντευξιαζόμενη μάς είχε επιτρέψει να χρησιμοποιήσουμε μαγνητόφωνο. Αφού μπήκαμε, μας ρώτησε πού θα έπρεπε να καθίσει, σαν να ζητούσε την άδειά μας. Όντας εμφανές ότι φοβόταν να πάρει πρωτοβουλίες τής προτείναμε να καθίσει όπου ένιωθε πιο άνετα. Γι’ αυτό το λόγο ζήτησε να βρίσκεται και η φίλη της στο δωμάτιο τουλάχιστον για λίγο, στην αρχή. [Παρακάτω οι ερωτώντες συμβολιζόμαστε με Α (για Άγγελος-ερευνητής) και Κ (για Κατερίνα-ερευνήτρια).
Κ: Φαίνεσαι ένα κορίτσι πολύ θετικό, πέρα από το ότι είσαι μία κούκλα, εντάξει δεν το συζητώ… δεν το συζητώ… ναι… πολύ θετικό, πολύ χαρούμενο, οπότε μου φαίνεται ίσως… μάλλον από αυτό που περνάς, λογικά σου βγαίνει να είσαι θετική, το αντιμετωπίζεις δηλαδή τελείως αντίθετα (Συνεντευξιαζόμενη): Να μιλήσω;… Πρέπει να απαντήσω; Κοίτα να δεις, δεν υπάρχει λόγος να μεταδίδω την αρνητικότητά μου και στους τρίτους… εντάξει… αυτό επειδή είναι ανάμεσα σε μένα και την οικογένειά μου, οπότε γιατί να το πληρώνουν και οι υπόλοιποι;
Κ: Πολύ ώριμο αυτό που λες, αλλά… δεν σε επηρεάζει; Δηλαδή με τους φίλους σου είσαι εντάξει… μόνη σου είσαι εντάξει; Δηλαδή εντάξει βγάζεις μια θετική ενέργεια γύρω μας, και αυτό φαίνεται πολύ καλό, αλλά μόνη σου… δεν…;
(Παρέμβαση από φίλη): Όταν τα περνάς αυτά τα πράγματα, επιβάλλεις στον εαυτό σου κατά κάποιο τρόπο, βρε παιδί μου, να είναι χαρούμενος, όσο πιο πολύ μπορεί, έτσι ώστε να μπορείς να αντέξεις. Και εμείς που τα περνάμε γενικότερα αυτά, εντάξει μόνες μας, μπορεί να είμαστε σκ@τά αλλά έχουμε τουλάχιστον τους υπολ… η μία την άλλη, έτσι ώστε να μπορούμε, βρε παιδί μου, πώς να στο πω, να βγαίνουμε απ’ αυτό… Κι είναι ο μόνος τρόπος.
Α: Θέλεις να μας μιλήσεις λίγο για το γεγονός ας πούμε… το θέμα είναι ότι σε χτυπάει η μητέρα σου, σωστά;
(Φίλη): Μαζί και ο πατέρας της.
Α: …και ο πατέρας της;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι.
Α: Πότε ξεκίνησε αυτό;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν ξέρω… από όταν θυμάμαι τον εαυτό μου … εντάξει … βασικά δεν θυμάμαι ποτέ να ‘χει περάσει, ξέρω γω, μία περίοδος της ζωής μου που να μη μ’ έχουνε βαρέσει για οποιοδήποτε λόγο.
Α: Δηλαδή οι λόγοι που σε βαράνε ποιοι είναι;
(Συνεντευξιαζόμενη): Κοίτα, την τελευταία φορά που έπεσε ξύλο ήταν με τη μάνα μου και με βάρεσε βασικά γιατί δεν ήξερα πού ήταν τα παπούτσια της! Είχε πεισθεί ότι εγώ τα είχα πάρει και τα είχα κρύψει… ναι… επειδή είμαι κακός άνθρωπος και δεν θέλω να βρει τις απαίσιες μπότες της και πλακωθήκαμε, βασικά με βάρεσε με ένα ξύλο που είχε και καρφιά επάνω και με μία ζώνη, επειδή δεν ήξερα που είναι οι μπότες της.
Α: Είσαι μοναχοπαίδι;
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι έχω άλλα (…) αδέλφια.
Α: Τα άλλα είναι αγόρια… κορίτσια;
(ακριβή αναφορά στα αδέλφια)
Α: Χτυπάνε κάποιο άλλο παιδί;
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι δεν τα έχουν βαρέσει ποτέ.
Α: Δηλαδή μόνο εσύ;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, εγώ το κορόιδο…
Κ: Είσαι μεγαλύτερη;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι.
Κ: Άρα δηλαδή αυτό το κάνουν…
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι επειδή είμαι μεγαλύτερη…
Κ: Ως ένα παράδειγμα… ως ένα γεγονός παραδειγματισμού για τα άλλα παιδιά;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν νομίζω να ήταν και το καλύτερο παράδειγμα αυτό.
(Φίλη): Κοίταξε, αν θέλεις την άποψή μου, νομίζω ότι όλο αυτό γίνεται επειδή η (…) ήταν ο μόνος άνθρωπος που πηγαίνει εναντίον τους. Ο πατέρας τους είναι πολύ πλούσιος σε σχέση ας πούμε… ξέρω γω… με τους υπόλοιπους γονείς, σε σημείο που μπορεί να δωροδοκεί τα μικρότερα παιδιά, ώστε να μην καταλαβαίνουν τι γίνεται, ώστε να πηγαίνουν αντίθετα στη μητέρα τους και σε οποιονδήποτε δεν συμπαθεί ο πατέρας τους, και επειδή η (…) δεν συμφωνεί μ’ αυτό και τσιγκλάει έχει γίνει ο στόχος της οικογένειας.
Α: Για πες λίγο, τα υπόλοιπα παιδιά τι ηλικίας είναι;
(ακριβή αναφορά σε ηλικίες)
Α: Δηλαδή δωροδοκούνε, εντός εισαγωγικών, τα αδέλφια σου για να μην καταλαβαίνουν τι παίζει;
(Συνεντευξιαζόμενη): Κυρίως ο πατέρας μου, επειδή δεν τα πάει καλά με τη μάνα μου. Λοιπόν το καλοκαίρι η μητέρα μου γυρνούσε από την δουλειά και τράκαρε [..] και την βρήκαν και την έφεραν σπίτι και εντάξει ξύπνησα και την είδα που ήταν ξαπλωμένη και σακατεμένη και ρώτησα τον πατέρα μου και μου είπε ότι είχε μεθύσει και ότι … κάτι τέτοιο … ουσιαστικά την έβγαλε τελείως ανώριμη, ανεύθυνη κ.λπ. Τα ίδια είπε και στα αδέλφια μου το πρωί, αλλά εμένα η μάνα μου, όταν την ρώτησα, μου είπε ότι απλά έπεσε σε κάτι νερά και όταν ρώτησα τα παιδιά που την έφεραν σπίτι μού είπαν ότι την βρήκανε δίπλα σε κάτι νερά οπότε… και στο κάτω – κάτω δεν μύριζε ξέρω ‘γω αλκοόλ ή κάτι … οπότε ο πατέρας μου είπε ψέματα…. Και το είπα και στα αδέλφια μου, επειδή την έβριζαν τη μάνα μου και μετά προφανώς το είπανε και στον πατέρα μου, γιατί ο πατέρας μου μού φώναζε χωρίς λόγο εκείνη την εποχή.
(Φίλη): Τα αδέλφια της είχαν φθάσει στο σημείο που τους ρώταγες «πώς είναι η μάνα σου» και λέγανε «δεν έχει πάθει τίποτα».
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι πήγε και τους πήρε κάτι παιχνίδια… δεν θυμάμαι… στο X–BOXήταν;
(Φίλη): Ναι.
(Συνεντευξιαζόμενη): Πήγε και τους αγόρασε κάτι παιχνίδια, τους αγόραζε εκεί μια βδομάδα μαλ@κίες…
Α: Ο πατέρας;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, και τα αδέλφια μου, παρόλο που η μάνα μου δεν μπορούσε να κουνήσει, για περίπου μισό μήνα ήτανε;…
(Φίλη): Ναι.
(Συνεντευξιαζόμενη): …Κάπου εκεί, λέγανε είναι καλά, δεν έχει πάθει τίποτα… κάτι τέτοια.
Α: Συγνώμη, τι είχε πάθει;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, είχε χτυπήσει… εντάξει… αρκετά άσχημα.
(Φίλη): …στο πρόσωπο κυρίως…
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, δεν μπορούσε να κουνηθεί κιόλας.
(Φίλη): Το χειρότερο με αυτήν την οικογένεια είναι ο πατέρας, ο οποίος- αν θέλεις την άποψή μου- είναι επικίνδυνος άνθρωπος, δηλαδή έχει πολλά νεύρα, θυμάσαι αυτά που σου έλεγα για μένα…
Α: Ναι… ναι…
(Φίλη): Είναι πολύ χειρότερα σε σχέση με εμένα… ας πούμε… είναι πολύ άσχημη η κατάσταση.
Κ: Άρα η μάνα σου και ο πατέρας σου δεν τα πάνε καλά.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, είναι ουσιαστικά χωρισμένοι και είναι παντρεμένοι μόνο στα χαρτιά και λένε ότι δεν χωρίζουνε επειδή δεν φεύγουνε σε διαφορετικά σπίτια, επειδή θα επηρεάσει την ψυχολογία (αναφορά σε ένα από τα αδέλφια).
Φίλη: Αν θέλεις τη γνώμη μου, η ψυχολογία (αναφορά σε ένα από τα αδέλφια) επηρεάζεται χειρότερα τώρα που είναι μαζί και… που βλέπουν τα όσα γίνονται… τέλος πάντων…γενικά όλων των παιδιών.
(Συνεντευξιαζόμενη): Εντάξει, όσο να πεις, δεν είναι κι ότι καλύτερο να ξυπνάς το βράδυ και να ακούς τους γονείς σου να χτυπιούνται.
Α: Οπότε σε έχουνε χτυπήσει και οι δύο…
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι… κυρίως ο πατέρας μου.
Α: …Αλλά υπάρχει και αντιμαχία μεταξύ των δύο;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι.
Φίλη: Το χειρότερο είναι αυτό που τραβάει η (…) και η μητέρα της κατά την άποψή μου.
Κ: Ναι, αλλά αυτό που τραβάει η μητέρα της δεν είναι άλλοθι για το γεγονός ότι βαράει την κόρη της…
Φίλη: Δεν συμφωνώ με το ότι την βαράει, αλλά αν υπάρχει ένας άνθρωπος εκεί μέσα να στηρίζει την…, έστω και για λίγο, είναι η μητέρα της.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, ας πούμε τις προάλλες, εγώ θα μπορούσα να έχω ήδη πεθάνει, δεν θα μιλούσα τώρα, θα ήμουν στο χώμα.
Α: Θες να μας πεις τι είχε γίνει τις προάλλες;
(Συνεντευξιαζόμενη): Εμ… την ώρα που είχα επιστρέψει στο σπίτι, είχα τσακωθεί με τον πατέρα μου και με φώναξε στο σαλόνι να μιλήσουμε και μου είπε να φύγω απ’ το σπίτι άμα θέλω… και ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, ούτως ή άλλως είμαι τελείως άχρηστη, εκεί πέρα κάτι τέτοια μού ‘λεγε και του είπα: «εντάξει, εγώ θα φύγω, άλλα μη μου φωνάζεις, μην αρχίσεις να με κοπανάς» και κάτι τέτοια… και μου ‘πε: «εντάξει» μου κάνει «η πόρτα είναι ανοικτή και τα σκυλιά δεμένα», του κάνω: «εντάξει θα φύγω σήμερα κιόλας» … ε, εντάξει έφυγα εγώ εκείνο το βράδυ, πήγα στη (φίλη μου) και την επόμενη μέρα, επειδή εντάξει όσο να πεις είχα ειδοποιήσει τους γονείς μου ότι θα πάω σχολείο κανονικά, γιατί εντάξει στο κάτω – κάτω γονείς μου είναι, έχουν ένα δικαίωμα να ξέρουν αν είμαι ζωντανή ή όχι και ήρθε η μάνα μου πρωί – πρωί απ’ το σχολείο, με πήρε, με πήγε σπίτι και ήταν εκεί ο πατέρας μου και άρχισε να με βαράει σε σημείο που άρχισα να φτύνω αίμα, αλλά εντάξει ήταν η μαμά μου εκεί και φώναξε τη γιαγιά μου και τα μαζέψανε.
Φίλη: Η Ειρήνη είχε φθάσει σε σημείο να κυκλοφοράει με γυαλιά γιατί είχε φάει μπουνιά στο μάτι …
(Συνεντευξιαζόμενη): Α ναι, βραδιάτικα με τα γυαλιά, όλα τα λεφτά!
Α: Η γιαγιά μένει σπίτι σας: Μένει κοντά σας;
(αναφορά σε λεπτομέρειες)
Α: Και ξέρει το γεγονός ότι σε χτυπάνε οι γονείς σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, το ξέρει αλλά δεν μπορεί να πει τίποτα γιατί … εντάξει … είναι σε μεγάλη ηλικία και δεν τα ξέρει όλα, ας πούμε έχει τύχει μια δυο φορές να είναι μπροστά… γιατί εντάξει, όσο να πεις δεν θα το πάρει και πολύ ψύχραιμα να δει το παιδί της σ’ αυτή την κατάσταση… εντάξει… δεν είναι κι ότι καλύτερο.
Α: Στα άλλα τα αδέλφια σου περίγραψέ μου πως φέρονται και οι δύο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, εντάξει ο πατέρας μου τους αγοράζει συνέχεια πράγματα κάθονται και βλέπουνε όλοι μαζί ταινία … ε … η μητέρα μου δεν τους κάνει τίποτα το κακό εντάξει… απλά τους κάνει καμιά παρατήρηση που και που … ε… τους πηγαινοφέρνει για τις σαχλαμάρες που τους κάνει ο πατέρας τους … ο πατέρας μας βασικά… ναι εντάξει… τέλος πάντων (γέλια) δεν θα το σχολιάσουμε αυτό … και εντάξει δεν τους φέρεται καθόλου άσχημα … σκέψου την τελευταία φορά που είχε νευριάσει ήταν επειδή του χαλάσανε και το καινούργιο και το παλιό του κινητό και όπως πάντα εγώ, το κορόιδο, έφαγα το κράξιμο για χάρη τους, για να μην τους κράξουνε.
Α: Δηλαδή τους υπερασπίστηκες;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι είπα στον πατέρα μου ότι δεν έχουν κάνει τίποτα το τρομερό, ότι δεν έχουν ξαναχάσει κινητά, και δεν τα έχουν ξαναχαλάσει και ότι είναι πολύ καλά παιδιά … και κάτι τέτοια… και άρχισε και μου φώναζε εμένα και ότι … επειδή … είχα χάσει δυο – τρία κινητά παλιά… μη φανταστείς …
[..]
Α: Οπότε εσύ, επειδή προηγουμένως είπες «ο πατέρας τους», δεν τον βλέπεις σαν πατέρα σου έτσι;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι (γέλια).
Α: Όχι ρε παιδί μου είναι συνήθεια ή…
Κ: Σου συμβαίνει συχνά …
Α: Δηλαδή όταν η γλώσσα μας μπερδεύεται πολλές φορές λέει αυτό που έχουμε μέσα μας… τον βλέπεις σαν πατέρα σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Βασικά τον βλέπω περισσότερο σαν Χίτλερ (γέλια), δεν μπορώ να τον πω πατέρα μου εύκολα , τον φοβάμαι.
Α: Για σένα είναι μόνο λεφτά;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι λεφτά και μεταφορικό μέσο.
Κ: Δεν τον λες δηλαδή πατέρα, τον λες με το όνομα του ας πούμε, τον λες κάπως αλλιώς;
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι εντάξει τον φωνάζω… ξέρω ‘γω… μπαμπά από συνήθειο δηλαδή, από μικρή, αλλά δεν μπορώ να πω ότι το νιώθω όταν το λέω, δεν το πιστεύω.
(Φίλη): Δεν νομίζω ότι θα μπορούσες να μην τον πεις… σημαίνει ότι είναι επικίνδυνος.
(Συνεντευξιαζόμενη): Πολύ επικίνδυνος…
(Φίλη): Και διαθέτει και όπλο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, όντως… Διώχνει τα γατάκια μου.
Α: Όπλο; Έχει άδεια οπλοφορίας;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ένα αεροβόλο είναι, από αυτές τις σαχλαμάρες με τις σιδερένιες τις μπιλίτσες… τι είναι τέλος πάντων…
Κ: Σιδερένιες… το κακό όμως κάποια στιγμή γίνεται.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, εντάξει.
Α: Πώς βλέπεις εσύ τη μητέρα σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι εδώ πέρα είναι λίγο μπέρδεμα … αλλά εντάξει … κοίτα … την μητέρα μου τη βλέπω σαν μητέρα μου δεν μπορώ να πω, αλλά για κάποιο λόγο δεν μπορώ να την εμπιστευτώ … για κανένα λόγο … δεν ξέρω … δεν μου βγάζει εμπιστοσύνη, την λέω «μαμά» και το νιώθω όταν το λέω και την αγαπάω αλλά δεν ξέρω… έχω μία δυσπιστία και μ’ αυτήν.
(Φίλη): Αυτό οφείλεται στο ότι, ξέρω γω, πηγαίνει και τα λέει όλα στον πατέρα σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν μιλάει με τον πατέρα μου, ο πατέρας μου δεν θέλει καν να τον ακουμπάει η μάνα μου.
(Φίλη): Εννοώ, όταν μιλούσανε, ότι πήγαινε και τα έλεγε όλα εκεί.
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν του έλεγε τίποτα, άμα της ζητούσα να μην τα πει, απλά δεν τα έλεγε.
Κ: Τότε γιατί δεν μπορείς να την εμπιστευτείς;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν ξέρω, μπορεί να φταίει να της είχα κάνει κάτι μικρή, να της είχα πει τίποτα και να το ‘πε στις φίλες της.
Κ: Σαν απωθημένο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, μπορεί … ξέρω και ‘γω;…
Α: Όταν λες «έλεγε» όταν θίχθηκε το θέμα, άμα έλεγε πράγματα, τι πράγματα εννοείς;
(Συνεντευξιαζόμενη): Εεε, κοίτα εγώ μια φορά θυμάμαι που με είχε τσαντίσει όταν ήμουνα μικρή, έτυχε να μάθει ότι τα είχα με ένα αγόρι και πήγε και το είπε στις φίλες της ε, μετά το είπε και στους συγγενείς μας, μετά το είπε και στον πατέρα μου ε, και με δουλεύανε ε, εντάξει ναι, δεν ένιωθα ωραία, καθόλου ωραία … καθόλου ωραία! (γέλια).
Α: Μπορεί να είναι δύσκολο άλλα μπορείς να μας περιγράψεις διάφορα περιστατικά;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ααααα θα ξημερώσουμε!
(Φίλη): Πες αυτό με την μητέρα σου και με την πόρτα…
Α: …Ό,τι θεωρείς πιο αντιπροσωπευτικό.
Κ: Αυτά που σ’ έχουνε…
Α: …Σημαδέψει.
(Συνεντευξιαζόμενη): Α, τα πιο βασικά;
(Φίλη): Ε, για να ταιριάξουμε τις σκηνές με ξύλο, τις πιο βασικές, τις πιο δυνατές.
Α: Τι χρησιμοποιούνε, αλλά αναλυτικά.
Συνεντευξιαζόμενη: Α, αναλυτικά.
Α: Αυτές που σου έχουνε μείνει, που δεν θα ξεχάσεις ποτέ.
(Φίλη): Να πεις για την μητέρα σου αυτά με το ξύλο με τα καρφιά, για τον πατέρα σου αυτό που έγινε εκείνη τη μέρα … είναι τα πιο βασικά.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, όντως … λοιπόν το ένα είναι αυτό για τις μπότες που πήγα σπίτι και βασικά έψαχνε η μητέρα μου τις μπότες της και με ρώτησε επειδή συνηθίζω να δανείζομαι τα πράγματά της. Λογικό το βρίσκω…
Κ: Όλοι το κάνουμε.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι … της είπα ότι δεν ξέρω που είναι και μου φώναζε και … εντάξει … τσακωθήκαμε εκεί πέρα, βριστήκαμε, ήταν ο πατέρας μου στο σαλόνι και έβλεπε τηλεόραση, όποτε μας άκουγε, και εντάξει κάποια στιγμή ήθελα να περάσω από το ψυγείο, επειδή το τραπέζι και το ψυγείο είναι λίγο κοντά και δε χωράνε δύο άτομα να περάσουν μαζί και με έσπρωξε και τσαντίστηκα και γύρισα και την έσπρωξα και εγώ και μετά τι έκανε με κλώτσησε; Με κλώτσησε μου φαίνεται … ναι … τέλος πάντων φτάσαμε στο σημείο να πλακωνόμαστε μπροστά στον πατέρα μου να έχουμε πέσει κι οι δυο κάτω και να πλακωνόμαστε, ο πατέρας μου απλά έβλεπε τηλεόραση, δυνάμωσε και τη φωνή, ε βέβαια, τον ενοχλούσαμε κιόλας ε, εντάξει τσαντίστηκα εγώ σηκώθηκα κι έφυγα πήγα στο δωμάτιό μου, έβριζα, μετά ήρθε η μάνα μου, μες τα νεύρα, συνεχίσαμε να πλακωνόμαστε, βασικά ήρθε με μια ζώνη και με απείλησε ότι θα με βαρέσει, πήγε να με βαρέσει, εντάξει κάτι λίγα τα πέτυχε μετά, επειδή ήμουνα στο πάνω κρεβάτι [..] είχε πιαστεί απ’ τα κάγκελα για να με φθάνει, για να μπορέσει να με βαρέσει με τη ζώνη… ε, της πάτησα τα δάχτυλα, έπεσε κάτω, ξανάφυγε, μετά ξανάρθε, έτσι όπως άνοιξε την πόρτα έσπασε ένα ξύλο, από την πόρτα εκεί που είναι το … που ενώνεται η πόρτα με το τέτοιο … έσπασε αυτό το ξύλο, είχε πάνω κάτι καρφιά, το πήρε, με βάρεσε μ’ αυτό, ε εντάξει πέρα από κάτι μελανίτσες και κάτι γρατζουνίτσες δεν είχα κάτι άλλο, επειδή τραβιόμουνα, οπότε δε με πέτυχαν τα καρφιά και μετά πήγε η γιαγιά μου και την μάζεψε γιατί ήθελε να πλακωθούμε κι άλλο, της άρεσε! Ε εντάξει, ναι, αν δεν υπήρχε και η γιαγιά μου να τη μάζευε δεν … θα είχα πεθάνει (γέλια)…
Κ: Πραγματικά!
(Συνεντευξιαζόμενη): Και η άλλη ήτανε εντάξει αυτό που τσακώθηκα με τον πατέρα μου, μου είπε να φύγω, έφυγα, εντάξει το είπα αυτό ουσιαστικά…
(Φίλη): Όταν γύρισες…
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, γύρισα σπίτι, πήγα να μπω στο δωμάτιό μου, μ’ έπιασε πριν μπω στο δωμάτιό μου και άρχισε να με βαράει, εντάξει, μετά μου τράβηξε το μαλλί και έπεσα κάτω, μετά με κλώτσαγε στο στομάχι, μου έχωσε και κάτι μπουνιές στα μούτρα, χάλασε το υπέροχο προσωπάκι μου.
Κ: Γιατί το λες αυτό; έχεις υπέροχο πρόσωπο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Και… ναι εντάξει του φώναζε η μητέρα μου, μετά φώναξε και τη γιαγιά μου και του φωνάζανε, τον μαζέψανε και μετά κλείστηκα στην τουαλέτα κάνα μισάωρο και προσπαθούσα να σταματήσω να φτύνω αίμα… αυτά θυμάμαι μόνο… τα υπόλοιπα είναι λιγότερο… εντάξει…
Α: Πάντως όταν σε είχα δει πρώτη φορά, είχες σπασμένο χέρι;
(Φίλη): Χτυπημένο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι χτυπημένο ήτανε … ε … εντάξει.
Α: Τόσο πολύ… η γιαγιά σου γι’ αυτά που είχε δει, ας πούμε όταν συγκράτησε τη μάνα σου, τι λέει;
(Συνεντευξιαζόμενη): Τίποτα.
Α: Εννοώ…
Κ: Δεν μπορεί να πάρει θέση;…
Α: Είναι σε προχωρημένη ηλικία;… Για να πάρει θέση.
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι … εντάξει δεν έχει κάτι η ηλικία της, απλά δεν θέλει να ανακατευτεί σ’ αυτό…
(η συνέντευξη ολοκληρώνεται εδώ, στο υλικό που έχω).
Οι περιγραφές είναι τόσο σοκαριστικές, ώστε νιώθω ένα «αγκάθι» στην καρδιά μου, για όλα αυτά τα παιδιά που δεν έχουμε καταφέρει -ως κοινωνία- να προστατεύσουμε. Εύχομαι από καρδιάς, σήμερα, το κορίτσι να είναι καλά και να έχει απομακρυνθεί από το νοσηρό περιβάλλον, αλλά και να προχωρήσει με χαμόγελο στην ενήλικη ζωή της, χωρίς βία. Δύο στοιχεία μόνο θα επισημάνω: πρώτον, ότι σε αυτές τις περιπτώσεις όπου όλοι γνωρίζουν ή έχουν βάσιμες υποψίες, ειδικά στις κλειστές κοινωνίες, η εκπαιδευτική κοινότητα και η τοπική κοινωνία πρέπει να γίνουν μία ζεστή αγκαλιά και να προστατεύουν αυτά τα παιδιά, δίνοντάς τους την αγάπη που έχουν στερηθεί. Το δεύτερο στοιχείο αφορά την αξία της φιλίας και τον σπουδαίο, βαθύ και αληθινό δεσμό που μπορεί να δημιουργηθεί μεταξύ φίλων. Η στήριξη μεταξύ των φίλων, σε αυτές τις ευαίσθητες ηλικίες, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και μάλιστα μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας παρέχοντας ουσιαστική βοήθεια στο άτομο. Η δύναμη της φιλίας, ας είναι επομένως, το θετικό που θα κρατήσουμε από το σημερινό εξαιρετικά δύσκολο θέμα….
της Αγγελικής Καρδαρά.
http://www.postmodern.gr
σε οικογένειες, καθώς και τις μακροχρόνιες επιδράσεις στη ζωή και στην ψυχοσύνθεση των ανηλίκων που βιώνουν αυτές τις νοσηρές καταστάσεις. Θα ολοκληρώσουμε με την παρουσίαση μίας συγκλονιστικής μελέτης περίπτωσης/case study, που αφορά την έννοια της δυσλειτουργικής οικογένειας και δείχνει με τον πιο σοκαριστικό τρόπο το μέγεθος και την πολυπλοκότητα του προβλήματος. Πρόκειται για συνέντευξη με ανήλικο θύμα ενδοοικογενειακής βίας, που αντλείται από το πολύτιμο υλικό του Ομ. Καθηγητή Εγκληματολογίας Παντείου Πανεπιστημίου, κ.Αντώνη Μαγγανά, στο πλαίσιο της δράσης μας για την παρουσίαση και ανάλυση υποθέσεων και ζητημάτων υψηλού εγκληματολογικού ενδιαφέροντος στα ΜΜΕ.
Με τον όρο “δυσλειτουργική” οικογένεια/ dysfuntional family εννοούμε την οικογένεια στην οποία σε τακτική βάση βιώνεται η σύγκρουση και υιοθετούνται από τον έναν ή και τους δύο γονείς κακοποιητικές συμπεριφορές με τέτοιο τρόπο που ορισμένα μέλη της οικογένειας (ένα ή όλα τα παιδιά της οικογένειας) δύναται να οδηγηθούν και τα ίδια στην υιοθέτηση αποκλινουσών συμπεριφορών
Δυστυχώς, οι αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα και βέβαια στη ψυχή του παιδιού πολλές φορές μένουν για πάντα άγνωστες, κρυμμένες πίσω από τις πόρτες του σπιτιού και η σοβαρότητα της κατάστασης δεν αποκαλύπτεται ποτέ, καθώς οι γονείς εντέχνως καταφέρνουν -σε αρκετές περιπτώσεις- να συγκαλύψουν την κατάσταση ή τα ίδια τα παιδιά, από φόβο, προσπαθούν να καλύψουν τη νοσηρότητα που βιώνουν στο σπίτι τους. Το αποτέλεσμα είναι να μη λαμβάνονται μέτρα για την αντιμετώπιση όλων αυτών των δυσλειτουργιών.
Άξιο επισημάνσεως ότι εάν οι δυσλειτουργίες μέσα στην οικογένεια έχουν σοβαρές και μακροπρόθεσμες συνέπειες, μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη μίας πολύ σοβαρής διαταραχής -της διαταραχής μετατραυματικού στρες/post traumatic stress disorder, η οποία, εάν δεν θεραπευτεί έγκαιρα, μπορεί να έχει σοβαρές αρνητικές επιδράσεις σε όλη την υπόλοιπη πορεία της ζωής του του ανήλικου.
Οι δυσλειτουργίες σε μία οικογένεια είναι, συχνά, το αποτέλεσμα της συμπεριφοράς ενός κακοποιητικού γονιού από τη μία πλευρά και ενός γονιού που κλείνει τα μάτια στην κακοποίηση από την άλλη πλευρά. Οι γονείς σε αρκετές περιπτώσεις υιοθετούν αυτές τις συμπεριφορές (βίαιες ή αδιαφορίας) από τους ίδιους τους γονείς τους. Έχουν δηλαδή και οι ίδιοι μεγαλώσει σε νοσηρά περιβάλλοντα και έχοντας αυτές τις εικόνες στο μυαλό τους, μεγαλώνοντας τις θεωρούν «φυσιολογικές» ή δεν γνωρίζουν πώς να δείξουν αγάπη, στοργή και ενδιαφέρον στα παιδιά τους.
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που πρέπει να αναδείξουμε είναι ότι, σε αρκετές περιπτώσεις, όταν ο γονιός δεν αντιδρά στην κακοποίηση του “κυρίαρχου” γονέα (συνήθως πατέρα), δημιουργεί στο παιδί μία διαστρεβλωμένη εικόνα για την έννοια της «οικογένειας» και τον ρόλο που πρέπει να έχουν οι γονείς. Έτσι, το παιδί φτάνει στο σημείο να πιστεύει ότι οι δυσλειτουργίες στην οικογένεια οφείλονται σε δικά του λάθη, σε δικέ του ανεπίτρεπτες συμπεριφορές. Οι γονείς, με τη δική τους στάση και ακραία συμπεριφορά απέναντι στα παιδιά τους, δημιουργούν ενοχές στα παιδιά που με αυτό τον τρόπο τραυματίζονται ανεπανόρθωτα.
Αυτό που επίσης πρέπει να επισημανθεί είναι ότι οι δυσλειτουργίες βιώνονται σε διαφορετικό βαθμό και έκταση σε κάθε περίπτωση. Παρά τις διαφοροποιήσεις, ωστόσο, οι δυσλειτουργικές οικογένειες συχνά διέπονται από ορισμένα κοινά στοιχεία. Καθοριστικά χαρακτηριστικά μίας δυσλειτουργικής οικογένειας περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
Έλλειψη ενσυναίσθησηςΈλλειψη επικοινωνίας ή φτωχή επικοινωνία Χρήση ναρκωτικών ουσιών και κατάχρηση αλκοόλΣυναισθήματα φόβου και απρόβλεπτες συμπεριφορές Αρνητικά συναισθήματα Μη οριοθέτηση συμπεριφορών/έλλειψη σεβασμού των ορίων Επιβολή ελέγχου Άσκηση υπερβολικά αυστηρής-αρνητικής κριτικής
Δυσλειτουργικοί ρόλοι στην οικογένεια/Dysfuntional family roles
Όσον αφορά τους δυσλειτουργικούς ρόλους μέσα στην οικογένεια, συνοψίζονται στους εξής τύπους:
Ο ενεργοποιητής/the enabler ή αλλιώς το άτομο που φροντίζει/caretaker. Πρόκειται για το μέλος της οικογένειας που προστατεύει και φροντίζει τον γονιό που υιοθετεί ακραίες συμπεριφορές, αποσκοπώντας στο να κρατήσει την οικογένεια μαζί, παρά τα σοβαρά προβλήματα. Αυτό το πρόσωπο δεν θέλει να διαλυθεί η οικογένεια και έτσι αναλαμβάνει όλο το φορτίο και όλες τις ευθύνες του προβλήματος, ώστε να αποτρέψει την οικογένεια από το να έρθει σε πλήρη απομάκρυνση και χωρισμό. Ο ήρωας/hero που υιοθετεί τον ρόλο, όχι μόνο του «ισορροπιστή», αλλά και να βελτιώσει προς τα έξω την εικόνα της οικογένειας. Αυτό το πρόσωπο πασχίζει να δείξει στους άλλους ότι όλα είναι καλά στην οικογένεια. Προσπαθεί, επομένως, να κρύψει το πρόβλημα και να περάσει στους τρίτους -στον περίγυρο- την εικόνα της ομαλότητας και ότι όλα κινούνται σε φυσιολογικούς ρυθμούς. Ο αποδιοπομπαίος τράγος/scapegoat είναι συχνά το παιδί που υιοθετεί αρνητικές συμπεριφορές αποσκοπώντας στο να κερδίσει την προσοχή της οικογένειάς του, την οποία άλλωστε έχει μεγάλη ανάγκη. Το χαμένο παιδί/lost child είναι το ήσυχο παιδί που προσπαθεί να ξεφύγει από την κατάσταση και να δραπετεύσει από την πραγματικότητα. Αυτό το παιδί συχνά αποφεύγει την αλληλεπίδραση με τα άλλα μέλη της οικογένειας και να απομονώνεται/να αποσύρεται, με αποτέλεσμα στο μέλλον να αντιμετωπίζει προβλήματα κοινωνικοποίησης και γενικότερα δυσκολίες στην κοινωνική του ζωή. Η μασκότ/the mascot που προσπαθεί να ανεβάσει τη διάθεση της οικογένειας και να αποσπάσει την προσοχή από τα οικογενειακά προβλήματα, αποφεύγοντας να έρθει αντιμέτωπος με το πρόβλημα αναζητώντας λύση.
Τύποι δυσλειτουργικών γονέων
Οι κυριότεροι τύποι των γονιών με δυσλειτουργίες είναι οι εξής:
Γονιός που κακοποιεί/The Abusive Parent: Ένας από δύο γονείς ή/και οι δύο έχουν ιστορικό κακοποιητικής συμπεριφοράς προς το παιδί. Η κακοποίηση μπορεί να λαμβάνει τη μορφή της φυσικής βίας/ physical (σωματική ή/και σεξουαλική βία) ή/και non-physical (λεκτική και συναισθηματική). Ο εξουσιαστικός και αυταρχικός γονιός/The Strict Controlling and or Authoritarian Parent: Ένας από τους δύο γονείς ή και οι δύο είναι εξουσιαστικοί και αυταρχικοί. Δεν δίνουν στα παιδιά τον χώρο και τον χρόνο τους, δεν τους επιτρέπουν να αυτονομηθούν, ούτε να λάβουν αποφάσεις ανάλογα με την ηλικία στην οποία βρίσκονται. Το προφίλ αυτών των γονέων είναι να κυριαρχούνται από ανεξήγητο φόβο για το τι μπορεί να συμβεί στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα να μην τους επιτρέπουν, ούτε σε λογικά πλαίσια, να αυτονομηθούν, να αυτενεργήσουν και να λάβουν αποφάσεις. Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι να είναι τα παιδιά πολύ επιφυλακτικά σε οτιδήποτε κάνουν και ασφαλώς να μην προετοιμάζονται για το μέλλον, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να σκεφτούν κριτικά και να λάβουν αποφάσεις.Ο μαλθακός γονιός/The Soft Parent: Ένας ή και οι δύο γονείς είναι πολύ μαλθακοί (σε άλλες περιπτώσεις συνειδητά, άλλοτε χωρίς να το αντιλαμβάνονται), αποτυγχάνουν να θέσουν όρους, όρια, κανόνες στα παιδιά τους και γενικότερα στο σπίτι και στις αποφάσεις που πρέπει να ληφθούν σε ένα σπίτι. Ο ανεπαρκής ή απών γονιός/ The Deficient or Absent Parent (Parental in adequacy): Ένας ή και δύο γονείς είναι ανεπαρκείς ως προς την κάλυψη των αναγκών των παιδιών τους, τόσο σε πρακτικό όσο και σε συναισθηματικό επίπεδο. Αυτό οφείλεται σε μία σειρά λόγων, όπως το ότι αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι γονείς σοβαρά ζητήματα ψυχικής υγείας, νοητικά προβλήματα, είναι απόντες από την οικογένεια επειδή βρίσκονται έγκλειστοι στη φυλακή/σε ιδρύματα, έχουν εγκαταλείψει την οικογένεια κ.λπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα παιδιά φτάνουν στο σημείο να αναλάβουν εκείνοι τον ρόλο του γονέα προκειμένου να φροντίσουν τα μικρότερα αδέλφια τους και να επιβιώσει η οικογένεια. Γίνονται δηλαδή εκείνοι οι “γονεις”-φροντιστές των αδελφών λαών τους/unofficial caretakers. Εξαρτημένοι σε ουσίες ή/και αλκοόλ γονείς/Substance Abuse and or Addicted Parent: Οι εξαρτήσεις των γονιών αποτελούν πολύ σοβαρό παράγοντα κινδύνου για την οικογένεια και προκαλούν πολλαπλά προβλήματα στα παιδιά. Αυτά τα παιδιά, βάσει ερευνών, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο κακοποίησης και μελλοντικής σεξουαλικής τους εκμετάλλευσης.
Μορφές δυσλειτουργικών οικογενειών
Οι δυσλειτουργικές οικογένειες μπορεί να λάβουν τις ακόλουθες μορφές:
“Chronic conflict family”: Μακροχρόνιες συγκρούσεις στην οικογένεια που έχουν ισχυρότατες αρνητικές επιδράσεις όχι μόνο στη συναισθηματική και ψυχική υγεία του παιδιού αλλά και στη νευροχημεία του, καθώς του δημιουργείται στρες, ανασφάλεια και απώλεια του συναισθηματικού δεσμού με τον γονέα ή και τους δύο γονείς. “Pathological households”: Σοβαρές ψυχοπαθολογίες, σοβαρά προβλήματα υγείας και ανικανότητα των γονέων να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών τους εξαιτίας χρήσης ουσιών η/και κατάχρησης αλκοόλ. Οι οικογενειακοί ρόλοι σε αυτές τις περιπτώσεις, όπως ήδη αναφέραμε, αντιστρέφονται με τα παιδιά να υιοθετούν τον ρόλο του γονέα, αλλιώς η οικογένεια κινδυνεύει να διαλυθεί εντελώς. “The chaotic households”: Τα χαοτικά οικογενειακά περιβάλλοντα, όπου οι γονείς είναι πολυάσχολοι, απόντες (κυριολεκτικά και συναισθηματικά απόντες), ανεπαρκείς. Δεν έχουν συνέπεια απέναντι στα παιδιά, δεν θέτουν όρια και κανόνες. Πάλι, σε αυτές τις περιπτώσεις τα μεγαλύτερα αδέλφια αναλαμβάνουν τον ρόλο του γονέα. Τα παιδιά αυτού του τύπου οικογένειας δύναται να αντιμετωπίσουν, στο σχολείο, δυσκολίες συγκέντρωσης και να υιοθετήσουν αποκλίνουσες συμπεριφορές. Επίσης, και μελλοντικά στην ενήλικη ζωή τους μπορεί να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα. “The dominant-submissive household”: Ο ένας γονέας είναι αυταρχικός και εξουσιαστικός. Επιβάλλει τα “θέλω” του χωρίς να ενδιαφέρεται για τα συναισθήματα και τις επιθυμίες των υπολοίπων μελών της οικογένειας. Ο άλλος γονέας είναι συνήθως παθητικός, υποτάσσεται στη θέληση και τον έλεγχο, κατακλύζεται από πολύ αρνητικά συναισθήματα και θυμό και μπορεί να έχει κατάθλιψη. Τα μέλη της οικογένειας είναι πολύ δυσαρεστημένα και δυστυχή από την οικογενειακή τους ζωή, αλλά παθητικά υπομένουν και ως “πειθήνια όργανα” υποτάσσονται στον εξουσιαστικό ενήλικο, γιατί δεν τολμούν να εκφράσουν ανοιχτά την αμφισβήτηση ή τη δυσαρέσκειά τους. Αυτή η δυσχερής κατάσταση έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην πορεία ζωής και στην ψυχοσύνθεση όλων των μελών της οικογένειας. “Emotionally distant families”: Πρόκειται για οικογένειες, των οποίων τα μέλη κρατούν συναισθηματική απόσταση. Δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ή άλλοι λόγοι, π.χ. το κοινωνικό/πολιτισμικό υπόβαθρό τους/background τους τούς αποτρέπουν από το να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους. Άμεση συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι και τα ίδια τα παιδιά, αντιγράφοντας τη συμπεριφορά των γονιών τους, να πιστεύουν ότι πρέπει να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους. Ως εκ τούτου, τα παιδιά και στο σχολείο και στις φιλικές σχέσεις τους και αργότερα στην ενήλικη ζωή τους, αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία ως προς το να εκφράσουν συναισθήματα τους. Αισθάνονται άβολα και αμήχανα όταν τους ζητείται να εκφραστούν και μάλιστα θεωρούν ότι είναι ντροπή να εξωτερικεύουν βαθύτερα συναισθήματα. Σε αυτές τις οικογένειες δημιουργούνται συναισθήματα ανασφάλειας στα παιδιά και προβλήματα αυτο-εκτίμησης. Το αξιοσημείωτο είναι ότι οι συναισθηματικά απόμακρες οικογένειες είναι ο λιγότερο εμφανής δυσλειτουργικός τύπος οικογένειας. Αυτό είναι ένα σημείο στο οποίο αξίζει να δώσουμε έμφαση, γιατί μπορεί να είναι ένας “μη ορατός” δυσλειτουργικός τύπος, όμως το συναίσθημα παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή μας και η έλλειψη συναισθήματος, όπως και η αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων, έχουν αναμφίβολα αρνητικές, μακροπρόθεσμες συνέπειες στο άτομο. Επομένως, ήδη από το σχολείο τα παιδιά θα πρέπει να μαθαίνουν πόσο σημαντικό είναι να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Με αυτό τον τρόπο θα αποφευχθούν και εντάσεις και συγκρούσεις μεταξύ μαθητών.
Αιτίες δυσλειτουργιών στις οικογένειες
Αιτίες που οδηγούν οικογένειες στο να εμφανίσουν σοβαρές δυσλειτουργίες μπορεί να οφείλονται στα εξής:
Οι πολυμελείς και διευρυμένες (με παιδιά από άλλους γάμους κ.λπ.) οικογένειες/The large and Extended Families: Σε αυτού του τύπου οικογενειών, οι ανάγκες μπορεί να είναι πολύ αυξημένες και ο γονιός να αδυνατεί να τις καλύψει, σε πολλά επίπεδα -οικονομικό, συναισθηματικό, ψυχολογικό κ.λπ. Διαταραχή προσωπικότητας σε μέλη της οικογένειας/Personality Disorder in Family Members: Μη έγκαιρα διαγνωσμένη διαγνωσμένη διαταραχή προσωπικότητας σε έναν ή δύο γονείς. Χρόνια άρρωστα παιδιά ή παιδιά με αναπηρίες/Chronically Sick Child or Disabled Child: Όταν στο πλαίσιο μίας οικογένειας αντιμετωπίζονται σοβαρά και χρόνια ζητήματα υγείας ή αναπηρίες παιδιών, οι γονείς μπορεί άθελά τους να παραμελήσουν τα άλλα παιδιά, προσπαθώντας να καλύψουν τις ανάγκες του παιδιού που τους χρειάζεται περισσότερο λόγω της κατάστασης στην οποία βρίσκεται. Πρόκειται για ένα πολύ ευαίσθητο θέμα, με λεπτές ισορροπίες, που αξίζει να αναδείξουμε σε άλλο άρθρο.Άτυχη γεγονότα/Unfortunate Life Events: Πολύ δυσάρεστα γεγονότα και απρόβλεπτες καταστάσεις σε μία οικογένεια, όπως θάνατος, ανεργία, διαζύγιο κλπ. που δύναται να διαταράξουν τη δυναμική της οικογένειας και να ανατρέψουν τις ισορροπίες.Οικογενειακές, πολιτισμικές αξίες /Family Values and Culture: Τα στοιχεία αυτά ασκούν σημαντική επίδραση στον τρόπο ζωής του ατόμου, διαμορφώνουν την προσωπικότητά του και κατ’ επέκταση τη δυναμική μίας οικογένειας. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, ο τρόπος με τον οποίο έχουν μεγαλώσει οι ίδιοι οι γονείς επιδρά καταλυτικά στις συμπεριφορές που θα υιοθετήσουν στη δική τους οικογένεια.Ανασφαλείς οικογενειακοί δεσμοί/Insecure Nature of Family Attachments: Το αίσθημα ασφάλειας έχει, αναμφίβολα, θετική επίδραση στη δυναμική της οικογένειας. Αντίθετα, το αίσθημα ανασφάλειας έχει αρνητική επίδραση στις ισορροπίες της οικογένειας, διαταράσσοντάς τις. Η σταθερότητα ή αστάθεια της ευρύτερης κοινωνίας/Systematic Stability and or Instability: Πολύ σημαντικό τέλος, να τονίσουμε, ότι οικονομικοί, κοινωνικοί, πολιτικοί παράγοντες, επιδρούν θετικά ή αρνητικά στη δυναμική κάθε οικογένειας.
Συνοψίζοντας, οι δυσλειτουργικές οικογένειες, ιδίως σε μία κοινωνία που υφίσταται ισχυρούς κλυδωνισμούς, πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο διερεύνησής μας. Τα παιδιά αυτών των οικογενειών μπορεί να είναι τα παιδιά που υιοθετούν αποκλίνουσες συμπεριφορές στο σχολείο και στα πρώτα τους βήματα στην ενήλικη ζωή φτάνουν στο σημείο να διαπράξουν ακόμα και ειδεχθή εγκλήματα. Είναι όμως και τα ίδια «τραυματισμένα παιδιά», επομένως προκειμένου να προλάβουμε μία αρνητική εξέλιξή τους στην πορεία του χρόνου, είναι πολύ σημαντική η έγκαιρη παρέμβαση και αυτό το στοιχείο αναμφίβολα οφείλουμε να αναδείξουμε και μέσα από την αρθρογραφία.
Διαδικτυακές πηγές άντλησης στοιχείων (ανακτήθηκαν στις 4-4-2019)
https://www.clinmedjournals.org/articles/jfmdp/journal-of-family-medicine-and-disease-prevention-jfmdp-3-059.php?jid=jfmdp
https://liveboldandbloom.com/06/relationships
ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ /CASE STUDY
«ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΘΥΜΑΤΟΣ ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΒΙΑΣ» στο μάθημα «Αντεγκληματική Πολιτική». Διδάσκων Καθηγητής: Αντώνης Μαγγανάς. Ακαδ. Έτος: 2012-2013. ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ. Έτος εκπόνησης εργασίας 2013. Ερευνητές (πρόλογος και συνέντευξη): Άγγελος-Ηλίας Πιερράτος και Κατερίνα Σπυρίδου.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ενδοοικογενειακή βία είναι μία από τις χείριστες καταστρατηγήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επειδή διαπράττεται, όχι από ξένους, αλλά από μέλη της οικογένειας, ανθρώπους εμπιστοσύνης. Είναι εξαπλωμένη σ’ όλον τον κόσμο έχοντας επιπτώσεις στη φυσική και συναισθηματική υγεία γυναικών και παιδιών, απειλώντας την οικονομική τους ασφάλεια και υπονομεύοντας την αυτοεκτίμηση τους και την δυνατότητα για ομαλή ανάπτυξη. Τα παιδιά μπορούν να υποβληθούν σε βία στην οικογένεια με δυο τρόπους: Ο ένας τρόπος είναι να βλέπουν τους γονείς τους να ασκούν ο ένας πάνω στον άλλον βία. Ο άλλος τρόπος είναι όταν οι γονείς τους τα τιμωρούν υπερβολικά, ασκώντας πάνω σε αυτά βία. Τα παιδιά τα οποία δέχονται βία, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες όταν μεγαλώσουν να εμπλακούν σε καταστάσεις βίας μέσα στις δικές τους σχέσεις και μέσα στη δική τους οικογένεια. Δυστυχώς στην Ελλάδα η άσκηση βίας θεωρείται αυστηρά οικογενειακή υπόθεση και υπάρχει έντονη κοινωνική προκατάληψη ως προς τη δημοσιοποίηση του προβλήματος.
Περίπου ένα χρόνο πριν, έχοντας ο ένας από τους δυο πάρει συνέντευξη από ένα θύμα ενδοοικογενειακής βίας, την…. (αναφορά στο όνομα και στην ακριβή ηλικία [εφηβικής ηλικίας]), και παρατηρώντας ότι αυτό το πρόβλημα συνεχίζει να ανακυκλώνεται στη μικρή κοινωνία της (αναφορά στον ακριβή τόπο), αποφασίσαμε να δούμε από κοινού και να εξετάσουμε ένα ακόμα σοβαρό περιστατικό ενδοοικογενειακής βίας. Πρόκειται για την φίλη της …, την …, που από μικρή ηλικία έπεσε επανειλημμένα θύμα ξυλοδαρμού. Η … ανέλαβε να μας φέρει σε επαφή για την συνέντευξη.
Η μέρα της συνέντευξης ήταν Κυριακή. [..] συναντηθήκαμε σε μια καφετέρια για να γνωριστούμε (διότι είχαμε ιδωθεί μία ακόμη φορά με την …). Ήταν ευδιάθετη, χαμογελούσε αρκετά αλλά κοιτώντας λίγο προσεκτικότερα, τα μάτια της μαρτυρούσαν έντονη ανασφάλεια, άγχος και ανάγκη για αποδοχή. Λίγο αργότερα πήγαμε σε ένα φιλικό σκάφος (του …, όπως μας είπε η … ότι λεγόταν) όπου θα μας παραχωρούσε έναν χώρο για να γίνει η συνέντευξη.
Η Συνέντευξη
Μπαίνοντας μέσα στο σκάφος, κατεβήκαμε κάτω στην καμπίνα. Ήταν ένας μικρός και ήσυχος χώρος, ιδανικός για την συνέντευξη. Η συνεντευξιαζόμενη μάς είχε επιτρέψει να χρησιμοποιήσουμε μαγνητόφωνο. Αφού μπήκαμε, μας ρώτησε πού θα έπρεπε να καθίσει, σαν να ζητούσε την άδειά μας. Όντας εμφανές ότι φοβόταν να πάρει πρωτοβουλίες τής προτείναμε να καθίσει όπου ένιωθε πιο άνετα. Γι’ αυτό το λόγο ζήτησε να βρίσκεται και η φίλη της στο δωμάτιο τουλάχιστον για λίγο, στην αρχή. [Παρακάτω οι ερωτώντες συμβολιζόμαστε με Α (για Άγγελος-ερευνητής) και Κ (για Κατερίνα-ερευνήτρια).
Κ: Φαίνεσαι ένα κορίτσι πολύ θετικό, πέρα από το ότι είσαι μία κούκλα, εντάξει δεν το συζητώ… δεν το συζητώ… ναι… πολύ θετικό, πολύ χαρούμενο, οπότε μου φαίνεται ίσως… μάλλον από αυτό που περνάς, λογικά σου βγαίνει να είσαι θετική, το αντιμετωπίζεις δηλαδή τελείως αντίθετα (Συνεντευξιαζόμενη): Να μιλήσω;… Πρέπει να απαντήσω; Κοίτα να δεις, δεν υπάρχει λόγος να μεταδίδω την αρνητικότητά μου και στους τρίτους… εντάξει… αυτό επειδή είναι ανάμεσα σε μένα και την οικογένειά μου, οπότε γιατί να το πληρώνουν και οι υπόλοιποι;
Κ: Πολύ ώριμο αυτό που λες, αλλά… δεν σε επηρεάζει; Δηλαδή με τους φίλους σου είσαι εντάξει… μόνη σου είσαι εντάξει; Δηλαδή εντάξει βγάζεις μια θετική ενέργεια γύρω μας, και αυτό φαίνεται πολύ καλό, αλλά μόνη σου… δεν…;
(Παρέμβαση από φίλη): Όταν τα περνάς αυτά τα πράγματα, επιβάλλεις στον εαυτό σου κατά κάποιο τρόπο, βρε παιδί μου, να είναι χαρούμενος, όσο πιο πολύ μπορεί, έτσι ώστε να μπορείς να αντέξεις. Και εμείς που τα περνάμε γενικότερα αυτά, εντάξει μόνες μας, μπορεί να είμαστε σκ@τά αλλά έχουμε τουλάχιστον τους υπολ… η μία την άλλη, έτσι ώστε να μπορούμε, βρε παιδί μου, πώς να στο πω, να βγαίνουμε απ’ αυτό… Κι είναι ο μόνος τρόπος.
Α: Θέλεις να μας μιλήσεις λίγο για το γεγονός ας πούμε… το θέμα είναι ότι σε χτυπάει η μητέρα σου, σωστά;
(Φίλη): Μαζί και ο πατέρας της.
Α: …και ο πατέρας της;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι.
Α: Πότε ξεκίνησε αυτό;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν ξέρω… από όταν θυμάμαι τον εαυτό μου … εντάξει … βασικά δεν θυμάμαι ποτέ να ‘χει περάσει, ξέρω γω, μία περίοδος της ζωής μου που να μη μ’ έχουνε βαρέσει για οποιοδήποτε λόγο.
Α: Δηλαδή οι λόγοι που σε βαράνε ποιοι είναι;
(Συνεντευξιαζόμενη): Κοίτα, την τελευταία φορά που έπεσε ξύλο ήταν με τη μάνα μου και με βάρεσε βασικά γιατί δεν ήξερα πού ήταν τα παπούτσια της! Είχε πεισθεί ότι εγώ τα είχα πάρει και τα είχα κρύψει… ναι… επειδή είμαι κακός άνθρωπος και δεν θέλω να βρει τις απαίσιες μπότες της και πλακωθήκαμε, βασικά με βάρεσε με ένα ξύλο που είχε και καρφιά επάνω και με μία ζώνη, επειδή δεν ήξερα που είναι οι μπότες της.
Α: Είσαι μοναχοπαίδι;
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι έχω άλλα (…) αδέλφια.
Α: Τα άλλα είναι αγόρια… κορίτσια;
(ακριβή αναφορά στα αδέλφια)
Α: Χτυπάνε κάποιο άλλο παιδί;
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι δεν τα έχουν βαρέσει ποτέ.
Α: Δηλαδή μόνο εσύ;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, εγώ το κορόιδο…
Κ: Είσαι μεγαλύτερη;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι.
Κ: Άρα δηλαδή αυτό το κάνουν…
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι επειδή είμαι μεγαλύτερη…
Κ: Ως ένα παράδειγμα… ως ένα γεγονός παραδειγματισμού για τα άλλα παιδιά;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν νομίζω να ήταν και το καλύτερο παράδειγμα αυτό.
(Φίλη): Κοίταξε, αν θέλεις την άποψή μου, νομίζω ότι όλο αυτό γίνεται επειδή η (…) ήταν ο μόνος άνθρωπος που πηγαίνει εναντίον τους. Ο πατέρας τους είναι πολύ πλούσιος σε σχέση ας πούμε… ξέρω γω… με τους υπόλοιπους γονείς, σε σημείο που μπορεί να δωροδοκεί τα μικρότερα παιδιά, ώστε να μην καταλαβαίνουν τι γίνεται, ώστε να πηγαίνουν αντίθετα στη μητέρα τους και σε οποιονδήποτε δεν συμπαθεί ο πατέρας τους, και επειδή η (…) δεν συμφωνεί μ’ αυτό και τσιγκλάει έχει γίνει ο στόχος της οικογένειας.
Α: Για πες λίγο, τα υπόλοιπα παιδιά τι ηλικίας είναι;
(ακριβή αναφορά σε ηλικίες)
Α: Δηλαδή δωροδοκούνε, εντός εισαγωγικών, τα αδέλφια σου για να μην καταλαβαίνουν τι παίζει;
(Συνεντευξιαζόμενη): Κυρίως ο πατέρας μου, επειδή δεν τα πάει καλά με τη μάνα μου. Λοιπόν το καλοκαίρι η μητέρα μου γυρνούσε από την δουλειά και τράκαρε [..] και την βρήκαν και την έφεραν σπίτι και εντάξει ξύπνησα και την είδα που ήταν ξαπλωμένη και σακατεμένη και ρώτησα τον πατέρα μου και μου είπε ότι είχε μεθύσει και ότι … κάτι τέτοιο … ουσιαστικά την έβγαλε τελείως ανώριμη, ανεύθυνη κ.λπ. Τα ίδια είπε και στα αδέλφια μου το πρωί, αλλά εμένα η μάνα μου, όταν την ρώτησα, μου είπε ότι απλά έπεσε σε κάτι νερά και όταν ρώτησα τα παιδιά που την έφεραν σπίτι μού είπαν ότι την βρήκανε δίπλα σε κάτι νερά οπότε… και στο κάτω – κάτω δεν μύριζε ξέρω ‘γω αλκοόλ ή κάτι … οπότε ο πατέρας μου είπε ψέματα…. Και το είπα και στα αδέλφια μου, επειδή την έβριζαν τη μάνα μου και μετά προφανώς το είπανε και στον πατέρα μου, γιατί ο πατέρας μου μού φώναζε χωρίς λόγο εκείνη την εποχή.
(Φίλη): Τα αδέλφια της είχαν φθάσει στο σημείο που τους ρώταγες «πώς είναι η μάνα σου» και λέγανε «δεν έχει πάθει τίποτα».
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι πήγε και τους πήρε κάτι παιχνίδια… δεν θυμάμαι… στο X–BOXήταν;
(Φίλη): Ναι.
(Συνεντευξιαζόμενη): Πήγε και τους αγόρασε κάτι παιχνίδια, τους αγόραζε εκεί μια βδομάδα μαλ@κίες…
Α: Ο πατέρας;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, και τα αδέλφια μου, παρόλο που η μάνα μου δεν μπορούσε να κουνήσει, για περίπου μισό μήνα ήτανε;…
(Φίλη): Ναι.
(Συνεντευξιαζόμενη): …Κάπου εκεί, λέγανε είναι καλά, δεν έχει πάθει τίποτα… κάτι τέτοια.
Α: Συγνώμη, τι είχε πάθει;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, είχε χτυπήσει… εντάξει… αρκετά άσχημα.
(Φίλη): …στο πρόσωπο κυρίως…
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, δεν μπορούσε να κουνηθεί κιόλας.
(Φίλη): Το χειρότερο με αυτήν την οικογένεια είναι ο πατέρας, ο οποίος- αν θέλεις την άποψή μου- είναι επικίνδυνος άνθρωπος, δηλαδή έχει πολλά νεύρα, θυμάσαι αυτά που σου έλεγα για μένα…
Α: Ναι… ναι…
(Φίλη): Είναι πολύ χειρότερα σε σχέση με εμένα… ας πούμε… είναι πολύ άσχημη η κατάσταση.
Κ: Άρα η μάνα σου και ο πατέρας σου δεν τα πάνε καλά.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, είναι ουσιαστικά χωρισμένοι και είναι παντρεμένοι μόνο στα χαρτιά και λένε ότι δεν χωρίζουνε επειδή δεν φεύγουνε σε διαφορετικά σπίτια, επειδή θα επηρεάσει την ψυχολογία (αναφορά σε ένα από τα αδέλφια).
Φίλη: Αν θέλεις τη γνώμη μου, η ψυχολογία (αναφορά σε ένα από τα αδέλφια) επηρεάζεται χειρότερα τώρα που είναι μαζί και… που βλέπουν τα όσα γίνονται… τέλος πάντων…γενικά όλων των παιδιών.
(Συνεντευξιαζόμενη): Εντάξει, όσο να πεις, δεν είναι κι ότι καλύτερο να ξυπνάς το βράδυ και να ακούς τους γονείς σου να χτυπιούνται.
Α: Οπότε σε έχουνε χτυπήσει και οι δύο…
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι… κυρίως ο πατέρας μου.
Α: …Αλλά υπάρχει και αντιμαχία μεταξύ των δύο;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι.
Φίλη: Το χειρότερο είναι αυτό που τραβάει η (…) και η μητέρα της κατά την άποψή μου.
Κ: Ναι, αλλά αυτό που τραβάει η μητέρα της δεν είναι άλλοθι για το γεγονός ότι βαράει την κόρη της…
Φίλη: Δεν συμφωνώ με το ότι την βαράει, αλλά αν υπάρχει ένας άνθρωπος εκεί μέσα να στηρίζει την…, έστω και για λίγο, είναι η μητέρα της.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, ας πούμε τις προάλλες, εγώ θα μπορούσα να έχω ήδη πεθάνει, δεν θα μιλούσα τώρα, θα ήμουν στο χώμα.
Α: Θες να μας πεις τι είχε γίνει τις προάλλες;
(Συνεντευξιαζόμενη): Εμ… την ώρα που είχα επιστρέψει στο σπίτι, είχα τσακωθεί με τον πατέρα μου και με φώναξε στο σαλόνι να μιλήσουμε και μου είπε να φύγω απ’ το σπίτι άμα θέλω… και ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, ούτως ή άλλως είμαι τελείως άχρηστη, εκεί πέρα κάτι τέτοια μού ‘λεγε και του είπα: «εντάξει, εγώ θα φύγω, άλλα μη μου φωνάζεις, μην αρχίσεις να με κοπανάς» και κάτι τέτοια… και μου ‘πε: «εντάξει» μου κάνει «η πόρτα είναι ανοικτή και τα σκυλιά δεμένα», του κάνω: «εντάξει θα φύγω σήμερα κιόλας» … ε, εντάξει έφυγα εγώ εκείνο το βράδυ, πήγα στη (φίλη μου) και την επόμενη μέρα, επειδή εντάξει όσο να πεις είχα ειδοποιήσει τους γονείς μου ότι θα πάω σχολείο κανονικά, γιατί εντάξει στο κάτω – κάτω γονείς μου είναι, έχουν ένα δικαίωμα να ξέρουν αν είμαι ζωντανή ή όχι και ήρθε η μάνα μου πρωί – πρωί απ’ το σχολείο, με πήρε, με πήγε σπίτι και ήταν εκεί ο πατέρας μου και άρχισε να με βαράει σε σημείο που άρχισα να φτύνω αίμα, αλλά εντάξει ήταν η μαμά μου εκεί και φώναξε τη γιαγιά μου και τα μαζέψανε.
Φίλη: Η Ειρήνη είχε φθάσει σε σημείο να κυκλοφοράει με γυαλιά γιατί είχε φάει μπουνιά στο μάτι …
(Συνεντευξιαζόμενη): Α ναι, βραδιάτικα με τα γυαλιά, όλα τα λεφτά!
Α: Η γιαγιά μένει σπίτι σας: Μένει κοντά σας;
(αναφορά σε λεπτομέρειες)
Α: Και ξέρει το γεγονός ότι σε χτυπάνε οι γονείς σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, το ξέρει αλλά δεν μπορεί να πει τίποτα γιατί … εντάξει … είναι σε μεγάλη ηλικία και δεν τα ξέρει όλα, ας πούμε έχει τύχει μια δυο φορές να είναι μπροστά… γιατί εντάξει, όσο να πεις δεν θα το πάρει και πολύ ψύχραιμα να δει το παιδί της σ’ αυτή την κατάσταση… εντάξει… δεν είναι κι ότι καλύτερο.
Α: Στα άλλα τα αδέλφια σου περίγραψέ μου πως φέρονται και οι δύο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, εντάξει ο πατέρας μου τους αγοράζει συνέχεια πράγματα κάθονται και βλέπουνε όλοι μαζί ταινία … ε … η μητέρα μου δεν τους κάνει τίποτα το κακό εντάξει… απλά τους κάνει καμιά παρατήρηση που και που … ε… τους πηγαινοφέρνει για τις σαχλαμάρες που τους κάνει ο πατέρας τους … ο πατέρας μας βασικά… ναι εντάξει… τέλος πάντων (γέλια) δεν θα το σχολιάσουμε αυτό … και εντάξει δεν τους φέρεται καθόλου άσχημα … σκέψου την τελευταία φορά που είχε νευριάσει ήταν επειδή του χαλάσανε και το καινούργιο και το παλιό του κινητό και όπως πάντα εγώ, το κορόιδο, έφαγα το κράξιμο για χάρη τους, για να μην τους κράξουνε.
Α: Δηλαδή τους υπερασπίστηκες;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι είπα στον πατέρα μου ότι δεν έχουν κάνει τίποτα το τρομερό, ότι δεν έχουν ξαναχάσει κινητά, και δεν τα έχουν ξαναχαλάσει και ότι είναι πολύ καλά παιδιά … και κάτι τέτοια… και άρχισε και μου φώναζε εμένα και ότι … επειδή … είχα χάσει δυο – τρία κινητά παλιά… μη φανταστείς …
[..]
Α: Οπότε εσύ, επειδή προηγουμένως είπες «ο πατέρας τους», δεν τον βλέπεις σαν πατέρα σου έτσι;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι (γέλια).
Α: Όχι ρε παιδί μου είναι συνήθεια ή…
Κ: Σου συμβαίνει συχνά …
Α: Δηλαδή όταν η γλώσσα μας μπερδεύεται πολλές φορές λέει αυτό που έχουμε μέσα μας… τον βλέπεις σαν πατέρα σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Βασικά τον βλέπω περισσότερο σαν Χίτλερ (γέλια), δεν μπορώ να τον πω πατέρα μου εύκολα , τον φοβάμαι.
Α: Για σένα είναι μόνο λεφτά;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι λεφτά και μεταφορικό μέσο.
Κ: Δεν τον λες δηλαδή πατέρα, τον λες με το όνομα του ας πούμε, τον λες κάπως αλλιώς;
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι εντάξει τον φωνάζω… ξέρω ‘γω… μπαμπά από συνήθειο δηλαδή, από μικρή, αλλά δεν μπορώ να πω ότι το νιώθω όταν το λέω, δεν το πιστεύω.
(Φίλη): Δεν νομίζω ότι θα μπορούσες να μην τον πεις… σημαίνει ότι είναι επικίνδυνος.
(Συνεντευξιαζόμενη): Πολύ επικίνδυνος…
(Φίλη): Και διαθέτει και όπλο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, όντως… Διώχνει τα γατάκια μου.
Α: Όπλο; Έχει άδεια οπλοφορίας;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ένα αεροβόλο είναι, από αυτές τις σαχλαμάρες με τις σιδερένιες τις μπιλίτσες… τι είναι τέλος πάντων…
Κ: Σιδερένιες… το κακό όμως κάποια στιγμή γίνεται.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, εντάξει.
Α: Πώς βλέπεις εσύ τη μητέρα σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι εδώ πέρα είναι λίγο μπέρδεμα … αλλά εντάξει … κοίτα … την μητέρα μου τη βλέπω σαν μητέρα μου δεν μπορώ να πω, αλλά για κάποιο λόγο δεν μπορώ να την εμπιστευτώ … για κανένα λόγο … δεν ξέρω … δεν μου βγάζει εμπιστοσύνη, την λέω «μαμά» και το νιώθω όταν το λέω και την αγαπάω αλλά δεν ξέρω… έχω μία δυσπιστία και μ’ αυτήν.
(Φίλη): Αυτό οφείλεται στο ότι, ξέρω γω, πηγαίνει και τα λέει όλα στον πατέρα σου;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν μιλάει με τον πατέρα μου, ο πατέρας μου δεν θέλει καν να τον ακουμπάει η μάνα μου.
(Φίλη): Εννοώ, όταν μιλούσανε, ότι πήγαινε και τα έλεγε όλα εκεί.
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν του έλεγε τίποτα, άμα της ζητούσα να μην τα πει, απλά δεν τα έλεγε.
Κ: Τότε γιατί δεν μπορείς να την εμπιστευτείς;
(Συνεντευξιαζόμενη): Δεν ξέρω, μπορεί να φταίει να της είχα κάνει κάτι μικρή, να της είχα πει τίποτα και να το ‘πε στις φίλες της.
Κ: Σαν απωθημένο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, μπορεί … ξέρω και ‘γω;…
Α: Όταν λες «έλεγε» όταν θίχθηκε το θέμα, άμα έλεγε πράγματα, τι πράγματα εννοείς;
(Συνεντευξιαζόμενη): Εεε, κοίτα εγώ μια φορά θυμάμαι που με είχε τσαντίσει όταν ήμουνα μικρή, έτυχε να μάθει ότι τα είχα με ένα αγόρι και πήγε και το είπε στις φίλες της ε, μετά το είπε και στους συγγενείς μας, μετά το είπε και στον πατέρα μου ε, και με δουλεύανε ε, εντάξει ναι, δεν ένιωθα ωραία, καθόλου ωραία … καθόλου ωραία! (γέλια).
Α: Μπορεί να είναι δύσκολο άλλα μπορείς να μας περιγράψεις διάφορα περιστατικά;
(Συνεντευξιαζόμενη): Ααααα θα ξημερώσουμε!
(Φίλη): Πες αυτό με την μητέρα σου και με την πόρτα…
Α: …Ό,τι θεωρείς πιο αντιπροσωπευτικό.
Κ: Αυτά που σ’ έχουνε…
Α: …Σημαδέψει.
(Συνεντευξιαζόμενη): Α, τα πιο βασικά;
(Φίλη): Ε, για να ταιριάξουμε τις σκηνές με ξύλο, τις πιο βασικές, τις πιο δυνατές.
Α: Τι χρησιμοποιούνε, αλλά αναλυτικά.
Συνεντευξιαζόμενη: Α, αναλυτικά.
Α: Αυτές που σου έχουνε μείνει, που δεν θα ξεχάσεις ποτέ.
(Φίλη): Να πεις για την μητέρα σου αυτά με το ξύλο με τα καρφιά, για τον πατέρα σου αυτό που έγινε εκείνη τη μέρα … είναι τα πιο βασικά.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι, όντως … λοιπόν το ένα είναι αυτό για τις μπότες που πήγα σπίτι και βασικά έψαχνε η μητέρα μου τις μπότες της και με ρώτησε επειδή συνηθίζω να δανείζομαι τα πράγματά της. Λογικό το βρίσκω…
Κ: Όλοι το κάνουμε.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, ναι … της είπα ότι δεν ξέρω που είναι και μου φώναζε και … εντάξει … τσακωθήκαμε εκεί πέρα, βριστήκαμε, ήταν ο πατέρας μου στο σαλόνι και έβλεπε τηλεόραση, όποτε μας άκουγε, και εντάξει κάποια στιγμή ήθελα να περάσω από το ψυγείο, επειδή το τραπέζι και το ψυγείο είναι λίγο κοντά και δε χωράνε δύο άτομα να περάσουν μαζί και με έσπρωξε και τσαντίστηκα και γύρισα και την έσπρωξα και εγώ και μετά τι έκανε με κλώτσησε; Με κλώτσησε μου φαίνεται … ναι … τέλος πάντων φτάσαμε στο σημείο να πλακωνόμαστε μπροστά στον πατέρα μου να έχουμε πέσει κι οι δυο κάτω και να πλακωνόμαστε, ο πατέρας μου απλά έβλεπε τηλεόραση, δυνάμωσε και τη φωνή, ε βέβαια, τον ενοχλούσαμε κιόλας ε, εντάξει τσαντίστηκα εγώ σηκώθηκα κι έφυγα πήγα στο δωμάτιό μου, έβριζα, μετά ήρθε η μάνα μου, μες τα νεύρα, συνεχίσαμε να πλακωνόμαστε, βασικά ήρθε με μια ζώνη και με απείλησε ότι θα με βαρέσει, πήγε να με βαρέσει, εντάξει κάτι λίγα τα πέτυχε μετά, επειδή ήμουνα στο πάνω κρεβάτι [..] είχε πιαστεί απ’ τα κάγκελα για να με φθάνει, για να μπορέσει να με βαρέσει με τη ζώνη… ε, της πάτησα τα δάχτυλα, έπεσε κάτω, ξανάφυγε, μετά ξανάρθε, έτσι όπως άνοιξε την πόρτα έσπασε ένα ξύλο, από την πόρτα εκεί που είναι το … που ενώνεται η πόρτα με το τέτοιο … έσπασε αυτό το ξύλο, είχε πάνω κάτι καρφιά, το πήρε, με βάρεσε μ’ αυτό, ε εντάξει πέρα από κάτι μελανίτσες και κάτι γρατζουνίτσες δεν είχα κάτι άλλο, επειδή τραβιόμουνα, οπότε δε με πέτυχαν τα καρφιά και μετά πήγε η γιαγιά μου και την μάζεψε γιατί ήθελε να πλακωθούμε κι άλλο, της άρεσε! Ε εντάξει, ναι, αν δεν υπήρχε και η γιαγιά μου να τη μάζευε δεν … θα είχα πεθάνει (γέλια)…
Κ: Πραγματικά!
(Συνεντευξιαζόμενη): Και η άλλη ήτανε εντάξει αυτό που τσακώθηκα με τον πατέρα μου, μου είπε να φύγω, έφυγα, εντάξει το είπα αυτό ουσιαστικά…
(Φίλη): Όταν γύρισες…
(Συνεντευξιαζόμενη): Ε, γύρισα σπίτι, πήγα να μπω στο δωμάτιό μου, μ’ έπιασε πριν μπω στο δωμάτιό μου και άρχισε να με βαράει, εντάξει, μετά μου τράβηξε το μαλλί και έπεσα κάτω, μετά με κλώτσαγε στο στομάχι, μου έχωσε και κάτι μπουνιές στα μούτρα, χάλασε το υπέροχο προσωπάκι μου.
Κ: Γιατί το λες αυτό; έχεις υπέροχο πρόσωπο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Και… ναι εντάξει του φώναζε η μητέρα μου, μετά φώναξε και τη γιαγιά μου και του φωνάζανε, τον μαζέψανε και μετά κλείστηκα στην τουαλέτα κάνα μισάωρο και προσπαθούσα να σταματήσω να φτύνω αίμα… αυτά θυμάμαι μόνο… τα υπόλοιπα είναι λιγότερο… εντάξει…
Α: Πάντως όταν σε είχα δει πρώτη φορά, είχες σπασμένο χέρι;
(Φίλη): Χτυπημένο.
(Συνεντευξιαζόμενη): Ναι χτυπημένο ήτανε … ε … εντάξει.
Α: Τόσο πολύ… η γιαγιά σου γι’ αυτά που είχε δει, ας πούμε όταν συγκράτησε τη μάνα σου, τι λέει;
(Συνεντευξιαζόμενη): Τίποτα.
Α: Εννοώ…
Κ: Δεν μπορεί να πάρει θέση;…
Α: Είναι σε προχωρημένη ηλικία;… Για να πάρει θέση.
(Συνεντευξιαζόμενη): Όχι … εντάξει δεν έχει κάτι η ηλικία της, απλά δεν θέλει να ανακατευτεί σ’ αυτό…
(η συνέντευξη ολοκληρώνεται εδώ, στο υλικό που έχω).
Οι περιγραφές είναι τόσο σοκαριστικές, ώστε νιώθω ένα «αγκάθι» στην καρδιά μου, για όλα αυτά τα παιδιά που δεν έχουμε καταφέρει -ως κοινωνία- να προστατεύσουμε. Εύχομαι από καρδιάς, σήμερα, το κορίτσι να είναι καλά και να έχει απομακρυνθεί από το νοσηρό περιβάλλον, αλλά και να προχωρήσει με χαμόγελο στην ενήλικη ζωή της, χωρίς βία. Δύο στοιχεία μόνο θα επισημάνω: πρώτον, ότι σε αυτές τις περιπτώσεις όπου όλοι γνωρίζουν ή έχουν βάσιμες υποψίες, ειδικά στις κλειστές κοινωνίες, η εκπαιδευτική κοινότητα και η τοπική κοινωνία πρέπει να γίνουν μία ζεστή αγκαλιά και να προστατεύουν αυτά τα παιδιά, δίνοντάς τους την αγάπη που έχουν στερηθεί. Το δεύτερο στοιχείο αφορά την αξία της φιλίας και τον σπουδαίο, βαθύ και αληθινό δεσμό που μπορεί να δημιουργηθεί μεταξύ φίλων. Η στήριξη μεταξύ των φίλων, σε αυτές τις ευαίσθητες ηλικίες, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και μάλιστα μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας παρέχοντας ουσιαστική βοήθεια στο άτομο. Η δύναμη της φιλίας, ας είναι επομένως, το θετικό που θα κρατήσουμε από το σημερινό εξαιρετικά δύσκολο θέμα….
της Αγγελικής Καρδαρά.
http://www.postmodern.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Την Παρασκευή η συζήτηση...
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Τέλος μετά από 60 χρόνια για τις ταυτότητες...
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
