2019-04-27 12:00:46
ΒγΜια επιστημονική διερεύνηση του θέματος
Ο κίονας που διερράγη και ανεφλέγη διά του Αγίου Φωτός (1579)
Το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου το 1586, σε γκραβούρα της Natale Bonifacio.1
Από την επιστημονική μελέτη του Χάρη Σκαρλακίδη για το Άγιο Φως.
Δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του.
Το Μεγάλο Σάββατο του 1579, σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά χρονικά της πόλης των Ιεροσολύμων, οι Τούρκοι κυβερνήτες απαγόρευσαν στον Έλληνα πατριάρχη και στους ορθοδόξους πιστούς να εισέλθουν στον Ναό της Αναστάσεως για την καθιερωμένη τελετή του Αγίου Φωτός.
Τα συγγράμματα που αναφέρονται στο γεγονός δεν προσδιορίζουν το ακριβές έτος. Αναφέρουν, όμως, ότι την περίοδο εκείνη πατριάρχης Ιεροσολύμων ήταν ο Σωφρόνιος, ενώ πατριάρχες Κων/πόλεως, Αλεξανδρείας και Αντιοχείας ήταν αντιστοίχως ο Ιερεμίας, ο Σιλβέστρος και ο Ιωακείμ· τέλος, σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν ο Μουράτ Γ΄.2
Αν ανατρέξουμε στους επίσημους καταλόγους (ή στις ιστοσελίδες) των τεσσάρων αυτών Πατριαρχείων, διαπιστώνουμε πως οι τέσσερις ελληνορθόδοξοι πατριάρχες πράγματι διετέλεσαν τα καθήκοντά τους στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα· και αν εξετάσουμε την ακριβή περίοδο πατριαρχίας του καθενός, και την αντίστοιχη περίοδο βασιλείας του σουλτάνου Μουράτ Γ΄, προκύπτει ότι το μοναδικό έτος που συνέπεσε η διοίκηση των πέντε αντρών είναι το 1579.3
Σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, το Μεγάλο Σάββατο εκείνης της χρονιάς, μια ομάδα Τούρκων στρατιωτών, ύστερα από διαμεσολάβηση των Αρμενίων, απαγόρευσε τη διέλευση των ορθοδόξων στον Ναό της Αναστάσεως. Το πλήθος των πιστών παρέμεινε στο προαύλιο του ναού καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αλλά ακόμη και μετά τη δύση του ηλίου.
Ο Πατριάρχης Σωφρόνιος Δ΄, που διήνυε το πρώτο έτος της πατριαρχίας του, ανέλαβε για πρώτη φορά να φέρει εις πέρας την πιο σημαντική τελετή τoυ έτους, όμως, οι Τούρκοι τού στέρησαν το νόμιμο δικαίωμα.
Ο πατριάρχης στεκόταν προσευχόμενος στο αριστερό μέρος της πύλης του ναού, πλησίον ενός κίονα. Και ξαφνικά, ενώ είχε ήδη πέσει η νύχτα, ο κίονας διερράγη και το Άγιο Φως ξεπήδησε από το εσωτερικό του.
Ο πατριάρχης άναψε αμέσως τη λαμπάδα του και μεταλαμπάδευσε το Άγιο Φως στους πιστούς. Μέσα σε λίγα λεπτά, η ιερή φλόγα εξαπλώθηκε σε όλους τους παρευρισκόμενους και το προαύλιο του ναού φωτίστηκε. Οι έκπληκτοι Τούρκοι φρουροί άνοιξαν τότε τις πύλες του ναού και ο πατριάρχης, μαζί με το πλήθος των ορθοδόξων, κατευθύνθηκαν πανηγυρικά προς τον Πανάγιο Τάφο.
Η ρωγμή έχει ύψος 1.20 μ. και μοιάζει με ανερχόμενη φλόγα.
Τα γεγονότα εκείνης της ημέρας καταγράφονται σε όλα τα αποκαλούμενα Προσκυνητάρια Ιεροσολύμων, που είναι οδηγοί για τους προσκυνητές των Αγίων Τόπων. Το αρχαιότερο απ’ αυτά τα Προσκυνητάρια, στο οποίο αναφέρεται η διάρρηξη του κίονα, περιέχεται σε ένα πολύτιμο χειρόγραφο που βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου. Πρόκειται για τον κώδικα Monacensis Graec. 346,4 ο οποίος περιέχει το Προσκυνητάριο του ιερομόναχου Ανανία. Το χειρόγραφο, γραμμένο από τον Κρητικό ιερομόναχο Ακάκιο το 1634, είναι αντίγραφο του αρχικού έργου του ιερομόναχου Ανανία το οποίο εγράφη το 1608, δηλαδή 29 έτη μετά το θαύμα που περιγράφει. Αυτό σημαίνει πως ο Ανανίας είχε τη δυνατότητα να συλλέξει στοιχεία για το θαύμα από ανθρώπους που βίωσαν τα γεγονότα.
Το χειρόγραφο της Βιβλιοθήκης του Μονάχου εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1890 από τον Παπαδόπουλο-Κεραμέα στην Αγία Πετρούπολη,5 με ταυτόχρονη ρωσική μετάφραση. Σύμφωνα με την καταγραφή του Κρητικού Ακάκιου, ο ιερομόναχος Ανανίας διηγείται με ανορθόγραφο τρόπο τα εξής:
«Έξω δε της Αγίας Πόρτας, πλησίον εις το δυτικόν μέρος, είναι γ΄ κολόναις μαρμαρέναις, και από την μεσινήν κολόναν, λέγουν, ότι ευγήκεν το Άγιον Φως τον παλαιόν καιρόν. Και είναι σχισμένη καμπόσον και φαίνεται έως την σήμερον. Και αυτό το θαύμα το έδειξεν ο θεός τοιουτοτρόπως, επειδή λέγουν, ότι εις τον καιρόν εκείνον δεν άφησαν, εκείνοι οπού όριζαν τον πατριάρχην, να σέβουν [εισέλθουν] μέσα να κάμουν την εορτήν της Λαμπράς, κατά την συνήθειαν.Ο δε πατριάρχης εστάθη έξω με τον λαόν εις την αυλήν Μεγάλω Σαββάτω βραδί λυπημένοι. Και εκρατούσαν και τα κηρία εις τα χέρια τους. Και ο πατριάρχης έστεκε πλησίον εις τον θρόνον της αγίας Ελένης, εις μίαν κολόναν κοντά. Και τότε λέγουν ότι ευγήκε το Άγιον Φως απ’ εκείνην την κολόναν οπού είπαμεν πως είναι σχισμένη καμπόσον, και υπήγε απάνω εις την κολόνα οπού έστεκεν ο πατριάρχης πλησίον. Και τότε άναψε τα κηρία οπού εκράτει ο πατριάρχης και απεκήνα άναψε και ο λαός από τας χείρας του πατριάρχου κατά την συνήθειαν. Τότε λέγει όταν ίδαν αυτό το θαύμα εκείνοι οπού όριζαν, άνοιξαν την αγίαν πόρταν και εσέβηκεν [εισήλθε] ο πατριάρχης με τον λαόν και έκαμαν την εορτήν, κατά το έθος».
Η ίδια διήγηση, με κάποιες επιπλέον πληροφορίες, περιλαμβάνεται σε πολλά Προσκυνητάρια της Ιερουσαλήμ που εκδόθηκαν τους επόμενους αιώνες. Η αρχαιότερη έκδοση αυτών των προσκυνηματικών οδηγών συναντάται στη Βιέννη, το 1749, με τίτλο Προσκυνητάριον της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ, γραμμένη από τον αρχιμανδρίτη και φύλακα του αγίου Τάφου, Συμεών. Στο έργο επιβεβαιώνεται ότι το σχίσιμο και η ανάφλεξη του κίονα έλαβαν χώρα την ώρα που έπεφτε η νύχτα. Γράφει ο αρχιμανδρίτης Συμεών:
«Τότε ο πατριάρχης εστάθη έξω εις την αυλήν της εκκλησίας, τω αγίω και μεγάλω σαββάτω, με τον λαόν προς εσπέραν, μετά μεγάλης λύπης δεόμενοι του Κυρίου ολοψύχως. Και ο πατριάρχης ανέβη εις τον θρόνον της Αγίας Ελένης πλησίον μιας κωλώνας, προσευχομένου δε του πατριάρχου μετά του λαού. Ω της φιλανθρωπίας σου Δέσποτα, εσχίσθη μία κωλώνα και ευγήκε το Άγιο φως έξω, και έδραμεν ο πατριάρχης και άναψε τα κηρία οπού εβάσταζεν εις τας χείρας του, και από τας χείρας αυτού άναψε τα κηρία ο λαός εις αγιασμόν αυτού» (Συμεών, Προσκυνητάριον Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ, Βιέννη 1749, σ. 19).
Η έκδοση της Βιέννης αναφέρει και ένα ακόμη γεγονός, που σχετίζεται με έναν Άραβα εμίρη, ονόματι Τουνόμ, ο οποίος την ώρα του θαύματος βρισκόταν στην αυλή του Ναού. Όταν αντίκρισε την ανάφλεξη του κίονα συνειδητοποίησε την αυθεντικότητα του θαύματος και ομολόγησε στους ομοθρήσκους του τη δύναμη του Ιησού Χριστού. Αφού διαπληκτίστηκε μαζί τους, η ομολογία του αυτή στάθηκε αιτία να διαταχθεί η εκτέλεσή του και εν συνεχεία να παραδοθεί το σώμα του στην πυρά.6 Σήμερα θεωρείται επισήμως άγιος μάρτυρας της Ορθοδοξίας, η μνήμη του γιορτάζεται στις 18 Απριλίου και τα λείψανά του βρίσκονται στη μονή της Μεγάλης Παναγίας των Ιεροσολύμων.
Ο άγιος μάρτυρας Τουνόμ και στο βάθος ο κίονας που ανεφλέγη, σε εικόνα που βρίσκεται στη μονή της Μεγάλης Παναγιάς των Ιεροσολύμων.
Σε διάφορες ιστοσελίδες που υπάρχουν στο διαδίκτυο συναντάται η πληροφορία ότι ο κίονας διερράγη και ανεφλέγη το Μεγάλο Σάββατο του 1579 (ή του 1549), αφού πρώτα χτυπήθηκε από κεραυνό.
Η συγκεκριμένη πληροφορία καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Μολδαβό μοναχό Παρθένιο Αγκέεβ,7 ο οποίος επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ το 1845. Στον δεύτερο τόμο του Χρονικού του, ο μοναχός Παρθένιος αναφέρει τα εξής:
«Αυτός ο κίονας τιμάται από τους Ορθόδοξους καθώς και από τους μη Ορθόδοξους, ακόμη και από τους Αρμένιους. Θα ήθελα να γράψω κάτι σχετικά με αυτό το περιστατικό, για το πως οι Ανατολικοί Ορθόδοξοι χριστιανοί ομοφώνως μιλούν γι’ αυτό και οι ίδιοι Τούρκοι το επιβεβαιώνουν. Σε έναν τοίχο υπάρχει μια μαρμάρινη επιγραφή και λένε ότι αυτό το περιστατικό είναι γραμμένο σε αυτή· αλλά δεν μπορέσαμε να το διαβάσουμε επειδή είναι γραμμένο με συριακά γράμματα, στην αραβική γλώσσα. Έτσι, μόνο άκουσα γι’ αυτό και δεν το διάβασα».
Και συνεχίζει λίγο πιο κάτω περιγράφοντας το θαύμα:
«Είχε περάσει ήδη μισή ώρα και περισσότερο, και ακόμη δεν είχε εμφανιστεί το Άγιο Φως. Η ημέρα ήταν καθαρή και όμορφη. Ο πατριάρχης καθόταν στη δεξιά πλευρά. Και ξαφνικά, έπεσε ένα κεραυνός και στην αριστερή πλευρά ο μεσαίος κίονας σχίστηκε και από τη ρωγμή εξήλθε μια φωτιά. Ο πατριάρχης σήκωσε και άναψε τις λαμπάδες του και όλοι οι Ορθόδοξοι άναψαν από τις δικές του».8
Ο μοναχός Παρθένιος αναφέρει ότι η συγκεκριμένη ιστορία ήταν χαραγμένη σε μαρμάρινη πλάκα, γραμμένη στην αραβική γλώσσα. Δεν μπορούσε, όμως, να διαβάσει τη διήγηση διότι δεν γνώριζε αραβικά. Απλώς, άκουσε την ιστορία. Κατά συνέπεια, η πληροφορία για τον κατερχόμενο κεραυνό δεν μπορεί να θεωρηθεί απολύτως αξιόπιστη· χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αναξιόπιστο το σύνολο της διήγησης. Επιπλέον, η πληροφορία περί του κεραυνού δεν συναντάται σε κάποιο προγενέστερο κείμενο ή χειρόγραφο.
Παρόλα αυτά, η αναφορά του Μολδαβού μοναχού είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι επιβεβαιώνει ότι το σχίσιμο και η ανάφλεξη του κίονα ήταν καταγεγραμμένα σε μαρμάρινη επιγραφή με συριακά γράμματα.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι, είτε χτυπήθηκε ο κίονας από κεραυνό είτε διερράγη και ανεφλέγη μόνος του, και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται περί θαύματος, διότι ο πατριάρχης που στεκόταν δίπλα του, άναψε τις λαμπάδες του από τη φωτιά που παράχθηκε.
Εάν όμως μια φωτιά ή μια ηλεκτρική εκκένωση διαπέρασαν τον κίονα με τόσο μεγάλη ένταση πριν από 430 χρόνια, τότε τα ίχνη τους πρέπει να είναι ακόμη ορατά. Η ρωγμή μοιάζει πράγματι να είναι καμένη και διαβρωμένη από τη φωτιά· κατά πόσο, όμως, αυτά τα ίχνη της διάβρωσης μπορούν να εξακριβωθούν και να πιστοποιηθούν επιστημονικά;
Το Πάσχα του 2008, η ρωγμή του κίονα αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης του Αντρέι Βολκόβ [για τη μελέτη του για το Άγιο Φως γενικά, εδώ]. Ο Ρώσος φυσικός απέστειλε υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες της ρωγμής σε έναν συμπατριώτη του ειδικό επιστήμονα, τον καθηγητή Εβγκένι Μιχάηλοβιτς Μορόζοβ,9 ο οποίος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ερευνητές στον κόσμο στο επιστημονικό πεδίο της Μηχανικής των Θραύσεων (Fracture Mechanics) και της Φυσικής της Αντοχής των Υλικών (Physics of Strength of Materials).
Η Μηχανική των Θραύσεων είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των θραύσεων και του σχηματισμού ρωγμών στα υλικά. Χρησιμοποιεί μεθόδους αναλυτικής μηχανικής για να υπολογίσει τη δύναμη που ασκείται κατά τον σχηματισμό μιας ρωγμής, καθώς και πειραματικές μεθόδους που υπολογίζουν την αντοχή ενός υλικού στη θραύση και τη ρηγμάτωσή του.
Ο καθηγητής Εβγκένι Μορόζοβ στο τελευταίο επιστημονικό σύγγραμμά του, με τίτλο Ελαστοπλαστική Μηχανική των Θραύσεων,10 παρουσιάζει τα αποτελέσματα της σύγχρονης εργαστηριακής έρευνας σχετικά με την θεωρία των ρωγμών και εξετάζει ζητήματα συμπεριφοράς των σωμάτων που έχουν υποστεί ρωγμές – από τα κριτήρια ανάπτυξής τους μέχρι πιο περίπλοκα προβλήματα της Μηχανικής των Θραύσεων.
Ο καθηγητής Εβγκένι Μορόζοβ, αφού εξέτασε αναλυτικά τις φωτογραφίες της ρωγμής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτή θα μπορούσε να παραχθεί μόνο ως αποτέλεσμα ηλεκτρικής εκκένωσης!
Ο Αντρέι Βολκόβ, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Εβγκένι Μορόζοβ για το συγκεκριμένο ζήτημα, αναφέρει τα εξής σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Βέρα:
«Αυτή η σύμπτωση, ότι το Πάσχα ακριβώς, όταν δεν κατήλθε το Φως, εμφανίστηκε η ρωγμή – δεν είναι ένα θαύμα; Βεβαίως, μπορεί να πει κανείς, ότι όλα ήταν στημένα και ότι η ρωγμή στον κίονα είχε παραχθεί με τεχνητό τρόπο. Απευθυνθήκαμε για πληροφορίες στον Εβγκένι Μιχάηλοβιτς Μορόζοβ που είναι κορυφαίος ειδικός στον τομέα της Μηχανικής των Θραύσεων όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, και έχει γράψει πάνω από 800 επιστημονικά συγγράμματα για το θέμα αυτό. Ο Εβγκένι Μιχάηλοβιτς εξέτασε τις αναλυτικές φωτογραφίες της ρωγμής και δήλωσε ρητά ότι αυτή μπορούσε να εμφανιστεί μόνο ως αποτέλεσμα ηλεκτρικής εκκένωσης, τέτοια είναι η δομή της. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ήταν πλήρως αδύνατον να κατασκευάσει κανείς τη ρωγμή αυτή: φανταστείτε, πόσο δυνατό μετασχηματιστή θα έπρεπε να είχε κανείς, και ιδίως τον 16ο αιώνα, όταν οι άνθρωποι δεν είχαν ιδέα για την ύπαρξη της ηλεκτρικής ενέργειας!»11
Η επιστημονική άποψη του Εβγκένι Μορόζοβ έχει αναμφισβήτητα μεγάλη βαρύτητα. Ήθελα να έχω όμως και μία δεύτερη γνώμη επί του θέματος. Γι’ αυτό, αποτάθηκα σε έναν από τους κορυφαίους Έλληνες επιστήμονες του κλάδου της Μηχανικής των Θραύσεων, τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιο Α. Παπαδόπουλο,12 στον οποίο απέστειλα αναλυτικές φωτογραφίες της ρωγμής.
Ο καθηγητής Παπαδόπουλος, αφού εξέτασε τις φωτογραφίες, αποφάνθηκε ότι η ρωγμή του κίονα παράχθηκε πράγματι από μία ηλεκτρική εκκένωση, η οποία εκδηλώθηκε ταυτοχρόνως με ένα σεισμικό κύμα που είχε κατεύθυνση από κάτω προς τα πάνω!
Αυτή τη συνδυασμένη καταπόνηση του κίονα –ηλεκτρική εκκένωση+σεισμικό κύμα– την θεωρεί ανεξήγητη και γι’ αυτό καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «θα μπορούσε κανείς να ομιλεί περί θαύματος και μόνο»!
Από πού προήλθε η εκκένωση, επιστημονικώς, παραμένει άγνωστο.
Ο καθηγητής Παπαδόπουλος, σε απαντητική του επιστολή, μετά από σχετικό αίτημά μου μέσω email, αναφέρει τα εξής:
«Αγαπητέ κύριε Σκαρλακίδη,
Σας ευχαριστώ για το e-mail σας την 31/1/2010. Πιστεύω να βοηθήσω στο αξιόλογο έργο σας. Επί 35 έτη ασχολούμαι με την Πειραματική Μηχανική των Θραύσεων στο Εργαστήριο Αντοχής των Υλικών του ΕΜΠ και πιστεύω ότι εκεί που δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση υπάρχει Θαύμα.
Δεν έχω κανένα λόγο να αμφισβητήσω το χειρόγραφο της βιβλιοθήκης του Μονάχου του έτους 1634 όπου αναφέρεται ο θαυματουργικός τρόπος σχισίματος του κίονα καθώς και τα επακόλουθα· δηλαδή το ότι ο Έλληνας πατριάρχης άναψε τη δάδα του από το Φως αυτό. Ένα θαύμα δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί και μάλιστα όταν υπάρχουν σχετικές μαρτυρίες, όπως αναφέρετε.
Παρατηρώντας από τις φωτογραφίες τη ρωγμή θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι είναι αποτέλεσμα μιας μικτής καταπόνησης. Συνδυασμός ηλεκτρικής εκκένωσης (πιθανώς ισχυρός κεραυνός) και ισχυρής σεισμικής δόνησης. Η ηλεκτρική εκκένωση, λόγω υψηλής στιγμιαίας θερμοκρασίας, ψαθυροποίησε το υλικό του κίονα κατά μήκος μιας στενής ζώνης (γενέτειρας). Το επιφανειακό σεισμικό κύμα καταπόνησε τον κίονα σε στρεπτική ταλάντωση (κόπωση). Η ταυτόχρονη αυτή καταπόνηση είχε σαν αποτέλεσμα να ξεκινήσει η ρωγμή από τη βάση του κίονα προς τα επάνω με ζικ-ζακ πορεία (όπως φαίνεται στη φωτογραφία η πορεία της ρωγμής δεν είναι ευθύγραμμη) κατά μήκος της ψαθυροποιημένης από την ηλεκτρική εκκένωση ζώνης. Εάν πράγματι συνέβησαν τα ανωτέρω, ανεξήγητο παραμένει κατά την άποψή μου η ταυτόχρονη αυτή μικτή (συνδυασμένη) καταπόνηση του κίονα.
Επομένως, θα μπορούσε κανείς να ομιλεί περί θαύματος και μόνο.
Αγαπητέ κύριε Σκαρλακίδη σας συγχαίρω για την προσπάθειά σας και σας εύχομαι ολόψυχα καλή επιτυχία.
Με εκτίμηση,
Γεώργιος Παπαδόπουλος
Καθηγητής Μηχανικής
Εργαστήριο Αντοχής των Υλικών
Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
Με το θαυμαστό γεγονός του κίονα που διερράγη και ανεφλέγη ολοκληρώνεται το μακρύ οδοιπορικό μας στο πέρασμα των αιώνων, σχετικά με το θαύμα του Αγίου Φωτός.
Το ταξίδι μας ξεκίνησε περί το έτος 330 περίπου, με την αναφορά της ανάφλεξης της κανδήλας που τοποθετήθηκε στον Τάφο του Χριστού από τον Άγιο Γρηγόριο τον Φωτιστή, και ολοκληρώθηκε στο έτος 1579, με το γεγονός που μόλις εξετάσαμε.
Παρατέθηκαν συνολικά 45 μαρτυρίες, που ο καθένας μπορεί να τις αξιολογήσει κατά τη δική του κρίση. Εξετάζοντας συνοπτικά αυτές τις μαρτυρίες, αξίζει να επισημάνουμε τρία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Σε όλες τις διηγήσεις υπάρχει μία κοινή παράμετρος: η αναφορά περί ενός φωτός ή μιας φλόγας-φωτιάς ή μιας αστραπής, η οποία κατέρχεται από τον ουρανό ενώπιον του πλήθους, σε μια εποχή που δεν υπάρχει ούτε ηλεκτρισμός ούτε η δυνατότητα τεχνητής αναπαραγωγής ενός τέτοιου φαινομένου!
Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η ανάφλεξη της ακοίμητης κανδήλας και η φωταγώγηση ενός άδειου, σκοτεινού και σφραγισμένου Τάφου! Γεγονός που λάμβανε χώρα επί τουλάχιστον έξι αιώνες. Η φωταγώγηση του εσωτερικού του Τάφου δεν πραγματοποιόταν βεβαίως μόνο από τη λάμψη της ακοίμητης κανδήλας, αλλά κυρίως από το Φως που αναδυόταν από το ίδιο το πέτρωμα στο οποίο αποτέθηκε το σώμα του Ιησού.
Το τρίτο σημαντικό χαρακτηριστικό που αναφέρεται σε πολλές διηγήσεις είναι ο συγχρονισμός των δύο ανωτέρω φαινομένων –δηλαδή, η κάθοδος του ουρανίου Φωτός και η ταυτόχρονη ανάφλεξη της κανδήλας και φωταγώγηση του εσωτερικού του Τάφου. Συγχρονισμός που θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με θεϊκή επενέργεια.
Έχει ήδη αναφερθεί ότι στο παρόν σύγγραμμα δεν περιλαμβάνονται μαρτυρίες μετά το 1579 (αν και υπάρχουν πολλές), αλλά ούτε και νεότερες, αφενός επειδή θα υπάρξει κορεσμός στοιχείων, αφετέρου επειδή για κάτι τέτοιο απαιτείται πολύ μεγάλος χώρος. Επιπλέον, η δομή του συγγράμματος είναι καθαρά ιστορική και ο προσανατολισμός στραμμένος αποκλειστικά στους πρώτους αιώνες που καταγράφεται το θαύμα.
Παρ’ όλα αυτά, κρίθηκε αναγκαίο να συμπεριληφθούν έντεκα νεότερες μαρτυρίες οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Οι δύο πρώτες προέρχονται από δύο αυτόπτες μάρτυρες: τον Μολδαβό μοναχό Παρθένιο (1846) και τον Άγγλο αρχαιολόγο Ουόρεν ο οποίος βίωσε το θαύμα τέσσερις συνεχόμενες χρονιές, την περίοδο 1867-1870. Με αυτές τις δύο διηγήσεις ο συνολικός αριθμός των ιστορικών μαρτυριών ανέρχεται στον αριθμό 45.
Οι επόμενες επτά μαρτυρίες προέρχονται από πέντε Έλληνες πατριάρχες και δύο επισκόπους, οι οποίοι υπήρξαν επικεφαλής της τελετής και περιγράφουν το θαύμα όπως ακριβώς το βίωσαν μέσα στον άγιο Τάφο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο ίδιο το μνημείο τη στιγμή που εμφανίζεται το Άγιο Φως.
Μια δέκατη νεότερη μαρτυρία, που επίσης παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, προέρχεται από τον μοναδικό άνθρωπο που βίωσε το θαύμα μέσα στον Τάφο, χωρίς όμως να έχει δικαίωμα για κάτι τέτοιο. Πρόκειται για τον Έλληνα μοναχό Μητροφάνη ο οποίος, το Μεγάλο Σάββατο του 1926, κρύφτηκε στην οροφή του αγίου Τάφου με σκοπό να βιώσει το θαύμα από κοντά.
Η ενδέκατη και τελευταία νεότερη μαρτυρία είναι του γράφοντος και αφορά στο Μεγάλο Σάββατο του 2008. Ας ξεκινήσουμε με αυτή την προσωπική μαρτυρία. [Οι μαρτυρίες αυτές περιλαμβάνονται στο βιβλίο του συγγραφέα, για το οποίο δείτε στην ιστοσελίδα του].
Παραπομπές:
1. Στο Προσκυνητάριον της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης (σ. 49) που εκδόθηκε το 1787 στη Βιέννη, από τον Χρύσανθο Προύσσης, αναφέρεται ότι το γεγονός έγινε: «εις τον καιρόν του μακαριοτάτου αοιδήμου κυρίου Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων, Ιερεμίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Σιλβέστρου Πατριάρχου Αλεξανδρείας, και Ιωακείμ Αντιοχείας, επί της βασιλείας του Σουλτάν Μουράτ».
2. Ο Τούρκος σουλτάνος Μουράτ Γ΄ (Sultan Mourad Khan ΙΙΙ) κυβέρνησε την περίοδο 1574-1595, ο Ιεροσολύμων Σωφρόνιος Δ΄ πατριαρχεύει την περίοδο 1579-1608, ο Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας Β΄ την περίοδο 1572-1579, ο Αλεξανδρείας Σίλβεστρος την περίοδο 1569-1590 και ο Αντιοχείας Ιωακείμ Δ΄ την περίοδο 1553-1592. Το μοναδικό κοινό έτος είναι το 1579.
3. G. Zuallardo, Il devotissimo viaggio, Ρώμη 1587, σ. 204.
4. Το χειρόγραφο καταλαμβάνει τον αριθμό 346 στον κατάλογο του Ignaz Hardt,Catalogus codicum manuscriptorum graecorum bibliothecae regiae Bavaricae, τ. 3, Μόναχο 1812, σ. 547-48.
5. Προσκυνητάριον της Ιερουσαλήμ και των λοιπών αγίων τόπων, 1608-1634, επιμ. Α. Παπαδόπουλος–Κεραμεύς, σ. 17.
6. Σχετικά με τον Άραβα εμίρη, στην έκδοση της Βιέννης αναφέρονται τα εξής: «Είναι και τινά καρφία καρφωμένα εις την γην, έμπροσθεν εις το κατόφλοιον της αγίας πόρτας από τον καιρόν εκείνον εις την μνήμην του γενομένου θαύματος, τα οποία λέγουν να έμπιξεν ένας εμίρις, όστις βλέπωντας εκείνο το εξαίσιον θαύμα επίστευσεν ευθύς εις τον Χριστόν, και φωνάζωντας μία είναι η πίστις των χριστιανών, και έμπιξε τα καρφία εκείνα ένα προς ένα εις την πέτραν, ωσάν εις κηρί μαλακόν, και ούτος εμαρτύρησεν υπό πυρός κατακαείς» (Συμεών, Προσκυνητάριον Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ, Βιέννη 1749, σ. 20).
Το περιστατικό με τα καρφιά αναφέρεται εν συντομία και στο χειρόγραφο του Μονάχου, ως εξής: «Ευρίσκονται δε κάποια καρφία εμπηγμένα κάτω εις την γην έμπροσθα εις την αγίαν πόρταν. Λέγουσιν ότι τα έμπηξαν απ’ εκείνον τον καιρόν» (φ. 87α).
7. Ο μοναχός Παρθένιος γεννήθηκε στο Ιάσιο της Μολδαβίας (σήμερα Ρουμανίας) το 1807.
8. Μετάφρ. από την έκδοση Monk Parthenius, “Holy Week and Pascha in Jerusalem,” Orthodox Life, τόμ. 34, 2 (1984), Νέα Υόρκη, Jordanville. Βλ. επίσης Κ. Μηλιαράς, Άγιον Φως, σελ. 17.
9. Ο Εβγκένι Μορόζοβ (Евгений Михайлович Морозов), γεννηθείς το 1927, είναι Διδάκτωρ Τεχνικών Επιστημών και καθηγητής «Φυσικής της Αντοχής» (Physics of Strength) στο Ινστιτούτο Φυσικής Μηχανικής της Μόσχας. Έχει δημιουργήσει μαθηματικές εξισώσεις, προγράμματα σε Η/Υ (CAE), και έχει αναπτύξει ειδικές θεωρίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά της αντίστασης των υλικών στον σχηματισμό ρωγμών και με τα όρια της αντοχής τους. Η ακαδημαϊκή και ερευνητική του σταδιοδρομία άρχισε το 1951 και, μετά από πολλές διακρίσεις και βραβεύσεις, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
10. To σύγγραμμα εγράφη από τον Μορόζοβ και τον Βλαντιμίρ Πάρτον (Vladimir Parton) και έχει τον ρωσικό τίτλο “Механика упругопластического разрушения. Специальные задачи механики разрушения” («Elastoplastic Fracture Mechanics. Special problems of Fracture Mechanics».
11. Eφημερίδα Βέρα, 21 Απριλίου 2009.12. Ο Γεώργιος Α. Παπαδόπουλος είναι καθηγητής Μηχανικής των Υλικών στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και συγγραφέας αρκετών συγγραμμάτων και επιστημονικών άρθρων στον πεδίο της Μηχανικής των Θραύσεων. Βλ. G.A. Papadopoulos, Fracture Mechanics: The Experimental Method of Caustics and the Det.- criterion of Fracture, Λονδίνο 1993. Βλ. επίσης Γ.Α. Παπαδόπουλος, Πειραματική Μηχανική των Θραύσεων (Οπτικές Μέθοδοι Ανάλυσης των Τάσεων), εκδόσεις Κλειδάριθμος.
o-nekros
proskynitis
Ο κίονας που διερράγη και ανεφλέγη διά του Αγίου Φωτός (1579)
Το Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου το 1586, σε γκραβούρα της Natale Bonifacio.1
Από την επιστημονική μελέτη του Χάρη Σκαρλακίδη για το Άγιο Φως.
Δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα του.
Το Μεγάλο Σάββατο του 1579, σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά χρονικά της πόλης των Ιεροσολύμων, οι Τούρκοι κυβερνήτες απαγόρευσαν στον Έλληνα πατριάρχη και στους ορθοδόξους πιστούς να εισέλθουν στον Ναό της Αναστάσεως για την καθιερωμένη τελετή του Αγίου Φωτός.
Τα συγγράμματα που αναφέρονται στο γεγονός δεν προσδιορίζουν το ακριβές έτος. Αναφέρουν, όμως, ότι την περίοδο εκείνη πατριάρχης Ιεροσολύμων ήταν ο Σωφρόνιος, ενώ πατριάρχες Κων/πόλεως, Αλεξανδρείας και Αντιοχείας ήταν αντιστοίχως ο Ιερεμίας, ο Σιλβέστρος και ο Ιωακείμ· τέλος, σουλτάνος της οθωμανικής αυτοκρατορίας ήταν ο Μουράτ Γ΄.2
Αν ανατρέξουμε στους επίσημους καταλόγους (ή στις ιστοσελίδες) των τεσσάρων αυτών Πατριαρχείων, διαπιστώνουμε πως οι τέσσερις ελληνορθόδοξοι πατριάρχες πράγματι διετέλεσαν τα καθήκοντά τους στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα· και αν εξετάσουμε την ακριβή περίοδο πατριαρχίας του καθενός, και την αντίστοιχη περίοδο βασιλείας του σουλτάνου Μουράτ Γ΄, προκύπτει ότι το μοναδικό έτος που συνέπεσε η διοίκηση των πέντε αντρών είναι το 1579.3
Σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, το Μεγάλο Σάββατο εκείνης της χρονιάς, μια ομάδα Τούρκων στρατιωτών, ύστερα από διαμεσολάβηση των Αρμενίων, απαγόρευσε τη διέλευση των ορθοδόξων στον Ναό της Αναστάσεως. Το πλήθος των πιστών παρέμεινε στο προαύλιο του ναού καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αλλά ακόμη και μετά τη δύση του ηλίου.
Ο Πατριάρχης Σωφρόνιος Δ΄, που διήνυε το πρώτο έτος της πατριαρχίας του, ανέλαβε για πρώτη φορά να φέρει εις πέρας την πιο σημαντική τελετή τoυ έτους, όμως, οι Τούρκοι τού στέρησαν το νόμιμο δικαίωμα.
Ο πατριάρχης στεκόταν προσευχόμενος στο αριστερό μέρος της πύλης του ναού, πλησίον ενός κίονα. Και ξαφνικά, ενώ είχε ήδη πέσει η νύχτα, ο κίονας διερράγη και το Άγιο Φως ξεπήδησε από το εσωτερικό του.
Ο πατριάρχης άναψε αμέσως τη λαμπάδα του και μεταλαμπάδευσε το Άγιο Φως στους πιστούς. Μέσα σε λίγα λεπτά, η ιερή φλόγα εξαπλώθηκε σε όλους τους παρευρισκόμενους και το προαύλιο του ναού φωτίστηκε. Οι έκπληκτοι Τούρκοι φρουροί άνοιξαν τότε τις πύλες του ναού και ο πατριάρχης, μαζί με το πλήθος των ορθοδόξων, κατευθύνθηκαν πανηγυρικά προς τον Πανάγιο Τάφο.
Η ρωγμή έχει ύψος 1.20 μ. και μοιάζει με ανερχόμενη φλόγα.
Τα γεγονότα εκείνης της ημέρας καταγράφονται σε όλα τα αποκαλούμενα Προσκυνητάρια Ιεροσολύμων, που είναι οδηγοί για τους προσκυνητές των Αγίων Τόπων. Το αρχαιότερο απ’ αυτά τα Προσκυνητάρια, στο οποίο αναφέρεται η διάρρηξη του κίονα, περιέχεται σε ένα πολύτιμο χειρόγραφο που βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Μονάχου. Πρόκειται για τον κώδικα Monacensis Graec. 346,4 ο οποίος περιέχει το Προσκυνητάριο του ιερομόναχου Ανανία. Το χειρόγραφο, γραμμένο από τον Κρητικό ιερομόναχο Ακάκιο το 1634, είναι αντίγραφο του αρχικού έργου του ιερομόναχου Ανανία το οποίο εγράφη το 1608, δηλαδή 29 έτη μετά το θαύμα που περιγράφει. Αυτό σημαίνει πως ο Ανανίας είχε τη δυνατότητα να συλλέξει στοιχεία για το θαύμα από ανθρώπους που βίωσαν τα γεγονότα.
Το χειρόγραφο της Βιβλιοθήκης του Μονάχου εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1890 από τον Παπαδόπουλο-Κεραμέα στην Αγία Πετρούπολη,5 με ταυτόχρονη ρωσική μετάφραση. Σύμφωνα με την καταγραφή του Κρητικού Ακάκιου, ο ιερομόναχος Ανανίας διηγείται με ανορθόγραφο τρόπο τα εξής:
«Έξω δε της Αγίας Πόρτας, πλησίον εις το δυτικόν μέρος, είναι γ΄ κολόναις μαρμαρέναις, και από την μεσινήν κολόναν, λέγουν, ότι ευγήκεν το Άγιον Φως τον παλαιόν καιρόν. Και είναι σχισμένη καμπόσον και φαίνεται έως την σήμερον. Και αυτό το θαύμα το έδειξεν ο θεός τοιουτοτρόπως, επειδή λέγουν, ότι εις τον καιρόν εκείνον δεν άφησαν, εκείνοι οπού όριζαν τον πατριάρχην, να σέβουν [εισέλθουν] μέσα να κάμουν την εορτήν της Λαμπράς, κατά την συνήθειαν.Ο δε πατριάρχης εστάθη έξω με τον λαόν εις την αυλήν Μεγάλω Σαββάτω βραδί λυπημένοι. Και εκρατούσαν και τα κηρία εις τα χέρια τους. Και ο πατριάρχης έστεκε πλησίον εις τον θρόνον της αγίας Ελένης, εις μίαν κολόναν κοντά. Και τότε λέγουν ότι ευγήκε το Άγιον Φως απ’ εκείνην την κολόναν οπού είπαμεν πως είναι σχισμένη καμπόσον, και υπήγε απάνω εις την κολόνα οπού έστεκεν ο πατριάρχης πλησίον. Και τότε άναψε τα κηρία οπού εκράτει ο πατριάρχης και απεκήνα άναψε και ο λαός από τας χείρας του πατριάρχου κατά την συνήθειαν. Τότε λέγει όταν ίδαν αυτό το θαύμα εκείνοι οπού όριζαν, άνοιξαν την αγίαν πόρταν και εσέβηκεν [εισήλθε] ο πατριάρχης με τον λαόν και έκαμαν την εορτήν, κατά το έθος».
Η ίδια διήγηση, με κάποιες επιπλέον πληροφορίες, περιλαμβάνεται σε πολλά Προσκυνητάρια της Ιερουσαλήμ που εκδόθηκαν τους επόμενους αιώνες. Η αρχαιότερη έκδοση αυτών των προσκυνηματικών οδηγών συναντάται στη Βιέννη, το 1749, με τίτλο Προσκυνητάριον της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ, γραμμένη από τον αρχιμανδρίτη και φύλακα του αγίου Τάφου, Συμεών. Στο έργο επιβεβαιώνεται ότι το σχίσιμο και η ανάφλεξη του κίονα έλαβαν χώρα την ώρα που έπεφτε η νύχτα. Γράφει ο αρχιμανδρίτης Συμεών:
«Τότε ο πατριάρχης εστάθη έξω εις την αυλήν της εκκλησίας, τω αγίω και μεγάλω σαββάτω, με τον λαόν προς εσπέραν, μετά μεγάλης λύπης δεόμενοι του Κυρίου ολοψύχως. Και ο πατριάρχης ανέβη εις τον θρόνον της Αγίας Ελένης πλησίον μιας κωλώνας, προσευχομένου δε του πατριάρχου μετά του λαού. Ω της φιλανθρωπίας σου Δέσποτα, εσχίσθη μία κωλώνα και ευγήκε το Άγιο φως έξω, και έδραμεν ο πατριάρχης και άναψε τα κηρία οπού εβάσταζεν εις τας χείρας του, και από τας χείρας αυτού άναψε τα κηρία ο λαός εις αγιασμόν αυτού» (Συμεών, Προσκυνητάριον Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ, Βιέννη 1749, σ. 19).
Η έκδοση της Βιέννης αναφέρει και ένα ακόμη γεγονός, που σχετίζεται με έναν Άραβα εμίρη, ονόματι Τουνόμ, ο οποίος την ώρα του θαύματος βρισκόταν στην αυλή του Ναού. Όταν αντίκρισε την ανάφλεξη του κίονα συνειδητοποίησε την αυθεντικότητα του θαύματος και ομολόγησε στους ομοθρήσκους του τη δύναμη του Ιησού Χριστού. Αφού διαπληκτίστηκε μαζί τους, η ομολογία του αυτή στάθηκε αιτία να διαταχθεί η εκτέλεσή του και εν συνεχεία να παραδοθεί το σώμα του στην πυρά.6 Σήμερα θεωρείται επισήμως άγιος μάρτυρας της Ορθοδοξίας, η μνήμη του γιορτάζεται στις 18 Απριλίου και τα λείψανά του βρίσκονται στη μονή της Μεγάλης Παναγίας των Ιεροσολύμων.
Ο άγιος μάρτυρας Τουνόμ και στο βάθος ο κίονας που ανεφλέγη, σε εικόνα που βρίσκεται στη μονή της Μεγάλης Παναγιάς των Ιεροσολύμων.
Σε διάφορες ιστοσελίδες που υπάρχουν στο διαδίκτυο συναντάται η πληροφορία ότι ο κίονας διερράγη και ανεφλέγη το Μεγάλο Σάββατο του 1579 (ή του 1549), αφού πρώτα χτυπήθηκε από κεραυνό.
Η συγκεκριμένη πληροφορία καταγράφηκε για πρώτη φορά από τον Μολδαβό μοναχό Παρθένιο Αγκέεβ,7 ο οποίος επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ το 1845. Στον δεύτερο τόμο του Χρονικού του, ο μοναχός Παρθένιος αναφέρει τα εξής:
«Αυτός ο κίονας τιμάται από τους Ορθόδοξους καθώς και από τους μη Ορθόδοξους, ακόμη και από τους Αρμένιους. Θα ήθελα να γράψω κάτι σχετικά με αυτό το περιστατικό, για το πως οι Ανατολικοί Ορθόδοξοι χριστιανοί ομοφώνως μιλούν γι’ αυτό και οι ίδιοι Τούρκοι το επιβεβαιώνουν. Σε έναν τοίχο υπάρχει μια μαρμάρινη επιγραφή και λένε ότι αυτό το περιστατικό είναι γραμμένο σε αυτή· αλλά δεν μπορέσαμε να το διαβάσουμε επειδή είναι γραμμένο με συριακά γράμματα, στην αραβική γλώσσα. Έτσι, μόνο άκουσα γι’ αυτό και δεν το διάβασα».
Και συνεχίζει λίγο πιο κάτω περιγράφοντας το θαύμα:
«Είχε περάσει ήδη μισή ώρα και περισσότερο, και ακόμη δεν είχε εμφανιστεί το Άγιο Φως. Η ημέρα ήταν καθαρή και όμορφη. Ο πατριάρχης καθόταν στη δεξιά πλευρά. Και ξαφνικά, έπεσε ένα κεραυνός και στην αριστερή πλευρά ο μεσαίος κίονας σχίστηκε και από τη ρωγμή εξήλθε μια φωτιά. Ο πατριάρχης σήκωσε και άναψε τις λαμπάδες του και όλοι οι Ορθόδοξοι άναψαν από τις δικές του».8
Ο μοναχός Παρθένιος αναφέρει ότι η συγκεκριμένη ιστορία ήταν χαραγμένη σε μαρμάρινη πλάκα, γραμμένη στην αραβική γλώσσα. Δεν μπορούσε, όμως, να διαβάσει τη διήγηση διότι δεν γνώριζε αραβικά. Απλώς, άκουσε την ιστορία. Κατά συνέπεια, η πληροφορία για τον κατερχόμενο κεραυνό δεν μπορεί να θεωρηθεί απολύτως αξιόπιστη· χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι αναξιόπιστο το σύνολο της διήγησης. Επιπλέον, η πληροφορία περί του κεραυνού δεν συναντάται σε κάποιο προγενέστερο κείμενο ή χειρόγραφο.
Παρόλα αυτά, η αναφορά του Μολδαβού μοναχού είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι επιβεβαιώνει ότι το σχίσιμο και η ανάφλεξη του κίονα ήταν καταγεγραμμένα σε μαρμάρινη επιγραφή με συριακά γράμματα.
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι, είτε χτυπήθηκε ο κίονας από κεραυνό είτε διερράγη και ανεφλέγη μόνος του, και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται περί θαύματος, διότι ο πατριάρχης που στεκόταν δίπλα του, άναψε τις λαμπάδες του από τη φωτιά που παράχθηκε.
Εάν όμως μια φωτιά ή μια ηλεκτρική εκκένωση διαπέρασαν τον κίονα με τόσο μεγάλη ένταση πριν από 430 χρόνια, τότε τα ίχνη τους πρέπει να είναι ακόμη ορατά. Η ρωγμή μοιάζει πράγματι να είναι καμένη και διαβρωμένη από τη φωτιά· κατά πόσο, όμως, αυτά τα ίχνη της διάβρωσης μπορούν να εξακριβωθούν και να πιστοποιηθούν επιστημονικά;
Το Πάσχα του 2008, η ρωγμή του κίονα αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης του Αντρέι Βολκόβ [για τη μελέτη του για το Άγιο Φως γενικά, εδώ]. Ο Ρώσος φυσικός απέστειλε υψηλής ανάλυσης φωτογραφίες της ρωγμής σε έναν συμπατριώτη του ειδικό επιστήμονα, τον καθηγητή Εβγκένι Μιχάηλοβιτς Μορόζοβ,9 ο οποίος θεωρείται ένας από τους κορυφαίους ερευνητές στον κόσμο στο επιστημονικό πεδίο της Μηχανικής των Θραύσεων (Fracture Mechanics) και της Φυσικής της Αντοχής των Υλικών (Physics of Strength of Materials).
Η Μηχανική των Θραύσεων είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη των θραύσεων και του σχηματισμού ρωγμών στα υλικά. Χρησιμοποιεί μεθόδους αναλυτικής μηχανικής για να υπολογίσει τη δύναμη που ασκείται κατά τον σχηματισμό μιας ρωγμής, καθώς και πειραματικές μεθόδους που υπολογίζουν την αντοχή ενός υλικού στη θραύση και τη ρηγμάτωσή του.
Ο καθηγητής Εβγκένι Μορόζοβ στο τελευταίο επιστημονικό σύγγραμμά του, με τίτλο Ελαστοπλαστική Μηχανική των Θραύσεων,10 παρουσιάζει τα αποτελέσματα της σύγχρονης εργαστηριακής έρευνας σχετικά με την θεωρία των ρωγμών και εξετάζει ζητήματα συμπεριφοράς των σωμάτων που έχουν υποστεί ρωγμές – από τα κριτήρια ανάπτυξής τους μέχρι πιο περίπλοκα προβλήματα της Μηχανικής των Θραύσεων.
Ο καθηγητής Εβγκένι Μορόζοβ, αφού εξέτασε αναλυτικά τις φωτογραφίες της ρωγμής, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτή θα μπορούσε να παραχθεί μόνο ως αποτέλεσμα ηλεκτρικής εκκένωσης!
Ο Αντρέι Βολκόβ, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Εβγκένι Μορόζοβ για το συγκεκριμένο ζήτημα, αναφέρει τα εξής σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Βέρα:
«Αυτή η σύμπτωση, ότι το Πάσχα ακριβώς, όταν δεν κατήλθε το Φως, εμφανίστηκε η ρωγμή – δεν είναι ένα θαύμα; Βεβαίως, μπορεί να πει κανείς, ότι όλα ήταν στημένα και ότι η ρωγμή στον κίονα είχε παραχθεί με τεχνητό τρόπο. Απευθυνθήκαμε για πληροφορίες στον Εβγκένι Μιχάηλοβιτς Μορόζοβ που είναι κορυφαίος ειδικός στον τομέα της Μηχανικής των Θραύσεων όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο, και έχει γράψει πάνω από 800 επιστημονικά συγγράμματα για το θέμα αυτό. Ο Εβγκένι Μιχάηλοβιτς εξέτασε τις αναλυτικές φωτογραφίες της ρωγμής και δήλωσε ρητά ότι αυτή μπορούσε να εμφανιστεί μόνο ως αποτέλεσμα ηλεκτρικής εκκένωσης, τέτοια είναι η δομή της. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ήταν πλήρως αδύνατον να κατασκευάσει κανείς τη ρωγμή αυτή: φανταστείτε, πόσο δυνατό μετασχηματιστή θα έπρεπε να είχε κανείς, και ιδίως τον 16ο αιώνα, όταν οι άνθρωποι δεν είχαν ιδέα για την ύπαρξη της ηλεκτρικής ενέργειας!»11
Η επιστημονική άποψη του Εβγκένι Μορόζοβ έχει αναμφισβήτητα μεγάλη βαρύτητα. Ήθελα να έχω όμως και μία δεύτερη γνώμη επί του θέματος. Γι’ αυτό, αποτάθηκα σε έναν από τους κορυφαίους Έλληνες επιστήμονες του κλάδου της Μηχανικής των Θραύσεων, τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιο Α. Παπαδόπουλο,12 στον οποίο απέστειλα αναλυτικές φωτογραφίες της ρωγμής.
Ο καθηγητής Παπαδόπουλος, αφού εξέτασε τις φωτογραφίες, αποφάνθηκε ότι η ρωγμή του κίονα παράχθηκε πράγματι από μία ηλεκτρική εκκένωση, η οποία εκδηλώθηκε ταυτοχρόνως με ένα σεισμικό κύμα που είχε κατεύθυνση από κάτω προς τα πάνω!
Αυτή τη συνδυασμένη καταπόνηση του κίονα –ηλεκτρική εκκένωση+σεισμικό κύμα– την θεωρεί ανεξήγητη και γι’ αυτό καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «θα μπορούσε κανείς να ομιλεί περί θαύματος και μόνο»!
Από πού προήλθε η εκκένωση, επιστημονικώς, παραμένει άγνωστο.
Ο καθηγητής Παπαδόπουλος, σε απαντητική του επιστολή, μετά από σχετικό αίτημά μου μέσω email, αναφέρει τα εξής:
«Αγαπητέ κύριε Σκαρλακίδη,
Σας ευχαριστώ για το e-mail σας την 31/1/2010. Πιστεύω να βοηθήσω στο αξιόλογο έργο σας. Επί 35 έτη ασχολούμαι με την Πειραματική Μηχανική των Θραύσεων στο Εργαστήριο Αντοχής των Υλικών του ΕΜΠ και πιστεύω ότι εκεί που δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση υπάρχει Θαύμα.
Δεν έχω κανένα λόγο να αμφισβητήσω το χειρόγραφο της βιβλιοθήκης του Μονάχου του έτους 1634 όπου αναφέρεται ο θαυματουργικός τρόπος σχισίματος του κίονα καθώς και τα επακόλουθα· δηλαδή το ότι ο Έλληνας πατριάρχης άναψε τη δάδα του από το Φως αυτό. Ένα θαύμα δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν να αμφισβητηθεί και μάλιστα όταν υπάρχουν σχετικές μαρτυρίες, όπως αναφέρετε.
Παρατηρώντας από τις φωτογραφίες τη ρωγμή θα μπορούσαμε να συμπεράνουμε ότι είναι αποτέλεσμα μιας μικτής καταπόνησης. Συνδυασμός ηλεκτρικής εκκένωσης (πιθανώς ισχυρός κεραυνός) και ισχυρής σεισμικής δόνησης. Η ηλεκτρική εκκένωση, λόγω υψηλής στιγμιαίας θερμοκρασίας, ψαθυροποίησε το υλικό του κίονα κατά μήκος μιας στενής ζώνης (γενέτειρας). Το επιφανειακό σεισμικό κύμα καταπόνησε τον κίονα σε στρεπτική ταλάντωση (κόπωση). Η ταυτόχρονη αυτή καταπόνηση είχε σαν αποτέλεσμα να ξεκινήσει η ρωγμή από τη βάση του κίονα προς τα επάνω με ζικ-ζακ πορεία (όπως φαίνεται στη φωτογραφία η πορεία της ρωγμής δεν είναι ευθύγραμμη) κατά μήκος της ψαθυροποιημένης από την ηλεκτρική εκκένωση ζώνης. Εάν πράγματι συνέβησαν τα ανωτέρω, ανεξήγητο παραμένει κατά την άποψή μου η ταυτόχρονη αυτή μικτή (συνδυασμένη) καταπόνηση του κίονα.
Επομένως, θα μπορούσε κανείς να ομιλεί περί θαύματος και μόνο.
Αγαπητέ κύριε Σκαρλακίδη σας συγχαίρω για την προσπάθειά σας και σας εύχομαι ολόψυχα καλή επιτυχία.
Με εκτίμηση,
Γεώργιος Παπαδόπουλος
Καθηγητής Μηχανικής
Εργαστήριο Αντοχής των Υλικών
Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο
Με το θαυμαστό γεγονός του κίονα που διερράγη και ανεφλέγη ολοκληρώνεται το μακρύ οδοιπορικό μας στο πέρασμα των αιώνων, σχετικά με το θαύμα του Αγίου Φωτός.
Το ταξίδι μας ξεκίνησε περί το έτος 330 περίπου, με την αναφορά της ανάφλεξης της κανδήλας που τοποθετήθηκε στον Τάφο του Χριστού από τον Άγιο Γρηγόριο τον Φωτιστή, και ολοκληρώθηκε στο έτος 1579, με το γεγονός που μόλις εξετάσαμε.
Παρατέθηκαν συνολικά 45 μαρτυρίες, που ο καθένας μπορεί να τις αξιολογήσει κατά τη δική του κρίση. Εξετάζοντας συνοπτικά αυτές τις μαρτυρίες, αξίζει να επισημάνουμε τρία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Σε όλες τις διηγήσεις υπάρχει μία κοινή παράμετρος: η αναφορά περί ενός φωτός ή μιας φλόγας-φωτιάς ή μιας αστραπής, η οποία κατέρχεται από τον ουρανό ενώπιον του πλήθους, σε μια εποχή που δεν υπάρχει ούτε ηλεκτρισμός ούτε η δυνατότητα τεχνητής αναπαραγωγής ενός τέτοιου φαινομένου!
Το δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η ανάφλεξη της ακοίμητης κανδήλας και η φωταγώγηση ενός άδειου, σκοτεινού και σφραγισμένου Τάφου! Γεγονός που λάμβανε χώρα επί τουλάχιστον έξι αιώνες. Η φωταγώγηση του εσωτερικού του Τάφου δεν πραγματοποιόταν βεβαίως μόνο από τη λάμψη της ακοίμητης κανδήλας, αλλά κυρίως από το Φως που αναδυόταν από το ίδιο το πέτρωμα στο οποίο αποτέθηκε το σώμα του Ιησού.
Το τρίτο σημαντικό χαρακτηριστικό που αναφέρεται σε πολλές διηγήσεις είναι ο συγχρονισμός των δύο ανωτέρω φαινομένων –δηλαδή, η κάθοδος του ουρανίου Φωτός και η ταυτόχρονη ανάφλεξη της κανδήλας και φωταγώγηση του εσωτερικού του Τάφου. Συγχρονισμός που θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με θεϊκή επενέργεια.
Έχει ήδη αναφερθεί ότι στο παρόν σύγγραμμα δεν περιλαμβάνονται μαρτυρίες μετά το 1579 (αν και υπάρχουν πολλές), αλλά ούτε και νεότερες, αφενός επειδή θα υπάρξει κορεσμός στοιχείων, αφετέρου επειδή για κάτι τέτοιο απαιτείται πολύ μεγάλος χώρος. Επιπλέον, η δομή του συγγράμματος είναι καθαρά ιστορική και ο προσανατολισμός στραμμένος αποκλειστικά στους πρώτους αιώνες που καταγράφεται το θαύμα.
Παρ’ όλα αυτά, κρίθηκε αναγκαίο να συμπεριληφθούν έντεκα νεότερες μαρτυρίες οι οποίες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Οι δύο πρώτες προέρχονται από δύο αυτόπτες μάρτυρες: τον Μολδαβό μοναχό Παρθένιο (1846) και τον Άγγλο αρχαιολόγο Ουόρεν ο οποίος βίωσε το θαύμα τέσσερις συνεχόμενες χρονιές, την περίοδο 1867-1870. Με αυτές τις δύο διηγήσεις ο συνολικός αριθμός των ιστορικών μαρτυριών ανέρχεται στον αριθμό 45.
Οι επόμενες επτά μαρτυρίες προέρχονται από πέντε Έλληνες πατριάρχες και δύο επισκόπους, οι οποίοι υπήρξαν επικεφαλής της τελετής και περιγράφουν το θαύμα όπως ακριβώς το βίωσαν μέσα στον άγιο Τάφο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για το τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο ίδιο το μνημείο τη στιγμή που εμφανίζεται το Άγιο Φως.
Μια δέκατη νεότερη μαρτυρία, που επίσης παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, προέρχεται από τον μοναδικό άνθρωπο που βίωσε το θαύμα μέσα στον Τάφο, χωρίς όμως να έχει δικαίωμα για κάτι τέτοιο. Πρόκειται για τον Έλληνα μοναχό Μητροφάνη ο οποίος, το Μεγάλο Σάββατο του 1926, κρύφτηκε στην οροφή του αγίου Τάφου με σκοπό να βιώσει το θαύμα από κοντά.
Η ενδέκατη και τελευταία νεότερη μαρτυρία είναι του γράφοντος και αφορά στο Μεγάλο Σάββατο του 2008. Ας ξεκινήσουμε με αυτή την προσωπική μαρτυρία. [Οι μαρτυρίες αυτές περιλαμβάνονται στο βιβλίο του συγγραφέα, για το οποίο δείτε στην ιστοσελίδα του].
Παραπομπές:
1. Στο Προσκυνητάριον της αγίας πόλεως Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης (σ. 49) που εκδόθηκε το 1787 στη Βιέννη, από τον Χρύσανθο Προύσσης, αναφέρεται ότι το γεγονός έγινε: «εις τον καιρόν του μακαριοτάτου αοιδήμου κυρίου Σωφρονίου Πατριάρχου Ιεροσολύμων, Ιερεμίου Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, Σιλβέστρου Πατριάρχου Αλεξανδρείας, και Ιωακείμ Αντιοχείας, επί της βασιλείας του Σουλτάν Μουράτ».
2. Ο Τούρκος σουλτάνος Μουράτ Γ΄ (Sultan Mourad Khan ΙΙΙ) κυβέρνησε την περίοδο 1574-1595, ο Ιεροσολύμων Σωφρόνιος Δ΄ πατριαρχεύει την περίοδο 1579-1608, ο Κωνσταντινουπόλεως Ιερεμίας Β΄ την περίοδο 1572-1579, ο Αλεξανδρείας Σίλβεστρος την περίοδο 1569-1590 και ο Αντιοχείας Ιωακείμ Δ΄ την περίοδο 1553-1592. Το μοναδικό κοινό έτος είναι το 1579.
3. G. Zuallardo, Il devotissimo viaggio, Ρώμη 1587, σ. 204.
4. Το χειρόγραφο καταλαμβάνει τον αριθμό 346 στον κατάλογο του Ignaz Hardt,Catalogus codicum manuscriptorum graecorum bibliothecae regiae Bavaricae, τ. 3, Μόναχο 1812, σ. 547-48.
5. Προσκυνητάριον της Ιερουσαλήμ και των λοιπών αγίων τόπων, 1608-1634, επιμ. Α. Παπαδόπουλος–Κεραμεύς, σ. 17.
6. Σχετικά με τον Άραβα εμίρη, στην έκδοση της Βιέννης αναφέρονται τα εξής: «Είναι και τινά καρφία καρφωμένα εις την γην, έμπροσθεν εις το κατόφλοιον της αγίας πόρτας από τον καιρόν εκείνον εις την μνήμην του γενομένου θαύματος, τα οποία λέγουν να έμπιξεν ένας εμίρις, όστις βλέπωντας εκείνο το εξαίσιον θαύμα επίστευσεν ευθύς εις τον Χριστόν, και φωνάζωντας μία είναι η πίστις των χριστιανών, και έμπιξε τα καρφία εκείνα ένα προς ένα εις την πέτραν, ωσάν εις κηρί μαλακόν, και ούτος εμαρτύρησεν υπό πυρός κατακαείς» (Συμεών, Προσκυνητάριον Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ, Βιέννη 1749, σ. 20).
Το περιστατικό με τα καρφιά αναφέρεται εν συντομία και στο χειρόγραφο του Μονάχου, ως εξής: «Ευρίσκονται δε κάποια καρφία εμπηγμένα κάτω εις την γην έμπροσθα εις την αγίαν πόρταν. Λέγουσιν ότι τα έμπηξαν απ’ εκείνον τον καιρόν» (φ. 87α).
7. Ο μοναχός Παρθένιος γεννήθηκε στο Ιάσιο της Μολδαβίας (σήμερα Ρουμανίας) το 1807.
8. Μετάφρ. από την έκδοση Monk Parthenius, “Holy Week and Pascha in Jerusalem,” Orthodox Life, τόμ. 34, 2 (1984), Νέα Υόρκη, Jordanville. Βλ. επίσης Κ. Μηλιαράς, Άγιον Φως, σελ. 17.
9. Ο Εβγκένι Μορόζοβ (Евгений Михайлович Морозов), γεννηθείς το 1927, είναι Διδάκτωρ Τεχνικών Επιστημών και καθηγητής «Φυσικής της Αντοχής» (Physics of Strength) στο Ινστιτούτο Φυσικής Μηχανικής της Μόσχας. Έχει δημιουργήσει μαθηματικές εξισώσεις, προγράμματα σε Η/Υ (CAE), και έχει αναπτύξει ειδικές θεωρίες σχετικά με τα χαρακτηριστικά της αντίστασης των υλικών στον σχηματισμό ρωγμών και με τα όρια της αντοχής τους. Η ακαδημαϊκή και ερευνητική του σταδιοδρομία άρχισε το 1951 και, μετά από πολλές διακρίσεις και βραβεύσεις, συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
10. To σύγγραμμα εγράφη από τον Μορόζοβ και τον Βλαντιμίρ Πάρτον (Vladimir Parton) και έχει τον ρωσικό τίτλο “Механика упругопластического разрушения. Специальные задачи механики разрушения” («Elastoplastic Fracture Mechanics. Special problems of Fracture Mechanics».
11. Eφημερίδα Βέρα, 21 Απριλίου 2009.12. Ο Γεώργιος Α. Παπαδόπουλος είναι καθηγητής Μηχανικής των Υλικών στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και συγγραφέας αρκετών συγγραμμάτων και επιστημονικών άρθρων στον πεδίο της Μηχανικής των Θραύσεων. Βλ. G.A. Papadopoulos, Fracture Mechanics: The Experimental Method of Caustics and the Det.- criterion of Fracture, Λονδίνο 1993. Βλ. επίσης Γ.Α. Παπαδόπουλος, Πειραματική Μηχανική των Θραύσεων (Οπτικές Μέθοδοι Ανάλυσης των Τάσεων), εκδόσεις Κλειδάριθμος.
o-nekros
proskynitis
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
