2019-04-27 17:16:01
Οι ομιλίες του γεμίζουν ολόκληρα αμφιθέατρα, οι απόψεις του απασχολούν τα πρωτοσέλιδα, όλοι θέλουν να φωτογραφηθούν μαζί του και οι διαλέξεις του είναι περιζήτητες.
Μιλάμε για τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κοινότητας.
Γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα και κατάγεται από την Κρήτη. Φοίτησε στο Βαρβάκειο Πειραματικό Λύκειο (το απολυτήριό του έγραφε 20) και είναι απόφοιτος του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου αρίστευσε με βαθμό πτυχίου 9,98.
Στη συνέχεια πήγε για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ και έγινε ευρύτερα γνωστός όταν το 2009 κατάφερε, με τη συνδρομή του καθηγητή του Χρίστου Παπαδημητρίου και του συνεργάτη του Πολ Γκόλντμπεργκ, να λύσει έναν δύσκολο γρίφο της πληροφορικής που έμενε άλυτος από το 1950, τον γρίφο του Nας. Στις πολυάριθμες διακρίσεις του συμπεριλαμβάνεται το βραβείο Rolf Nevanlinna που απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια για τη σημαντική συμβολή στα μαθηματικά της επιστήμης των υπολογιστών και δίνεται παράλληλα με το βραβείο Fields, που θεωρείται το Νόμπελ των μαθηματικών.
Συναντηθήκαμε ένα συννεφιασμένο πρωινό στο καφέ του Μουσείου Μπενάκη. Την προηγούμενη μέρα ήταν ο κεντρικός ομιλητής στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης και στο 7ο Παναρσακειακό Μαθητικό Συνέδριο. Το θέμα της ομιλίας του ήταν «Ο σύγχρονος άνθρωπος και η ψηφιακή τεχνολογία: Προκλήσεις και προβληματισμοί».
Οι προστατευτισμοί του παρελθόντος μάς τελείωσαν. Πρέπει να επενδύσουμε σε ανάπτυξη και να θέσουμε εθνικούς στόχους. Η Ελλάδα δεν μπορεί να χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, γιατί μπορεί να είναι το τελευταίο. Οι εκδηλώσεις θαυμασμού στο πρόσωπό του για τις διεθνείς διακρίσεις του σε συνδυασμό με κάποια χαρακτηριστικά του, όπως τα επιμελώς ατημέλητα μαλλιά του, τον έχουν μετατρέψει σε σταρ της επιστημονικής κοινότητας.
Ο ίδιος, βέβαια, αρνείται αυτόν τον χαρακτηρισμό και αρκείται να λέει: «Με γοητεύει όταν νέοι άνθρωποι έχουν συγκρατήσει πράγματα από κάποια ομιλία μου και έρχονται να μου πουν ότι με θεωρούν πρότυπο. Αυτό για μένα αποτελεί τεράστια ευθύνη». Ευγενής, οικείος, εκφραστικός, ευδιάθετος, μια προσωπικότητα στην οποία δεν διακρίνεις κανένα ίχνος εγωισμού ή έπαρσης.
Από τις συζητήσεις μαζί του αντιλαμβάνεσαι ότι μπροστά σου κάθεται ένας ξεχωριστός και χαρισματικός συνομιλητής που έχει το προνόμιο της άμεσης πρόσβασης στα τεχνολογικά επιτεύγματα και είναι παρών στις διαδικασίες εξερεύνησης νέων γνωστικών πεδίων. Σήμερα ζει στη Βοστώνη και είναι καθηγητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο διακεκριμένος καθηγητής μιλά για τον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης, τα προβλήματα της ελληνικής παιδείας, τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους της τεχνολογίας, την απειλή κατά της ιδιωτικότητας, την οικονομική κρίση, τον Τζον Νας και τι εκείνος θεωρεί σημαντικό στη ζωή. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που συνδύαζε αρμονικά τα δίπολα θεωρία - πράξη, επιστήμη - ανθρωπισμός. Οι γονείς μου σήμερα είναι υπερήφανοι για μένα, αλλά βασικό τους μέλημα τώρα, όπως και πάντα, είναι να είμαι χαρούμενος. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO — Τι θυμάστε πιο έντονα από την παιδική σας ηλικία;
Είχα πάθος για γνώση και ανακάλυψη. Με συνάρπαζε όλο το φάσμα της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργίας, ο κόσμος των μαθηματικών, οι μηχανές, η γλώσσα και οι τέχνες. Με γοήτευε η αθέατη πλευρά των πραγμάτων. Έψαχνα να ξεσκεπάσω το επιφανειακό, να αναζητήσω την ουσία. Πρώτα ήθελα να γίνω πιλότος, μετά αεροναυπηγός, εν τέλει μαθηματικός, ενώ φλέρταρα με τη γλωσσολογία. Τελικά, έγινα «κομπιουτεράς» που ερευνά τα μαθηματικά θεμέλια του υπολογισμού.
— Έχετε πατέρα μαθηματικό και μητέρα φιλόλογο. Τι είναι αυτό που σας λένε σήμερα οι γονείς σας; Πώς σας διαμόρφωσε το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσατε;
Πιστεύω ότι στο σπίτι μας λαμβάνουμε τα βασικότερα εφόδια για τη ζωή μας. Στη δική μου πορεία οι γονείς μου έπαιξαν καταλυτικό ρόλο. Και το αποτύπωμά τους το βλέπεις στη ζωή και στη δουλειά μου τώρα. Μπορεί στην επιστήμη μου να αναζητώ μαθηματικές αλήθειες, αλλά πολλά από τα ερωτήματα που με απασχολούν έχουν κοινωνικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις. Για παράδειγμα, η έρευνά μου στα θεμέλια των οικονομικών χρησιμοποιεί μαθηματικά και θεωρία υπολογισμού για να μοντελοποιήσει τον τρόπο που ο άνθρωπος συμπεριφέρεται σε μια αγορά ή σε ένα κοινωνικό σύνολο. Η έρευνά μου στην τεχνητή νοημοσύνη έχει απώτερο σκοπό να κατανοήσει πώς μπορούμε να φτιάξουμε μηχανές που μαθαίνουν αλλά και πώς οι έξυπνες μηχανές θα αλληλεπιδρούν με τον άνθρωπο. Ενώ, δηλαδή, το αυστηρό πεδίο της έρευνάς μου μπορεί να θεωρηθεί η φυσική εξέλιξη των μαθηματικών γρίφων που με έβαζε να λύνω ο πατέρας μου, οι ανθρωπιστικές προεκτάσεις της μπολιάζονται από τα θεατρικά έργα, τα λογοτεχνικά βιβλία και τις κινηματογραφικές ταινίες που βλέπαμε, διαβάζαμε και αναλύαμε με τη μητέρα μου. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που συνδύαζε αρμονικά τα δίπολα θεωρία - πράξη, επιστήμη - ανθρωπισμός. Οι γονείς μου σήμερα είναι υπερήφανοι για μένα, αλλά βασικό τους μέλημα τώρα, όπως και πάντα, είναι να είμαι χαρούμενος. Το εξώφυλλο του τεύχους που κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα.
— Τι σημαίνει για έναν άνθρωπο να έρχεται σε επαφή με τη γνώση που επηρεάζει σημαντικά τον κόσμο πολύ πιο γρήγορα από τους υπόλοιπους;
Είναι συναρπαστικό. Μιλώντας μεταφορικά, ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον σαν αυτό του ΜΙΤ σου δίνει τη δυνατότητα να βλέπεις πριν από τους άλλους την ανατολή του ηλίου, καθώς και την κατεύθυνση προς την οποία διαχέονται οι ακτίνες του. Ουσιαστικά, είσαι παρών στη γέννηση των αλλαγών πριν αυτές διηθηθούν στον κόσμο.
— Από πού ξεκινά η επανάσταση σε μια χώρα;
Η επανάσταση ξεκινά από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Στους χώρους τους διαμορφώνονται και εξελίσσονται οι πολίτες και δημιουργοί του μέλλοντος. Οποιαδήποτε θετική αλλαγή στην παιδεία αποτελεί επένδυση για το μέλλον μιας χώρας. Γι' αυτό χρειάζεται σοβαρός σχεδιασμός. Στην Ελλάδα δεν πρόκειται να δούμε ανάπτυξη αν δεν φτιάξουμε τα σχολεία και τα πανεπιστήμια.
— Γιατί χάθηκε τόσος χρόνος σε αλλεπάλληλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες τελικά δεν οδήγησαν σε κάποιο θετικό αποτέλεσμα;
Αν δεν προωθήσουμε την αριστεία, την ευρυθμία και την αξιοκρατία και στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες το παιχνίδι είναι χαμένο. Ο ισχυρισμός ότι αυτή η άποψη είναι ελιτίστικη είναι ιδεοληψία, χαζομάρα, λαϊκισμός ή, πολύ απλά, κοροϊδία. Οι άνθρωποι είναι πολυδιάστατες υπάρξεις. Δεν συγκρίνονται και δεν κατατάσσονται από το καλύτερο στο χειρότερο. Δεν μιλάμε γι' αυτό. Μπορούμε όλοι να είμαστε άριστοι σε κάτι. Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να σου δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψεις αυτό που σε έλκει και να το καλλιεργήσεις. Για παράδειγμα, ο νόμος Διαμαντοπούλου του 2012 ήταν μια πολύ θετική αλλαγή στην παιδεία. Επτά χρόνια μετά θα μπορούσε να έχει ήδη αποδώσει καρπούς. Κρίμα και ντροπή που ξηλώθηκε.
— Ποια ήταν η δική σας εμπειρία από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα;
Είχα την ευκαιρία να πάω σε ένα καλό δημόσιο σχολείο, το Βαρβάκειο. Ακόμα κι εκεί όμως δεν υπήρχαν ευκαιρίες να καλλιεργήσω περαιτέρω τα ενδιαφέροντα μου. Στο Μετσόβιο, ως φοιτητής στους Ηλεκτρολόγους, ήρθα αντιμέτωπος με όλα τα κακώς κείμενα του ελληνικού πανεπιστημίου, τις καταλήψεις, τα ξεπερασμένα ακαδημαϊκά εγχειρίδια, την αναντιστοιχία υποδομών και αριθμού φοιτητών, καθώς και τη χυδαία διασύνδεση ανάμεσα στις φοιτητικές παρατάξεις, το διδακτικό προσωπικό και τα πολιτικά κόμματα. Μιλάμε για μια φαύλη κατάσταση που εξυπηρετεί το συμφέρον μιας μικρής ομάδας και καταστρέφει το μέλλον των υπολοίπων και κατ' επέκταση μιας ολόκληρης χώρας. Θεωρώ ότι χρειαζόμαστε ακόμα πολλά χρόνια και σημαντική επιστημονική πρόοδο για να φτάσουμε στη γενική τεχνητή νοημοσύνη.
— Όταν φύγατε από την Ελλάδα, πόσο διαφορετικό ήταν το εκπαιδευτικό επίπεδο που αντιμετωπίσατε;
Βρέθηκα διδακτορικός φοιτητής της επιστήμης υπολογιστών στις ΗΠΑ σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Αυτό που μου έκανε τρομερή εντύπωση με το που πάτησα εκεί ήταν η φοβερή ποιότητα καθηγητών και συμφοιτητών, όπως και η φοβερή οργάνωση. Αριστεία παντού. Στο προπτυχιακό επίπεδο, που βέβαια δεν το έζησα ως φοιτητής, αλλά το ζω από την άλλη πλευρά, ως καθηγητής πλέον, δεν δηλώνεις τι θες να σπουδάσεις προτού εισαχθείς στο πανεπιστήμιο. Παίρνεις έναν χρόνο μαθημάτων και μετά αποφασίζεις. Επιπλέον, αν στην πορεία θελήσεις να αλλάξεις πεδίο, μπορείς εύκολα να κάνεις τη μετάβαση. Στο ΜΙΤ αυτό που χαίρομαι, επίσης, είναι ότι αφενός μεν ο αριθμός μαθημάτων ανά εξάμηνο είναι πολύ μικρότερος από αυτόν του Πολυτεχνείου, αφετέρου δε για να πάρεις πτυχίο ανεξαρτήτως πεδίου χρειάζεσαι τουλάχιστον ένα μάθημα ανθρωπιστικών σπουδών ανά εξάμηνο.
— Πρέπει να διδάσκεται η πληροφορική στα σχολεία;
Είναι αυτονόητο, δεδομένου ότι οι αλγόριθμοι και οι ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζουν τόσο σημαντικά τη ζωή μας. Αν, για παράδειγμα, δεν κατανοούμε τη λογική των αλγορίθμων που ταξινομούν και φιλτράρουν τις ειδήσεις που διαβάζουμε στο Google και στο Facebook, πώς θα είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε πόσο αντιπροσωπευτικές είναι και πώς θα διαμορφώσουμε πολιτική συνείδηση και άποψη; Αν δεν γνωρίζουμε πώς συλλέγονται και πώς χρησιμοποιούνται τα ίχνη που αφήνουμε στο Διαδίκτυο, πώς θα προστατέψουμε την ιδιωτικότητά μας; Είναι φανερό ότι για να είμαστε ολοκληρωμένοι πολίτες του σύγχρονου κόσμου είναι απαραίτητο να εντρυφήσουμε στη λειτουργία του ψηφιακών τεχνολογιών που τόσο δραστικά επηρεάζουν τις ατομικές μας ζωές αλλά και τα κοινωνικά σύνολα που μας περιβάλλουν. 17.4.2019 Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Σύντομα το κινητό θα είναι βοηθός μας και το αυτοκίνητο σοφέρ μας
— Σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον πώς μια χώρα είναι ικανή να ανταγωνιστεί αυτούς που ήδη προπορεύονται;
Για να επιβιώσουμε πρέπει να παίξουμε παιχνίδι παγκοσμίου επίπεδου. Οι προστατευτισμοί του παρελθόντος μάς τελείωσαν. Πρέπει να βελτιώσουμε τις παραγωγικές μας διαδικασίες, να εκμεταλλευτούμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα και να εξαγάγουμε. Πρέπει να επενδύσουμε σε ανάπτυξη και να θέσουμε εθνικούς στόχους. Η Ελλάδα δεν μπορεί να χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, γιατί μπορεί να είναι το τελευταίο.
— Θεωρείτε ότι ζούμε σε μια περίοδο που η τεχνολογία μάς ενώνει ή μας αποξενώνει;
Προφανώς ισχύουν και τα δύο. Από τη μια, η τεχνολογία έχει μετατρέψει τον πλανήτη σε ένα διασυνδεδεμένο ψηφιακό χωριό. Είναι πλέον τετριμμένο να κάνουμε βιντεοκλήση με κάποιον φίλο ή συγγενή στην άλλη άκρη του κόσμου. Μπορούμε άμεσα να καταναλώσουμε περιεχόμενο που ανέβηκε από οποιονδήποτε στο Ίντερνετ. Μπορούμε να ανακαλύψουμε ανθρώπους με τα ίδια «κουφά» ενδιαφέροντα που έχουμε κι εμείς και να καταλάβουμε ότι δεν είμαστε μόνοι σε αυτόν τον κόσμο.
Ενώ παλιότερα επαφιόμασταν στον κοινωνικό μας κύκλο για να βρούμε σύντροφο, μπορούμε πλέον να βρούμε καλύτερα «ταιριάσματα» εκτός του κοινωνικού μας κύκλου μέσω εφαρμογών online dating, και πάει λέγοντας. Από την άλλη, είμαστε κολλημένοι σε μια οθόνη και μας τραβούν την προσοχή συνεχώς οι ήχοι από ένα καινούργιο μήνυμα, συνήθως λίγων χαρακτήρων, δηλαδή μια «απόσπαση νοήματος». Είμαστε ακόμα στα πρώτα βήματα χρήσης των καινούργιων τεχνολογιών επικοινωνίας και κάνουμε κάπως άγαρμπα τη μετάβαση από το ψηφιακό στο φυσικό και αντιστρόφως. Θα προσαρμοστούμε.
— Κινδυνεύει η ιδιωτικότητά μας;
Ναι, γιατί όλοι μας αφήνουμε μεγάλο ψηφιακό αποτύπωμα από την καθημερινή μας χρήση του Ιντερνέτ και δεν έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε πού αποθηκεύεται και πώς χρησιμοποιείται. Ξέρουμε ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί όπως οι Google και Facebook χρησιμοποιούν δεδομένα από τη χρήση που κάνουμε στις πλατφόρμες τους. Ξέρουμε, επίσης, ότι πολλές άλλες εταιρείες συλλέγουν δεδομένα για μας και κάνουν ανταλλαγή αυτών των δεδομένων. Αυτό που είναι βαθύτατα προβληματικό είναι ότι δεν ξέρουμε ποιος έχει και τι κομμάτι από τα δεδομένα μας αλλά και πώς μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Αν επισκεφθώ έναν ιστότοπο που αναφέρεται σε μια σπάνια ασθένεια, δεν θα ήθελα η ασφαλιστική μου εταιρεία να το γνωρίζει και να το χρησιμοποιήσει για να μου αυξήσει τα ασφάλιστρα ή να μου αρνηθεί κάλυψη. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο από το γεγονός ότι πολλές από τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούμε ευρέως δεν έχουν ανοιχτό κώδικα, επομένως, και να θέλαμε, δεν θα μπορούσαμε να αναλύσουμε αυτόν τον κώδικά και να αποφανθούμε σε τι βαθμό απειλεί την ιδιωτικότητά μας. Τα fake news έχουν εξελιχθεί σε μείζονα απειλή για τη δημοκρατία. Χρειάζεται να αναπτύξουμε τεχνολογία και νομοθεσία για την αντιμετώπισή τους.
— Σε αυτήν τη λογική δεν συγκαταλέγονται και τα fake news που μπορεί να επηρεάσουν μια ολόκληρη κοινωνία;
Ναι, για δύο λόγους. Αφενός γιατί τα fake news είναι στοχευμένα και πατάνε πάνω στις δικές μας προκαταλήψεις, όπως αυτές αποτυπώνονται στη συμπεριφορά μας στο Ίντερνετ. Αφετέρου γιατί ο κώδικας πολλών από τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούμε για την ενημέρωσή μας δεν είναι ανοιχτός κι έτσι δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε πόσο αντιπροσωπευτικές είναι οι ειδήσεις που βλέπουμε μπροστά μας και πώς κάποιος κακός παίκτης θα μπορούσε να τις έχει επηρεάσει. Τα fake news έχουν εξελιχθεί σε μείζονα απειλή για τη δημοκρατία. Χρειάζεται να αναπτύξουμε τεχνολογία και νομοθεσία για την αντιμετώπισή τους. Η αλήθεια, όμως, είναι η εξής: και να μας χάριζαν όλο το χρέος αύριο, η χώρα δεν θα σωζόταν. Έχει σοβαρά δομικά προβλήματα. Πρέπει να βελτιώσει τις παραγωγικές της διαδικασίες και το κράτος δικαίου και να γίνει ανταγωνιστική. Διαφορετικά, πάλι δανεικά θα χρειαστούν.
— Τι μας επιφυλάσσει η τεχνητή νοημοσύνη;
Πολλά, αλλά δεν έχουμε ακόμα ξεκάθαρη εικόνα για το πότε θα προκύψουν. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αλματώδης πρόοδος σε συγκεκριμένους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης. Συγκεκριμένα, έχει πραγματοποιηθεί εκπληκτική πρόοδος στην αναγνώριση φωνής και εικόνας, εξού και οι πάμπολλες πρόσφατες εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας, όπως η φωνητική αναζήτηση στο κινητό και στον υπολογιστή μας, οι κάμερες που αναγνωρίζουν αν π.χ. μπήκε κάποιος στο σπίτι μας και τα αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα που χάρη στην αναγνώριση εικόνας είναι πλέον σε θέση να κατανοούν τις συνθήκες του δρόμου και το περιβάλλον τους.
Επίσης, η τεχνητή νοημοσύνη έχει κάνει άλματα στην κατασκευή αλγορίθμων που κερδίζουν τον άνθρωπο σε περίπλοκα παιχνίδια όπως το σκάκι, το Go, το πόκερ και πολύ πρόσφατα το Starcraft. Από την άλλη, η τεχνητή νοημοσύνη έχει δώσει μέτρια αποτελέσματα στην κατανόηση και σύνθεση κειμένου και στα διαλογικά συστήματα. Και φαίνεται να είμαστε ακόμα μακριά από τη λεγόμενη «γενική τεχνητή νοημοσύνη», δηλαδή τη δημιουργία μηχανών που θα έχουν την ικανότητα να μεταφέρουν γνώση από γνωστικές ικανότητες που έχουν αποκτήσει σε γνωστικές προκλήσεις που συναντούν για πρώτη φορά. Θεωρώ ότι χρειαζόμαστε ακόμα πολλά χρόνια και σημαντική επιστημονική πρόοδο για να φτάσουμε στη γενική τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, θα δούμε να αλλάζουν σημαντικά τον κόσμο γύρω μας ακόμα και οι εφαρμογές «ειδικής τεχνητής νοημοσύνης», αντικαθιστώντας ή συμπληρώνοντας τον άνθρωπο σε κάποια επαγγέλματα.
— Τα παραδοσιακά μοντέλα εργασίας θα καταργηθούν;
Ασφαλώς. Όπως συνέβη και στις άλλες βιομηχανικές επαναστάσεις, θα υπάρξει ένας σημαντικός μετασχηματισμός στην αγορά εργασίας. Μια γεύση μόνο για τον βαθμό και την ταχύτητα που οι καινούργιες τεχνολογίες μπορούν να φέρουν αλλαγές δίνουν τα πρόσφατα παραδείγματα εφαρμογών όπως οι Uber, Lyft και Taxibeat, που έχουν αλλάξει εντελώς τον τομέα των μεταφορών, και του Airbnb, που έχει αλλάξει την ενοικίαση ακινήτων και τον τουρισμό. Στο μέλλον, οι εξελίξεις θα είναι πιο ραγδαίες. Ελπίζουμε ότι ο άνθρωπος θα αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από μηχανές στις λιγότερο δημιουργικές εργασίες και θα αποδεσμευτεί έτσι προς δημιουργικότερες εργασίες που οι μηχανές δεν μπορούν να κάνουν. Η μετατόπιση του εργατικού δυναμικού που θα προκύψει θα επιβάλει προσαρμοστικότητα. Οφείλουμε να φροντίσουμε για την επανεκπαίδευση και την προστασία αυτών που θα χάσουν τη δουλειά τους. Τα οφέλη που θα προκύψουν από τη χρήση νέων τεχνολογιών πρέπει να μοιραστούν δίκαια και ορθολογικά, αντί να ωφεληθούν μόνο τα τεχνολογικά μονοπώλια. Χρειαζόμαστε ένα καινούργιο κοινωνικό συμβόλαιο.
—Τι πιστεύετε για την οικονομική κρίση; Ποιος έφταιξε;
Αν και προδιαγεγραμμένη στο DNA της ελληνικής οικονομίας, η κρίση ήταν σίγουρα ένα μεγάλο σοκ για όλους. Σε κάποιους έφερε κρίση συνείδησης. Σκέφτηκαν, «γιατί φτάσαμε εδώ;». Άλλοι έψαξαν ευθύνες αλλού και αποτέλεσαν πρόσφορο έδαφος για πάσης φύσεως λαϊκισμό. Η αλήθεια, όμως, είναι η εξής: και να μας χάριζαν όλο το χρέος αύριο, η χώρα δεν θα σωζόταν. Έχει σοβαρά δομικά προβλήματα. Πρέπει να βελτιώσει τις παραγωγικές της διαδικασίες και το κράτος δικαίου και να γίνει ανταγωνιστική. Διαφορετικά, πάλι δανεικά θα χρειαστούν. Εύχομαι, επιτέλους, να φυσήξει ένας άνεμος αλλαγής και απόρριψης του ανώμαλου τρόπου που τα πράγματα γίνονται στην Ελλάδα.
— Υπήρξε κάτι που να μάθαμε ως κοινωνία στα χρόνια της οικονομικής κρίσης;
Θα δείξει. Σίγουρα πολλοί μύθοι κατέρρευσαν και πολλά προσωπεία έπεσαν. Περιμένω να δω τι πορεία θα χαράξουμε τα επόμενα λίγα χρόνια και θα σου πω. Σίγουρα υπάρχει ένα υγιές κομμάτι του κόσμου που έχει πάρει την κατάσταση στα χέρια του ‒ σ' αυτούς ελπίζω. Τα περιθώρια στενεύουν και αν τα επόμενα λίγα χρόνια δεν επιδείξουμε τη δέουσα σοβαρότητα το «παιχνίδι» έχει χαθεί. Η Ελλάδα δεν μπορεί να χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, γιατί μπορεί να είναι το τελευταίο.
— Σήμερα τι θα συμβουλεύατε τους νέους;
Θα τους έλεγα να το παλέψουν στην Ελλάδα και αν δεν τα καταφέρουν, να φύγουν.
— Τι είναι αυτό που σας έχει μάθει η ενασχόληση σας με την επιστήμη των υπολογιστών;
Μα, φυσικά, ότι τα πάντα είναι ένας υπολογισμός. Για μένα όλα τα σύνθετα συστήματα είναι στη βάση τους υπολογιστικά, με όλες τις δυνατότητες και τους περιορισμούς που έχουν τα υπολογιστικά συστήματα.
Μια βιολογική διεργασία δεν είναι παρά ένα ένας γιγάντιος υπολογισμός που εκτελείται από κύτταρα, πρωτεΐνες κ.λπ. Άλλωστε, η έρευνα μου πάνω στην ισορροπία Νας με τον Παπαδημητρίου και τον Γκόλντμπεργκ χρησιμοποίησε την οπτική γωνία ότι οι στρατηγικοί παίκτες σε ένα σύστημα περιορίζονται από τις αρχές της θεωρίας υπολογισμού για να αποδείξει ότι η ισορροπία Νας δεν προβλέπει πάντα ορθά τη στρατηγική συμπεριφορά σε ένα οικονομικό σύστημα.
— Τι σημαίνει για έναν νεαρό επιστήμονα να καταφέρνει να λύσει τον γρίφο του Νας;
Όταν είσαι νέος, δεν έχεις αίσθηση κινδύνου. Το γεγονός ότι άλλοι είχαν προσπαθήσει να τον λύσουν και δεν τα κατάφεραν δεν με πτόησε. Θεώρησα ότι είχα όλο τον χρόνο μπροστά μου.
— Τι άνθρωπος ήταν ο Τζον Νας;
Ήταν από τους πιο έξυπνους και ενδιαφέροντες ανθρώπους που έχω συναντήσει. Συζητήσαμε για το αν τα υπολογιστικά κενά που εντοπίσαμε στη θεωρία του μπορούν να αντιμετωπιστούν. Ήταν γενναιόδωρος, όπως ταιριάζει σε έναν επιστήμονα του ύψους του. Αυτό που δεν θα ξεχάσω από την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, όμως, δεν είναι τόσο το περιεχόμενο της συζήτησης όσο το ότι, αντίθετα με κάθε άλλο άνθρωπο με τον οποίο έχω συζητήσει, το πρόσωπό του ποτέ δεν συσπάστηκε για να αποκριθεί σε αυτά που του έλεγα ή αυτά που μου έλεγε αυτός. Ήταν η ασκητική μορφή ενός ανθρώπου που είχε περάσει πολλά.
— Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που συναντήσατε στην επιτυχημένη σας πορεία;
Για κάθε μία επιτυχία μου υπήρξαν πολλαπλές αποτυχίες, για τις οποίες κανείς δεν μαθαίνει ποτέ. Ο σκοπός μου είναι να σπρώξω τα όρια της ανθρώπινης γνώσης ένα βήμα παραπέρα. Αυτό συνεπάγεται αγωνία, πόνο και κόπο. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για το αν κάτι είναι εφικτό ή πόσο καιρό θα πάρει. Η ιδέα που θα λύσει το πρόβλημα μπορεί να 'ρθει μια τυχαία μέρα, όταν κάνεις ντους, μπορεί και να μην έρθει ποτέ. Εκ των προτέρων δεν ξέρεις.
— Νιώθετε πληρότητα;
Όχι, και δεν νομίζω ότι ποτέ θα νιώσω πλήρης. Όσο υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα, δηλαδή πάντα, δεν θα αισθανθώ πληρότητα. Από την άλλη, αυτό δεν είναι που κάνει τη ζωή τόσο ενδιαφέρουσα και συναρπαστική;
— Τι είναι αυτό που σας δημιουργεί φόβο;
Ο θάνατος και η απώλεια των ανθρώπων που αγαπώ.
— Τι είναι αυτό που θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Την αγάπη. Να σέβεσαι τους άλλους και να έχεις θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία.
— Το μέλλον σε ποιους ανήκει;
Σε αυτούς που χαίρονται αυτό που κάνουν και απολαμβάνουν τη διαδρομή. Σε αυτούς που έχουν πάθος, αλλά δεν είναι ανυπόμονοι. Στους τολμηρούς που δεν το βάζουν κάτω.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO Πηγή: www.lifo.gr
Μιλάμε για τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, ένα από τα πιο λαμπρά μυαλά της παγκόσμιας ακαδημαϊκής κοινότητας.
Γεννήθηκε το 1981 στην Αθήνα και κατάγεται από την Κρήτη. Φοίτησε στο Βαρβάκειο Πειραματικό Λύκειο (το απολυτήριό του έγραφε 20) και είναι απόφοιτος του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, όπου αρίστευσε με βαθμό πτυχίου 9,98.
Στη συνέχεια πήγε για μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ και έγινε ευρύτερα γνωστός όταν το 2009 κατάφερε, με τη συνδρομή του καθηγητή του Χρίστου Παπαδημητρίου και του συνεργάτη του Πολ Γκόλντμπεργκ, να λύσει έναν δύσκολο γρίφο της πληροφορικής που έμενε άλυτος από το 1950, τον γρίφο του Nας. Στις πολυάριθμες διακρίσεις του συμπεριλαμβάνεται το βραβείο Rolf Nevanlinna που απονέμεται κάθε τέσσερα χρόνια για τη σημαντική συμβολή στα μαθηματικά της επιστήμης των υπολογιστών και δίνεται παράλληλα με το βραβείο Fields, που θεωρείται το Νόμπελ των μαθηματικών.
Συναντηθήκαμε ένα συννεφιασμένο πρωινό στο καφέ του Μουσείου Μπενάκη. Την προηγούμενη μέρα ήταν ο κεντρικός ομιλητής στα Αρσάκεια-Τοσίτσεια Σχολεία Εκάλης και στο 7ο Παναρσακειακό Μαθητικό Συνέδριο. Το θέμα της ομιλίας του ήταν «Ο σύγχρονος άνθρωπος και η ψηφιακή τεχνολογία: Προκλήσεις και προβληματισμοί».
Οι προστατευτισμοί του παρελθόντος μάς τελείωσαν. Πρέπει να επενδύσουμε σε ανάπτυξη και να θέσουμε εθνικούς στόχους. Η Ελλάδα δεν μπορεί να χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, γιατί μπορεί να είναι το τελευταίο. Οι εκδηλώσεις θαυμασμού στο πρόσωπό του για τις διεθνείς διακρίσεις του σε συνδυασμό με κάποια χαρακτηριστικά του, όπως τα επιμελώς ατημέλητα μαλλιά του, τον έχουν μετατρέψει σε σταρ της επιστημονικής κοινότητας.
Ο ίδιος, βέβαια, αρνείται αυτόν τον χαρακτηρισμό και αρκείται να λέει: «Με γοητεύει όταν νέοι άνθρωποι έχουν συγκρατήσει πράγματα από κάποια ομιλία μου και έρχονται να μου πουν ότι με θεωρούν πρότυπο. Αυτό για μένα αποτελεί τεράστια ευθύνη». Ευγενής, οικείος, εκφραστικός, ευδιάθετος, μια προσωπικότητα στην οποία δεν διακρίνεις κανένα ίχνος εγωισμού ή έπαρσης.
Από τις συζητήσεις μαζί του αντιλαμβάνεσαι ότι μπροστά σου κάθεται ένας ξεχωριστός και χαρισματικός συνομιλητής που έχει το προνόμιο της άμεσης πρόσβασης στα τεχνολογικά επιτεύγματα και είναι παρών στις διαδικασίες εξερεύνησης νέων γνωστικών πεδίων. Σήμερα ζει στη Βοστώνη και είναι καθηγητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Επιστήμης των Υπολογιστών του ΜΙΤ.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί ο διακεκριμένος καθηγητής μιλά για τον κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης, τα προβλήματα της ελληνικής παιδείας, τα πλεονεκτήματα και τους κινδύνους της τεχνολογίας, την απειλή κατά της ιδιωτικότητας, την οικονομική κρίση, τον Τζον Νας και τι εκείνος θεωρεί σημαντικό στη ζωή. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που συνδύαζε αρμονικά τα δίπολα θεωρία - πράξη, επιστήμη - ανθρωπισμός. Οι γονείς μου σήμερα είναι υπερήφανοι για μένα, αλλά βασικό τους μέλημα τώρα, όπως και πάντα, είναι να είμαι χαρούμενος. Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO — Τι θυμάστε πιο έντονα από την παιδική σας ηλικία;
Είχα πάθος για γνώση και ανακάλυψη. Με συνάρπαζε όλο το φάσμα της ανθρώπινης σκέψης και δημιουργίας, ο κόσμος των μαθηματικών, οι μηχανές, η γλώσσα και οι τέχνες. Με γοήτευε η αθέατη πλευρά των πραγμάτων. Έψαχνα να ξεσκεπάσω το επιφανειακό, να αναζητήσω την ουσία. Πρώτα ήθελα να γίνω πιλότος, μετά αεροναυπηγός, εν τέλει μαθηματικός, ενώ φλέρταρα με τη γλωσσολογία. Τελικά, έγινα «κομπιουτεράς» που ερευνά τα μαθηματικά θεμέλια του υπολογισμού.
— Έχετε πατέρα μαθηματικό και μητέρα φιλόλογο. Τι είναι αυτό που σας λένε σήμερα οι γονείς σας; Πώς σας διαμόρφωσε το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώσατε;
Πιστεύω ότι στο σπίτι μας λαμβάνουμε τα βασικότερα εφόδια για τη ζωή μας. Στη δική μου πορεία οι γονείς μου έπαιξαν καταλυτικό ρόλο. Και το αποτύπωμά τους το βλέπεις στη ζωή και στη δουλειά μου τώρα. Μπορεί στην επιστήμη μου να αναζητώ μαθηματικές αλήθειες, αλλά πολλά από τα ερωτήματα που με απασχολούν έχουν κοινωνικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις. Για παράδειγμα, η έρευνά μου στα θεμέλια των οικονομικών χρησιμοποιεί μαθηματικά και θεωρία υπολογισμού για να μοντελοποιήσει τον τρόπο που ο άνθρωπος συμπεριφέρεται σε μια αγορά ή σε ένα κοινωνικό σύνολο. Η έρευνά μου στην τεχνητή νοημοσύνη έχει απώτερο σκοπό να κατανοήσει πώς μπορούμε να φτιάξουμε μηχανές που μαθαίνουν αλλά και πώς οι έξυπνες μηχανές θα αλληλεπιδρούν με τον άνθρωπο. Ενώ, δηλαδή, το αυστηρό πεδίο της έρευνάς μου μπορεί να θεωρηθεί η φυσική εξέλιξη των μαθηματικών γρίφων που με έβαζε να λύνω ο πατέρας μου, οι ανθρωπιστικές προεκτάσεις της μπολιάζονται από τα θεατρικά έργα, τα λογοτεχνικά βιβλία και τις κινηματογραφικές ταινίες που βλέπαμε, διαβάζαμε και αναλύαμε με τη μητέρα μου. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια που συνδύαζε αρμονικά τα δίπολα θεωρία - πράξη, επιστήμη - ανθρωπισμός. Οι γονείς μου σήμερα είναι υπερήφανοι για μένα, αλλά βασικό τους μέλημα τώρα, όπως και πάντα, είναι να είμαι χαρούμενος. Το εξώφυλλο του τεύχους που κυκλοφορεί αυτή την εβδομάδα.
— Τι σημαίνει για έναν άνθρωπο να έρχεται σε επαφή με τη γνώση που επηρεάζει σημαντικά τον κόσμο πολύ πιο γρήγορα από τους υπόλοιπους;
Είναι συναρπαστικό. Μιλώντας μεταφορικά, ένα ακαδημαϊκό περιβάλλον σαν αυτό του ΜΙΤ σου δίνει τη δυνατότητα να βλέπεις πριν από τους άλλους την ανατολή του ηλίου, καθώς και την κατεύθυνση προς την οποία διαχέονται οι ακτίνες του. Ουσιαστικά, είσαι παρών στη γέννηση των αλλαγών πριν αυτές διηθηθούν στον κόσμο.
— Από πού ξεκινά η επανάσταση σε μια χώρα;
Η επανάσταση ξεκινά από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Στους χώρους τους διαμορφώνονται και εξελίσσονται οι πολίτες και δημιουργοί του μέλλοντος. Οποιαδήποτε θετική αλλαγή στην παιδεία αποτελεί επένδυση για το μέλλον μιας χώρας. Γι' αυτό χρειάζεται σοβαρός σχεδιασμός. Στην Ελλάδα δεν πρόκειται να δούμε ανάπτυξη αν δεν φτιάξουμε τα σχολεία και τα πανεπιστήμια.
— Γιατί χάθηκε τόσος χρόνος σε αλλεπάλληλες εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες τελικά δεν οδήγησαν σε κάποιο θετικό αποτέλεσμα;
Αν δεν προωθήσουμε την αριστεία, την ευρυθμία και την αξιοκρατία και στις τρεις εκπαιδευτικές βαθμίδες το παιχνίδι είναι χαμένο. Ο ισχυρισμός ότι αυτή η άποψη είναι ελιτίστικη είναι ιδεοληψία, χαζομάρα, λαϊκισμός ή, πολύ απλά, κοροϊδία. Οι άνθρωποι είναι πολυδιάστατες υπάρξεις. Δεν συγκρίνονται και δεν κατατάσσονται από το καλύτερο στο χειρότερο. Δεν μιλάμε γι' αυτό. Μπορούμε όλοι να είμαστε άριστοι σε κάτι. Το εκπαιδευτικό σύστημα οφείλει να σου δίνει τη δυνατότητα να ανακαλύψεις αυτό που σε έλκει και να το καλλιεργήσεις. Για παράδειγμα, ο νόμος Διαμαντοπούλου του 2012 ήταν μια πολύ θετική αλλαγή στην παιδεία. Επτά χρόνια μετά θα μπορούσε να έχει ήδη αποδώσει καρπούς. Κρίμα και ντροπή που ξηλώθηκε.
— Ποια ήταν η δική σας εμπειρία από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα;
Είχα την ευκαιρία να πάω σε ένα καλό δημόσιο σχολείο, το Βαρβάκειο. Ακόμα κι εκεί όμως δεν υπήρχαν ευκαιρίες να καλλιεργήσω περαιτέρω τα ενδιαφέροντα μου. Στο Μετσόβιο, ως φοιτητής στους Ηλεκτρολόγους, ήρθα αντιμέτωπος με όλα τα κακώς κείμενα του ελληνικού πανεπιστημίου, τις καταλήψεις, τα ξεπερασμένα ακαδημαϊκά εγχειρίδια, την αναντιστοιχία υποδομών και αριθμού φοιτητών, καθώς και τη χυδαία διασύνδεση ανάμεσα στις φοιτητικές παρατάξεις, το διδακτικό προσωπικό και τα πολιτικά κόμματα. Μιλάμε για μια φαύλη κατάσταση που εξυπηρετεί το συμφέρον μιας μικρής ομάδας και καταστρέφει το μέλλον των υπολοίπων και κατ' επέκταση μιας ολόκληρης χώρας. Θεωρώ ότι χρειαζόμαστε ακόμα πολλά χρόνια και σημαντική επιστημονική πρόοδο για να φτάσουμε στη γενική τεχνητή νοημοσύνη.
— Όταν φύγατε από την Ελλάδα, πόσο διαφορετικό ήταν το εκπαιδευτικό επίπεδο που αντιμετωπίσατε;
Βρέθηκα διδακτορικός φοιτητής της επιστήμης υπολογιστών στις ΗΠΑ σε ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ. Αυτό που μου έκανε τρομερή εντύπωση με το που πάτησα εκεί ήταν η φοβερή ποιότητα καθηγητών και συμφοιτητών, όπως και η φοβερή οργάνωση. Αριστεία παντού. Στο προπτυχιακό επίπεδο, που βέβαια δεν το έζησα ως φοιτητής, αλλά το ζω από την άλλη πλευρά, ως καθηγητής πλέον, δεν δηλώνεις τι θες να σπουδάσεις προτού εισαχθείς στο πανεπιστήμιο. Παίρνεις έναν χρόνο μαθημάτων και μετά αποφασίζεις. Επιπλέον, αν στην πορεία θελήσεις να αλλάξεις πεδίο, μπορείς εύκολα να κάνεις τη μετάβαση. Στο ΜΙΤ αυτό που χαίρομαι, επίσης, είναι ότι αφενός μεν ο αριθμός μαθημάτων ανά εξάμηνο είναι πολύ μικρότερος από αυτόν του Πολυτεχνείου, αφετέρου δε για να πάρεις πτυχίο ανεξαρτήτως πεδίου χρειάζεσαι τουλάχιστον ένα μάθημα ανθρωπιστικών σπουδών ανά εξάμηνο.
— Πρέπει να διδάσκεται η πληροφορική στα σχολεία;
Είναι αυτονόητο, δεδομένου ότι οι αλγόριθμοι και οι ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζουν τόσο σημαντικά τη ζωή μας. Αν, για παράδειγμα, δεν κατανοούμε τη λογική των αλγορίθμων που ταξινομούν και φιλτράρουν τις ειδήσεις που διαβάζουμε στο Google και στο Facebook, πώς θα είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε πόσο αντιπροσωπευτικές είναι και πώς θα διαμορφώσουμε πολιτική συνείδηση και άποψη; Αν δεν γνωρίζουμε πώς συλλέγονται και πώς χρησιμοποιούνται τα ίχνη που αφήνουμε στο Διαδίκτυο, πώς θα προστατέψουμε την ιδιωτικότητά μας; Είναι φανερό ότι για να είμαστε ολοκληρωμένοι πολίτες του σύγχρονου κόσμου είναι απαραίτητο να εντρυφήσουμε στη λειτουργία του ψηφιακών τεχνολογιών που τόσο δραστικά επηρεάζουν τις ατομικές μας ζωές αλλά και τα κοινωνικά σύνολα που μας περιβάλλουν. 17.4.2019 Κωνσταντίνος Δασκαλάκης: Σύντομα το κινητό θα είναι βοηθός μας και το αυτοκίνητο σοφέρ μας
— Σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον πώς μια χώρα είναι ικανή να ανταγωνιστεί αυτούς που ήδη προπορεύονται;
Για να επιβιώσουμε πρέπει να παίξουμε παιχνίδι παγκοσμίου επίπεδου. Οι προστατευτισμοί του παρελθόντος μάς τελείωσαν. Πρέπει να βελτιώσουμε τις παραγωγικές μας διαδικασίες, να εκμεταλλευτούμε τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα και να εξαγάγουμε. Πρέπει να επενδύσουμε σε ανάπτυξη και να θέσουμε εθνικούς στόχους. Η Ελλάδα δεν μπορεί να χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, γιατί μπορεί να είναι το τελευταίο.
— Θεωρείτε ότι ζούμε σε μια περίοδο που η τεχνολογία μάς ενώνει ή μας αποξενώνει;
Προφανώς ισχύουν και τα δύο. Από τη μια, η τεχνολογία έχει μετατρέψει τον πλανήτη σε ένα διασυνδεδεμένο ψηφιακό χωριό. Είναι πλέον τετριμμένο να κάνουμε βιντεοκλήση με κάποιον φίλο ή συγγενή στην άλλη άκρη του κόσμου. Μπορούμε άμεσα να καταναλώσουμε περιεχόμενο που ανέβηκε από οποιονδήποτε στο Ίντερνετ. Μπορούμε να ανακαλύψουμε ανθρώπους με τα ίδια «κουφά» ενδιαφέροντα που έχουμε κι εμείς και να καταλάβουμε ότι δεν είμαστε μόνοι σε αυτόν τον κόσμο.
Ενώ παλιότερα επαφιόμασταν στον κοινωνικό μας κύκλο για να βρούμε σύντροφο, μπορούμε πλέον να βρούμε καλύτερα «ταιριάσματα» εκτός του κοινωνικού μας κύκλου μέσω εφαρμογών online dating, και πάει λέγοντας. Από την άλλη, είμαστε κολλημένοι σε μια οθόνη και μας τραβούν την προσοχή συνεχώς οι ήχοι από ένα καινούργιο μήνυμα, συνήθως λίγων χαρακτήρων, δηλαδή μια «απόσπαση νοήματος». Είμαστε ακόμα στα πρώτα βήματα χρήσης των καινούργιων τεχνολογιών επικοινωνίας και κάνουμε κάπως άγαρμπα τη μετάβαση από το ψηφιακό στο φυσικό και αντιστρόφως. Θα προσαρμοστούμε.
— Κινδυνεύει η ιδιωτικότητά μας;
Ναι, γιατί όλοι μας αφήνουμε μεγάλο ψηφιακό αποτύπωμα από την καθημερινή μας χρήση του Ιντερνέτ και δεν έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε πού αποθηκεύεται και πώς χρησιμοποιείται. Ξέρουμε ότι οι τεχνολογικοί κολοσσοί όπως οι Google και Facebook χρησιμοποιούν δεδομένα από τη χρήση που κάνουμε στις πλατφόρμες τους. Ξέρουμε, επίσης, ότι πολλές άλλες εταιρείες συλλέγουν δεδομένα για μας και κάνουν ανταλλαγή αυτών των δεδομένων. Αυτό που είναι βαθύτατα προβληματικό είναι ότι δεν ξέρουμε ποιος έχει και τι κομμάτι από τα δεδομένα μας αλλά και πώς μπορεί να το χρησιμοποιήσει. Αν επισκεφθώ έναν ιστότοπο που αναφέρεται σε μια σπάνια ασθένεια, δεν θα ήθελα η ασφαλιστική μου εταιρεία να το γνωρίζει και να το χρησιμοποιήσει για να μου αυξήσει τα ασφάλιστρα ή να μου αρνηθεί κάλυψη. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο από το γεγονός ότι πολλές από τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούμε ευρέως δεν έχουν ανοιχτό κώδικα, επομένως, και να θέλαμε, δεν θα μπορούσαμε να αναλύσουμε αυτόν τον κώδικά και να αποφανθούμε σε τι βαθμό απειλεί την ιδιωτικότητά μας. Τα fake news έχουν εξελιχθεί σε μείζονα απειλή για τη δημοκρατία. Χρειάζεται να αναπτύξουμε τεχνολογία και νομοθεσία για την αντιμετώπισή τους.
— Σε αυτήν τη λογική δεν συγκαταλέγονται και τα fake news που μπορεί να επηρεάσουν μια ολόκληρη κοινωνία;
Ναι, για δύο λόγους. Αφενός γιατί τα fake news είναι στοχευμένα και πατάνε πάνω στις δικές μας προκαταλήψεις, όπως αυτές αποτυπώνονται στη συμπεριφορά μας στο Ίντερνετ. Αφετέρου γιατί ο κώδικας πολλών από τις πλατφόρμες που χρησιμοποιούμε για την ενημέρωσή μας δεν είναι ανοιχτός κι έτσι δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε πόσο αντιπροσωπευτικές είναι οι ειδήσεις που βλέπουμε μπροστά μας και πώς κάποιος κακός παίκτης θα μπορούσε να τις έχει επηρεάσει. Τα fake news έχουν εξελιχθεί σε μείζονα απειλή για τη δημοκρατία. Χρειάζεται να αναπτύξουμε τεχνολογία και νομοθεσία για την αντιμετώπισή τους. Η αλήθεια, όμως, είναι η εξής: και να μας χάριζαν όλο το χρέος αύριο, η χώρα δεν θα σωζόταν. Έχει σοβαρά δομικά προβλήματα. Πρέπει να βελτιώσει τις παραγωγικές της διαδικασίες και το κράτος δικαίου και να γίνει ανταγωνιστική. Διαφορετικά, πάλι δανεικά θα χρειαστούν.
— Τι μας επιφυλάσσει η τεχνητή νοημοσύνη;
Πολλά, αλλά δεν έχουμε ακόμα ξεκάθαρη εικόνα για το πότε θα προκύψουν. Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αλματώδης πρόοδος σε συγκεκριμένους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης. Συγκεκριμένα, έχει πραγματοποιηθεί εκπληκτική πρόοδος στην αναγνώριση φωνής και εικόνας, εξού και οι πάμπολλες πρόσφατες εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας, όπως η φωνητική αναζήτηση στο κινητό και στον υπολογιστή μας, οι κάμερες που αναγνωρίζουν αν π.χ. μπήκε κάποιος στο σπίτι μας και τα αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα που χάρη στην αναγνώριση εικόνας είναι πλέον σε θέση να κατανοούν τις συνθήκες του δρόμου και το περιβάλλον τους.
Επίσης, η τεχνητή νοημοσύνη έχει κάνει άλματα στην κατασκευή αλγορίθμων που κερδίζουν τον άνθρωπο σε περίπλοκα παιχνίδια όπως το σκάκι, το Go, το πόκερ και πολύ πρόσφατα το Starcraft. Από την άλλη, η τεχνητή νοημοσύνη έχει δώσει μέτρια αποτελέσματα στην κατανόηση και σύνθεση κειμένου και στα διαλογικά συστήματα. Και φαίνεται να είμαστε ακόμα μακριά από τη λεγόμενη «γενική τεχνητή νοημοσύνη», δηλαδή τη δημιουργία μηχανών που θα έχουν την ικανότητα να μεταφέρουν γνώση από γνωστικές ικανότητες που έχουν αποκτήσει σε γνωστικές προκλήσεις που συναντούν για πρώτη φορά. Θεωρώ ότι χρειαζόμαστε ακόμα πολλά χρόνια και σημαντική επιστημονική πρόοδο για να φτάσουμε στη γενική τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, θα δούμε να αλλάζουν σημαντικά τον κόσμο γύρω μας ακόμα και οι εφαρμογές «ειδικής τεχνητής νοημοσύνης», αντικαθιστώντας ή συμπληρώνοντας τον άνθρωπο σε κάποια επαγγέλματα.
— Τα παραδοσιακά μοντέλα εργασίας θα καταργηθούν;
Ασφαλώς. Όπως συνέβη και στις άλλες βιομηχανικές επαναστάσεις, θα υπάρξει ένας σημαντικός μετασχηματισμός στην αγορά εργασίας. Μια γεύση μόνο για τον βαθμό και την ταχύτητα που οι καινούργιες τεχνολογίες μπορούν να φέρουν αλλαγές δίνουν τα πρόσφατα παραδείγματα εφαρμογών όπως οι Uber, Lyft και Taxibeat, που έχουν αλλάξει εντελώς τον τομέα των μεταφορών, και του Airbnb, που έχει αλλάξει την ενοικίαση ακινήτων και τον τουρισμό. Στο μέλλον, οι εξελίξεις θα είναι πιο ραγδαίες. Ελπίζουμε ότι ο άνθρωπος θα αντικατασταθεί σε μεγάλο βαθμό από μηχανές στις λιγότερο δημιουργικές εργασίες και θα αποδεσμευτεί έτσι προς δημιουργικότερες εργασίες που οι μηχανές δεν μπορούν να κάνουν. Η μετατόπιση του εργατικού δυναμικού που θα προκύψει θα επιβάλει προσαρμοστικότητα. Οφείλουμε να φροντίσουμε για την επανεκπαίδευση και την προστασία αυτών που θα χάσουν τη δουλειά τους. Τα οφέλη που θα προκύψουν από τη χρήση νέων τεχνολογιών πρέπει να μοιραστούν δίκαια και ορθολογικά, αντί να ωφεληθούν μόνο τα τεχνολογικά μονοπώλια. Χρειαζόμαστε ένα καινούργιο κοινωνικό συμβόλαιο.
—Τι πιστεύετε για την οικονομική κρίση; Ποιος έφταιξε;
Αν και προδιαγεγραμμένη στο DNA της ελληνικής οικονομίας, η κρίση ήταν σίγουρα ένα μεγάλο σοκ για όλους. Σε κάποιους έφερε κρίση συνείδησης. Σκέφτηκαν, «γιατί φτάσαμε εδώ;». Άλλοι έψαξαν ευθύνες αλλού και αποτέλεσαν πρόσφορο έδαφος για πάσης φύσεως λαϊκισμό. Η αλήθεια, όμως, είναι η εξής: και να μας χάριζαν όλο το χρέος αύριο, η χώρα δεν θα σωζόταν. Έχει σοβαρά δομικά προβλήματα. Πρέπει να βελτιώσει τις παραγωγικές της διαδικασίες και το κράτος δικαίου και να γίνει ανταγωνιστική. Διαφορετικά, πάλι δανεικά θα χρειαστούν. Εύχομαι, επιτέλους, να φυσήξει ένας άνεμος αλλαγής και απόρριψης του ανώμαλου τρόπου που τα πράγματα γίνονται στην Ελλάδα.
— Υπήρξε κάτι που να μάθαμε ως κοινωνία στα χρόνια της οικονομικής κρίσης;
Θα δείξει. Σίγουρα πολλοί μύθοι κατέρρευσαν και πολλά προσωπεία έπεσαν. Περιμένω να δω τι πορεία θα χαράξουμε τα επόμενα λίγα χρόνια και θα σου πω. Σίγουρα υπάρχει ένα υγιές κομμάτι του κόσμου που έχει πάρει την κατάσταση στα χέρια του ‒ σ' αυτούς ελπίζω. Τα περιθώρια στενεύουν και αν τα επόμενα λίγα χρόνια δεν επιδείξουμε τη δέουσα σοβαρότητα το «παιχνίδι» έχει χαθεί. Η Ελλάδα δεν μπορεί να χάσει το τρένο της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, γιατί μπορεί να είναι το τελευταίο.
— Σήμερα τι θα συμβουλεύατε τους νέους;
Θα τους έλεγα να το παλέψουν στην Ελλάδα και αν δεν τα καταφέρουν, να φύγουν.
— Τι είναι αυτό που σας έχει μάθει η ενασχόληση σας με την επιστήμη των υπολογιστών;
Μα, φυσικά, ότι τα πάντα είναι ένας υπολογισμός. Για μένα όλα τα σύνθετα συστήματα είναι στη βάση τους υπολογιστικά, με όλες τις δυνατότητες και τους περιορισμούς που έχουν τα υπολογιστικά συστήματα.
Μια βιολογική διεργασία δεν είναι παρά ένα ένας γιγάντιος υπολογισμός που εκτελείται από κύτταρα, πρωτεΐνες κ.λπ. Άλλωστε, η έρευνα μου πάνω στην ισορροπία Νας με τον Παπαδημητρίου και τον Γκόλντμπεργκ χρησιμοποίησε την οπτική γωνία ότι οι στρατηγικοί παίκτες σε ένα σύστημα περιορίζονται από τις αρχές της θεωρίας υπολογισμού για να αποδείξει ότι η ισορροπία Νας δεν προβλέπει πάντα ορθά τη στρατηγική συμπεριφορά σε ένα οικονομικό σύστημα.
— Τι σημαίνει για έναν νεαρό επιστήμονα να καταφέρνει να λύσει τον γρίφο του Νας;
Όταν είσαι νέος, δεν έχεις αίσθηση κινδύνου. Το γεγονός ότι άλλοι είχαν προσπαθήσει να τον λύσουν και δεν τα κατάφεραν δεν με πτόησε. Θεώρησα ότι είχα όλο τον χρόνο μπροστά μου.
— Τι άνθρωπος ήταν ο Τζον Νας;
Ήταν από τους πιο έξυπνους και ενδιαφέροντες ανθρώπους που έχω συναντήσει. Συζητήσαμε για το αν τα υπολογιστικά κενά που εντοπίσαμε στη θεωρία του μπορούν να αντιμετωπιστούν. Ήταν γενναιόδωρος, όπως ταιριάζει σε έναν επιστήμονα του ύψους του. Αυτό που δεν θα ξεχάσω από την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, όμως, δεν είναι τόσο το περιεχόμενο της συζήτησης όσο το ότι, αντίθετα με κάθε άλλο άνθρωπο με τον οποίο έχω συζητήσει, το πρόσωπό του ποτέ δεν συσπάστηκε για να αποκριθεί σε αυτά που του έλεγα ή αυτά που μου έλεγε αυτός. Ήταν η ασκητική μορφή ενός ανθρώπου που είχε περάσει πολλά.
— Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που συναντήσατε στην επιτυχημένη σας πορεία;
Για κάθε μία επιτυχία μου υπήρξαν πολλαπλές αποτυχίες, για τις οποίες κανείς δεν μαθαίνει ποτέ. Ο σκοπός μου είναι να σπρώξω τα όρια της ανθρώπινης γνώσης ένα βήμα παραπέρα. Αυτό συνεπάγεται αγωνία, πόνο και κόπο. Δεν υπάρχει πρόβλεψη για το αν κάτι είναι εφικτό ή πόσο καιρό θα πάρει. Η ιδέα που θα λύσει το πρόβλημα μπορεί να 'ρθει μια τυχαία μέρα, όταν κάνεις ντους, μπορεί και να μην έρθει ποτέ. Εκ των προτέρων δεν ξέρεις.
— Νιώθετε πληρότητα;
Όχι, και δεν νομίζω ότι ποτέ θα νιώσω πλήρης. Όσο υπάρχουν αναπάντητα ερωτήματα, δηλαδή πάντα, δεν θα αισθανθώ πληρότητα. Από την άλλη, αυτό δεν είναι που κάνει τη ζωή τόσο ενδιαφέρουσα και συναρπαστική;
— Τι είναι αυτό που σας δημιουργεί φόβο;
Ο θάνατος και η απώλεια των ανθρώπων που αγαπώ.
— Τι είναι αυτό που θεωρείτε σημαντικό στη ζωή;
Την αγάπη. Να σέβεσαι τους άλλους και να έχεις θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία.
— Το μέλλον σε ποιους ανήκει;
Σε αυτούς που χαίρονται αυτό που κάνουν και απολαμβάνουν τη διαδρομή. Σε αυτούς που έχουν πάθος, αλλά δεν είναι ανυπόμονοι. Στους τολμηρούς που δεν το βάζουν κάτω.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO Πηγή: www.lifo.gr
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Στην Ιταλία κάνουν κουμάντο οι φανατικοί οπαδοί...
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Δύο πυρκαγιές σε Γλυφάδα και Πλατεία Βάθης...
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
