2019-05-03 19:07:29
Στο πλαίσιο της επαναληπτικής έρευνάς μας (follow-up research) στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος (ΚΕ.Μ.Ε.) με κεντρικό θέμα «Φυλακή και Γλώσσα», έχουμε ξεκινήσει να
πραγματοποιούμε συνεντεύξεις με αποφυλακισμένους. Μέσα από αυτές τις συνεντεύξεις εξάγονται πολύ σημαντικά στοιχεία που μας προβληματίζουν εντόνως και κρίνουμε αναγκαίο να τα αναδείξουμε και να προχωρήσουμε σε μία βαθύτερη ανάλυσή τους. Γι’ αυτό απευθύνθηκα στην κ. Χαρά Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου, Κοινωνιολόγο-Ψυχολόγο, ΜΑ, με την άρτια επιστημονική γνώση της επί του θέματος, ώστε να φωτίσει σκοτεινές πτυχές του πολύ σοβαρού ζητήματος που αφορά τη ζωή «μετά τη φυλακή» και την υλοποίηση, στην πράξη και όχι στη θεωρία, της έννοιας της «κοινωνικής ενσωμάτωσης».
Η κ. Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου μου παραχώρησε μία -θα μου επιτρέψετε τον όρο- συγκλονιστική συνέντευξη, με τον επιστημονικά τεκμηριωμένο, συγκροτημένο και δυνατό λόγο της. Μία συνέντευξη που θεωρώ ότι μας δίνει το έναυσμα για σκέψη, προβληματισμό αλλά και για την έναρξη μίας πολύ ουσιαστικής συζήτησης τόσο με τους αρμόδιους φορείς, όσο και με το ευρύ κοινό, για το συγκεκριμένο θέμα.
Η κ. Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου μας παρουσίασε το σπουδαίο έργο του Συλλόγου Συμπαραστάσεως Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος», σκιαγράφησε τα προφίλ των ατόμων που απευθύνονται στον Ονήσιμο και τα αιτήματα που έχουν τόσο οι νεότεροι όσο και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αποφυλακισμένοι και ανέδειξε πολύ σοβαρά ζητήματα που πρέπει να μας απασχολήσουν ερευνητικά αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, δεδομένου ότι συνυπάρχουμε με τους αποφυλακισμένους και τις οικογένειές τους. Επίσης, μοιράστηκε μαζί μας και μία πολύ δυνατή ιστορία ενός ανθρώπου που βρισκόταν χρόνια στα ναρκωτικά και στις φυλακές, ακροβατούσε μεταξύ ζωής και θανάτου, αλλά κατάφερε να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή του -να αλλάξει ακόμα και την εξωτερική εικόνα του- ύστερα από ένα συνταρακτικό γεγονός που του συνέβη. Η περιγραφή πραγματικά με συγκλόνισε και μου έφερε στο μυαλό συζητήσεις με αποφυλακισμένους και κυρίως με νέους ανθρώπους που μου περιγράφουν αυτό ακριβώς το συναίσθημα «είχα ανάγκη να νιώσω ότι έφτασα στο μηδέν, ότι έπιασα πάτο και ότι δεν υπάρχει κάτι πιο κάτω, για να μπορέσω να σηκωθώ ξανά και να φτιάξω τη ζωή μου από την αρχή». Είναι πραγματικά πολύ έντονο αυτό το συναίσθημα, αλλά όλοι μας σε κάποιες περιόδους της ζωής μας έχουμε αισθανθεί ότι θέλουμε να μηδενίσουμε τον χρόνο, να διαγράψουμε όλες τις λανθασμένες επιλογές και τις τραυματικές εμπειρίες και να αρχίσουμε τη ζωή σαν «άγραφοι πίνακες». Πόσο μάλιστα αυτοί οι άνθρωποι που κουβαλούν το στίγμα της φυλακής και την τραυματική εμπειρία του εγκλεισμού.
Αυτό που επίσης κρατώ από τη συνέντευξη είναι το δυνατό μήνυμα ότι ακόμα και σε πολύ δύσκολες υποθέσεις που φαίνονται «χαμένες», υπάρχουν λύσεις. Λόγω του ότι αυτή είναι και η δική μου στάση ζωής -ότι ακόμα και από τις πιο δύσκολες καταστάσεις μπορούμε να βρούμε διέξοδο, μου έδωσε ελπίδα όταν η κ. Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Αρκεί να θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε, να έχουμε ουσιαστικό ενδιαφέρον και με επιμονή και υπομονή να δώσουμε έναν αγώνα που μπορεί να είναι αγώνας ζωής.
Θα ήθελα να ολοκληρώσω το εισαγωγικό μου κείμενο με το, κατά την άποψή μου, πολύτιμο μήνυμα που μας περνάει η κ. Χαρά Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου, ότι οι αποφυλακισμένοι δεν είναι μονάδες, αλλά πίσω τους έχουν οι περισσότεροι οικογένειες και εάν δεν στηρίξουμε τις οικογένειες -που σε τελική ανάλυση, να αναφέρω εδώ, δεν έχουν καμία ευθύνη να πληρώσουν τα εγκλήματα του γονιού- θα «κατασκευάσουμε» ως κοινωνία ανήλικους παραβάτες και μελλοντικούς ενήλικους εγκληματίες. Αυτή είναι και η δική μου απάντηση στο ερώτημα που συχνά διατυπώνεται «γιατί να ασχοληθούμε με έναν αποφυλακισμένο;».
Ασφαλώς, όπως πολλές φορές έχουμε τονίσει η σύνθεση του ποινικού πληθυσμού έχει αλλάξει στα καταστήματα κράτησης της σύγχρονης εποχής και το έγκλημα έχει αποκτήσει πιο σκληρές διαστάσεις. Αυτό είναι ένα ακόμα μείζον ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε τις οικογένειες που μένουν πίσω. Προτεραιότητα τόσο της αντεγκληματικής πολιτικής όσο και της κοινωνικής μέριμνας πρέπει να είναι η πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας, με βαρύτητα στα παιδιά των φυλακισμένων και αποφυλακισμένων. Τέλος, εν όψει Πάσχα, να τονίσω ότι είναι σημαντικό όσοι επιθυμούν να προσφέρουν σε αυτούς τους ανθρώπους, γιατί οι μέρες, όπως καταλαβαίνουμε όλοι, είναι συναισθηματικά φορτισμένες αλλά και οι ανάγκες πολύ αυξημένες.
Μέλη του Συλλόγου “Ονήσιμος”
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Κυρία Βλαστάρη, θα μας παρουσιάσετε το έργο του Ονήσιμου;
Ο Ονήσιμος είναι Άγιος της Εκκλησίας, μαθητής του Αποστόλου Παύλου και σημαίνει ωφέλιμος(< ρ. ονίνημι : ωφελώ). Ο Σύλλογος Συμπαραστάσεως Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος» είναι Σωματείο Αναγνωρισμένο ως Ειδικώς Φιλανθρωπικό (ΦΕΚ 883/τ.Β/4-12-1989) και από το 1982 παρέχει καθημερινά στήριξη σε άπορους αποφυλακισμένους, κρατούμενους που βρίσκονται σε άδεια και στις οικογένειες αυτών. Πιο συγκεκριμένα, παρέχουμε ψυχολογική στήριξη, νομική συμβουλευτική και εκπροσώπηση στα δικαστήρια Αθήνας και Πειραιά. Επίσης, παρέχουμε στήριξη με λογιστή (για υποβολή φορολογικών δηλώσεων κ.ά.), οικονομική στήριξη (κάλυψη λογαριασμών ΔΕΚΟ, συμβολή σε ενοίκια), τρόφιμα, είδη υγιεινής και άμεσης ανάγκης.
Το πιο σημαντικό, κατά την άποψή μου, είναι ότι ακούμε κάθε αίτημα και έχουμε μια εξατομικευμένη προσέγγιση, καθώς ο κάθε άνθρωπος που έρχεται σε εμάς είναι μια μοναδική περίπτωση με ιδιαίτερη ιστορία και ανάγκες.
Πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια τα άτομα που απευθύνονται σε εσάς;
Δεν έχουμε κανένα απολύτως κριτήριο πέραν του να έχει αποφυλακιστήριο ή πιστοποιητικό κράτησης (σε περίπτωση που βρίσκεται ακόμα υπό κράτηση). Δεν έχουμε θέσει κανέναν περιορισμό (ηλικία, κατηγορία αδικήματος, εθνικότητα). Θεωρούμε καθήκον μας να αφουγκραζόμαστε το αίτημα του κάθε ανθρώπου.
Μπορείτε να μας σκιαγραφήσετε το προφίλ των ατόμων που απευθύνονται στον Ονήσιμο και για ποιο χρονικό διάστημα, κατά μέσο όρο;
Κυρία Καρδαρά, αυτός ο πληθυσμός είναι πολύ ευρύς, οπότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα «προφίλ». Έρχονται σε εμάς άτομα όλων των ηλικιών από 18 ετών οι νεότεροι, ενώ ο γηραιότερος ωφελούμενος που έχει έρθει σε εμάς ήταν 95 ετών. Επίσης, οι κατηγορίες των αδικημάτων που έχουν διαπράξει είναι πολύ ευρείες. Και βίαια εγκλήματα και οικονομικά εγκλήματα και βέβαια πάρα πολλές παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. Έρχονται σε εμάς για πολλά χρόνια. Να σας δώσω ένα ενδεικτικό παράδειγμα: μία γυναίκα έρχεται σε εμάς από το 1989. Αξίζει να τονίσω ότι για πολλούς ανθρώπους ο Ονήσιμος αποτελεί συχνά, ίσως το μόνο σταθερό σημείο αναφοράς της ζωής τους. Θέλουν να ανατρέχουν σε αυτόν, γι’ αυτό επιστρέφουν σε εμάς και σαν είδος ευγνωμοσύνης προς το Σύλλογο που τους στήριξε σε μια επώδυνη και πολύ μοναχική περίοδο της ζωής τους. Πολύ παλαιότερα λειτουργούσε και ξενώνας στον Ονήσιμο, όπου έμεναν αποφυλακισμένοι και πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους έρχονται σήμερα, τόσα χρόνια μετά, απλώς για να δουν φωτογραφίες από εκείνες τις περιόδους της ζωής τους.
Πολύ σημαντικό αυτό που μας αναφέρετε κυρία Βλαστάρη. Γνωρίζοντας αυτούς τους ανθρώπους τόσο καλά, πώς θα εξηγούσατε την ανάγκη τους, τόσα χρόνια μετά, να επιστρέφουν στον Ονήσιμο; Τι αποκαλύπτει, κατά την άποψή σας, για τη ζωή και την ψυχοσύνθεση τους;
Δείχνει πιθανότατα την έντονη μοναξιά των ανθρώπων αλλά και την επιθυμία να επιστρέψουν κάπου, όπου ένιωσαν ασφάλεια και αποδοχή. Αυτό τους βοηθάει και σε ένα άλλο πολύ σημαντικό επίπεδο, να νιώσουν ότι έχουν κάτι στη ζωή τους που τους κρατάει μακριά από τους δρόμους της παρανομίας. Ακόμη, όπως έχετε δει κι εσείς κυρία Καρδαρά, το κτίριο μας αποπνέει «το διαχρονικό», είναι ένα νεοκλασικό κτίριο, απομεινάρι μιας Κλασικής, όμορφης Αθήνας και αυτήν τη διαχρονικότητα -τη σταθερότητα στον χρόνο- επιζητούν αυτοί οι άνθρωποι.
Βασιζόμενη στην εμπειρία σας, θα ήθελα να μας περιγράψετε την πορεία αυτών των ανθρώπων και εάν και σε ποιες περιπτώσεις συναντάτε υποτροπές, δηλαδή διάπραξη νέων αδικημάτων και επιστροφή στη φυλακή ή επιστροφή στους δρόμους της παρανομίας;
Το φαινόμενο της υποτροπής συναντάται συχνότερα σε ανθρώπους όπου υπάρχει διάγνωση, ή εξάρτηση από ουσίες ή και σε ανθρώπους που από πολύ μικρή ηλικία – απουσία υποστηρικτικού-υγειούς περιβάλλοντος- «σταδιοδρόμησαν» (όπως είναι ο εγκληματολογικός όρος) στην παραβατική δραστηριότητα. Καθοριστικό ρόλο παίζει το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Συχνά συναντάμε ανθρώπους που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα όπου προ-υπήρχε η χρήση, η παραβατικότητα και η βία. Πρόκειται, όπως καταλαβαίνετε, για νέους ανθρώπους που δεν είχαν άλλες παραστάσεις στη ζωή τους και έτσι δεν είχαν καν την ευκαιρία να γνωρίσουν πώς είναι μια ζωή με κανόνες και όρια.
Ξέρουν ότι υπάρχει η απέναντι όχθη, αλλά δεν έχουν περάσει ποτέ οι ίδιοι «απέναντι» και πλέον φοβούνται ή διστάζουν ή δεν ξέρουν πώς να περάσουν και να αλλάξουν ζωή. Από την άλλη, πολλές οικογένειες είναι απορριπτικές. Κόβουν κάθε επαφή με το μέλος τους που ήταν στη φυλακή, γιατί ντρέπονται. Ή προσπαθούν να αποκρύψουν το γεγονός της φυλάκισης. Έχουμε περιπτώσεις γυναικών που δεν αναφέρουν στο εργασιακό περιβάλλον ότι ο σύζυγός τους είναι ή ήταν στη φυλακή, γιατί φοβούνται μη χάσουν τη δουλειά τους. Τα πράγματα είναι καλύτερα για ανθρώπους που προτού μπουν φυλακή είχαν οργανωμένη ζωή και επίσης -πολύ σημαντικό να αναφέρουμε- έχουν τη γνώση να επανέλθουν. Αυτό το βλέπουμε για παράδειγμα στους ανθρώπους που είχαν διαπράξει οικονομικά εγκλήματα και έχουν αποφυλακισθεί. Έχουν ανάγκη για λιγότερη στήριξη συνήθως, γιατί ήδη είχαν μία οργανωμένη ζωή, οπότε επιστρέφουν στη ζωή τους και στην κανονικότητά τους, γνωρίζοντας μάλιστα το πώς να επιστρέψουν.
Όπως διαπιστώνουμε και εμείς στο πλαίσιο των συνεντεύξεων με αποφυλακισμένους που πραγματοποιούμε για την επαναληπτική έρευνά μας «Γλώσσα και Φυλακή» που διεξάγεται στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν οικογένεια για να τους στηρίξει, είτε γιατί η οικογένεια τους έχει απορρίψει, είτε γιατί οι ίδιοι θέλουν να ξεκόψουν λόγω νοσηρού οικογενειακού περιβάλλοντος, είτε γιατί η οικογένεια αδυνατεί για μία σειρά λόγων να είναι κοντά στον αποφυλακισμένο. Ο προβληματισμός μου είναι πολύ έντονος. Πώς αυτοί οι άνθρωποι ζουν μόνοι τους; Επιδιώκουν, θέλουν, να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους;
Αυτή είναι η πραγματικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζει το υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον. Πολλοί έχουν κόψει τους δεσμούς, πολλοί θέλουν να είναι μοναχικοί και το επιλέγουν για μία σειρά λόγων. Κόβουν τους δεσμούς με το νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον, ώστε να ξεφύγουν από αυτό από τη μία πλευρά, ή επειδή ντρέπονται να επιστρέψουν στην οικογένειά τους. Παράλληλα, κόβουν τους δεσμούς από τον φιλικό τους κύκλο από τον φόβο μήπως ξαναμπλέξουν με την παρανομία. Άξιο επισημάνσεως ότι πολλοί δεν θέλουν να δημιουργήσουν δεσμούς με νέους ανθρώπους, πάλι για μία σειρά λόγων. Γιατί ντρέπονται, γιατί δεν ξέρουν πώς να ανοίξουν τον κύκλο τους και να γνωρίσουν ανθρώπους που έχουν μία πολύ διαφορετική ζωή από αυτούς και γιατί οι ίδιοι καταλαβαίνουν, ιδίως όσοι ήταν στη χρήση, ότι η εικόνα τους έχει αλλοιωθεί και πολύ δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να τους δεχτεί στην παρέα του. «Βλέπω τον κόσμο πώς με κοιτάζει. Με κοιτάζει φοβισμένος», μας λένε αρκετοί.
Να σας θέσω στο σημείο αυτό ένα ερώτημα. Θέλουν να αλλάξουν την εικόνα τους που αποτρέπει άλλους ανθρώπους να τους αποδεχτούν;
Θέλουν πάρα πολύ να αλλάξουν την εικόνα τους, αλλά συχνά δεν έχουν τη δύναμη να προσπαθήσουν γι’ αυτό, γιατί θέλει πολύ μεγάλη προσπάθεια και επιμονή. Επίσης, όπως σας προανέφερα, ξέρουν ότι υπάρχει μία άλλη ζωή αλλά δεν την έχουν γνωρίσει. Επομένως, δεν ξέρουν εάν θέλουν να προσπαθήσουν για να κατακτήσουν αυτή την άλλη ζωή και δεν έχουν τον τρόπο να του κάνουν. Έτσι, λοιπόν, πολλοί επιλέγουν να έχουν δεσμούς μόνο με τις κοινωνικές υπηρεσίες και όχι με την οικογένεια, ούτε με παλαιές και νέες γνωριμίες. Από φόβο υποτροπής αποφεύγουν το γνωστό περιβάλλον και δεν έχουν τις δυνάμεις να φτιάξουν ένα καινούργιο. Πολύ σημαντικό στοιχείο που πρέπει τέλος να τονίσουμε είναι ότι έχει αποδυναμωθεί και η γειτονιά. Παλαιότερα όλοι έβγαιναν στη γειτονιά και μιλούσαν μεταξύ τους. Δημιουργούσαν δεσμούς και ο ένας επικοινωνούσε και στήριζε τον άλλον. Σήμερα δεν υπάρχει αυτό. Επομένως, έχουν φτιάξει ένα πλέγμα υποστηρικτικό μόνο με τις κοινωνικές υπηρεσίες, στις οποίες βρίσκουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα που έχουν ανάγκη και πολλοί μόνο χάρη σε αυτές τις υπηρεσίες συνεχίζουν να ζουν και να μένουν εκτός φυλακής.
Ποια είναι τα βασικότερα αιτήματα των νεότερων σε ηλικία αποφυλακισθέντων που έρχονται σε εσάς;
Το αίτημα των νεότερων είναι να συνεχίσουν εκπαίδευση τους, ιδίως εάν ακολουθούσαν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσα στις φυλακές. Αυτό αποτελεί και μία θετική ανατροφοδότηση για τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας που λειτουργούν στα καταστήματα κράτησης. Μας δείχνει ότι το σχολείο στη φυλακή δίνει κίνητρα σε αυτούς τους ανθρώπους, τους κινητοποιεί ώστε και με την αποφυλάκισή τους να θέλουν να συνεχίσουν σε αυτό τον δρόμο, της γνώσης και της εκπαίδευσης. Ασφαλώς, σημαντικό αίτημα για τους νέους ανθρώπους είναι το αίτημα εύρεσης εργασίας και κατοικίας, όπου δεν υπάρχει κατοικία ή για πολύ σοβαρούς λόγους δεν μπορούν να επιστρέψουν στο νοσηρό οικογενειακό τους περιβάλλον. Συνοψίζοντας, αυτό που κυρίως ζητούν οι νέοι είναι να θέσουν καινούργια και γερά θεμέλια στη ζωή τους.
Στηριζόμενη επίσης στην εμπειρία σας, ποια είναι η πιο δύσκολη ηλικιακή περίοδος για ένα άτομο που έχει αποφυλακισθεί να οργανώσει τη ζωή του στην ελεύθερη κοινωνία;
Για εκείνους που βρίσκονται στη λεγόμενη μέση ηλικία (50+) η μετάβαση φαντάζει πολύ δύσκολη. Είναι πολύ νέοι για να συνταξιοδοτηθούν και θεωρούνται αρκετά μεγάλοι για να βρουν μία δουλειά. Σε αυτές τις ηλικίες διαπιστώνουμε ότι τα προβλήματα είναι πολύ σοβαρά, γιατί η ανεργία βιώνεται ως ματαίωση. Η δική μας προσπάθεια είναι να ενθαρρύνουμε και το κομμάτι της οικογένειας, να έρθει όλη η οικογένεια, η σύζυγος, τα παιδιά, όλα τα μέλη της οικογένειας ώστε να την στηρίξουμε ως ομάδα. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, σε αρκετές περιπτώσεις όπου ο σύζυγος αδυνατεί να βρει δουλειά, μπορεί να καταφέρουμε να βρούμε στη σύζυγο ώστε να καλύψει τις ανάγκες της οικογένειας, να επιμεριστούν οι υποχρεώσεις.
Πολύ σημαντικό αυτό που μας καταθέτετε κυρία Βλαστάρη, γιατί μας δείχνει ότι ακόμα και σε υποθέσεις με πολλές δυσκολίες, όπου θα τις θεωρούσαμε «χαμένες περιπτώσεις», μπορεί να υπάρξει λύση!
Πραγματικά, ισχύει αυτό. Μπορεί να υπάρξει λύση. Με προσπάθεια, θέληση και δύναμη, μπορεί να βρεθεί μία λύση.
Κρατάτε στο μυαλό σας κάποιο πρόσωπο, κάποια ανθρώπινη ιστορία που σας έχει συγκινήσει ιδιαίτερα και αποτελεί ίσως ένα μάθημα ζωής για όλους μας;
Ασφαλώς, υπάρχουν πάρα πολλές ανθρώπινες ιστορίες και σε καθημερινή μάλιστα βάση. Υπάρχει όμως μία που την έχουμε κρατήσει όλοι στο μυαλό και στην καρδιά. Είναι αυτό που λέμε η «εξαίρεση» και γι’ αυτό έχει αποτυπωθεί τόσο έντονα μέσα μας. Αφορά ένα άτομο που ερχόταν πολλά χρονιά σε εμάς, σήμερα είναι 40 ετών. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος ήταν πολλά χρόνια στα ναρκωτικά. Μία πολύ δύσκολη περίπτωση. Είχε περάσει πολλά και ερχόταν στον Ονήσιμο πολλές φορές και σε άθλια σωματική και ψυχική κατάσταση. Επίμονο αίτημά του ήταν να βγάλει ταυτότητα. Ένα αίτημα πολύ συχνό που υλοποιείται μάλιστα πολύ εύκολα από εμάς. Στη δική του περίπτωση όμως συναντήσαμε πάρα πολλές δυσκολίες και λόγω του ότι ήταν από την επαρχία, συναντούσαμε και περισσότερες δυσκολίες. Αναγκαστήκαμε μάλιστα να βάλουμε δικηγόρο να δει το θέμα και προέκυψε ότι αυτός ο άνθρωπος δεν υπήρχε πουθενά… Σαν να μην ήταν πολίτης, σαν να μη ζούσε σε αυτήν τη χώρα, πουθενά δεν ήταν γραμμένο το όνομά του. Ανακαλύψαμε τελικά ότι τη περίοδο που είχε κληθεί για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, ακριβώς επειδή βρισκόταν στη φυλακή και δεν τον βρίσκανε πουθενά, διαγράφη από το μητρώο. Ακολούθησε ολόκληρη διαδικασία για να γίνει επανεγγραφή και να μπορεί να βγάλει ταυτότητα. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η διαδικασία λειτούργησε συμβολικά σε αυτόν τον άνθρωπο. Γιατί ένιωσε σαν να του δίνεται μία δεύτερη ευκαιρία να αρχίσει από το μηδέν τη ζωή του με νέα «ταυτότητα». Ένιωσε ότι θα μπορέσει να «επανεγγραφεί» στην ίδια τη ζωή και στην κοινωνία. Ένιωσε ότι όλο αυτό το χρονικό διάστημα που δεν υπήρχε πουθενά το όνομα του, δεν υπήρχε ούτε εκείνος και ότι τώρα επανέρχεται ως άλλος άνθρωπος. Και πρέπει να επαναφέρει όχι μόνο το όνομά του στην κοινωνία, αλλά ολόκληρη τη ζωή του. Από τότε άλλαξε τελείως. Και συμπεριφορά αλλά ακόμα και μορφή. Άλλαξε και η εξωτερική του εικόνα. Σήμερα μαθαίνουμε ότι ζει πολύ καλά και ότι έχει προχωρήσει πολύ όμορφα τη ζωή του, μακριά από τις ουσίες και τους κύκλους της παρανομίας. Μάλιστα, κάποτε ήρθε και μας έφερε λουλούδια και γλυκά. Ήταν σαν να βλέπαμε άλλον άνθρωπο.
Βαθιά συγκινητική ιστορία, κυρία Βλαστάρη. Όση ώρα μιλάτε, έχω ανατριχιάσει. Είναι συγκλονιστική ιστορία αλλά και ταυτόχρονα ένα πολύ όμορφο μήνυμα ζωής, ότι καμιά φορά φτάνοντας στο μηδέν μπορούμε να χτίσουμε τη ζωή μας από την αρχή σε πολύ πιο γερά θεμέλια. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να μας ενημερώσετε σχετικά με το πώς οι πολίτες που επιθυμούν μπορούν να βοηθήσουν και να στηρίξουν το έργο σας;
Βεβαίως, κυρία Καρδαρά. Κατ’ αρχάς, οργανώνουμε επισκέψεις σε φυλακές. Κυρίως στον Κορυδαλλό, στο τμήμα των αντρών, των γυναικών και στο ψυχιατρείο του Κορυδαλλού. Εκεί οι πολίτες προσφέρουν στην κοινωνική υπηρεσία τσιγάρα, τηλεκάρτες (τις χρειάζονται πολύ), είδη πρώτης ανάγκης και χρήματα – να σημειώσουμε εδώ ότι απαγορεύεται να έχουν χρήματα οι κρατούμενοι, έτσι όσα χρήματα δίνονται μπαίνουν στις καρτέλες τους. Στη συνέχεια επισκέπτονται τους κρατούμενους και ατομικά μπορούν να τους μιλήσουν. Προτεραιότητα δίνεται στους ανθρώπους που δεν έχουν επισκεπτήριο, ασφαλώς πάντα κατά επιλογή της κοινωνικής υπηρεσίας. Επίσης, όσοι επιθυμούν μπορούν να προσφέρουν στον Ονήσιμο για τις ανάγκες των κρατουμένων είδη ένδυσης και υποδοχής, τρόφιμα άμεσης κατανάλωσης ή/και τρόφιμα μακράς διαρκείας, βιβλία που τους αρέσει πολύ να διαβάζουν -κυρίως λογοτεχνικά προτιμούν- και χρήματα. Εν όψει Πάσχα είναι χρήσιμο να φέρουν οι πολίτες κρέας και γενικότερα τρόφιμα και ό,τι από τα παραπάνω θέλουν και μπορούν, γιατί όπως καταλαβαίνετε οι ανάγκες είναι πιο αυξημένες αυτές τις μέρες και το κυριότερο είναι συναισθηματικά φορτισμένες μέρες και με κάποιον τρόπο είναι σημαντικό να νιώσουν αυτοί οι άνθρωποι την αγάπη και τη στήριξή μας.
Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή μας κυρία Βλαστάρη, θα ήθελα αφού σας ευχαριστήσω θερμά και σας ευχηθώ μία πολύ καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο σας να μας δώσετε το δικό σας μήνυμα, τι εσείς θεωρείται πολύ σημαντικό να αναδείξουμε;
Αυτό που θέλω να τονίσω κυρία Καρδαρά είναι ότι η καλύτερη πρόληψη της εγκληματικότητας είναι η στήριξή της οικογένειας στην οποία επιστρέφει ο αποφυλακισμένος. Στο συλλογικό μας ασυνείδητο αντιμετωπίζουμε τον αποφυλακισμένο ως μονάδα. Τον βλέπουμε ως έναν άνθρωπο που έκανε ένα έγκλημα και πρέπει να τον απομονώσουμε από την κοινωνία μας. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας κάτι πολύ σοβαρό. Ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους έχουν οικογένεια και εάν δεν στηρίξουμε την οικογένεια, θα «κατασκευάσουμε» νέους παραβάτες. Τα παιδιά αυτών των ανθρώπων, εάν δεν τα στηρίξουμε, θα μπουν κι αυτά στους δρόμους της παρανομίας, γιατί αυτές τις παραστάσεις έχουν και αυτός είναι ο μόνος δρόμος που γνωρίζουν από τους γονείς τους. Αυτά τα παιδιά δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει μία άλλη ζωή και ότι έχουν τη δυνατότητα να ζήσουν διαφορετικά. Αυτόν ακριβώς τον φαύλο κύκλο πρέπει να σπάσουμε, στηρίζοντας την οικογένεια. Το μήνυμα που πρέπει να περάσουμε είναι ότι «Εντάσσοντας έναν άνθρωπο στο κοινωνικό σύνολο, εξυγιαίνεις όλο του το περιβάλλον». Επομένως, αυτή είναι η καλύτερη πρόληψη. Να μη βλέπουμε συνεπώς τους αποφυλακισμένους ως μεμονωμένα άτομα, αλλά να βλέπουμε τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα τους και ότι στηρίζοντας αυτούς τους ανθρώπους, κυρίως τα παιδιά τους, μπορούμε να προλάβουμε την μελλοντική εμπλοκή τους στους κύκλους της παρανομίας.
της Αγγελικής Καρδαρά.
http://www.postmodern.gr
πραγματοποιούμε συνεντεύξεις με αποφυλακισμένους. Μέσα από αυτές τις συνεντεύξεις εξάγονται πολύ σημαντικά στοιχεία που μας προβληματίζουν εντόνως και κρίνουμε αναγκαίο να τα αναδείξουμε και να προχωρήσουμε σε μία βαθύτερη ανάλυσή τους. Γι’ αυτό απευθύνθηκα στην κ. Χαρά Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου, Κοινωνιολόγο-Ψυχολόγο, ΜΑ, με την άρτια επιστημονική γνώση της επί του θέματος, ώστε να φωτίσει σκοτεινές πτυχές του πολύ σοβαρού ζητήματος που αφορά τη ζωή «μετά τη φυλακή» και την υλοποίηση, στην πράξη και όχι στη θεωρία, της έννοιας της «κοινωνικής ενσωμάτωσης».
Η κ. Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου μου παραχώρησε μία -θα μου επιτρέψετε τον όρο- συγκλονιστική συνέντευξη, με τον επιστημονικά τεκμηριωμένο, συγκροτημένο και δυνατό λόγο της. Μία συνέντευξη που θεωρώ ότι μας δίνει το έναυσμα για σκέψη, προβληματισμό αλλά και για την έναρξη μίας πολύ ουσιαστικής συζήτησης τόσο με τους αρμόδιους φορείς, όσο και με το ευρύ κοινό, για το συγκεκριμένο θέμα.
Η κ. Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου μας παρουσίασε το σπουδαίο έργο του Συλλόγου Συμπαραστάσεως Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος», σκιαγράφησε τα προφίλ των ατόμων που απευθύνονται στον Ονήσιμο και τα αιτήματα που έχουν τόσο οι νεότεροι όσο και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αποφυλακισμένοι και ανέδειξε πολύ σοβαρά ζητήματα που πρέπει να μας απασχολήσουν ερευνητικά αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο, δεδομένου ότι συνυπάρχουμε με τους αποφυλακισμένους και τις οικογένειές τους. Επίσης, μοιράστηκε μαζί μας και μία πολύ δυνατή ιστορία ενός ανθρώπου που βρισκόταν χρόνια στα ναρκωτικά και στις φυλακές, ακροβατούσε μεταξύ ζωής και θανάτου, αλλά κατάφερε να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή του -να αλλάξει ακόμα και την εξωτερική εικόνα του- ύστερα από ένα συνταρακτικό γεγονός που του συνέβη. Η περιγραφή πραγματικά με συγκλόνισε και μου έφερε στο μυαλό συζητήσεις με αποφυλακισμένους και κυρίως με νέους ανθρώπους που μου περιγράφουν αυτό ακριβώς το συναίσθημα «είχα ανάγκη να νιώσω ότι έφτασα στο μηδέν, ότι έπιασα πάτο και ότι δεν υπάρχει κάτι πιο κάτω, για να μπορέσω να σηκωθώ ξανά και να φτιάξω τη ζωή μου από την αρχή». Είναι πραγματικά πολύ έντονο αυτό το συναίσθημα, αλλά όλοι μας σε κάποιες περιόδους της ζωής μας έχουμε αισθανθεί ότι θέλουμε να μηδενίσουμε τον χρόνο, να διαγράψουμε όλες τις λανθασμένες επιλογές και τις τραυματικές εμπειρίες και να αρχίσουμε τη ζωή σαν «άγραφοι πίνακες». Πόσο μάλιστα αυτοί οι άνθρωποι που κουβαλούν το στίγμα της φυλακής και την τραυματική εμπειρία του εγκλεισμού.
Αυτό που επίσης κρατώ από τη συνέντευξη είναι το δυνατό μήνυμα ότι ακόμα και σε πολύ δύσκολες υποθέσεις που φαίνονται «χαμένες», υπάρχουν λύσεις. Λόγω του ότι αυτή είναι και η δική μου στάση ζωής -ότι ακόμα και από τις πιο δύσκολες καταστάσεις μπορούμε να βρούμε διέξοδο, μου έδωσε ελπίδα όταν η κ. Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου αναφέρθηκε σε συγκεκριμένα παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Αρκεί να θέλουμε πραγματικά να βοηθήσουμε, να έχουμε ουσιαστικό ενδιαφέρον και με επιμονή και υπομονή να δώσουμε έναν αγώνα που μπορεί να είναι αγώνας ζωής.
Θα ήθελα να ολοκληρώσω το εισαγωγικό μου κείμενο με το, κατά την άποψή μου, πολύτιμο μήνυμα που μας περνάει η κ. Χαρά Βλαστάρη-Δυοβουνιώτου, ότι οι αποφυλακισμένοι δεν είναι μονάδες, αλλά πίσω τους έχουν οι περισσότεροι οικογένειες και εάν δεν στηρίξουμε τις οικογένειες -που σε τελική ανάλυση, να αναφέρω εδώ, δεν έχουν καμία ευθύνη να πληρώσουν τα εγκλήματα του γονιού- θα «κατασκευάσουμε» ως κοινωνία ανήλικους παραβάτες και μελλοντικούς ενήλικους εγκληματίες. Αυτή είναι και η δική μου απάντηση στο ερώτημα που συχνά διατυπώνεται «γιατί να ασχοληθούμε με έναν αποφυλακισμένο;».
Ασφαλώς, όπως πολλές φορές έχουμε τονίσει η σύνθεση του ποινικού πληθυσμού έχει αλλάξει στα καταστήματα κράτησης της σύγχρονης εποχής και το έγκλημα έχει αποκτήσει πιο σκληρές διαστάσεις. Αυτό είναι ένα ακόμα μείζον ζήτημα που πρέπει να συζητηθεί. Ωστόσο, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε τις οικογένειες που μένουν πίσω. Προτεραιότητα τόσο της αντεγκληματικής πολιτικής όσο και της κοινωνικής μέριμνας πρέπει να είναι η πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας, με βαρύτητα στα παιδιά των φυλακισμένων και αποφυλακισμένων. Τέλος, εν όψει Πάσχα, να τονίσω ότι είναι σημαντικό όσοι επιθυμούν να προσφέρουν σε αυτούς τους ανθρώπους, γιατί οι μέρες, όπως καταλαβαίνουμε όλοι, είναι συναισθηματικά φορτισμένες αλλά και οι ανάγκες πολύ αυξημένες.
Μέλη του Συλλόγου “Ονήσιμος”
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Κυρία Βλαστάρη, θα μας παρουσιάσετε το έργο του Ονήσιμου;
Ο Ονήσιμος είναι Άγιος της Εκκλησίας, μαθητής του Αποστόλου Παύλου και σημαίνει ωφέλιμος(< ρ. ονίνημι : ωφελώ). Ο Σύλλογος Συμπαραστάσεως Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος» είναι Σωματείο Αναγνωρισμένο ως Ειδικώς Φιλανθρωπικό (ΦΕΚ 883/τ.Β/4-12-1989) και από το 1982 παρέχει καθημερινά στήριξη σε άπορους αποφυλακισμένους, κρατούμενους που βρίσκονται σε άδεια και στις οικογένειες αυτών. Πιο συγκεκριμένα, παρέχουμε ψυχολογική στήριξη, νομική συμβουλευτική και εκπροσώπηση στα δικαστήρια Αθήνας και Πειραιά. Επίσης, παρέχουμε στήριξη με λογιστή (για υποβολή φορολογικών δηλώσεων κ.ά.), οικονομική στήριξη (κάλυψη λογαριασμών ΔΕΚΟ, συμβολή σε ενοίκια), τρόφιμα, είδη υγιεινής και άμεσης ανάγκης.
Το πιο σημαντικό, κατά την άποψή μου, είναι ότι ακούμε κάθε αίτημα και έχουμε μια εξατομικευμένη προσέγγιση, καθώς ο κάθε άνθρωπος που έρχεται σε εμάς είναι μια μοναδική περίπτωση με ιδιαίτερη ιστορία και ανάγκες.
Πρέπει να πληρούν ορισμένα κριτήρια τα άτομα που απευθύνονται σε εσάς;
Δεν έχουμε κανένα απολύτως κριτήριο πέραν του να έχει αποφυλακιστήριο ή πιστοποιητικό κράτησης (σε περίπτωση που βρίσκεται ακόμα υπό κράτηση). Δεν έχουμε θέσει κανέναν περιορισμό (ηλικία, κατηγορία αδικήματος, εθνικότητα). Θεωρούμε καθήκον μας να αφουγκραζόμαστε το αίτημα του κάθε ανθρώπου.
Μπορείτε να μας σκιαγραφήσετε το προφίλ των ατόμων που απευθύνονται στον Ονήσιμο και για ποιο χρονικό διάστημα, κατά μέσο όρο;
Κυρία Καρδαρά, αυτός ο πληθυσμός είναι πολύ ευρύς, οπότε δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα «προφίλ». Έρχονται σε εμάς άτομα όλων των ηλικιών από 18 ετών οι νεότεροι, ενώ ο γηραιότερος ωφελούμενος που έχει έρθει σε εμάς ήταν 95 ετών. Επίσης, οι κατηγορίες των αδικημάτων που έχουν διαπράξει είναι πολύ ευρείες. Και βίαια εγκλήματα και οικονομικά εγκλήματα και βέβαια πάρα πολλές παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών. Έρχονται σε εμάς για πολλά χρόνια. Να σας δώσω ένα ενδεικτικό παράδειγμα: μία γυναίκα έρχεται σε εμάς από το 1989. Αξίζει να τονίσω ότι για πολλούς ανθρώπους ο Ονήσιμος αποτελεί συχνά, ίσως το μόνο σταθερό σημείο αναφοράς της ζωής τους. Θέλουν να ανατρέχουν σε αυτόν, γι’ αυτό επιστρέφουν σε εμάς και σαν είδος ευγνωμοσύνης προς το Σύλλογο που τους στήριξε σε μια επώδυνη και πολύ μοναχική περίοδο της ζωής τους. Πολύ παλαιότερα λειτουργούσε και ξενώνας στον Ονήσιμο, όπου έμεναν αποφυλακισμένοι και πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους έρχονται σήμερα, τόσα χρόνια μετά, απλώς για να δουν φωτογραφίες από εκείνες τις περιόδους της ζωής τους.
Πολύ σημαντικό αυτό που μας αναφέρετε κυρία Βλαστάρη. Γνωρίζοντας αυτούς τους ανθρώπους τόσο καλά, πώς θα εξηγούσατε την ανάγκη τους, τόσα χρόνια μετά, να επιστρέφουν στον Ονήσιμο; Τι αποκαλύπτει, κατά την άποψή σας, για τη ζωή και την ψυχοσύνθεση τους;
Δείχνει πιθανότατα την έντονη μοναξιά των ανθρώπων αλλά και την επιθυμία να επιστρέψουν κάπου, όπου ένιωσαν ασφάλεια και αποδοχή. Αυτό τους βοηθάει και σε ένα άλλο πολύ σημαντικό επίπεδο, να νιώσουν ότι έχουν κάτι στη ζωή τους που τους κρατάει μακριά από τους δρόμους της παρανομίας. Ακόμη, όπως έχετε δει κι εσείς κυρία Καρδαρά, το κτίριο μας αποπνέει «το διαχρονικό», είναι ένα νεοκλασικό κτίριο, απομεινάρι μιας Κλασικής, όμορφης Αθήνας και αυτήν τη διαχρονικότητα -τη σταθερότητα στον χρόνο- επιζητούν αυτοί οι άνθρωποι.
Βασιζόμενη στην εμπειρία σας, θα ήθελα να μας περιγράψετε την πορεία αυτών των ανθρώπων και εάν και σε ποιες περιπτώσεις συναντάτε υποτροπές, δηλαδή διάπραξη νέων αδικημάτων και επιστροφή στη φυλακή ή επιστροφή στους δρόμους της παρανομίας;
Το φαινόμενο της υποτροπής συναντάται συχνότερα σε ανθρώπους όπου υπάρχει διάγνωση, ή εξάρτηση από ουσίες ή και σε ανθρώπους που από πολύ μικρή ηλικία – απουσία υποστηρικτικού-υγειούς περιβάλλοντος- «σταδιοδρόμησαν» (όπως είναι ο εγκληματολογικός όρος) στην παραβατική δραστηριότητα. Καθοριστικό ρόλο παίζει το οικογενειακό και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Συχνά συναντάμε ανθρώπους που μεγάλωσαν σε περιβάλλοντα όπου προ-υπήρχε η χρήση, η παραβατικότητα και η βία. Πρόκειται, όπως καταλαβαίνετε, για νέους ανθρώπους που δεν είχαν άλλες παραστάσεις στη ζωή τους και έτσι δεν είχαν καν την ευκαιρία να γνωρίσουν πώς είναι μια ζωή με κανόνες και όρια.
Ξέρουν ότι υπάρχει η απέναντι όχθη, αλλά δεν έχουν περάσει ποτέ οι ίδιοι «απέναντι» και πλέον φοβούνται ή διστάζουν ή δεν ξέρουν πώς να περάσουν και να αλλάξουν ζωή. Από την άλλη, πολλές οικογένειες είναι απορριπτικές. Κόβουν κάθε επαφή με το μέλος τους που ήταν στη φυλακή, γιατί ντρέπονται. Ή προσπαθούν να αποκρύψουν το γεγονός της φυλάκισης. Έχουμε περιπτώσεις γυναικών που δεν αναφέρουν στο εργασιακό περιβάλλον ότι ο σύζυγός τους είναι ή ήταν στη φυλακή, γιατί φοβούνται μη χάσουν τη δουλειά τους. Τα πράγματα είναι καλύτερα για ανθρώπους που προτού μπουν φυλακή είχαν οργανωμένη ζωή και επίσης -πολύ σημαντικό να αναφέρουμε- έχουν τη γνώση να επανέλθουν. Αυτό το βλέπουμε για παράδειγμα στους ανθρώπους που είχαν διαπράξει οικονομικά εγκλήματα και έχουν αποφυλακισθεί. Έχουν ανάγκη για λιγότερη στήριξη συνήθως, γιατί ήδη είχαν μία οργανωμένη ζωή, οπότε επιστρέφουν στη ζωή τους και στην κανονικότητά τους, γνωρίζοντας μάλιστα το πώς να επιστρέψουν.
Όπως διαπιστώνουμε και εμείς στο πλαίσιο των συνεντεύξεων με αποφυλακισμένους που πραγματοποιούμε για την επαναληπτική έρευνά μας «Γλώσσα και Φυλακή» που διεξάγεται στο Κέντρο Μελέτης του Εγκλήματος, πολλοί άνθρωποι δεν έχουν οικογένεια για να τους στηρίξει, είτε γιατί η οικογένεια τους έχει απορρίψει, είτε γιατί οι ίδιοι θέλουν να ξεκόψουν λόγω νοσηρού οικογενειακού περιβάλλοντος, είτε γιατί η οικογένεια αδυνατεί για μία σειρά λόγων να είναι κοντά στον αποφυλακισμένο. Ο προβληματισμός μου είναι πολύ έντονος. Πώς αυτοί οι άνθρωποι ζουν μόνοι τους; Επιδιώκουν, θέλουν, να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους;
Αυτή είναι η πραγματικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζει το υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον. Πολλοί έχουν κόψει τους δεσμούς, πολλοί θέλουν να είναι μοναχικοί και το επιλέγουν για μία σειρά λόγων. Κόβουν τους δεσμούς με το νοσηρό οικογενειακό περιβάλλον, ώστε να ξεφύγουν από αυτό από τη μία πλευρά, ή επειδή ντρέπονται να επιστρέψουν στην οικογένειά τους. Παράλληλα, κόβουν τους δεσμούς από τον φιλικό τους κύκλο από τον φόβο μήπως ξαναμπλέξουν με την παρανομία. Άξιο επισημάνσεως ότι πολλοί δεν θέλουν να δημιουργήσουν δεσμούς με νέους ανθρώπους, πάλι για μία σειρά λόγων. Γιατί ντρέπονται, γιατί δεν ξέρουν πώς να ανοίξουν τον κύκλο τους και να γνωρίσουν ανθρώπους που έχουν μία πολύ διαφορετική ζωή από αυτούς και γιατί οι ίδιοι καταλαβαίνουν, ιδίως όσοι ήταν στη χρήση, ότι η εικόνα τους έχει αλλοιωθεί και πολύ δύσκολα θα μπορούσε κάποιος να τους δεχτεί στην παρέα του. «Βλέπω τον κόσμο πώς με κοιτάζει. Με κοιτάζει φοβισμένος», μας λένε αρκετοί.
Να σας θέσω στο σημείο αυτό ένα ερώτημα. Θέλουν να αλλάξουν την εικόνα τους που αποτρέπει άλλους ανθρώπους να τους αποδεχτούν;
Θέλουν πάρα πολύ να αλλάξουν την εικόνα τους, αλλά συχνά δεν έχουν τη δύναμη να προσπαθήσουν γι’ αυτό, γιατί θέλει πολύ μεγάλη προσπάθεια και επιμονή. Επίσης, όπως σας προανέφερα, ξέρουν ότι υπάρχει μία άλλη ζωή αλλά δεν την έχουν γνωρίσει. Επομένως, δεν ξέρουν εάν θέλουν να προσπαθήσουν για να κατακτήσουν αυτή την άλλη ζωή και δεν έχουν τον τρόπο να του κάνουν. Έτσι, λοιπόν, πολλοί επιλέγουν να έχουν δεσμούς μόνο με τις κοινωνικές υπηρεσίες και όχι με την οικογένεια, ούτε με παλαιές και νέες γνωριμίες. Από φόβο υποτροπής αποφεύγουν το γνωστό περιβάλλον και δεν έχουν τις δυνάμεις να φτιάξουν ένα καινούργιο. Πολύ σημαντικό στοιχείο που πρέπει τέλος να τονίσουμε είναι ότι έχει αποδυναμωθεί και η γειτονιά. Παλαιότερα όλοι έβγαιναν στη γειτονιά και μιλούσαν μεταξύ τους. Δημιουργούσαν δεσμούς και ο ένας επικοινωνούσε και στήριζε τον άλλον. Σήμερα δεν υπάρχει αυτό. Επομένως, έχουν φτιάξει ένα πλέγμα υποστηρικτικό μόνο με τις κοινωνικές υπηρεσίες, στις οποίες βρίσκουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα που έχουν ανάγκη και πολλοί μόνο χάρη σε αυτές τις υπηρεσίες συνεχίζουν να ζουν και να μένουν εκτός φυλακής.
Ποια είναι τα βασικότερα αιτήματα των νεότερων σε ηλικία αποφυλακισθέντων που έρχονται σε εσάς;
Το αίτημα των νεότερων είναι να συνεχίσουν εκπαίδευση τους, ιδίως εάν ακολουθούσαν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσα στις φυλακές. Αυτό αποτελεί και μία θετική ανατροφοδότηση για τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας που λειτουργούν στα καταστήματα κράτησης. Μας δείχνει ότι το σχολείο στη φυλακή δίνει κίνητρα σε αυτούς τους ανθρώπους, τους κινητοποιεί ώστε και με την αποφυλάκισή τους να θέλουν να συνεχίσουν σε αυτό τον δρόμο, της γνώσης και της εκπαίδευσης. Ασφαλώς, σημαντικό αίτημα για τους νέους ανθρώπους είναι το αίτημα εύρεσης εργασίας και κατοικίας, όπου δεν υπάρχει κατοικία ή για πολύ σοβαρούς λόγους δεν μπορούν να επιστρέψουν στο νοσηρό οικογενειακό τους περιβάλλον. Συνοψίζοντας, αυτό που κυρίως ζητούν οι νέοι είναι να θέσουν καινούργια και γερά θεμέλια στη ζωή τους.
Στηριζόμενη επίσης στην εμπειρία σας, ποια είναι η πιο δύσκολη ηλικιακή περίοδος για ένα άτομο που έχει αποφυλακισθεί να οργανώσει τη ζωή του στην ελεύθερη κοινωνία;
Για εκείνους που βρίσκονται στη λεγόμενη μέση ηλικία (50+) η μετάβαση φαντάζει πολύ δύσκολη. Είναι πολύ νέοι για να συνταξιοδοτηθούν και θεωρούνται αρκετά μεγάλοι για να βρουν μία δουλειά. Σε αυτές τις ηλικίες διαπιστώνουμε ότι τα προβλήματα είναι πολύ σοβαρά, γιατί η ανεργία βιώνεται ως ματαίωση. Η δική μας προσπάθεια είναι να ενθαρρύνουμε και το κομμάτι της οικογένειας, να έρθει όλη η οικογένεια, η σύζυγος, τα παιδιά, όλα τα μέλη της οικογένειας ώστε να την στηρίξουμε ως ομάδα. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, σε αρκετές περιπτώσεις όπου ο σύζυγος αδυνατεί να βρει δουλειά, μπορεί να καταφέρουμε να βρούμε στη σύζυγο ώστε να καλύψει τις ανάγκες της οικογένειας, να επιμεριστούν οι υποχρεώσεις.
Πολύ σημαντικό αυτό που μας καταθέτετε κυρία Βλαστάρη, γιατί μας δείχνει ότι ακόμα και σε υποθέσεις με πολλές δυσκολίες, όπου θα τις θεωρούσαμε «χαμένες περιπτώσεις», μπορεί να υπάρξει λύση!
Πραγματικά, ισχύει αυτό. Μπορεί να υπάρξει λύση. Με προσπάθεια, θέληση και δύναμη, μπορεί να βρεθεί μία λύση.
Κρατάτε στο μυαλό σας κάποιο πρόσωπο, κάποια ανθρώπινη ιστορία που σας έχει συγκινήσει ιδιαίτερα και αποτελεί ίσως ένα μάθημα ζωής για όλους μας;
Ασφαλώς, υπάρχουν πάρα πολλές ανθρώπινες ιστορίες και σε καθημερινή μάλιστα βάση. Υπάρχει όμως μία που την έχουμε κρατήσει όλοι στο μυαλό και στην καρδιά. Είναι αυτό που λέμε η «εξαίρεση» και γι’ αυτό έχει αποτυπωθεί τόσο έντονα μέσα μας. Αφορά ένα άτομο που ερχόταν πολλά χρονιά σε εμάς, σήμερα είναι 40 ετών. Ο συγκεκριμένος άνθρωπος ήταν πολλά χρόνια στα ναρκωτικά. Μία πολύ δύσκολη περίπτωση. Είχε περάσει πολλά και ερχόταν στον Ονήσιμο πολλές φορές και σε άθλια σωματική και ψυχική κατάσταση. Επίμονο αίτημά του ήταν να βγάλει ταυτότητα. Ένα αίτημα πολύ συχνό που υλοποιείται μάλιστα πολύ εύκολα από εμάς. Στη δική του περίπτωση όμως συναντήσαμε πάρα πολλές δυσκολίες και λόγω του ότι ήταν από την επαρχία, συναντούσαμε και περισσότερες δυσκολίες. Αναγκαστήκαμε μάλιστα να βάλουμε δικηγόρο να δει το θέμα και προέκυψε ότι αυτός ο άνθρωπος δεν υπήρχε πουθενά… Σαν να μην ήταν πολίτης, σαν να μη ζούσε σε αυτήν τη χώρα, πουθενά δεν ήταν γραμμένο το όνομά του. Ανακαλύψαμε τελικά ότι τη περίοδο που είχε κληθεί για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία, ακριβώς επειδή βρισκόταν στη φυλακή και δεν τον βρίσκανε πουθενά, διαγράφη από το μητρώο. Ακολούθησε ολόκληρη διαδικασία για να γίνει επανεγγραφή και να μπορεί να βγάλει ταυτότητα. Το εντυπωσιακό είναι ότι αυτή η διαδικασία λειτούργησε συμβολικά σε αυτόν τον άνθρωπο. Γιατί ένιωσε σαν να του δίνεται μία δεύτερη ευκαιρία να αρχίσει από το μηδέν τη ζωή του με νέα «ταυτότητα». Ένιωσε ότι θα μπορέσει να «επανεγγραφεί» στην ίδια τη ζωή και στην κοινωνία. Ένιωσε ότι όλο αυτό το χρονικό διάστημα που δεν υπήρχε πουθενά το όνομα του, δεν υπήρχε ούτε εκείνος και ότι τώρα επανέρχεται ως άλλος άνθρωπος. Και πρέπει να επαναφέρει όχι μόνο το όνομά του στην κοινωνία, αλλά ολόκληρη τη ζωή του. Από τότε άλλαξε τελείως. Και συμπεριφορά αλλά ακόμα και μορφή. Άλλαξε και η εξωτερική του εικόνα. Σήμερα μαθαίνουμε ότι ζει πολύ καλά και ότι έχει προχωρήσει πολύ όμορφα τη ζωή του, μακριά από τις ουσίες και τους κύκλους της παρανομίας. Μάλιστα, κάποτε ήρθε και μας έφερε λουλούδια και γλυκά. Ήταν σαν να βλέπαμε άλλον άνθρωπο.
Βαθιά συγκινητική ιστορία, κυρία Βλαστάρη. Όση ώρα μιλάτε, έχω ανατριχιάσει. Είναι συγκλονιστική ιστορία αλλά και ταυτόχρονα ένα πολύ όμορφο μήνυμα ζωής, ότι καμιά φορά φτάνοντας στο μηδέν μπορούμε να χτίσουμε τη ζωή μας από την αρχή σε πολύ πιο γερά θεμέλια. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να μας ενημερώσετε σχετικά με το πώς οι πολίτες που επιθυμούν μπορούν να βοηθήσουν και να στηρίξουν το έργο σας;
Βεβαίως, κυρία Καρδαρά. Κατ’ αρχάς, οργανώνουμε επισκέψεις σε φυλακές. Κυρίως στον Κορυδαλλό, στο τμήμα των αντρών, των γυναικών και στο ψυχιατρείο του Κορυδαλλού. Εκεί οι πολίτες προσφέρουν στην κοινωνική υπηρεσία τσιγάρα, τηλεκάρτες (τις χρειάζονται πολύ), είδη πρώτης ανάγκης και χρήματα – να σημειώσουμε εδώ ότι απαγορεύεται να έχουν χρήματα οι κρατούμενοι, έτσι όσα χρήματα δίνονται μπαίνουν στις καρτέλες τους. Στη συνέχεια επισκέπτονται τους κρατούμενους και ατομικά μπορούν να τους μιλήσουν. Προτεραιότητα δίνεται στους ανθρώπους που δεν έχουν επισκεπτήριο, ασφαλώς πάντα κατά επιλογή της κοινωνικής υπηρεσίας. Επίσης, όσοι επιθυμούν μπορούν να προσφέρουν στον Ονήσιμο για τις ανάγκες των κρατουμένων είδη ένδυσης και υποδοχής, τρόφιμα άμεσης κατανάλωσης ή/και τρόφιμα μακράς διαρκείας, βιβλία που τους αρέσει πολύ να διαβάζουν -κυρίως λογοτεχνικά προτιμούν- και χρήματα. Εν όψει Πάσχα είναι χρήσιμο να φέρουν οι πολίτες κρέας και γενικότερα τρόφιμα και ό,τι από τα παραπάνω θέλουν και μπορούν, γιατί όπως καταλαβαίνετε οι ανάγκες είναι πιο αυξημένες αυτές τις μέρες και το κυριότερο είναι συναισθηματικά φορτισμένες μέρες και με κάποιον τρόπο είναι σημαντικό να νιώσουν αυτοί οι άνθρωποι την αγάπη και τη στήριξή μας.
Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή μας κυρία Βλαστάρη, θα ήθελα αφού σας ευχαριστήσω θερμά και σας ευχηθώ μία πολύ καλή συνέχεια στο σπουδαίο έργο σας να μας δώσετε το δικό σας μήνυμα, τι εσείς θεωρείται πολύ σημαντικό να αναδείξουμε;
Αυτό που θέλω να τονίσω κυρία Καρδαρά είναι ότι η καλύτερη πρόληψη της εγκληματικότητας είναι η στήριξή της οικογένειας στην οποία επιστρέφει ο αποφυλακισμένος. Στο συλλογικό μας ασυνείδητο αντιμετωπίζουμε τον αποφυλακισμένο ως μονάδα. Τον βλέπουμε ως έναν άνθρωπο που έκανε ένα έγκλημα και πρέπει να τον απομονώσουμε από την κοινωνία μας. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας κάτι πολύ σοβαρό. Ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους έχουν οικογένεια και εάν δεν στηρίξουμε την οικογένεια, θα «κατασκευάσουμε» νέους παραβάτες. Τα παιδιά αυτών των ανθρώπων, εάν δεν τα στηρίξουμε, θα μπουν κι αυτά στους δρόμους της παρανομίας, γιατί αυτές τις παραστάσεις έχουν και αυτός είναι ο μόνος δρόμος που γνωρίζουν από τους γονείς τους. Αυτά τα παιδιά δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει μία άλλη ζωή και ότι έχουν τη δυνατότητα να ζήσουν διαφορετικά. Αυτόν ακριβώς τον φαύλο κύκλο πρέπει να σπάσουμε, στηρίζοντας την οικογένεια. Το μήνυμα που πρέπει να περάσουμε είναι ότι «Εντάσσοντας έναν άνθρωπο στο κοινωνικό σύνολο, εξυγιαίνεις όλο του το περιβάλλον». Επομένως, αυτή είναι η καλύτερη πρόληψη. Να μη βλέπουμε συνεπώς τους αποφυλακισμένους ως μεμονωμένα άτομα, αλλά να βλέπουμε τους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα τους και ότι στηρίζοντας αυτούς τους ανθρώπους, κυρίως τα παιδιά τους, μπορούμε να προλάβουμε την μελλοντική εμπλοκή τους στους κύκλους της παρανομίας.
της Αγγελικής Καρδαρά.
http://www.postmodern.gr
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΣΤΗ ΡΟΔΟ Η ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ των σοσιαλιστών της Γερμανίας
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
