2019-05-22 20:08:19
«Είμαστε μόνοι στο σύμπαν;»: Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα (αν όχι το σημαντικότερο) ερώτημα στην ιστορία της Επιστήμης, και, ως γνωστόν, δεν έχει απαντηθεί ακόμα. Σε θεωρητικό επίπεδο, είναι πολλές οι μελέτες που έχουν επιχειρήσει να δώσουν απαντήσεις σχετικά με το κατά πόσον θα ήταν πιθανόν να υπάρχει εξωγήινη ζωή (νοήμων/ εξελιγμένη ή όχι), ενώ οι σχετικές έρευνες βρίσκονται πλέον στην «ατζέντα» πολλών διαστημικών αποστολών, δημιουργώντας ελπίδες για ανακάλυψη ιχνών στη διαστημική «γειτονιά» μας, που μπορούσαν να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας. Ωστόσο, το ακλόνητο δεδομένο της «σιωπής» συνεχίζει να υφίσταται, και μάλλον (εκτός κάποιας απρόσμενης εξέλιξης) θα συνεχίσει να υφίσταται για πολλά χρόνια ακόμα...αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν μπορούμε, τόσο σε επίπεδο Επιστήμης, όσο και Επιστημονικής Φαντασίας, να σκεφτόμαστε, να συζητούμε και να ελπίζουμε (ή να φοβόμαστε) πως ίσως κάποια στιγμή να υπάρξει Επαφή, «σπάζοντας» το αποκαλούμενο «Παράδοξο του Φέρμι»(σύμφωνα με το οποίο, βάσει αριθμών, αστρονομικών μετρήσεων και πιθανοτήτων και μόνο, θα έπρεπε να υπάρχουν στοιχεία για ύπαρξη εξωγήινων πολιτισμών- αλλά αντ′ αυτού υπάρχει απόλυτη σιωπή- η αποκαλούμενη, από πολλούς, «Μεγάλη Σιωπή»)
. Και ένας από τους καλύτερους για να μας μιλήσει για αυτά τα θέματα είναι ο Έλληνας αστροφυσικός Νίκος Πράντζος, διευθυντής ερευνών του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) της Γαλλίας και του Ινστιτούτου Αστροφυσικής του Παρισιού.
Ο κ. Πράντζος, ο οποίος πρόσφατα συμμετείχε σε διεπιστημονική συνάντηση στο Παρίσιπου διοργανώθηκε από τον διεθνή επιστημονικό οργανισμό ΜΕΤΙ (Messaging Extraterrestrial Intelligence) μίλησε στη HuffPost Greece για μια σειρά θεμάτων «εξωγήινης» φύσης, απαντώντας σε ερωτήματα Επιστημονικής Φαντασίας, υπό το πρίσμα της σημερινής Επιστήμης, «καταρρίπτοντας», σε κάποιες περιπτώσεις, κάποιες από τις δημοφιλέστερες θεωρίες και αντιλήψεις περί εξωγήινων πολιτισμών που κυκλοφορούν μεταξύ των περισσότερων κατοίκων του πλανήτη Γη.
HuffPost Greece: Το ερώτημα εάν είμαστε μόνοι στο σύμπαν αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα της σύγχρονης επιστήμης. Δεδομένων των τεράστιων αποστάσεων και των περιορισμών που θέτει η Φυσική, θεωρείτε πως είναι πιο πιθανόν να απαντηθεί κάποια στιγμή (να έρθουμε σε επαφή με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό) ή να μείνει αναπάντητο για πάντα, με εμάς ως είδος να παραμείνουμε αιώνια μόνοι στην κοσμική μας γειτονιά;
Νίκος Πράντζος: Πριν προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποια απάντηση ας διευκρινίσουμε τι εννοούμε με το μόνοι στο σύμπαν. Μόνοι σαν μορφή ζωής ή σαν πολιτισμός τεχνολογικά εξελιγμένος; Το δεύτερο ενδιαφέρει πολύ περισσότερο τον πολύ κόσμο. Ωστόσο στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της η Γη μας κατοικήθηκε από απλούς, μικροσκοπικούς οργανισμούς κι αν βρούμε κάποτε ζωή αλλού θα ανήκει πιθανότατα σ αυτή την κατηγορία. Όσο για το σύμπαν, δεν ξέρουμε αν έχει όρια και αν είναι πεπερασμένο ή άπειρο. Στη δεύτερη περίπτωση, όσο απειροελάχιστη και να είναι η πιθανότητα ύπαρξης άλλης ζωής είναι σίγουρο ότι κάπου θα υπάρχει σε κάποια μορφή (απλή ή εξελιγμένη), αλλά μπορεί να βρίσκεται τόσο μακριά (ακόμη και πέρα από το προσιτό μας σύμπαν) που να παραμείνει για πάντα άγνωστη σε μας.
Για το λόγο αυτό, αντί για το σύμπαν επικεντρώνουμε την προσοχή μας στο Γαλαξία μας που έχει κάπου 100 δισεκατομμύρια άστρα, αριθμός που φαντάζει αρκετά μεγάλος. Είναι όμως; Αν η πιθανότητα εμφάνισης ζωής είναι μια στα 100 δις., τότε δεν αποκλείεται να είμαστε μόνοι στο Γαλαξία. Αντίθετα με άλλες καταστάσεις (πχ το γαλλικό λότο όπου η πιθανότητα να κερδίσει κανείς είναι περίπου 1 στα 10 εκατομμύρια ή το ευρωπαϊκό όπου είναι 1 στα 100 εκατομμύρια) η πιθανότητα εμφάνισης ζωής ακόμη και σε ένα πλανήτη όμοιο με τη Γη μας είναι εντελώς άγνωστη, επειδή δεν ξέρουμε πως εμφανίστηκε η ζωή στη Γη και για ποιους λόγους εξελίχθηκε μέχρι τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Παίρνοντας υπόψη τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η απάντηση στο προαιώνιο αυτό ερώτημα μπορεί να αργήσει για δεκαετίες και αιώνες ή και να μη έρθει ποτέ, αν το ανθρώπινο είδος καταστραφεί στο μέλλον για κάποιο λόγο. Η απάντηση «είμαστε μόνοι στο Γαλαξία», φαίνεται απίθανη όσον αφορά τις απλούστερες μορφές ζωής (μονοκύτταροι οργανισμοί, βακτήρια ή μικρόβια μπορεί να υπάρχουν σε αφθονία σε άλλους πλανήτες έξω από το Ηλιακό μας σύστημα) αλλά δεν αποκλείεται να ισχύει για τεχνολογικά ανεπτυγμένους πολιτισμούς: ο δικός μας μπορεί πράγματι να είναι ο μόνος στο Γαλαξία σήμερα.
Εδώ να σημειώσουμε ότι «μόνοι στο χώρο» δεν σημαίνει αναγκαστικά «μόνοι στο χρόνο», ούτε «πρώτοι», ούτε «πιο εξελιγμένοι». Στα δέκα δισεκατομμύρια χρόνια ύπαρξης του Γαλαξία μας, χιλιάδες πολιτισμοί μπορεί να άνθησαν και να εξερεύνησαν τη διαστημική γειτονιά τους, όντας μόνοι στο Γαλαξία στη διάρκεια της ύπαρξης τους. Και μπορεί να εξαφανίστηκαν έπειτα από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια τεχνολογικής ανάπτυξης, αγνοώντας την ύπαρξη αυτών που προηγήθηκαν και παραμένοντας για πάντα άγνωστοι σε αυτούς που τους διαδέχθηκαν πολύ αργότερα πάνω σε άλλους πλανήτες. Ειλικρινά δεν ξέρω ποιο είδος μοναξιάς είναι τραγικότερο: το να είναι κανείς πράγματι μόνος ή το να πιστεύει ότι είναι μόνος επειδή δεν έχει καταφέρει να βρει τους άλλους;
NASA, ESA AND THE HUBBLE HERITAGE TEAM (STSCI/AURA)
-Τα σενάρια πρώτης επαφής ποικίλλουν- από τον πόλεμο μέχρι την ειρηνική επαφή και από την τυχαία ανακάλυψη/ κατανόηση εξωγήινων τεχνουργημάτων μέχρι την επαφή μέσω μεθόδων τηλεπικοινωνίας (ραδιοσημάτων κ.α.). Πάντα σε υποθετικό επίπεδο, ποια πιστεύετε προσωπικά ότι θα ήταν η πιο ρεαλιστική/λογική προσέγγιση στο θέμα;
Σε τέτοιες περιπτώσεις η ρεαλιστική λογική προσέγγιση υπαγορεύεται από τις τεχνολογικές μας δυνατότητες, που ευτυχώς αυξάνουν στο πέρασμα του χρόνου. Όπως αυτός που χάνει τη νύχτα τα κλειδιά του στο δρόμο ψάχνει αναγκαστικά γύρω από το φως του στύλου της ΔΕΗ (επειδή δεν έχει νόημα να ψαχουλεύει δεκάδες μέτρα στο σκοτάδι) έτσι και οι έρευνες περιορίζονται από το μέχρι που μπορούμε να δούμε, ακούσουμε, φτάσουμε. Πριν από 60 χρόνια μπορούσαμε να «ακούσουμε» (με τα ραδιοτηλεσκόπια) μέχρι μερικές δεκάδες έτη φωτός, για αυτό και άρχισαν τα πρώτα προγράμματα αναζήτησης ραδιοσημάτων (χωρίς καμία επιτυχία μέχρι σήμερα, κάτι που είναι κατανοητό παίρνοντας υπόψη το μέγεθος του εγχειρήματος). Εδώ και 25 χρόνια αρχίσαμε να βλέπουμε με τα τηλεσκόπια τέτοιους πλανήτες στη διαστημική γειτονιά μας, κάμποσοι από τους οποίους μοιάζουν σε διαστάσεις και σε ιδιότητες (πχ θερμοκρασία) με τη Γη. Σε μερικά χρόνια θα ξέρουμε πολύ περισσότερα πράγματα για τις ιδιότητες της ατμόσφαιρας αυτών των πλανητών, αλλά θα είναι δύσκολο να μάθουμε αν πρωτόγονες μορφές ζωής βρίσκονται στην επιφάνεια τους η μέσα στους ωκεανούς τους, ιδιαίτερα αν η ζωή εκεί είναι διαφορετική από αυτή που έχουμε στη Γη.
Στην περίπτωση τεχνολογικά ανεπτυγμένων πολιτισμών, ικανών να χρησιμοποιούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, θα μπορούσαμε ίσως να ανιχνεύσουμε τη θερμότητα που αναπόφευκτα θα εκπέμπεται από τις συσκευές τους. Αλλά τίποτα από ό,τι μπορούμε σήμερα να φανταστούμε δεν μας βοηθά αν βρίσκονται εκατοντάδες έτη φωτός μακριά μας. Στην περίπτωση αυτή η μοναδική μας ελπίδα είναι να έρθουν αυτοί μέχρις εδώ ή να έχουν έρθει στο παρελθόν και να έφυγαν αφήνοντας πίσω τους δείγματα της παρουσίας τους. Είναι αλήθεια ότι οι αποστάσεις που μας χωρίζουν ακόμη κι από τα κοντινότερα αστέρια του Γαλαξία μας είναι τεράστιες και αδυνατούμε να τις διασχίσουμε με την τωρινή μας τεχνολογία. Όμως κανένας φυσικός νόμος δεν απαγορεύει τα διαστρικά ταξίδια. Πολιτισμοί τεχνολογικά πιο ανεπτυγμένοι από τον δικό μας θα μπορούσαν να τα πραγματοποιήσουν και να εξαπλωθούν σ ολόκληρο το Γαλαξία αν κατάφερναν να επιζήσουν για αρκετά εκατομμύρια χρόνια (η μέση διάρκεια ζωής των ζωικών ειδών στη Γη υπολογίζεται σε 8 εκατομμύρια χρόνια περίπου). Παίρνοντας υπόψη ότι τα μισά τουλάχιστον αστέρια του Γαλαξία είναι γηραιότερα από τον Ήλιο μας, είναι προφανές ότι ΑΝ υπήρχαν θα είχαν όλο το χρόνο να έρθουν μέχρις εδώ... Κάτι που μας οδηγεί στο λεγόμενο Παράδοξο του Φέρμι.
YUGA KURITA VIA GETTY IMAGES
-Πώς θα εξηγούσατε εσείς προσωπικά το Παράδοξο του Φέρμι;
Σε μια συζήτηση το 1950 γύρω από τα UFO που πρωτοαναφέρθηκαν στα ΜΜΕ εκείνη την εποχή, ο Ιταλός φυσικός Ενρίκο Φέρμι διατύπωσε με μια απλή ερώτηση την απορία του όσον αφορά την ύπαρξη εξωγήινων πολιτισμών : «Πού είναι;» εννοώντας «αν υπάρχουν πολλοί από αυτούς, γιατί δεν έχουν έρθει μέχρι εδώ ή γιατί δεν βλέπουμε ίχνη της παρουσίας τους;». Μέχρι σήμερα χιλιάδες παθιασμένες συζητήσεις έχουν γίνει και πάμπολλα άρθρα και βιβλία έχουν γραφτεί γύρω από το θέμα. Οι απαντήσεις που έχουν δοθεί θα μπορούσαν να καταταγούν σε 3 μεγάλες κατηγορίες
α.Είναι ΕΔΩ: Έχουν ήδη έλθει και ενδεχομένως αφήσει ίχνη στο ηλιακό μας σύστημα, που δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να βρούμε (όπως π.χ. ο περίφημος μονόλιθος στο 2001 Η Οδύσσεια του Διαστήματος των Κιούμπρικ και Κλαρκ)
β.Είναι ΕΚΕΙ: Υπάρχουν, αλλά για μια σειρά λόγων δεν έχουν έρθει (είτε γιατί δεν ενδιαφέρονται, είτε γιατί καταστράφηκαν στο μεταξύ, είτε επειδή τα διαστρικά ταξίδια είναι αδύνατα) ή ακόμη μας παρακολουθούν από απόσταση γ.Δεν είναι ΠΟΥΘΕΝΑ: είμαστε μόνοι στον Γαλαξία σαν τεχνολογικά ανεπτυγμένος πολιτισμός.
Η απλούστερη απάντηση είναι προφανώς η (γ), με την οποία συντάσσονται και πολλοί βιολόγοι επειδή η εξέλιξη της ζωής στη Γη προς τη νοημοσύνη και την τεχνολογία φαντάζει απίθανη αν πάρουμε υπόψη τις μεγάλες καταστροφές που σημάδεψαν την ιστορία του πλανήτη μας. Αν πριν 65 εκατομμύρια χρόνια εκείνος ο αστεροειδής διασταυρώνονταν με την τροχιά της Γης μισή ώρα αργότερα, οι δεινόσαυροι θα κυριαρχούσαν ακόμη, όπως είχαν κυριαρχήσει για 150 εκατομμύρια χρόνια μέχρι τότε. Στις συνθήκες αυτές, η ανάδειξη των μεγάλων θηλαστικών και τελικά της νοημοσύνης και του ανθρώπινου είδους φαίνεται δύσκολο να επαναληφθεί ακόμη και σε πλανήτες πανόμοιους με τη Γη. Αν έπρεπε να στοιχηματίσω, θα στοιχημάτιζα υπέρ της άποψης αυτής. Αλλά προφανώς το στοίχημα δεν θα είχε κανένα νόημα...
NASA/JPL
-Μία από τις πιο γνωστές προσεγγίσεις των τελευταίων ετών είναι πως εάν ερχόμασταν σε επαφή με κάποιον προηγμένο εξωγήινο πολιτισμό θα κινδυνεύαμε να έχουμε τη μοίρα των ιθαγενών της Αμερικής μετά την ανακάλυψή της από τους Ευρωπαίους. Πιστεύετε ότι αυτός ο προβληματισμός είναι αρκετά βάσιμος για να αποτελέσει λόγο διακοπής των προσπαθειών για εντοπισμό εξωγήινων πολιτισμών (πχ SETI);
Οι Ευρωπαίοι πράγματι εξαφάνισαν τους ιθαγενείς της Αμερικής έχοντας σαν βασικό κίνητρο την απόκτηση του πλούτου τους (το χρυσάφι στην περίπτωση των ιθαγενών της Νότιας και κεντρικής Αμερικής, την εκμετάλλευση της γης στην περίπτωση των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής). Πολλοί επισείουν αντίστοιχους κινδύνους στην περίπτωση ενδεχόμενης επαφής με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό, ξεκινώντας από τον πατέρα της επιστημονικής φαντασίας, τον Χέρμπερτ Τζωρτζ Γουέλς στο περίφημο διήγημά του «Ο Πόλεμος των Κόσμων».
Μου φαίνεται αστείο ωστόσο να δεχτώ κάτι αντίστοιχο στη περίπτωση πολιτισμών ικανών να διασχίσουν τις αχανείς διαστρικές αποστάσεις και να φτάσουν μέχρις εδώ. Οι τεχνολογικές τους δυνατότητες θα τους έχουν επιτρέψει προ πολλού να εκμεταλλεύονται αποτελεσματικά τις ενεργειακές πηγές και τις πρώτες ύλες των ηλιακών συστημάτων τους και να κατασκευάζουν οτιδήποτε μπορούμε (ή όχι) να φανταστούμε, ακόμη και να καθιστούν κατοικήσιμη - να «γεωποιούν» - την επιφάνεια ενός πλανήτη αν ο δικός τους έχει καταστραφεί. Δύσκολο να βρει κανείς ένα λογικοφανές κίνητρο που να τους οδηγήσει σε σύγκρουση με μας.
Αντίθετα, το μόνο πράγμα που μπορώ να φανταστώ ότι θα τους είναι πολύτιμο, είναι η ιστορία του είδους μας, ο πολιτισμός, ο τρόπος ζωής και η κουλτούρα μας, τα οποία θα είναι σίγουρα μοναδικά στο σύμπαν. Όπως οι ανθρωπολόγοι ενδιαφέρονται και μελετούν τις τελευταίες άγνωστες φυλές σε απομακρυσμένες περιοχές της Γης, έτσι και αυτοί που θα κατάφερναν να έρθουν ως εδώ θα ενδιαφέρονταν να γνωρίσουν αυτό τον μοναδικό και ανεπανάληπτο πλούτο μας και να συνεργαστούν μαζί μας. Η απάντηση μου λοιπόν στην ερώτηση σας είναι Όχι (αλλά δεν αποκλείεται και να πέφτω έξω, φυσικός είμαι και όχι εξωκοινωνιολόγος...).
DOTTEDHIPPO VIA GETTY IMAGES
-Οι περισσότεροι εξ ημών δυσκολευόμαστε έστω και να φανταστούμε μία μορφή εξωγήινης ζωής (πόσο μάλλον έναν πολιτισμό) που να μην έχει έστω και λίγα «ανθρώπινα» χαρακτηριστικά. Με βάση όσα γνωρίζουμε σήμερα (ως αποτέλεσμα της μελέτης των πλανητών του Ηλιακού Συστήματος, των εξωπλανητών κλπ), πώς θα φανταζόσασταν κάποια «λογική» (από επιστημονικής άποψης) εξελιγμένη ξένη μορφή ζωής, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να υπάρχει σε πλανήτες για τους οποίους μέχρι τώρα έχουμε κάποιο επίπεδο γνώσης;
Εδώ μπαίνουμε σε εντελώς άγνωστα νερά, όπου καμία «επιστημονική λογική» δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Η ζωή στη Γη εμφανίστηκε στο νερό και πολύ αργότερα μεταφέρθηκε στη στεριά όπου και εξελίχθηκε μέχρι τον Homo Sapiens. Μερικοί από τους εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί πιστεύουμε ότι είναι πλανήτες-ωκεανοί χωρίς καθόλου στεριά και είναι δύσκολο να φανταστούμε τεχνολογικά ανεπτυγμένους πολιτισμούς σε τέτοιο περιβάλλον. Σε πλανήτες με στεριά φαίνεται λογικό να υπαγορεύονται τα χαρακτηριστικά των εξελιγμένων οργανισμών από κάποιους βασικούς νόμους. Για παράδειγμα, σε ένα πλανήτη με μικρή βαρύτητα θα περιμένει κανείς όντα ψηλόλιγνα με λεπτά άκρα, ενώ αντίθετα σε πλανήτη με μεγάλη βαρύτητα όντα κοντά με χοντρό σκελετό για να υποστηρίζει το βάρος του σώματος τους. Αλλά οι συλλογισμοί αυτού του είδους είναι προφανώς ανθρωπομορφικοί και δεν θα παραξενευόμουν αν αποδειχτεί ότι έχουν ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα...
-Περί της θεωρίας της Πανσπερμίας: Πιστεύετε ότι υπάρχει βάση στην υπόθεση της κοινής καταγωγής και εξάπλωσης της (πιθανής) ζωής στο Σύμπαν; Υπό αυτή την έννοια, ποια θα ήταν τα (όποια) κοινά τους χαρακτηριστικά (τόσο από υλικής/ βιολογικής άποψης, όσο και από νοητικής- πχ επιθετικότητα, κοινωνικά χαρακτηριστικά κ.α.);
H θεωρία της Πανσπερμίας υποστηρίζει ότι η ζωή πρωτοεμφανίζεται σε μικροσκοπική μορφή στο Διάστημα από χημικές αντιδράσεις ανάμεσα σε απλά άτομα και μόρια που συνδυάζονται σε πιο πολύπλοκα μέχρι το επίπεδο των οργανικών ενώσεων. Ταξιδεύοντας στο διάστημα, κάποια από τα υλικά αυτά καταλήγουν στην επιφάνεια των πλανητών όπου πολλαπλασιάζονται και εξελίσσονται. Παρότι έχουν βρεθεί μόρια αποτελούμενα από εκατοντάδες άτομα στο διάστημα, κανένα μακρομόριο που να έχει σχέση με τη ζωή που ξέρουμε (αμινοξύ η πρωτεΐνη) δεν έχει ανιχνευθεί μέχρι σήμερα. Τα οργανικά μόρια που έχουν βρεθεί έχουν σαν κοινά συστατικά τα στοιχεία άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο που αφθονούν στο σύμπαν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχουν νόηση η άλλες βιολογικές ιδιότητες, έστω και τις πιο απλές.
-Πιστεύετε πως η κλίμακα Καρντάσεφ μπορεί να αποτελέσει «πυξίδα» ως προς τον τρόπο αναζήτησης εξωγήινων πολιτισμών; Το ερώτημα έχει να κάνει κυρίως με τις«Σφαίρες Dyson» και τις πιθανές δυνατότητες εντοπισμού τους, με αφορμή τις έρευνες και τα δημοσιεύματα των τελευταίων ετών σχετικά με το άστρο KIC 8462852 (Tabby′s Star) και άλλες περιπτώσεις όπου παρατηρήθηκαν ανεξήγητες διακυμάνσεις στη φωτεινότητά τους.
Συνήθως τα αστέρια λάμπουν σταθερά για τεράστια χρονικά διαστήματα, όπως ο Ήλιος μας για δισεκατομμύρια χρόνια. Οποιεσδήποτε μεταβολές στη φωτεινότητα ενός άστρου σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα ερευνώνται διεξοδικά για να καταλάβουμε την αιτία τους. Στην περίπτωση του άστρου KIC 8462852, οι διακυμάνσεις που παρατηρήθηκαν δεν έχουν ακόμη εξηγηθεί ικανοποιητικά, αλλά αλίμονο αν κάθε φορά που αδυνατούμε να καταλάβουμε κάτι το αποδίδουμε σε εξωγήινους!
Η σύνδεση της αναζήτησης αναπτυγμένων τεχνολογικά πολιτισμών με την κλίμακα που πρότεινε ο Σοβιετικός ραδιοαστρονόμος Καρντάσεφ και που βασίζεται στην ποσότητα ενέργειας που αυτοί χρησιμοποιούν είναι πολύ απλή: όσο περισσότερη ενέργεια χρησιμοποιούν τόσο μεγαλύτερες απώλειες θα έχουν σε μορφή θερμότητας, τις οποίες θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε στο υπέρυθρο μέρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Υπάρχουν ωστόσο πολλά ουράνια αντικείμενα που εκπέμπουν στο υπέρυθρο με εντελώς φυσικές διεργασίες, κάτι που καθιστά αυτή τη μέθοδο ανίχνευσης άχρηστη από πρακτική σκοπιά.
DOTTEDHIPPO VIA GETTY IMAGES
-Από όλες τις θεωρητικές μεθόδους ταξιδιού σε άλλα αστρικά συστήματα (για εξερεύνηση, αποικισμό κ.ο.κ) που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς στην επιστήμη και την επιστημονική φαντασία (σκάφη γενεών, «χειμερία νάρκη», σκουληκότρυπες, κινητήρες στρέβλωσης, ΕΜ drive κ.α.) ποια εκτιμάτε πως είναι αυτή που πιστεύετε ότι έχει τις περισσότερες πιθανότητες να γίνει πραγματικότητα και να μας πάει στα άστρα;
Νομίζω ότι είναι παρακινδυνευμένο να επιχειρήσει κανείς τέτοιου είδους εκτιμήσεις. Στα τέλη του 19ου αιώνα, πάνω στην ακμή της βιομηχανικής επανάστασης, ο Ιούλιος Βερν σκέφτηκε να στείλει ανθρώπους στη Σελήνη εκτοξεύοντας τους με ένα τεράστιο κανόνι (στο Από τη Γη στη Σελήνη) ενώ για την ίδια αποστολή ο Χέρμπερτ Τζώρτζ Γουέλς επινόησε ένα απίθανο υλικό με αντιβαρυτικές ιδιότητες, τον « καβορίτη» (στο Πρώτοι άνθρωποι στη Σελήνη). Λίγα χρόνια μετά ο Ρώσος Κονσταντίν Τσιολκόφσκι έδειξε ότι το μόνο ρεαλιστικό μέσο για να μετακινηθούμε στο κενό του διαστήματος είναι ο πύραυλος. Τελικά με πυραύλους πήγαμε στη Σελήνη, αλλά με τρόπο πιο περίπλοκο από ό,τι είχε φανταστεί ο Τσιολκόφσκι: Ο πύραυλος Κρόνος 5 έβαλε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη το διαστημόπλοιο με τους τρεις αστροναύτες, μέσα στο οποίο παρέμεινε ο Κόλλινς ενώ οι Αρμστρονγκ και Αλντριν κατέβηκαν στη Σελήνη με τη σεληνάκατο Αετός, ξανανέβηκαν σε τροχιακό ραντεβού με το διαστημόπλοιο και επέστρεψαν όλοι μαζί στη Γη. Ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί η αποστολή με ένα μονοκόμματο πύραυλο, αντίθετα με τα αρχικά σχέδια του φον Μπράουν.
Παίρνοντας υπ΄όψιν τα παραπάνω, βλέπουμε ότι οι μέθοδοι που έχουν προταθεί μέχρι τώρα για διαστρικά ταξίδια, πιθανότατα είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που τελικά θα χρησιμοποιηθούν. Αυτό αφορά τις μεθόδους που χρησιμοποιούν γνωστή επιστήμη αλλά άγνωστη τεχνολογία (κινητήρες θερμοπυρηνικής σύντηξης ή εξουδετέρωσης ύλης αντιύλης, διαστρικά ιστία προωθούμενα από λέιζερ, ράμτζετ που περισυλλέγουν καθ οδόν το μεσοαστρικό υδρογόνο για τον κινητήρα σύντηξης) αλλά και τις πιο εξωτικές μεθόδους που χρησιμοποιούν προς το παρόν άγνωστη επιστήμη και τεχνολογία (και στις οποίες αναφερθήκατε).
Απ ότι φαίνεται, η πιο πρόσφορη μέθοδος προς το παρόν για αποστολή όχι επανδρωμένων διαστημόπλοιων αλλά μικροσκοπικών διαστημοσυσκευών στα κοντινότερα άστρα είναι η προώθηση μικρών ιστίων από πανίσχυρα λέιζερ εγκατεστημένα στη Γη. Πρόκειται για τοσχέδιο Starshot, χρηματοδοτούμενο με 100 εκατομμύρια δολάρια από τον Ρώσο επιχειρηματία Γιούρι Μίλνερ, που πολυδιαφημίστηκε πριν μερικά χρόνια και που στην πραγματικότητα προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό φυσικό Robert Forward το 1985. Προβλέπει την αποστολή στον Άλφα του Κενταύρου, σε απόσταση 4,3 έτη φωτός, ιστίων με μικροσκοπικούς αισθητήρες και ανιχνευτικές συσκευές σε ένα ταξίδι που θα διαρκέσει 20 χρόνια με ταχύτητα 60. 000 χλμ το δευτερόλεπτο (20% της ταχύτητας του φωτός). Απ ό,τι ξέρω οι μελέτες έχουν αρχίσει αλλά η πρώτη αποστολή δεν προβλέπεται πριν το 2050. Σε κάθε περίπτωση, επανδρωμένες αποστολές προς τα άστρα δεν πρόκειται να αρχίσουν πριν από 2 η 3 αιώνες (εκτός από κάποιο απρόβλεπτο επιστημονικό ή τεχνολογικό θαύμα) λόγω της τεράστια ενέργειας που απαιτείται. Αλλά δεν θα στοιχημάτιζα με ποια μέθοδο θα γινόταν η πρώτη επανδρωμένη διαστρική αποστολή, μου φαίνεται αδύνατο να το προβλέψει κανείς σήμερα...
MARK RADEMAKER-FLICKR
-Ποια θα λέγατε πως θα ήταν η λογική πορεία ενός πολιτισμού που εξελίσσεται τεχνολογικά σε σημείο που αρχίζει να αποικίζει άλλους πλανήτες; «One way» αποικισμός με αυτόνομες από τη μητρόπολη αποικίες, «αυτοκρατορικό» μοντέλο με άσκηση κεντρικής εξουσίας από τον μητρικό πλανήτη, παρακμή, αυτοκαταστροφή, ή κάτι άλλο;
Δεν έχω την παραμικρή ιδέα. Αλλά αν η ταχύτητα του φωτός παραμείνει για πάντα το αξεπέραστο όριο που ξέρουμε σήμερα, τότε είναι αδύνατο να υπάρξει Γαλαξιακή αυτοκρατορία με κεντρική εξουσία σαν αυτή που περιγράφει ο Ισαάκ Ασίμωφ στην περίφημη τετραλογία του, «Foundation» («Γαλαξιακή Αυτοκρατορία»): η μετάδοση και εφαρμογή σε σύντομο διάστημα των αποφάσεων της κεντρικής διοίκησης στην περιφέρεια θα είναι προφανώς ανέφικτη.
-Πώς πιστεύετε ότι θα επηρέαζε την ανθρωπότητα η ανακάλυψη της ύπαρξης ενός εξωγήινου πολιτισμού σε επίπεδο πολιτικής, κοινωνίας, ψυχολογίας, θρησκείας κ.α.; (δεν αναφέρομαι στο ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης ή άμεσης αλληλεπίδρασης- απλά της ανακάλυψης/ διαπίστωσης πως δεν είμαστε μόνοι).
Πολλοί έχουν εκφράσει την άποψη ότι θα ήταν το σημαντικότερο γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία και ότι μια εξωγήινη παρέμβαση θα μας έσωζε από τους ίδιους τους εαυτούς μας. Ο Αμερικανός αστρονόμος Carl Sagan γράφει στο βιβλίο του «Ο εγκέφαλος του Μπροκά» : «… τα ραδιοσήματα ενός εξωγήινουπολιτισμού θα μπορούσαν να περιέχουν συμβουλές για την αποφυγή μιας μείζονος τεχνολογικής καταστροφής, βοηθώντας έτσι τον πολιτισμό μας να περάσει από την εφηβεία στην ωριμότητα…». Ομοίως, ο Καναδός αστροφυσικός AlastairCameron σημειώνει στην εισαγωγή της ανθολογίας του Διαστρική Επικοινωνία«…ίσως λάβουμε ραδιοσήματα με μαθήματα για την εγκαθίδρυση μιας σταθερής παγκόσμιας κυβέρνησης…». Ο πρωτοπόρος της αναζήτησης ραδιοσημάτων εξωγήινης ευφυίας Frank Drake εκφράζει μια σχεδόν θρησκευτική προσδοκία σε κάποιο άρθρο του: «…Είναι πολύ πιθανό ότι ο πολιτισμός που θα ανιχνεύσουμε θα είναι πιο εξελιγμένος από το δικό μας και θα μας δώσει έτσι μια ιδέα για το μέλλον μας…Δεν αποκλείεται μάλιστα να ανακαλύψουμε έναν πολιτισμό αθανάτων… Η ασφάλειά τους θα κατοχυρωνόταν περισσότερο αν αποκάλυπταν τα μυστικά της αθανασίας τους σε άλλους πολιτισμούς, παρά αν ριψοκινδύνευαν μια πολεμική περιπέτεια…»
Εννοείται ότι δεν έχουν όλοι αυτές τις Μεσσιανικού τύπου προσδοκίες από μια τέτοια ανακάλυψη, Ούτε νομίζω ότι θα επηρεάζονταν όλες οι θρησκείες με τον ίδιο τρόπο. Δεν βλέπω για ποιο λόγο θα επηρέαζε κάτι τέτοιο τον Βουδισμό ή τον Ινδουισμό. Αντίθετα, η Δυτική Εκκλησία έχει προβληματιστεί πολύ για το πως θα συμφιλίωνε το δόγμα της μοναδικής σάρκωσης του Χριστού (που ήρθε στη Γη για μας σώσει από τις αμαρτίες μας) με την ύπαρξη άλλων κατοικημένων κόσμων. Και η απάντηση που έδωσε ο Σκωτσέζος θεολόγος ThomasChalmers το 1817 στην Απολογία της χριστιανικής αποκάλυψης σε σχέση με τη σύγχρονη αστρονομία (!) ήταν ότι μόνο το ανθρώπινο είδος υπέπεσε στο προπατορικό αμάρτημα και άρα μόνο αυτό χρειάστηκε τη θεϊκή επέμβαση για τη σωτηρία του...
Η προσωπική μου απάντηση στην ερώτηση σας είναι «Θα το μάθουμε όταν τους συναντήσουμε».
Πηγή:https://www.huffingtonpost.gr/
Ο κ. Πράντζος, ο οποίος πρόσφατα συμμετείχε σε διεπιστημονική συνάντηση στο Παρίσιπου διοργανώθηκε από τον διεθνή επιστημονικό οργανισμό ΜΕΤΙ (Messaging Extraterrestrial Intelligence) μίλησε στη HuffPost Greece για μια σειρά θεμάτων «εξωγήινης» φύσης, απαντώντας σε ερωτήματα Επιστημονικής Φαντασίας, υπό το πρίσμα της σημερινής Επιστήμης, «καταρρίπτοντας», σε κάποιες περιπτώσεις, κάποιες από τις δημοφιλέστερες θεωρίες και αντιλήψεις περί εξωγήινων πολιτισμών που κυκλοφορούν μεταξύ των περισσότερων κατοίκων του πλανήτη Γη.
HuffPost Greece: Το ερώτημα εάν είμαστε μόνοι στο σύμπαν αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα της σύγχρονης επιστήμης. Δεδομένων των τεράστιων αποστάσεων και των περιορισμών που θέτει η Φυσική, θεωρείτε πως είναι πιο πιθανόν να απαντηθεί κάποια στιγμή (να έρθουμε σε επαφή με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό) ή να μείνει αναπάντητο για πάντα, με εμάς ως είδος να παραμείνουμε αιώνια μόνοι στην κοσμική μας γειτονιά;
Νίκος Πράντζος: Πριν προσπαθήσουμε να δώσουμε κάποια απάντηση ας διευκρινίσουμε τι εννοούμε με το μόνοι στο σύμπαν. Μόνοι σαν μορφή ζωής ή σαν πολιτισμός τεχνολογικά εξελιγμένος; Το δεύτερο ενδιαφέρει πολύ περισσότερο τον πολύ κόσμο. Ωστόσο στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας της η Γη μας κατοικήθηκε από απλούς, μικροσκοπικούς οργανισμούς κι αν βρούμε κάποτε ζωή αλλού θα ανήκει πιθανότατα σ αυτή την κατηγορία. Όσο για το σύμπαν, δεν ξέρουμε αν έχει όρια και αν είναι πεπερασμένο ή άπειρο. Στη δεύτερη περίπτωση, όσο απειροελάχιστη και να είναι η πιθανότητα ύπαρξης άλλης ζωής είναι σίγουρο ότι κάπου θα υπάρχει σε κάποια μορφή (απλή ή εξελιγμένη), αλλά μπορεί να βρίσκεται τόσο μακριά (ακόμη και πέρα από το προσιτό μας σύμπαν) που να παραμείνει για πάντα άγνωστη σε μας.
Για το λόγο αυτό, αντί για το σύμπαν επικεντρώνουμε την προσοχή μας στο Γαλαξία μας που έχει κάπου 100 δισεκατομμύρια άστρα, αριθμός που φαντάζει αρκετά μεγάλος. Είναι όμως; Αν η πιθανότητα εμφάνισης ζωής είναι μια στα 100 δις., τότε δεν αποκλείεται να είμαστε μόνοι στο Γαλαξία. Αντίθετα με άλλες καταστάσεις (πχ το γαλλικό λότο όπου η πιθανότητα να κερδίσει κανείς είναι περίπου 1 στα 10 εκατομμύρια ή το ευρωπαϊκό όπου είναι 1 στα 100 εκατομμύρια) η πιθανότητα εμφάνισης ζωής ακόμη και σε ένα πλανήτη όμοιο με τη Γη μας είναι εντελώς άγνωστη, επειδή δεν ξέρουμε πως εμφανίστηκε η ζωή στη Γη και για ποιους λόγους εξελίχθηκε μέχρι τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Παίρνοντας υπόψη τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η απάντηση στο προαιώνιο αυτό ερώτημα μπορεί να αργήσει για δεκαετίες και αιώνες ή και να μη έρθει ποτέ, αν το ανθρώπινο είδος καταστραφεί στο μέλλον για κάποιο λόγο. Η απάντηση «είμαστε μόνοι στο Γαλαξία», φαίνεται απίθανη όσον αφορά τις απλούστερες μορφές ζωής (μονοκύτταροι οργανισμοί, βακτήρια ή μικρόβια μπορεί να υπάρχουν σε αφθονία σε άλλους πλανήτες έξω από το Ηλιακό μας σύστημα) αλλά δεν αποκλείεται να ισχύει για τεχνολογικά ανεπτυγμένους πολιτισμούς: ο δικός μας μπορεί πράγματι να είναι ο μόνος στο Γαλαξία σήμερα.
Εδώ να σημειώσουμε ότι «μόνοι στο χώρο» δεν σημαίνει αναγκαστικά «μόνοι στο χρόνο», ούτε «πρώτοι», ούτε «πιο εξελιγμένοι». Στα δέκα δισεκατομμύρια χρόνια ύπαρξης του Γαλαξία μας, χιλιάδες πολιτισμοί μπορεί να άνθησαν και να εξερεύνησαν τη διαστημική γειτονιά τους, όντας μόνοι στο Γαλαξία στη διάρκεια της ύπαρξης τους. Και μπορεί να εξαφανίστηκαν έπειτα από εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια τεχνολογικής ανάπτυξης, αγνοώντας την ύπαρξη αυτών που προηγήθηκαν και παραμένοντας για πάντα άγνωστοι σε αυτούς που τους διαδέχθηκαν πολύ αργότερα πάνω σε άλλους πλανήτες. Ειλικρινά δεν ξέρω ποιο είδος μοναξιάς είναι τραγικότερο: το να είναι κανείς πράγματι μόνος ή το να πιστεύει ότι είναι μόνος επειδή δεν έχει καταφέρει να βρει τους άλλους;
NASA, ESA AND THE HUBBLE HERITAGE TEAM (STSCI/AURA)
-Τα σενάρια πρώτης επαφής ποικίλλουν- από τον πόλεμο μέχρι την ειρηνική επαφή και από την τυχαία ανακάλυψη/ κατανόηση εξωγήινων τεχνουργημάτων μέχρι την επαφή μέσω μεθόδων τηλεπικοινωνίας (ραδιοσημάτων κ.α.). Πάντα σε υποθετικό επίπεδο, ποια πιστεύετε προσωπικά ότι θα ήταν η πιο ρεαλιστική/λογική προσέγγιση στο θέμα;
Σε τέτοιες περιπτώσεις η ρεαλιστική λογική προσέγγιση υπαγορεύεται από τις τεχνολογικές μας δυνατότητες, που ευτυχώς αυξάνουν στο πέρασμα του χρόνου. Όπως αυτός που χάνει τη νύχτα τα κλειδιά του στο δρόμο ψάχνει αναγκαστικά γύρω από το φως του στύλου της ΔΕΗ (επειδή δεν έχει νόημα να ψαχουλεύει δεκάδες μέτρα στο σκοτάδι) έτσι και οι έρευνες περιορίζονται από το μέχρι που μπορούμε να δούμε, ακούσουμε, φτάσουμε. Πριν από 60 χρόνια μπορούσαμε να «ακούσουμε» (με τα ραδιοτηλεσκόπια) μέχρι μερικές δεκάδες έτη φωτός, για αυτό και άρχισαν τα πρώτα προγράμματα αναζήτησης ραδιοσημάτων (χωρίς καμία επιτυχία μέχρι σήμερα, κάτι που είναι κατανοητό παίρνοντας υπόψη το μέγεθος του εγχειρήματος). Εδώ και 25 χρόνια αρχίσαμε να βλέπουμε με τα τηλεσκόπια τέτοιους πλανήτες στη διαστημική γειτονιά μας, κάμποσοι από τους οποίους μοιάζουν σε διαστάσεις και σε ιδιότητες (πχ θερμοκρασία) με τη Γη. Σε μερικά χρόνια θα ξέρουμε πολύ περισσότερα πράγματα για τις ιδιότητες της ατμόσφαιρας αυτών των πλανητών, αλλά θα είναι δύσκολο να μάθουμε αν πρωτόγονες μορφές ζωής βρίσκονται στην επιφάνεια τους η μέσα στους ωκεανούς τους, ιδιαίτερα αν η ζωή εκεί είναι διαφορετική από αυτή που έχουμε στη Γη.
Στην περίπτωση τεχνολογικά ανεπτυγμένων πολιτισμών, ικανών να χρησιμοποιούν τεράστιες ποσότητες ενέργειας, θα μπορούσαμε ίσως να ανιχνεύσουμε τη θερμότητα που αναπόφευκτα θα εκπέμπεται από τις συσκευές τους. Αλλά τίποτα από ό,τι μπορούμε σήμερα να φανταστούμε δεν μας βοηθά αν βρίσκονται εκατοντάδες έτη φωτός μακριά μας. Στην περίπτωση αυτή η μοναδική μας ελπίδα είναι να έρθουν αυτοί μέχρις εδώ ή να έχουν έρθει στο παρελθόν και να έφυγαν αφήνοντας πίσω τους δείγματα της παρουσίας τους. Είναι αλήθεια ότι οι αποστάσεις που μας χωρίζουν ακόμη κι από τα κοντινότερα αστέρια του Γαλαξία μας είναι τεράστιες και αδυνατούμε να τις διασχίσουμε με την τωρινή μας τεχνολογία. Όμως κανένας φυσικός νόμος δεν απαγορεύει τα διαστρικά ταξίδια. Πολιτισμοί τεχνολογικά πιο ανεπτυγμένοι από τον δικό μας θα μπορούσαν να τα πραγματοποιήσουν και να εξαπλωθούν σ ολόκληρο το Γαλαξία αν κατάφερναν να επιζήσουν για αρκετά εκατομμύρια χρόνια (η μέση διάρκεια ζωής των ζωικών ειδών στη Γη υπολογίζεται σε 8 εκατομμύρια χρόνια περίπου). Παίρνοντας υπόψη ότι τα μισά τουλάχιστον αστέρια του Γαλαξία είναι γηραιότερα από τον Ήλιο μας, είναι προφανές ότι ΑΝ υπήρχαν θα είχαν όλο το χρόνο να έρθουν μέχρις εδώ... Κάτι που μας οδηγεί στο λεγόμενο Παράδοξο του Φέρμι.
YUGA KURITA VIA GETTY IMAGES
-Πώς θα εξηγούσατε εσείς προσωπικά το Παράδοξο του Φέρμι;
Σε μια συζήτηση το 1950 γύρω από τα UFO που πρωτοαναφέρθηκαν στα ΜΜΕ εκείνη την εποχή, ο Ιταλός φυσικός Ενρίκο Φέρμι διατύπωσε με μια απλή ερώτηση την απορία του όσον αφορά την ύπαρξη εξωγήινων πολιτισμών : «Πού είναι;» εννοώντας «αν υπάρχουν πολλοί από αυτούς, γιατί δεν έχουν έρθει μέχρι εδώ ή γιατί δεν βλέπουμε ίχνη της παρουσίας τους;». Μέχρι σήμερα χιλιάδες παθιασμένες συζητήσεις έχουν γίνει και πάμπολλα άρθρα και βιβλία έχουν γραφτεί γύρω από το θέμα. Οι απαντήσεις που έχουν δοθεί θα μπορούσαν να καταταγούν σε 3 μεγάλες κατηγορίες
α.Είναι ΕΔΩ: Έχουν ήδη έλθει και ενδεχομένως αφήσει ίχνη στο ηλιακό μας σύστημα, που δεν έχουμε καταφέρει ακόμη να βρούμε (όπως π.χ. ο περίφημος μονόλιθος στο 2001 Η Οδύσσεια του Διαστήματος των Κιούμπρικ και Κλαρκ)
β.Είναι ΕΚΕΙ: Υπάρχουν, αλλά για μια σειρά λόγων δεν έχουν έρθει (είτε γιατί δεν ενδιαφέρονται, είτε γιατί καταστράφηκαν στο μεταξύ, είτε επειδή τα διαστρικά ταξίδια είναι αδύνατα) ή ακόμη μας παρακολουθούν από απόσταση γ.Δεν είναι ΠΟΥΘΕΝΑ: είμαστε μόνοι στον Γαλαξία σαν τεχνολογικά ανεπτυγμένος πολιτισμός.
Η απλούστερη απάντηση είναι προφανώς η (γ), με την οποία συντάσσονται και πολλοί βιολόγοι επειδή η εξέλιξη της ζωής στη Γη προς τη νοημοσύνη και την τεχνολογία φαντάζει απίθανη αν πάρουμε υπόψη τις μεγάλες καταστροφές που σημάδεψαν την ιστορία του πλανήτη μας. Αν πριν 65 εκατομμύρια χρόνια εκείνος ο αστεροειδής διασταυρώνονταν με την τροχιά της Γης μισή ώρα αργότερα, οι δεινόσαυροι θα κυριαρχούσαν ακόμη, όπως είχαν κυριαρχήσει για 150 εκατομμύρια χρόνια μέχρι τότε. Στις συνθήκες αυτές, η ανάδειξη των μεγάλων θηλαστικών και τελικά της νοημοσύνης και του ανθρώπινου είδους φαίνεται δύσκολο να επαναληφθεί ακόμη και σε πλανήτες πανόμοιους με τη Γη. Αν έπρεπε να στοιχηματίσω, θα στοιχημάτιζα υπέρ της άποψης αυτής. Αλλά προφανώς το στοίχημα δεν θα είχε κανένα νόημα...
NASA/JPL
-Μία από τις πιο γνωστές προσεγγίσεις των τελευταίων ετών είναι πως εάν ερχόμασταν σε επαφή με κάποιον προηγμένο εξωγήινο πολιτισμό θα κινδυνεύαμε να έχουμε τη μοίρα των ιθαγενών της Αμερικής μετά την ανακάλυψή της από τους Ευρωπαίους. Πιστεύετε ότι αυτός ο προβληματισμός είναι αρκετά βάσιμος για να αποτελέσει λόγο διακοπής των προσπαθειών για εντοπισμό εξωγήινων πολιτισμών (πχ SETI);
Οι Ευρωπαίοι πράγματι εξαφάνισαν τους ιθαγενείς της Αμερικής έχοντας σαν βασικό κίνητρο την απόκτηση του πλούτου τους (το χρυσάφι στην περίπτωση των ιθαγενών της Νότιας και κεντρικής Αμερικής, την εκμετάλλευση της γης στην περίπτωση των Ινδιάνων της Βόρειας Αμερικής). Πολλοί επισείουν αντίστοιχους κινδύνους στην περίπτωση ενδεχόμενης επαφής με κάποιον εξωγήινο πολιτισμό, ξεκινώντας από τον πατέρα της επιστημονικής φαντασίας, τον Χέρμπερτ Τζωρτζ Γουέλς στο περίφημο διήγημά του «Ο Πόλεμος των Κόσμων».
Μου φαίνεται αστείο ωστόσο να δεχτώ κάτι αντίστοιχο στη περίπτωση πολιτισμών ικανών να διασχίσουν τις αχανείς διαστρικές αποστάσεις και να φτάσουν μέχρις εδώ. Οι τεχνολογικές τους δυνατότητες θα τους έχουν επιτρέψει προ πολλού να εκμεταλλεύονται αποτελεσματικά τις ενεργειακές πηγές και τις πρώτες ύλες των ηλιακών συστημάτων τους και να κατασκευάζουν οτιδήποτε μπορούμε (ή όχι) να φανταστούμε, ακόμη και να καθιστούν κατοικήσιμη - να «γεωποιούν» - την επιφάνεια ενός πλανήτη αν ο δικός τους έχει καταστραφεί. Δύσκολο να βρει κανείς ένα λογικοφανές κίνητρο που να τους οδηγήσει σε σύγκρουση με μας.
Αντίθετα, το μόνο πράγμα που μπορώ να φανταστώ ότι θα τους είναι πολύτιμο, είναι η ιστορία του είδους μας, ο πολιτισμός, ο τρόπος ζωής και η κουλτούρα μας, τα οποία θα είναι σίγουρα μοναδικά στο σύμπαν. Όπως οι ανθρωπολόγοι ενδιαφέρονται και μελετούν τις τελευταίες άγνωστες φυλές σε απομακρυσμένες περιοχές της Γης, έτσι και αυτοί που θα κατάφερναν να έρθουν ως εδώ θα ενδιαφέρονταν να γνωρίσουν αυτό τον μοναδικό και ανεπανάληπτο πλούτο μας και να συνεργαστούν μαζί μας. Η απάντηση μου λοιπόν στην ερώτηση σας είναι Όχι (αλλά δεν αποκλείεται και να πέφτω έξω, φυσικός είμαι και όχι εξωκοινωνιολόγος...).
DOTTEDHIPPO VIA GETTY IMAGES
-Οι περισσότεροι εξ ημών δυσκολευόμαστε έστω και να φανταστούμε μία μορφή εξωγήινης ζωής (πόσο μάλλον έναν πολιτισμό) που να μην έχει έστω και λίγα «ανθρώπινα» χαρακτηριστικά. Με βάση όσα γνωρίζουμε σήμερα (ως αποτέλεσμα της μελέτης των πλανητών του Ηλιακού Συστήματος, των εξωπλανητών κλπ), πώς θα φανταζόσασταν κάποια «λογική» (από επιστημονικής άποψης) εξελιγμένη ξένη μορφή ζωής, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως να υπάρχει σε πλανήτες για τους οποίους μέχρι τώρα έχουμε κάποιο επίπεδο γνώσης;
Εδώ μπαίνουμε σε εντελώς άγνωστα νερά, όπου καμία «επιστημονική λογική» δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Η ζωή στη Γη εμφανίστηκε στο νερό και πολύ αργότερα μεταφέρθηκε στη στεριά όπου και εξελίχθηκε μέχρι τον Homo Sapiens. Μερικοί από τους εξωπλανήτες που έχουν ανακαλυφθεί πιστεύουμε ότι είναι πλανήτες-ωκεανοί χωρίς καθόλου στεριά και είναι δύσκολο να φανταστούμε τεχνολογικά ανεπτυγμένους πολιτισμούς σε τέτοιο περιβάλλον. Σε πλανήτες με στεριά φαίνεται λογικό να υπαγορεύονται τα χαρακτηριστικά των εξελιγμένων οργανισμών από κάποιους βασικούς νόμους. Για παράδειγμα, σε ένα πλανήτη με μικρή βαρύτητα θα περιμένει κανείς όντα ψηλόλιγνα με λεπτά άκρα, ενώ αντίθετα σε πλανήτη με μεγάλη βαρύτητα όντα κοντά με χοντρό σκελετό για να υποστηρίζει το βάρος του σώματος τους. Αλλά οι συλλογισμοί αυτού του είδους είναι προφανώς ανθρωπομορφικοί και δεν θα παραξενευόμουν αν αποδειχτεί ότι έχουν ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα...
-Περί της θεωρίας της Πανσπερμίας: Πιστεύετε ότι υπάρχει βάση στην υπόθεση της κοινής καταγωγής και εξάπλωσης της (πιθανής) ζωής στο Σύμπαν; Υπό αυτή την έννοια, ποια θα ήταν τα (όποια) κοινά τους χαρακτηριστικά (τόσο από υλικής/ βιολογικής άποψης, όσο και από νοητικής- πχ επιθετικότητα, κοινωνικά χαρακτηριστικά κ.α.);
H θεωρία της Πανσπερμίας υποστηρίζει ότι η ζωή πρωτοεμφανίζεται σε μικροσκοπική μορφή στο Διάστημα από χημικές αντιδράσεις ανάμεσα σε απλά άτομα και μόρια που συνδυάζονται σε πιο πολύπλοκα μέχρι το επίπεδο των οργανικών ενώσεων. Ταξιδεύοντας στο διάστημα, κάποια από τα υλικά αυτά καταλήγουν στην επιφάνεια των πλανητών όπου πολλαπλασιάζονται και εξελίσσονται. Παρότι έχουν βρεθεί μόρια αποτελούμενα από εκατοντάδες άτομα στο διάστημα, κανένα μακρομόριο που να έχει σχέση με τη ζωή που ξέρουμε (αμινοξύ η πρωτεΐνη) δεν έχει ανιχνευθεί μέχρι σήμερα. Τα οργανικά μόρια που έχουν βρεθεί έχουν σαν κοινά συστατικά τα στοιχεία άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο που αφθονούν στο σύμπαν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν έχουν νόηση η άλλες βιολογικές ιδιότητες, έστω και τις πιο απλές.
-Πιστεύετε πως η κλίμακα Καρντάσεφ μπορεί να αποτελέσει «πυξίδα» ως προς τον τρόπο αναζήτησης εξωγήινων πολιτισμών; Το ερώτημα έχει να κάνει κυρίως με τις«Σφαίρες Dyson» και τις πιθανές δυνατότητες εντοπισμού τους, με αφορμή τις έρευνες και τα δημοσιεύματα των τελευταίων ετών σχετικά με το άστρο KIC 8462852 (Tabby′s Star) και άλλες περιπτώσεις όπου παρατηρήθηκαν ανεξήγητες διακυμάνσεις στη φωτεινότητά τους.
Συνήθως τα αστέρια λάμπουν σταθερά για τεράστια χρονικά διαστήματα, όπως ο Ήλιος μας για δισεκατομμύρια χρόνια. Οποιεσδήποτε μεταβολές στη φωτεινότητα ενός άστρου σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα ερευνώνται διεξοδικά για να καταλάβουμε την αιτία τους. Στην περίπτωση του άστρου KIC 8462852, οι διακυμάνσεις που παρατηρήθηκαν δεν έχουν ακόμη εξηγηθεί ικανοποιητικά, αλλά αλίμονο αν κάθε φορά που αδυνατούμε να καταλάβουμε κάτι το αποδίδουμε σε εξωγήινους!
Η σύνδεση της αναζήτησης αναπτυγμένων τεχνολογικά πολιτισμών με την κλίμακα που πρότεινε ο Σοβιετικός ραδιοαστρονόμος Καρντάσεφ και που βασίζεται στην ποσότητα ενέργειας που αυτοί χρησιμοποιούν είναι πολύ απλή: όσο περισσότερη ενέργεια χρησιμοποιούν τόσο μεγαλύτερες απώλειες θα έχουν σε μορφή θερμότητας, τις οποίες θα μπορούσαμε να ανιχνεύσουμε στο υπέρυθρο μέρος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Υπάρχουν ωστόσο πολλά ουράνια αντικείμενα που εκπέμπουν στο υπέρυθρο με εντελώς φυσικές διεργασίες, κάτι που καθιστά αυτή τη μέθοδο ανίχνευσης άχρηστη από πρακτική σκοπιά.
DOTTEDHIPPO VIA GETTY IMAGES
-Από όλες τις θεωρητικές μεθόδους ταξιδιού σε άλλα αστρικά συστήματα (για εξερεύνηση, αποικισμό κ.ο.κ) που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς στην επιστήμη και την επιστημονική φαντασία (σκάφη γενεών, «χειμερία νάρκη», σκουληκότρυπες, κινητήρες στρέβλωσης, ΕΜ drive κ.α.) ποια εκτιμάτε πως είναι αυτή που πιστεύετε ότι έχει τις περισσότερες πιθανότητες να γίνει πραγματικότητα και να μας πάει στα άστρα;
Νομίζω ότι είναι παρακινδυνευμένο να επιχειρήσει κανείς τέτοιου είδους εκτιμήσεις. Στα τέλη του 19ου αιώνα, πάνω στην ακμή της βιομηχανικής επανάστασης, ο Ιούλιος Βερν σκέφτηκε να στείλει ανθρώπους στη Σελήνη εκτοξεύοντας τους με ένα τεράστιο κανόνι (στο Από τη Γη στη Σελήνη) ενώ για την ίδια αποστολή ο Χέρμπερτ Τζώρτζ Γουέλς επινόησε ένα απίθανο υλικό με αντιβαρυτικές ιδιότητες, τον « καβορίτη» (στο Πρώτοι άνθρωποι στη Σελήνη). Λίγα χρόνια μετά ο Ρώσος Κονσταντίν Τσιολκόφσκι έδειξε ότι το μόνο ρεαλιστικό μέσο για να μετακινηθούμε στο κενό του διαστήματος είναι ο πύραυλος. Τελικά με πυραύλους πήγαμε στη Σελήνη, αλλά με τρόπο πιο περίπλοκο από ό,τι είχε φανταστεί ο Τσιολκόφσκι: Ο πύραυλος Κρόνος 5 έβαλε σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη το διαστημόπλοιο με τους τρεις αστροναύτες, μέσα στο οποίο παρέμεινε ο Κόλλινς ενώ οι Αρμστρονγκ και Αλντριν κατέβηκαν στη Σελήνη με τη σεληνάκατο Αετός, ξανανέβηκαν σε τροχιακό ραντεβού με το διαστημόπλοιο και επέστρεψαν όλοι μαζί στη Γη. Ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί η αποστολή με ένα μονοκόμματο πύραυλο, αντίθετα με τα αρχικά σχέδια του φον Μπράουν.
Παίρνοντας υπ΄όψιν τα παραπάνω, βλέπουμε ότι οι μέθοδοι που έχουν προταθεί μέχρι τώρα για διαστρικά ταξίδια, πιθανότατα είναι πολύ διαφορετικές από αυτές που τελικά θα χρησιμοποιηθούν. Αυτό αφορά τις μεθόδους που χρησιμοποιούν γνωστή επιστήμη αλλά άγνωστη τεχνολογία (κινητήρες θερμοπυρηνικής σύντηξης ή εξουδετέρωσης ύλης αντιύλης, διαστρικά ιστία προωθούμενα από λέιζερ, ράμτζετ που περισυλλέγουν καθ οδόν το μεσοαστρικό υδρογόνο για τον κινητήρα σύντηξης) αλλά και τις πιο εξωτικές μεθόδους που χρησιμοποιούν προς το παρόν άγνωστη επιστήμη και τεχνολογία (και στις οποίες αναφερθήκατε).
Απ ότι φαίνεται, η πιο πρόσφορη μέθοδος προς το παρόν για αποστολή όχι επανδρωμένων διαστημόπλοιων αλλά μικροσκοπικών διαστημοσυσκευών στα κοντινότερα άστρα είναι η προώθηση μικρών ιστίων από πανίσχυρα λέιζερ εγκατεστημένα στη Γη. Πρόκειται για τοσχέδιο Starshot, χρηματοδοτούμενο με 100 εκατομμύρια δολάρια από τον Ρώσο επιχειρηματία Γιούρι Μίλνερ, που πολυδιαφημίστηκε πριν μερικά χρόνια και που στην πραγματικότητα προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανό φυσικό Robert Forward το 1985. Προβλέπει την αποστολή στον Άλφα του Κενταύρου, σε απόσταση 4,3 έτη φωτός, ιστίων με μικροσκοπικούς αισθητήρες και ανιχνευτικές συσκευές σε ένα ταξίδι που θα διαρκέσει 20 χρόνια με ταχύτητα 60. 000 χλμ το δευτερόλεπτο (20% της ταχύτητας του φωτός). Απ ό,τι ξέρω οι μελέτες έχουν αρχίσει αλλά η πρώτη αποστολή δεν προβλέπεται πριν το 2050. Σε κάθε περίπτωση, επανδρωμένες αποστολές προς τα άστρα δεν πρόκειται να αρχίσουν πριν από 2 η 3 αιώνες (εκτός από κάποιο απρόβλεπτο επιστημονικό ή τεχνολογικό θαύμα) λόγω της τεράστια ενέργειας που απαιτείται. Αλλά δεν θα στοιχημάτιζα με ποια μέθοδο θα γινόταν η πρώτη επανδρωμένη διαστρική αποστολή, μου φαίνεται αδύνατο να το προβλέψει κανείς σήμερα...
MARK RADEMAKER-FLICKR
-Ποια θα λέγατε πως θα ήταν η λογική πορεία ενός πολιτισμού που εξελίσσεται τεχνολογικά σε σημείο που αρχίζει να αποικίζει άλλους πλανήτες; «One way» αποικισμός με αυτόνομες από τη μητρόπολη αποικίες, «αυτοκρατορικό» μοντέλο με άσκηση κεντρικής εξουσίας από τον μητρικό πλανήτη, παρακμή, αυτοκαταστροφή, ή κάτι άλλο;
Δεν έχω την παραμικρή ιδέα. Αλλά αν η ταχύτητα του φωτός παραμείνει για πάντα το αξεπέραστο όριο που ξέρουμε σήμερα, τότε είναι αδύνατο να υπάρξει Γαλαξιακή αυτοκρατορία με κεντρική εξουσία σαν αυτή που περιγράφει ο Ισαάκ Ασίμωφ στην περίφημη τετραλογία του, «Foundation» («Γαλαξιακή Αυτοκρατορία»): η μετάδοση και εφαρμογή σε σύντομο διάστημα των αποφάσεων της κεντρικής διοίκησης στην περιφέρεια θα είναι προφανώς ανέφικτη.
-Πώς πιστεύετε ότι θα επηρέαζε την ανθρωπότητα η ανακάλυψη της ύπαρξης ενός εξωγήινου πολιτισμού σε επίπεδο πολιτικής, κοινωνίας, ψυχολογίας, θρησκείας κ.α.; (δεν αναφέρομαι στο ενδεχόμενο μιας σύγκρουσης ή άμεσης αλληλεπίδρασης- απλά της ανακάλυψης/ διαπίστωσης πως δεν είμαστε μόνοι).
Πολλοί έχουν εκφράσει την άποψη ότι θα ήταν το σημαντικότερο γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία και ότι μια εξωγήινη παρέμβαση θα μας έσωζε από τους ίδιους τους εαυτούς μας. Ο Αμερικανός αστρονόμος Carl Sagan γράφει στο βιβλίο του «Ο εγκέφαλος του Μπροκά» : «… τα ραδιοσήματα ενός εξωγήινουπολιτισμού θα μπορούσαν να περιέχουν συμβουλές για την αποφυγή μιας μείζονος τεχνολογικής καταστροφής, βοηθώντας έτσι τον πολιτισμό μας να περάσει από την εφηβεία στην ωριμότητα…». Ομοίως, ο Καναδός αστροφυσικός AlastairCameron σημειώνει στην εισαγωγή της ανθολογίας του Διαστρική Επικοινωνία«…ίσως λάβουμε ραδιοσήματα με μαθήματα για την εγκαθίδρυση μιας σταθερής παγκόσμιας κυβέρνησης…». Ο πρωτοπόρος της αναζήτησης ραδιοσημάτων εξωγήινης ευφυίας Frank Drake εκφράζει μια σχεδόν θρησκευτική προσδοκία σε κάποιο άρθρο του: «…Είναι πολύ πιθανό ότι ο πολιτισμός που θα ανιχνεύσουμε θα είναι πιο εξελιγμένος από το δικό μας και θα μας δώσει έτσι μια ιδέα για το μέλλον μας…Δεν αποκλείεται μάλιστα να ανακαλύψουμε έναν πολιτισμό αθανάτων… Η ασφάλειά τους θα κατοχυρωνόταν περισσότερο αν αποκάλυπταν τα μυστικά της αθανασίας τους σε άλλους πολιτισμούς, παρά αν ριψοκινδύνευαν μια πολεμική περιπέτεια…»
Εννοείται ότι δεν έχουν όλοι αυτές τις Μεσσιανικού τύπου προσδοκίες από μια τέτοια ανακάλυψη, Ούτε νομίζω ότι θα επηρεάζονταν όλες οι θρησκείες με τον ίδιο τρόπο. Δεν βλέπω για ποιο λόγο θα επηρέαζε κάτι τέτοιο τον Βουδισμό ή τον Ινδουισμό. Αντίθετα, η Δυτική Εκκλησία έχει προβληματιστεί πολύ για το πως θα συμφιλίωνε το δόγμα της μοναδικής σάρκωσης του Χριστού (που ήρθε στη Γη για μας σώσει από τις αμαρτίες μας) με την ύπαρξη άλλων κατοικημένων κόσμων. Και η απάντηση που έδωσε ο Σκωτσέζος θεολόγος ThomasChalmers το 1817 στην Απολογία της χριστιανικής αποκάλυψης σε σχέση με τη σύγχρονη αστρονομία (!) ήταν ότι μόνο το ανθρώπινο είδος υπέπεσε στο προπατορικό αμάρτημα και άρα μόνο αυτό χρειάστηκε τη θεϊκή επέμβαση για τη σωτηρία του...
Η προσωπική μου απάντηση στην ερώτηση σας είναι «Θα το μάθουμε όταν τους συναντήσουμε».
Πηγή:https://www.huffingtonpost.gr/
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ευχαριστήρια Επιστολή Συλλόγου ΑΞΙΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
