2019-07-13 20:43:10
Αναλυτικά στοιχεία για τους δεκάδες σεισμούς που έπληξαν την Πόλη από το 330 μ.Χ. ως τις μέρες μας - Ανθρώπινα θύματα, μεγάλες καταστροφές και μια σειρά από προλήψεις και
δεισιδαιμονίες που συνόδευαν κάθε χτύπημα του Εγκέλαδου
Την Τετάρτη 10 Ιουλίου 2019 διαβάσαμε ότι Γερμανοί, Γάλλοι και Τούρκοι ερευνητές μπόρεσαν για πρώτη φορά να κάνουν αναλυτικές μετρήσεις στον βυθό της θάλασσας του Μαρμαρά και να βρουν ότι σταδιακά συσσωρεύεται τεκτονική πίεση στο ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας που περνά κάτω και από αυτή τη θάλασσα.
Μάλιστα ο Γερμανός γεωφυσικός δρ Ντίτριχ Λάνγκε δήλωσε ότι η συσσώρευση των τεκτονικών δυνάμεων είναι αρκετή για να πυροδοτήσει ένα σεισμό μεγέθους μεταξύ 7,1 και 7,4 ρίχτερ.
Αυτό ίσως ξαφνιάζει πολλούς. Οι ειδικοί όμως αλλά και όσοι έχουν σχετικά καλές γνώσεις βυζαντινής ιστορίας γνωρίζουν ότι η Κωνσταντινούπολη από τότε που έγινε πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας χτυπήθηκε πολλές φορές από ιδιαίτερα καταστροφικούς σεισμούς. Στο σημερινό μας άρθρο θα δούμε λεπτομέρειες για τους μεγαλύτερους από αυτούς.
Το Βυζάντιο
Σύμφωνα με τον Στράβωνα, μετά την ίδρυση της Χαλκηδόνας στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου από Μεγαρείς αποίκους (674 π.Χ.) ο Βύζας, που καταγόταν επίσης από τα Μέγαρα, "έχτισε" στην απέναντι ευρωπαϊκή παραλία το Βυζάντιο (658 ή 657 π.Χ.). Λόγω της εξαιρετικής της θέσης η πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα, περιτειχίστηκε και κατέλαβε εδάφη στα ασιατικά παράλια. Στις αρχές του 5ουπ.Χ. αιώνα το Βυζάντιο καταλήφθηκε από τους Πέρσες, αλλά ο νικητής τους στη μάχη των Πλαταιών Παυσανίας μετά τον θρίαμβό του στη βοιωτική πόλη ελευθέρωσε το Βυζάντιο (479 π.Χ.). Το 340 π.Χ. το Βυζάντιο πολιορκήθηκε ανεπιτυχώς από τον Φίλιππο Β’ (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου) και το 279 π.Χ. επίσης ανεπιτυχώς από τους Γαλάτες. Στα τέλη του 2ουμ.Χ. αιώνα ο Σεπτίμιος Σεβήρος πολεμώντας τον Πεσκένιο Νίγηρα που είχε οχυρωθεί στο Βυζάντιο κατέλαβε την πόλη και την κατέστρεψε. Αντιλαμβανόμενος όμως άμεσα τη μεγάλη στρατιωτική της σημασία την ανοικοδόμησε. Τον Σεπτέμβριο του 324 ο Μέγας Κωνσταντίνος νίκησε τον Λικίνιο που είχε καταφύγει εκεί και αποφάσισε να κάνει το Βυζάντιο πρωτεύουσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Οι εργασίες στην πόλη ξεκίνησαν το 325 μ.Χ. και στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ. έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας που ονομάστηκε αρχικά Νέα Ρώμη και στη συνέχεια Κωνσταντινούπολη προς τιμήν του ιδρυτή της.
Οι σεισμοί της Κων/πολης
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισε η Κωνσταντινούπολη στο πέρασμα των αιώνων ήταν τα συχνά χτυπήματα του Εγκέλαδου. Η σχισμή του Βοσπόρου και το πολυσχιδές των γειτονικών του ακτών (από τον Εύξεινο Πόντο ως το Αιγαίο) δείχνουν μεγάλες γεωλογικές διεργασίες. Τρία ρήγματα έχουν εντοπιστεί στην Προποντίδα με κύρια κατεύθυνση από τη Δύση προς την Ανατολή και καμπυλωμένα άκρα. Το διαπιστωμένο βάθος τους ξεπερνά τα 1.000 μέτρα. Έτσι δεν είναι περίεργο που η περιοχή της Κων/πολης δέχεται συχνά πυκνά χτυπήματα του Εγκέλαδου. Η εστία των σεισμών βρίσκεται βασικά στην Προποντίδα (θάλασσα του Μαρμαρά), αλλά ορισμένες φορές και σε άλλες γειτονικές της Πόλης περιοχές.
Οι πρώτοι σεισμοί στη νέα πρωτεύουσα
Οι πρώτοι σεισμοί που έγιναν στη νέα πρωτεύουσα έγιναν τα έτη 342, 366, 396, 402, 408, 412 και 417. Όλοι αυτοί οι σεισμοί προκάλεσαν πανικό στους κατοίκους, όχι όμως και σοβαρές ζημιές. Η έντασή τους έφτανε το πολύ τους VII βαθμούς της δωδεκαβάθμιας κλίμακας Μερκάλι. Για τον σεισμό του 366 ο Θεοφάνης γράφει: "Σεισμός δε γέγονε μέγας καθ’ όλην την γην".
Σχετικά με τον σεισμό του 402 υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Η αυτοκράτειρα Ευδοξία, η σύζυγος του Αρκάδιου, ενοχλημένη από τις καταγγελίες του Ιωάννη του Χρυσόστομου για σπάταλη ζωή ζήτησε και πέτυχε από τον άβουλο αυτοκράτορα, σύζυγό της να εξοριστεί ο μεγάλος ιεράρχης. Ένα καΐκι μετέφερε τον Χρυσόστομο με μερικούς φίλους του στη Βιθυνία (ΒΔ παράλια της Μ. Ασίας). Το ίδιο βράδυ όμως η Κων/πολη χτυπήθηκε από ισχυρούς σεισμούς. Έντρομη η Ευδοξία ζήτησε από τον Αρκάδιο να επανέλθει ο Ιωάννης. Πραγματικά στρατιώτες με καΐκι πήγαν την άλλη μέρα στην Πραίνετο της Βιθυνίας, βρήκαν τον Χρυσόστομο και τον επανέφεραν στην Κων/πολη και τον αρχιεπισκοπικό του θρόνο. Αλλά και το 423 σύμφωνα με το ‘’Πασχάλιον Χρονικό’’ ‘’πολλοί σεισμοί εγένοντο’’.
Ο πρώτος καταστροφικός σεισμός στη νέα πρωτεύουσα έγινε το 438. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίζεται σε 6,8 R και η έντασή του σε IX (9) βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Όπως γράφουν οι βυζαντινοί χρονογράφοι Θεοφάνης και Γ. Κεδρηνός οι κάτοικοι της Πόλης πανικοβλήθηκαν και έμεναν στο ύπαιθρο που ονομαζόταν ‘’Κάμπος’’. Εκεί γίνονταν δεήσεις με τη συμμετοχή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β’ και του Πατριάρχου Πρόκλου ‘’ανυποδήτων’’, όπως γράφει.
Οι μεγάλοι σεισμοί του 447 και 450
Στις 8 Νοεμβρίου 447 έγινε στην Κωνσταντινούπολη ο σφοδρότερος μέχρι τότε σεισμός. Είχε μέγεθος 7,5 R και η έντασή του έφτασε τους IX βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Επίκεντρό του ήταν η θάλασσα της Προποντίδας. Έγινε αισθητός σε Θράκη, Καλλίπολη, Τροία, Βιθυνία, Φρυγία και Ελλήσποντο. Οι κάτοικοι της Πόλης ζήτησαν σωτηρία στην ύπαιθρο κάνοντας λιτανείες. Τα τείχη αν και νεόδμητα υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Σύμφωνα με τον χρονογράφο Ευάγριο ,πόλεις εξαφανίστηκαν μέσα σε χάσματα που άνοιξαν, κατολισθήσεις άλλαξαν τη μορφή των βουνών. Τσουνάμι (χρησιμοποιούμε φυσικά τη σημερινή ορολογία) σάρωσαν και εξαφάνισαν προσωρινά τόσο τα νησιά της Προποντίδας όσο και τα θρακικά παράλια της χερσονήσου της Καλλίπολης.
Τη νύχτα της 26ης - 27ης Ιανουαρίου 450 έπληξε την Πόλη νέος ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 7R και εντάσεως IX βαθμών της κλίμακας Μερκάλι. Επίκεντρο και αυτού του σεισμού ήταν η θάλασσα του Μαρμαρά. Πολύτιμες πληροφορίες για τον σεισμό αυτό μας δίνει ο χρονογράφος Ιωάννης Μαλάλας, ενώ ο Λυκοσθένης αναφέρει ότι πύρινα σχήματα φάνηκαν στον ουρανό.
477 και 488: Νέοι ισχυροί σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη
Οι Θεοφάνης και Κεδρηνός αναφέρουν ότι στις 25 Σεπτεμβρίου 477 έγινε ένας ακόμα ισχυρός σεισμός στην Κων/πολη.
Ο σεισμός είχε μέγεθος 7 R και ένταση Ι (δέκα) βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Έπεσαν εκκλησίες, σπίτια, μέρος των τειχών και πολλά μνημεία της Κωνσταντινούπολης όπως η σφαίρα του ανδριάντα του Φόρου (δηλαδή της Αγοράς) και η στήλη του Μεγάλου Θεοδοσίου που βρισκόταν στον κίονα του Ταύρου. Υπήρξαν πολλά ανθρώπινα θύματα και οι μετασεισμοί κράτησαν για μήνες.
Τον επόμενο χρόνο (478) νέος ισχυρός σεισμός, μεγέθους 6,8 – 7 R και έντασης ΙΧ βαθμών της κλίμακας Μερκάλι, σύμφωνα με τον Ιωάννη Μαλάλα και το Πασχάλιο Χρονικό, χτύπησε την Κωνσταντινούπολη αλλά και τα απέναντί της μικρασιατικά παράλια και την Καλλίπολη. Το 488, νέος ισχυρός σεισμός προκάλεσε μεγάλες ζημιές και στα απέναντι μέρη της Μικράς Ασίας. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίζεται σε 7 R. Τότε καταστράφηκαν η Νικομήδεια, μητρόπολη της Βιθυνίας και η Ελενούπολη της ίδιας επαρχίας.
Οι σεισμοί του 6ου αιώνα
Τον 6ο αιώνα, σημειώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη πολλοί και μεγάλοι σεισμοί που προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και τεράστιες ζημιές.
Το 526, έγινε ένας σεισμός ιδιαίτερα καταστροφικός για την Αντιόχεια. Στην Κωνσταντινούπολη, δεν φαίνεται ότι προκλήθηκαν ιδιαίτερες ζημιές παρόλο ότι οι κάτοικοί της αισθάνθηκαν ιδιαίτερα τη δόνηση.
Το 533, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Μαλάλας: «Γέγονε σεισμός εν Βυζαντίω, εσπέρας βαθείας, ώστε πάσαν την πόλιν συναχθήναι εν τω λεγομένω φόρω του Κωνσταντίνου εν λιταίς (ολονυχτίες) και δεήσεσι και αγρυπνίαις συναγόμενοι».
Ήδη από το 527, στον θρόνο του Βυζαντίου είχε ανέβει ο Ιουστινιανός Α’. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του, είναι αναμφίβολα ο ναός της Αγίας Σοφίας, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537. Από τότε και για 20 χρόνια, η Κωνσταντινούπολη χτυπήθηκε από δέκα και περισσότερους σεισμούς, όταν ο Ε. Αντωνιάδης, καταγράφει από την ίδρυσή της έως τις αρχές του 20ου αιώνα 63 σεισμούς. Το «φυσιολογικό», αν βέβαια στους σεισμούς υπάρχει «φυσιολογικότητα» θα ήταν οι σεισμοί αυτοί να εκδηλώνονταν σε 250 χρόνια. Ορισμένοι απέδωσαν την έντονη αυτή σεισμική δραστηριότητα στη χρησιμοποίηση από τον Ιουστινιανό μαρμάρινων τμημάτων και στύλων από αρχαίους ναούς για την ανέγερση της Αγίας Σοφίας.
Ο πρώτος από τους σεισμούς αυτούς έγινε στις 16 Αυγούστου 541. Είχε μέγεθος 6,7 R και ένταση ΙΧ βαθμούς. Οι Θεοφάνης και Κεδρηνός αναφέρουν ότι έπεσαν εκκλησίες, σπίτια, το μεγάλο τείχος κοντά στη Χρυσή Πύλη (Χρυσόπορτα) έπαθε μεγάλες ζημιές, όπως επίσης και διάφοροι ανδριάντες. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ στους κατοίκους επικράτησε πανικός.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 543, μεγάλος σεισμός μεγέθους 7,2 R κατέστρεψε τη μισή Κύζικο. Στην Κωνσταντινούπολη, οι ζημιές δεν ήταν πολύ μεγάλες. Όμως εκείνη την εποχή ένας μεγάλος λοιμός είχε ξεσπάσει στην Πόλη. Τον σεισμό αναφέρουν ο Κεδρηνός, ο Γλυκάς και ο Θεοφάνης που γράφει ότι «γέγονε σεισμός μέγας εις όλον τον κόσμον». Το τσουνάμι που ακολούθησε τον σεισμό κατέκλυσε τα παράλια της Ανατολικής Θράκης σε βάθος 4 μιλίων!
Το 545 και το 548 έγιναν νέοι σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη (Θεοφάνης, Μαλάλας) που συνοδεύονταν από δυνατές και συχνές αστραπές και βροντές.
Τα μεσάνυχτα της 14ης προς 15η Αυγούστου 554, σφοδρός σεισμός 7 R και έντασης ΙΧ, προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων και μεγάλες ζημιές στην Πόλη (Θεοφάνης).
Το 557, ήταν ένα καταστροφικό έτος για την Κωνσταντινούπολη εξαιτίας τριών σεισμών. Ο πρώτος έγινε στις 2 Απριλίου, ο δεύτερος στις 6 Οκτωβρίου και ο τρίτος, ισχυρότερος και καταστροφικότερος, στις 14 Δεκεμβρίου. Ήταν ένας από τους 7 πιο καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την Κωνσταντινούπολη από την ίδρυσή της έως σήμερα. Είχε μέγεθος 7 R και ένταση ΙΧ-Χ. Λεπτομέρειες μας δίνουν οι χρονογράφοι Θεοφάνης, Αγαθίας, Γλυκάς και Μαλάλας.
Υπήρξαν πολλοί νεκροί και τραυματίες. Έπεσαν μεγάλα τμήματα των τειχών, πολλές εκκλησίες (Αγίου Σαμουήλ, Παναγίας του Πεταλά, Αγίου Βικεντίου, Αγίων Στρατονίκου και Καλλινίκου κ.ά.). Οι μετασεισμοί διήρκεσαν για πολλές μέρες. Ο καταπονημένος τρούλος της Αγίας Σοφίας, διαμέτρου 32 μ., έπεσε στις 7 Μαΐου 558, στη διάρκεια εργασιών επισκευής του.
Η περίοδος της σεισμικής ησυχίας – Οι σεισμοί ως τον 10 αι.
Για δυο περίπου αιώνες στη συνέχεια, η Κωνσταντινούπολη «ηρέμησε» από τα χτυπήματα του Εγκέλαδου. Τρεις σεισμοί (581, 583 και 601) δεν φαίνεται να προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στην Πόλη.
Φτάνουμε στο 740, όταν επί βασιλείας Λέοντος Γ’ του Ίσαυρου, ισχυρότατος σεισμός 7,4 R και έντασης ΙΧ, προκάλεσε τον θάνατο 1.000 και πλέον ανθρώπων. Έπεσαν μεγάλο μέρος από τα τείχη της πόλης, ο ανδριάντας του Μεγάλου Θεοδοσίου και πολλές εκκλησίες και μοναστήρια. Ο Schmidt (1867) αναφέρει ότι ο σεισμός έγινε αισθητός μέχρι και τη Θεσσαλία! Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για ένα χρόνο και οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης έμεναν σε καλύβες στην ύπαιθρο!
Για 125 περίπου χρόνια επικράτησε σχετική ηρεμία στην Κωνσταντινούπολη. Έγιναν μόλις τέσσερις σχετικά μεγάλοι σεισμοί. Στις 9 Φεβρουαρίου 790, τον Μάιο του 796, το 814 και το 860. Για τον τελευταίο αυτό σεισμό γράφει ο Νικήτας ο Παφλαγών:
«Σεισμός εξαισίοις η βασιλεύουσα κατεδονείτο και πας οίκος εκλονείτο και πάσα καρδία τω φόβω κατεσείετο … εν ημέραις … τεσσαράκοντα».
Ωστόσο, το 865 όπως γράφει ο Κεδρηνός, έγιναν «φρικωδέστατοι σεισμοί», ο μεγαλύτερος από τους οποίους σημειώθηκε τη μέρα της Αναλήψεως. Είχε μέγεθος 6,8 R και ένταση VIII (8) βαθμούς. Έπεσαν ναοί, σπίτια και μέρος του τείχους ενώ εξαφανίστηκαν ποτάμια και πηγές.
Στις 9 Ιανουαρίου 869, ο Νικήτας ο Παφλαγών αναφέρει ότι έγινε ένας ακόμα «φρικωδέστατος σεισμός» (μέγεθος 6,6 R, ένταση VIII βαθμοί). Πολλοί άνθρωποι και ζώα σκοτώθηκαν, εκκλησίες, φρούρια και σπίτια γκρεμίστηκαν. Σύμφωνα με τον Ε. Αντωνιάδη, ο ναός της Αγίας Σοφίας ρηγματώθηκε σε πολλά μέρη.
Ο τρομερός σεισμός του 986
Στις 26 Οκτωβρίου 986, πολύ ισχυρός σεισμός μεγέθους 7,5 R και έντασης ΙΧ βαθμών έπληξε την Κωνσταντινούπολη. Γι’ αυτόν, μας πληροφορούν οι χρονογράφοι Λέων ο Διάκονος, Μιχαήλ Γλυκάς και Γεώργιος Κεδρηνός. Ο Άραβας συγγραφέας Ελ Μακίν χρονολογεί τον σεισμό στο 989. Πολλά σπίτια κατέρρευσαν και καταπλάκωσαν τους ενοίκους τους. Τα χωριά γύρω από την Πόλη καταστράφηκαν. Παρατηρήθηκε θαλάσσιο σεισμικό κύμα που έπνιξε έναν στυλίτη μοναχό. Ο κεντρικός τρούλος και ο δυτικός θόλος της Αγίας Σοφίας έπαθαν μεγάλες ζημιές.
Όμως ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος φρόντισε να αποκατασταθούν. Ο Perrey (1848) γράφει ότι ο σεισμός έγινε αισθητός σε όλη την Ελλάδα ενώ ο Downey (1955) γράφει ότι προκλήθηκαν τεράστιες ζημιές στη Θράκη, τη Βιθυνία και τη Νικομήδεια και ότι ο σεισμός έγινε αισθητός μέχρι τη Λακωνία και την Ιταλία!
Οι σεισμοί της νέας χιλιετίας
Το 1032 και το 1036 έγιναν δύο σχετικά μικροί σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο το 1037 (Αντωνιάδης) ή το 1038 (Γεωργιάδης) ένας ισχυρός σεισμούς μεγέθους 6,6 R και έντασης VII βαθμών, ταρακούνησε τη Βασιλεύουσα. Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για πολλούς μήνες.
Το 1041, το Βυζάντιο συγκλονιζόταν από διαμάχες για τη διεκδίκηση του θρόνου. Παράλληλα, έντονα καιρικά φαινόμενα αλλά και εμφάνιση κομητών, τροφοδοτούσαν τις δεισιδαιμονίες για θεϊκή οργή.
Στις 10 Ιουνίου 1041 έγιναν μια σειρά από σεισμικές δονήσεις ενώ νέα σειρά χτυπημάτων του Εγκέλαδου ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1041. Γράφει χαρακτηριστικά ο Γ. Κεδρηνός: «Εκλονείτο δε και η γη παρ’ όλους τους τέσσαρας μήνας της βασιλείας αυτού» (εννοεί τη βασιλεία του Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτη από 11/12/1041 έως τη Δευτέρα του Θωμά του 1042).
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1063 έγινε πολύ ισχυρός σεισμός στην Κωνσταντινούπολη, όπως αναφέρει ο Γλυκάς. Είχε μέγεθος 7,2 R και ένταση ΙΧ βαθμούς. Έπεσαν πολλοί ναοί, σπίτια και τείχη. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ο Σκυλίτζης αναφέρει ότι ο σεισμός αυτός ήταν ο πιο τρομερός απ’ όσους είχαν γίνει ως τότε. Αναφορά στον σεισμό αυτό γίνεται και σε «ενθύμηση» της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους.
Το 1087 όπως αναφέρει ο Ζωναράς, έγινε «φρικωδέστατος σεισμός» ανήμερα του Αγίου Νικολάου. Είχε μέγεθος 6,5 R και ένταση VIII βαθμούς. Πολλοί άνθρωποι καταπλακώθηκαν σε ερείπια και πέθαναν ενώ γκρεμίστηκαν σπίτια, ναοί και στοές. Ένας σχετικά μεγάλος σεισμός που είχε μέγεθος μικρότερο των 6 R έγινε το 1159 σύμφωνα με τον Ε. Αντωνιάδη.
Το 1231 ενώ οι Φράγκοι κατείχαν την Κωνσταντινούπολη, σφοδρότατος σεισμός μεγέθους 6,9 R και έντασης ΙΧ βαθμών έπληξε την Πόλη. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες Βυζαντινών χρονογράφων, γίνεται ωστόσο αναφορά σε «ενθύμηση» γραμμένη σε βιβλίο της Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους που έφερε στην «επιφάνεια» ο Ι.Μ. Μαραβελάκις.
Το 1323, όπως αναφέρει ο Νικηφόρος Γρηγοράς, μεγάλος σεισμός μεγέθους 6,5 R και έντασης VIII βαθμών είχε ως αποτέλεσμα να πέσουν ή να υποστούν ρωγμές πολλοί ναοί και σπίτια .
Ο σεισμός της 12ης Φεβρουαρίου 1331 είχε μέγεθος 6,8 R και ένταση VIII βαθμούς.Κατά τον Ν. Γρηγορά, τον σεισμό ακολούθησε μεγάλο θαλάσσιο κύμα που κατέστρεψε από τα θεμέλια τα παράλια τείχη της Κωνσταντινούπολης και τις πόρτες τους ενώ κατέκλυσε και πολλά σπίτια. Εκείνο το βράδυ πέθανε και ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος.
Ο μεγάλος σεισμός του 1344
Το φθινόπωρο του 1344 μια σειρά σεισμών προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων και μεγάλες ζημιές στην Κωνσταντινούπολη. Ο μεγαλύτερος σεισμός έγινε στις 18 Οκτωβρίου. Είχε μέγεθος 7,2 R και ένταση Χ βαθμούς. Σημαντικές πληροφορίες μας δίνει ο Νικηφόρος Γρηγοράς. Μέσα στην Πόλη έπεσαν ναοί, σπίτια, ανδριάντες και στήλες, τμήμα των τειχών, ενώ «αμπέλων φραγμούς και κήπους περιβόλων ουδέ μεμνήσθαι χρη» (δηλ. φράχτες αμπελιών και κήπους δεν πρέπει κανείς ούτε να θυμάται πλέον). Φοβερό σεισμικό θαλάσσιο κύμα κατέκλυσε τις ευρωπαϊκές ακτές σε βάθος δέκα σταδίων, δηλαδή περίπου 2 χλμ. Το τσουνάμι στο πέρασμά του άφησε διαλυμένα πλοία, γκρεμισμένα κτίρια ενώ σκέπασε τη στεριά με λάσπη και νεκρά ψάρια.
Μετά την άλωση
Μετά το 1453, δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για τους σεισμούς που «χτύπησαν» την Κωνσταντινούπολη. Σε «ενθύμηση» της Μονής Μεγίστης Λαύρας αναφέρεται ότι έγινε μεγάλος σεισμός στις 23 Απριλίου 1481. Το μέγεθός του υπολογίζεται στα 6,5 R και η έντασή του στους VIII βαθμούς.
Ισχυρότατος σεισμός έπληξε την Κωνσταντινούπολη στις 14 Σεπτεμβρίου 1509. Είχε μέγεθος 7,2 R και ένταση Χ βαθμούς. Ο Hammer αναφέρει ότι γκρεμίστηκαν 1070 σπίτια, 109 τζαμιά και μεγάλο μέρος των τειχών.
Σύμφωνα με τον ντε Νικολάι, που έγραψε μεταξύ 1550 και 1580, 13.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους και 300 ιππείς του βεζίρη Μουσταφά πασά με τα άλογά τους.
Στις 25 Μαΐου 1719, ισχυρός σεισμός (6,8 R, Χ), συγκλόνισε την Κωνσταντινούπολη. Περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των τραυματιών.
Από «ενθυμήσεις» μονών του Αγίου Όρους (Βατοπεδίου και Παντελεήμονα), πληροφορούμαστε για μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη στις 22 Μαΐου 1766 (6,8 R, ΙΧ) και για άλλον ισχυρότερο στις 5 Αυγούστου 1766 (7,7 R, IX), Η σεισμική δόνηση έγινε αισθητή μέχρι τη Θεσσαλονίκη!
Ενθύμιο της Μονής Παντελεήμονος του Αγίου Όρους αναφέρει ότι «Εις τους 1776 κατά την 18η Μαΐου συνέβη φρικώδης σεισμός εν Κωνσταντινουπόλει».
Ιδιαίτερα καταστροφικός ήταν και ο σεισμός της 10ης Ιουλίου 1894 (6,7 R, IX). Γράφει δε ο Αντωνιάδης: «… ότε εις τας 12 ώρ. 23 λ. η γη εμυκήσατο σφοδρώς και κατεσείσθη επί 16 δευτερόλεπτα μετά φοβεράς προϊούσης εντάσεως… Η πρώτη αυτή δόνησις ήτο, ως πάντοτε σχεδόν, η σφοδροτέρα και αύτη επέφερε την καταστροφή πολλών επισφαλών κτιρίων, ιδία δε της αγοράς της πόλεως φονεύσασα προς τούτοις και εκατοντάδας ολοκλήρους ανθρώπων».
Ο 20ος αιώνας
Τον 20ό αιώνα οι σημαντικότεροι σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη έγιναν το 1912, το 1919, το 1942, το 1944 και τέλος στις 18 Σεπτεμβρίου 1963 (6,3 R) που προκάλεσε τον θάνατο δυο ανθρώπων και τον τραυματισμό πολλών.
Αυτοί είναι, με αρκετές λεπτομέρειες, οι ισχυρότεροι σεισμοί που έπληξαν την Κωνσταντινούπολη. Όπως είδαμε, πρόκειται για μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή. Το μόνο ερώτημα που μένει να απαντηθεί δεν είναι το αν θα χτυπήσει πάλι ο Εγκέλαδος την Πόλη, αλλά το πότε Πηγές:
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ-ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΑΖΑΧΟΥ, «ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ 1999.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ 1997.
anatakti
δεισιδαιμονίες που συνόδευαν κάθε χτύπημα του Εγκέλαδου
Την Τετάρτη 10 Ιουλίου 2019 διαβάσαμε ότι Γερμανοί, Γάλλοι και Τούρκοι ερευνητές μπόρεσαν για πρώτη φορά να κάνουν αναλυτικές μετρήσεις στον βυθό της θάλασσας του Μαρμαρά και να βρουν ότι σταδιακά συσσωρεύεται τεκτονική πίεση στο ρήγμα της Βόρειας Ανατολίας που περνά κάτω και από αυτή τη θάλασσα.
Μάλιστα ο Γερμανός γεωφυσικός δρ Ντίτριχ Λάνγκε δήλωσε ότι η συσσώρευση των τεκτονικών δυνάμεων είναι αρκετή για να πυροδοτήσει ένα σεισμό μεγέθους μεταξύ 7,1 και 7,4 ρίχτερ.
Αυτό ίσως ξαφνιάζει πολλούς. Οι ειδικοί όμως αλλά και όσοι έχουν σχετικά καλές γνώσεις βυζαντινής ιστορίας γνωρίζουν ότι η Κωνσταντινούπολη από τότε που έγινε πρωτεύουσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας χτυπήθηκε πολλές φορές από ιδιαίτερα καταστροφικούς σεισμούς. Στο σημερινό μας άρθρο θα δούμε λεπτομέρειες για τους μεγαλύτερους από αυτούς.
Το Βυζάντιο
Σύμφωνα με τον Στράβωνα, μετά την ίδρυση της Χαλκηδόνας στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου από Μεγαρείς αποίκους (674 π.Χ.) ο Βύζας, που καταγόταν επίσης από τα Μέγαρα, "έχτισε" στην απέναντι ευρωπαϊκή παραλία το Βυζάντιο (658 ή 657 π.Χ.). Λόγω της εξαιρετικής της θέσης η πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα, περιτειχίστηκε και κατέλαβε εδάφη στα ασιατικά παράλια. Στις αρχές του 5ουπ.Χ. αιώνα το Βυζάντιο καταλήφθηκε από τους Πέρσες, αλλά ο νικητής τους στη μάχη των Πλαταιών Παυσανίας μετά τον θρίαμβό του στη βοιωτική πόλη ελευθέρωσε το Βυζάντιο (479 π.Χ.). Το 340 π.Χ. το Βυζάντιο πολιορκήθηκε ανεπιτυχώς από τον Φίλιππο Β’ (πατέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου) και το 279 π.Χ. επίσης ανεπιτυχώς από τους Γαλάτες. Στα τέλη του 2ουμ.Χ. αιώνα ο Σεπτίμιος Σεβήρος πολεμώντας τον Πεσκένιο Νίγηρα που είχε οχυρωθεί στο Βυζάντιο κατέλαβε την πόλη και την κατέστρεψε. Αντιλαμβανόμενος όμως άμεσα τη μεγάλη στρατιωτική της σημασία την ανοικοδόμησε. Τον Σεπτέμβριο του 324 ο Μέγας Κωνσταντίνος νίκησε τον Λικίνιο που είχε καταφύγει εκεί και αποφάσισε να κάνει το Βυζάντιο πρωτεύουσα του Ανατολικού Ρωμαϊκού κράτους. Οι εργασίες στην πόλη ξεκίνησαν το 325 μ.Χ. και στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ. έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της νέας πρωτεύουσας που ονομάστηκε αρχικά Νέα Ρώμη και στη συνέχεια Κωνσταντινούπολη προς τιμήν του ιδρυτή της.
Οι σεισμοί της Κων/πολης
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετώπισε η Κωνσταντινούπολη στο πέρασμα των αιώνων ήταν τα συχνά χτυπήματα του Εγκέλαδου. Η σχισμή του Βοσπόρου και το πολυσχιδές των γειτονικών του ακτών (από τον Εύξεινο Πόντο ως το Αιγαίο) δείχνουν μεγάλες γεωλογικές διεργασίες. Τρία ρήγματα έχουν εντοπιστεί στην Προποντίδα με κύρια κατεύθυνση από τη Δύση προς την Ανατολή και καμπυλωμένα άκρα. Το διαπιστωμένο βάθος τους ξεπερνά τα 1.000 μέτρα. Έτσι δεν είναι περίεργο που η περιοχή της Κων/πολης δέχεται συχνά πυκνά χτυπήματα του Εγκέλαδου. Η εστία των σεισμών βρίσκεται βασικά στην Προποντίδα (θάλασσα του Μαρμαρά), αλλά ορισμένες φορές και σε άλλες γειτονικές της Πόλης περιοχές.
Οι πρώτοι σεισμοί στη νέα πρωτεύουσα
Οι πρώτοι σεισμοί που έγιναν στη νέα πρωτεύουσα έγιναν τα έτη 342, 366, 396, 402, 408, 412 και 417. Όλοι αυτοί οι σεισμοί προκάλεσαν πανικό στους κατοίκους, όχι όμως και σοβαρές ζημιές. Η έντασή τους έφτανε το πολύ τους VII βαθμούς της δωδεκαβάθμιας κλίμακας Μερκάλι. Για τον σεισμό του 366 ο Θεοφάνης γράφει: "Σεισμός δε γέγονε μέγας καθ’ όλην την γην".
Σχετικά με τον σεισμό του 402 υπάρχει μία πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Η αυτοκράτειρα Ευδοξία, η σύζυγος του Αρκάδιου, ενοχλημένη από τις καταγγελίες του Ιωάννη του Χρυσόστομου για σπάταλη ζωή ζήτησε και πέτυχε από τον άβουλο αυτοκράτορα, σύζυγό της να εξοριστεί ο μεγάλος ιεράρχης. Ένα καΐκι μετέφερε τον Χρυσόστομο με μερικούς φίλους του στη Βιθυνία (ΒΔ παράλια της Μ. Ασίας). Το ίδιο βράδυ όμως η Κων/πολη χτυπήθηκε από ισχυρούς σεισμούς. Έντρομη η Ευδοξία ζήτησε από τον Αρκάδιο να επανέλθει ο Ιωάννης. Πραγματικά στρατιώτες με καΐκι πήγαν την άλλη μέρα στην Πραίνετο της Βιθυνίας, βρήκαν τον Χρυσόστομο και τον επανέφεραν στην Κων/πολη και τον αρχιεπισκοπικό του θρόνο. Αλλά και το 423 σύμφωνα με το ‘’Πασχάλιον Χρονικό’’ ‘’πολλοί σεισμοί εγένοντο’’.
Ο πρώτος καταστροφικός σεισμός στη νέα πρωτεύουσα έγινε το 438. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίζεται σε 6,8 R και η έντασή του σε IX (9) βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Όπως γράφουν οι βυζαντινοί χρονογράφοι Θεοφάνης και Γ. Κεδρηνός οι κάτοικοι της Πόλης πανικοβλήθηκαν και έμεναν στο ύπαιθρο που ονομαζόταν ‘’Κάμπος’’. Εκεί γίνονταν δεήσεις με τη συμμετοχή του αυτοκράτορα Θεοδόσιου Β’ και του Πατριάρχου Πρόκλου ‘’ανυποδήτων’’, όπως γράφει.
Οι μεγάλοι σεισμοί του 447 και 450
Στις 8 Νοεμβρίου 447 έγινε στην Κωνσταντινούπολη ο σφοδρότερος μέχρι τότε σεισμός. Είχε μέγεθος 7,5 R και η έντασή του έφτασε τους IX βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Επίκεντρό του ήταν η θάλασσα της Προποντίδας. Έγινε αισθητός σε Θράκη, Καλλίπολη, Τροία, Βιθυνία, Φρυγία και Ελλήσποντο. Οι κάτοικοι της Πόλης ζήτησαν σωτηρία στην ύπαιθρο κάνοντας λιτανείες. Τα τείχη αν και νεόδμητα υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Σύμφωνα με τον χρονογράφο Ευάγριο ,πόλεις εξαφανίστηκαν μέσα σε χάσματα που άνοιξαν, κατολισθήσεις άλλαξαν τη μορφή των βουνών. Τσουνάμι (χρησιμοποιούμε φυσικά τη σημερινή ορολογία) σάρωσαν και εξαφάνισαν προσωρινά τόσο τα νησιά της Προποντίδας όσο και τα θρακικά παράλια της χερσονήσου της Καλλίπολης.
Τη νύχτα της 26ης - 27ης Ιανουαρίου 450 έπληξε την Πόλη νέος ισχυρότατος σεισμός μεγέθους 7R και εντάσεως IX βαθμών της κλίμακας Μερκάλι. Επίκεντρο και αυτού του σεισμού ήταν η θάλασσα του Μαρμαρά. Πολύτιμες πληροφορίες για τον σεισμό αυτό μας δίνει ο χρονογράφος Ιωάννης Μαλάλας, ενώ ο Λυκοσθένης αναφέρει ότι πύρινα σχήματα φάνηκαν στον ουρανό.
477 και 488: Νέοι ισχυροί σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη
Οι Θεοφάνης και Κεδρηνός αναφέρουν ότι στις 25 Σεπτεμβρίου 477 έγινε ένας ακόμα ισχυρός σεισμός στην Κων/πολη.
Ο σεισμός είχε μέγεθος 7 R και ένταση Ι (δέκα) βαθμούς της κλίμακας Μερκάλι. Έπεσαν εκκλησίες, σπίτια, μέρος των τειχών και πολλά μνημεία της Κωνσταντινούπολης όπως η σφαίρα του ανδριάντα του Φόρου (δηλαδή της Αγοράς) και η στήλη του Μεγάλου Θεοδοσίου που βρισκόταν στον κίονα του Ταύρου. Υπήρξαν πολλά ανθρώπινα θύματα και οι μετασεισμοί κράτησαν για μήνες.
Τον επόμενο χρόνο (478) νέος ισχυρός σεισμός, μεγέθους 6,8 – 7 R και έντασης ΙΧ βαθμών της κλίμακας Μερκάλι, σύμφωνα με τον Ιωάννη Μαλάλα και το Πασχάλιο Χρονικό, χτύπησε την Κωνσταντινούπολη αλλά και τα απέναντί της μικρασιατικά παράλια και την Καλλίπολη. Το 488, νέος ισχυρός σεισμός προκάλεσε μεγάλες ζημιές και στα απέναντι μέρη της Μικράς Ασίας. Το μέγεθος του σεισμού υπολογίζεται σε 7 R. Τότε καταστράφηκαν η Νικομήδεια, μητρόπολη της Βιθυνίας και η Ελενούπολη της ίδιας επαρχίας.
Οι σεισμοί του 6ου αιώνα
Τον 6ο αιώνα, σημειώθηκαν στην Κωνσταντινούπολη πολλοί και μεγάλοι σεισμοί που προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων και τεράστιες ζημιές.
Το 526, έγινε ένας σεισμός ιδιαίτερα καταστροφικός για την Αντιόχεια. Στην Κωνσταντινούπολη, δεν φαίνεται ότι προκλήθηκαν ιδιαίτερες ζημιές παρόλο ότι οι κάτοικοί της αισθάνθηκαν ιδιαίτερα τη δόνηση.
Το 533, όπως αναφέρει ο Ιωάννης Μαλάλας: «Γέγονε σεισμός εν Βυζαντίω, εσπέρας βαθείας, ώστε πάσαν την πόλιν συναχθήναι εν τω λεγομένω φόρω του Κωνσταντίνου εν λιταίς (ολονυχτίες) και δεήσεσι και αγρυπνίαις συναγόμενοι».
Ήδη από το 527, στον θρόνο του Βυζαντίου είχε ανέβει ο Ιουστινιανός Α’. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του, είναι αναμφίβολα ο ναός της Αγίας Σοφίας, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537. Από τότε και για 20 χρόνια, η Κωνσταντινούπολη χτυπήθηκε από δέκα και περισσότερους σεισμούς, όταν ο Ε. Αντωνιάδης, καταγράφει από την ίδρυσή της έως τις αρχές του 20ου αιώνα 63 σεισμούς. Το «φυσιολογικό», αν βέβαια στους σεισμούς υπάρχει «φυσιολογικότητα» θα ήταν οι σεισμοί αυτοί να εκδηλώνονταν σε 250 χρόνια. Ορισμένοι απέδωσαν την έντονη αυτή σεισμική δραστηριότητα στη χρησιμοποίηση από τον Ιουστινιανό μαρμάρινων τμημάτων και στύλων από αρχαίους ναούς για την ανέγερση της Αγίας Σοφίας.
Ο πρώτος από τους σεισμούς αυτούς έγινε στις 16 Αυγούστου 541. Είχε μέγεθος 6,7 R και ένταση ΙΧ βαθμούς. Οι Θεοφάνης και Κεδρηνός αναφέρουν ότι έπεσαν εκκλησίες, σπίτια, το μεγάλο τείχος κοντά στη Χρυσή Πύλη (Χρυσόπορτα) έπαθε μεγάλες ζημιές, όπως επίσης και διάφοροι ανδριάντες. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ενώ στους κατοίκους επικράτησε πανικός.
Στις 6 Σεπτεμβρίου 543, μεγάλος σεισμός μεγέθους 7,2 R κατέστρεψε τη μισή Κύζικο. Στην Κωνσταντινούπολη, οι ζημιές δεν ήταν πολύ μεγάλες. Όμως εκείνη την εποχή ένας μεγάλος λοιμός είχε ξεσπάσει στην Πόλη. Τον σεισμό αναφέρουν ο Κεδρηνός, ο Γλυκάς και ο Θεοφάνης που γράφει ότι «γέγονε σεισμός μέγας εις όλον τον κόσμον». Το τσουνάμι που ακολούθησε τον σεισμό κατέκλυσε τα παράλια της Ανατολικής Θράκης σε βάθος 4 μιλίων!
Το 545 και το 548 έγιναν νέοι σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη (Θεοφάνης, Μαλάλας) που συνοδεύονταν από δυνατές και συχνές αστραπές και βροντές.
Τα μεσάνυχτα της 14ης προς 15η Αυγούστου 554, σφοδρός σεισμός 7 R και έντασης ΙΧ, προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων και μεγάλες ζημιές στην Πόλη (Θεοφάνης).
Το 557, ήταν ένα καταστροφικό έτος για την Κωνσταντινούπολη εξαιτίας τριών σεισμών. Ο πρώτος έγινε στις 2 Απριλίου, ο δεύτερος στις 6 Οκτωβρίου και ο τρίτος, ισχυρότερος και καταστροφικότερος, στις 14 Δεκεμβρίου. Ήταν ένας από τους 7 πιο καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την Κωνσταντινούπολη από την ίδρυσή της έως σήμερα. Είχε μέγεθος 7 R και ένταση ΙΧ-Χ. Λεπτομέρειες μας δίνουν οι χρονογράφοι Θεοφάνης, Αγαθίας, Γλυκάς και Μαλάλας.
Υπήρξαν πολλοί νεκροί και τραυματίες. Έπεσαν μεγάλα τμήματα των τειχών, πολλές εκκλησίες (Αγίου Σαμουήλ, Παναγίας του Πεταλά, Αγίου Βικεντίου, Αγίων Στρατονίκου και Καλλινίκου κ.ά.). Οι μετασεισμοί διήρκεσαν για πολλές μέρες. Ο καταπονημένος τρούλος της Αγίας Σοφίας, διαμέτρου 32 μ., έπεσε στις 7 Μαΐου 558, στη διάρκεια εργασιών επισκευής του.
Η περίοδος της σεισμικής ησυχίας – Οι σεισμοί ως τον 10 αι.
Για δυο περίπου αιώνες στη συνέχεια, η Κωνσταντινούπολη «ηρέμησε» από τα χτυπήματα του Εγκέλαδου. Τρεις σεισμοί (581, 583 και 601) δεν φαίνεται να προκάλεσαν μεγάλες ζημιές στην Πόλη.
Φτάνουμε στο 740, όταν επί βασιλείας Λέοντος Γ’ του Ίσαυρου, ισχυρότατος σεισμός 7,4 R και έντασης ΙΧ, προκάλεσε τον θάνατο 1.000 και πλέον ανθρώπων. Έπεσαν μεγάλο μέρος από τα τείχη της πόλης, ο ανδριάντας του Μεγάλου Θεοδοσίου και πολλές εκκλησίες και μοναστήρια. Ο Schmidt (1867) αναφέρει ότι ο σεισμός έγινε αισθητός μέχρι και τη Θεσσαλία! Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για ένα χρόνο και οι κάτοικοι της Κωνσταντινούπολης έμεναν σε καλύβες στην ύπαιθρο!
Για 125 περίπου χρόνια επικράτησε σχετική ηρεμία στην Κωνσταντινούπολη. Έγιναν μόλις τέσσερις σχετικά μεγάλοι σεισμοί. Στις 9 Φεβρουαρίου 790, τον Μάιο του 796, το 814 και το 860. Για τον τελευταίο αυτό σεισμό γράφει ο Νικήτας ο Παφλαγών:
«Σεισμός εξαισίοις η βασιλεύουσα κατεδονείτο και πας οίκος εκλονείτο και πάσα καρδία τω φόβω κατεσείετο … εν ημέραις … τεσσαράκοντα».
Ωστόσο, το 865 όπως γράφει ο Κεδρηνός, έγιναν «φρικωδέστατοι σεισμοί», ο μεγαλύτερος από τους οποίους σημειώθηκε τη μέρα της Αναλήψεως. Είχε μέγεθος 6,8 R και ένταση VIII (8) βαθμούς. Έπεσαν ναοί, σπίτια και μέρος του τείχους ενώ εξαφανίστηκαν ποτάμια και πηγές.
Στις 9 Ιανουαρίου 869, ο Νικήτας ο Παφλαγών αναφέρει ότι έγινε ένας ακόμα «φρικωδέστατος σεισμός» (μέγεθος 6,6 R, ένταση VIII βαθμοί). Πολλοί άνθρωποι και ζώα σκοτώθηκαν, εκκλησίες, φρούρια και σπίτια γκρεμίστηκαν. Σύμφωνα με τον Ε. Αντωνιάδη, ο ναός της Αγίας Σοφίας ρηγματώθηκε σε πολλά μέρη.
Ο τρομερός σεισμός του 986
Στις 26 Οκτωβρίου 986, πολύ ισχυρός σεισμός μεγέθους 7,5 R και έντασης ΙΧ βαθμών έπληξε την Κωνσταντινούπολη. Γι’ αυτόν, μας πληροφορούν οι χρονογράφοι Λέων ο Διάκονος, Μιχαήλ Γλυκάς και Γεώργιος Κεδρηνός. Ο Άραβας συγγραφέας Ελ Μακίν χρονολογεί τον σεισμό στο 989. Πολλά σπίτια κατέρρευσαν και καταπλάκωσαν τους ενοίκους τους. Τα χωριά γύρω από την Πόλη καταστράφηκαν. Παρατηρήθηκε θαλάσσιο σεισμικό κύμα που έπνιξε έναν στυλίτη μοναχό. Ο κεντρικός τρούλος και ο δυτικός θόλος της Αγίας Σοφίας έπαθαν μεγάλες ζημιές.
Όμως ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος φρόντισε να αποκατασταθούν. Ο Perrey (1848) γράφει ότι ο σεισμός έγινε αισθητός σε όλη την Ελλάδα ενώ ο Downey (1955) γράφει ότι προκλήθηκαν τεράστιες ζημιές στη Θράκη, τη Βιθυνία και τη Νικομήδεια και ότι ο σεισμός έγινε αισθητός μέχρι τη Λακωνία και την Ιταλία!
Οι σεισμοί της νέας χιλιετίας
Το 1032 και το 1036 έγιναν δύο σχετικά μικροί σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο το 1037 (Αντωνιάδης) ή το 1038 (Γεωργιάδης) ένας ισχυρός σεισμούς μεγέθους 6,6 R και έντασης VII βαθμών, ταρακούνησε τη Βασιλεύουσα. Οι μετασεισμοί συνεχίστηκαν για πολλούς μήνες.
Το 1041, το Βυζάντιο συγκλονιζόταν από διαμάχες για τη διεκδίκηση του θρόνου. Παράλληλα, έντονα καιρικά φαινόμενα αλλά και εμφάνιση κομητών, τροφοδοτούσαν τις δεισιδαιμονίες για θεϊκή οργή.
Στις 10 Ιουνίου 1041 έγιναν μια σειρά από σεισμικές δονήσεις ενώ νέα σειρά χτυπημάτων του Εγκέλαδου ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 1041. Γράφει χαρακτηριστικά ο Γ. Κεδρηνός: «Εκλονείτο δε και η γη παρ’ όλους τους τέσσαρας μήνας της βασιλείας αυτού» (εννοεί τη βασιλεία του Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτη από 11/12/1041 έως τη Δευτέρα του Θωμά του 1042).
Στις 23 Σεπτεμβρίου 1063 έγινε πολύ ισχυρός σεισμός στην Κωνσταντινούπολη, όπως αναφέρει ο Γλυκάς. Είχε μέγεθος 7,2 R και ένταση ΙΧ βαθμούς. Έπεσαν πολλοί ναοί, σπίτια και τείχη. Πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ο Σκυλίτζης αναφέρει ότι ο σεισμός αυτός ήταν ο πιο τρομερός απ’ όσους είχαν γίνει ως τότε. Αναφορά στον σεισμό αυτό γίνεται και σε «ενθύμηση» της Μονής Ιβήρων του Αγίου Όρους.
Το 1087 όπως αναφέρει ο Ζωναράς, έγινε «φρικωδέστατος σεισμός» ανήμερα του Αγίου Νικολάου. Είχε μέγεθος 6,5 R και ένταση VIII βαθμούς. Πολλοί άνθρωποι καταπλακώθηκαν σε ερείπια και πέθαναν ενώ γκρεμίστηκαν σπίτια, ναοί και στοές. Ένας σχετικά μεγάλος σεισμός που είχε μέγεθος μικρότερο των 6 R έγινε το 1159 σύμφωνα με τον Ε. Αντωνιάδη.
Το 1231 ενώ οι Φράγκοι κατείχαν την Κωνσταντινούπολη, σφοδρότατος σεισμός μεγέθους 6,9 R και έντασης ΙΧ βαθμών έπληξε την Πόλη. Δεν υπάρχουν μαρτυρίες Βυζαντινών χρονογράφων, γίνεται ωστόσο αναφορά σε «ενθύμηση» γραμμένη σε βιβλίο της Μονής Φιλοθέου του Αγίου Όρους που έφερε στην «επιφάνεια» ο Ι.Μ. Μαραβελάκις.
Το 1323, όπως αναφέρει ο Νικηφόρος Γρηγοράς, μεγάλος σεισμός μεγέθους 6,5 R και έντασης VIII βαθμών είχε ως αποτέλεσμα να πέσουν ή να υποστούν ρωγμές πολλοί ναοί και σπίτια .
Ο σεισμός της 12ης Φεβρουαρίου 1331 είχε μέγεθος 6,8 R και ένταση VIII βαθμούς.Κατά τον Ν. Γρηγορά, τον σεισμό ακολούθησε μεγάλο θαλάσσιο κύμα που κατέστρεψε από τα θεμέλια τα παράλια τείχη της Κωνσταντινούπολης και τις πόρτες τους ενώ κατέκλυσε και πολλά σπίτια. Εκείνο το βράδυ πέθανε και ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος.
Ο μεγάλος σεισμός του 1344
Το φθινόπωρο του 1344 μια σειρά σεισμών προκάλεσε τον θάνατο πολλών ανθρώπων και μεγάλες ζημιές στην Κωνσταντινούπολη. Ο μεγαλύτερος σεισμός έγινε στις 18 Οκτωβρίου. Είχε μέγεθος 7,2 R και ένταση Χ βαθμούς. Σημαντικές πληροφορίες μας δίνει ο Νικηφόρος Γρηγοράς. Μέσα στην Πόλη έπεσαν ναοί, σπίτια, ανδριάντες και στήλες, τμήμα των τειχών, ενώ «αμπέλων φραγμούς και κήπους περιβόλων ουδέ μεμνήσθαι χρη» (δηλ. φράχτες αμπελιών και κήπους δεν πρέπει κανείς ούτε να θυμάται πλέον). Φοβερό σεισμικό θαλάσσιο κύμα κατέκλυσε τις ευρωπαϊκές ακτές σε βάθος δέκα σταδίων, δηλαδή περίπου 2 χλμ. Το τσουνάμι στο πέρασμά του άφησε διαλυμένα πλοία, γκρεμισμένα κτίρια ενώ σκέπασε τη στεριά με λάσπη και νεκρά ψάρια.
Μετά την άλωση
Μετά το 1453, δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για τους σεισμούς που «χτύπησαν» την Κωνσταντινούπολη. Σε «ενθύμηση» της Μονής Μεγίστης Λαύρας αναφέρεται ότι έγινε μεγάλος σεισμός στις 23 Απριλίου 1481. Το μέγεθός του υπολογίζεται στα 6,5 R και η έντασή του στους VIII βαθμούς.
Ισχυρότατος σεισμός έπληξε την Κωνσταντινούπολη στις 14 Σεπτεμβρίου 1509. Είχε μέγεθος 7,2 R και ένταση Χ βαθμούς. Ο Hammer αναφέρει ότι γκρεμίστηκαν 1070 σπίτια, 109 τζαμιά και μεγάλο μέρος των τειχών.
Σύμφωνα με τον ντε Νικολάι, που έγραψε μεταξύ 1550 και 1580, 13.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Ανάμεσά τους και 300 ιππείς του βεζίρη Μουσταφά πασά με τα άλογά τους.
Στις 25 Μαΐου 1719, ισχυρός σεισμός (6,8 R, Χ), συγκλόνισε την Κωνσταντινούπολη. Περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των τραυματιών.
Από «ενθυμήσεις» μονών του Αγίου Όρους (Βατοπεδίου και Παντελεήμονα), πληροφορούμαστε για μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη στις 22 Μαΐου 1766 (6,8 R, ΙΧ) και για άλλον ισχυρότερο στις 5 Αυγούστου 1766 (7,7 R, IX), Η σεισμική δόνηση έγινε αισθητή μέχρι τη Θεσσαλονίκη!
Ενθύμιο της Μονής Παντελεήμονος του Αγίου Όρους αναφέρει ότι «Εις τους 1776 κατά την 18η Μαΐου συνέβη φρικώδης σεισμός εν Κωνσταντινουπόλει».
Ιδιαίτερα καταστροφικός ήταν και ο σεισμός της 10ης Ιουλίου 1894 (6,7 R, IX). Γράφει δε ο Αντωνιάδης: «… ότε εις τας 12 ώρ. 23 λ. η γη εμυκήσατο σφοδρώς και κατεσείσθη επί 16 δευτερόλεπτα μετά φοβεράς προϊούσης εντάσεως… Η πρώτη αυτή δόνησις ήτο, ως πάντοτε σχεδόν, η σφοδροτέρα και αύτη επέφερε την καταστροφή πολλών επισφαλών κτιρίων, ιδία δε της αγοράς της πόλεως φονεύσασα προς τούτοις και εκατοντάδας ολοκλήρους ανθρώπων».
Ο 20ος αιώνας
Τον 20ό αιώνα οι σημαντικότεροι σεισμοί στην Κωνσταντινούπολη έγιναν το 1912, το 1919, το 1942, το 1944 και τέλος στις 18 Σεπτεμβρίου 1963 (6,3 R) που προκάλεσε τον θάνατο δυο ανθρώπων και τον τραυματισμό πολλών.
Αυτοί είναι, με αρκετές λεπτομέρειες, οι ισχυρότεροι σεισμοί που έπληξαν την Κωνσταντινούπολη. Όπως είδαμε, πρόκειται για μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή. Το μόνο ερώτημα που μένει να απαντηθεί δεν είναι το αν θα χτυπήσει πάλι ο Εγκέλαδος την Πόλη, αλλά το πότε Πηγές:
ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΖΑΧΟΣ-ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΑΠΑΖΑΧΟΥ, «ΟΙ ΣΕΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΖΗΤΗ 1999.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ, «ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ 1997.
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ναζιστές απειλούν τη ζωή του επικεφαλής της Siemens
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Jet Tour Greece: Ελληνικά οχήματα στις Κυκλάδες
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
