ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα

Οταν λέμε «ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα» προκαλούμε κάποιον να αποδείξει αυτό για το οποίο καυχάται – η παροιμία δεν έχει καμία σεξουαλική συμπαραδήλωση, εκτός κι αν ο αλαζόνας επαίρεται για τις ερωτικές του δυνατότητες, οπότε η έννοια του πηδήματος διευρύνεται Τέλος πάντων, η φράση μάς έρχεται από την αρχαιότητα, από έναν μύθο του Αισώπου, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Ανήρ κομπαστής», δηλαδή «Καυχησιάρης τύπος», σε ελεύθερη απόδοση. Λοιπόν η ιστορία έχει ως εξής: Ενας Αθηναίος αθλητής ισχυριζόταν ότι είχε κάνει ένα πολύ μεγάλο άλμα στη Ρόδο.

Αυτός βρισκόταν στην Αθήνα, η οποία ως γνωστόν είναι πολύ μακριά από τη Ρόδο, οπότε ήταν σχεδόν απίθανο να βρεθεί κάποιος Ροδίτης για να τον διαψεύσει. Πατώντας πάνω σ’ αυτό το γεγονός, ο αθλητής έλεγε στους ανθρώπους που τον άκουγαν, να πάνε στη Ρόδο για να επιβεβαιώσουν τα λεγόμενά του.

Τι σημαίνει, από πού προέρχεται;

Ε, κάποιος από τους ακροατές του δεν άντεξε, πήγε σε ένα σκάμμα και έγραψε στην άμμο τη λέξη «Ρόδος». Μετά την έδειξε στον καυχησιάρη άλτη και του είπε «αυτού γαρ και Ρόδος και πήδημα», δηλαδή, «ορίστε η Ρόδος, δείξε μας λοιπόν και το φοβερό σου πήδημα, ρε μεγάλε», σε πολύ ελεύθερη απόδοση. Η παράδοση δεν διασώζει την απάντηση του κομπορρήμονος αθλητή στην πρόκληση.

Γενικώς, όπου ακούγονται πολλά πηδήματα, με κάθε έννοια, καλό είναι να κρατάμε και μικρό καλάθι. Πάντως μακάρι να ήταν τόσο εύκολο να θέταμε εμείς, οι αποδέκτες των κομπασμών, τις προϋποθέσεις ώστε οι καυχησιάρηδες επώνυμοι, που περιαυτολογούν ασυστόλως, να αναγκάζονται να αποδεικνύουν την αλήθεια των λεγομένων τους και να τεκμηριώνουν τις δάφνες που έβαλαν μόνοι τους στο υπέρλαμπρο κεφάλι τους, Αλλιώς, να κάνουν τουμπεκί οριστικώς.

Αλλά, μια που μιλάμε για τη Ρόδο, θα ήταν κρίμα να μην αναφερθούμε και στο περίφημο άγαλμα, τον «Κολοσσό της Ρόδου». Η ετυμολογία της λέξης «κολοσσός» είναι άγνωστη – πιθανώς η λέξη έχει προελληνικές, μεσογειακές ρίζες, λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας.

Οπως και να 'χει, κολοσσός σημαίνει το τεράστιο άγαλμα, τον ανδριάντα υπερφυσικού μεγέθους και κατ' επέκταση, ό,τι τεράστιο και πελώριο σε μέγεθος, ισχύ ή σημασία. Βέβαια, το Κολοσσαίο των Ρωμαίων, αυτό το Χόλιγουντ της αρχαίας εποχής, πήρε το όνομά του από το γιγαντιαίο άγαλμα του Νέρωνα, τον Κολοσσό που απεικόνιζε αυτόν τον διαβόητο Ρωμαίο αυτοκράτορα.

Τώρα, στα καθ' ημάς, τον 4ο αιώνα π.Χ. οι κάτοικοι της Ρόδου, όταν γλίτωσαν από την πολιορκία του Μακεδόνα στρατηγού Δημήτριου του Πολιορκητή, ανήγειραν ένα γιγαντιαίο άγαλμα προς τιμήν του προστάτη τους, του θεού Ηλιου, ύψους 33 μέτρων – περίπου όσο και το άγαλμα της Ελευθερίας, δυόμισι φορές ψηλότερο από το άγαλμα του Δία στην Ολυμπία.

Ο ορειχάλκινος ανδριάντας, έργο του γλύπτη Χάρη, ανακηρύχθηκε ένα από τα θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ομως, το κατ' εκτίμησιν 225 τόνων άγαλμα κατέρρευσε από έναν σεισμό μόλις 60 χρόνια μετά τα αποκαλυπτήριά του. Ο Κολοσσός παρέμενε πεσμένος, αν και μεγαλοπρεπέστατος, για 900 χρόνια, μέχρι που οι Σαρακηνοί, που λεηλάτησαν τη Ρόδο, τον τεμάχισαν και τον πούλησαν ως μέταλλο. Ο μύθος λέει ότι χρειάστηκαν 900 καμήλες για να μεταφέρουν τα κομμάτια του Κολοσσού στη Συρία.

Οι καλλιτέχνες της Αναγέννησης απεικόνισαν αυθαιρέτως τον Κολοσσό με αφεστώτα τα σκέλη στην είσοδο του λιμανιού της Ρόδου, με τα πλοία να περνάνε από κάτω του. Αναρωτιέμαι τι θα έβλεπαν οι ναυτικοί να κρέμεται πάνω από το κεφάλι τους καθώς περνούσαν ανάμεσα από τα ανοιχτά πόδια του Κολοσσού.

Αποδιοπομπαίος τράγος

Ο αποδιοπομπαίος τράγος είναι αυτός ο άνθρωπος στον οποίο επιρρίπτονται οι ευθύνες άλλων, σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Το «αποδιοπομπαίος» προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «αποδιοπομπούμαι», που σημαίνει «εξαγνίζω, αποτρέπω συμφορές».

Στον σχηματισμό του επιθέτου, λέει το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, συνέβαλε και το «αποπομπαίος» (εννοείται τράγος) με το οποίο αποδόθηκε το όνομα του εβραϊκού δαίμονα Αζαζέλ.

Να συμπληρώσω πως η ιδέα ενός τράγου, ο οποίος φορτώνεται τα κρίματα ενός ολόκληρου λαού και θυσιάζεται, ώστε να λυτρωθεί από αυτά ο κόσμος, είναι πανάρχαιη. Οι αρχαίοι Εβραίοι στην εξιλαστήρια τελετή «Γιομ Κιπούρ» φόρτωναν έναν τράγο με τα κρίματά τους και τον έστελναν να χαθεί στην έρημο.

Στα εβραϊκά, η εξιλέωση είναι «κιπέρ». Η λέξη που περιγράφει την ίδια έννοια στα αρχαία βαβυλωνιακά είναι «κουπουρού». Στους αρχαίους Βαβυλώνιους η τελετή του εξαγνισμού περιελάμβανε και μια ανθρωποθυσία...

Στους Ρωμαίους, αλλά και στους αρχαίους Ελληνες, τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου, που φορτώνεται τις αμαρτίες όλης της κοινότητας, τον έπαιζαν και άνθρωποι, δούλοι ή εγκληματίες, που τραβούσαν των παθών τους τον τάραχο για τα λάθη, τα εγκλήματα και τις αλλότριες ενοχές.

Οπότε, εάν συνηθίζετε να κατηγορείτε τους άλλους για τις ολιγωρίες και τα σφάλματά σας, χαλαρώστε – ακολουθείτε απλώς μια προαιώνια ανθρώπινη παράδοση, ούτε οι πρώτοι είστε ούτε οι τελευταίοι, χώρια που τέτοια αίσχη τα έκαναν ακόμα και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, με τον λαμπρό πολιτισμό τους.
parapona-rodou