2020-02-23 13:49:44
(Α΄ Κορ. η, 8 – θ, 2)
Ἀδελφοί, βρῶμα ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ· οὔτε γὰρ ἐὰν φάγωμεν περισσεύομεν, οὔτε ἐὰν μὴ φάγωμεν ὑστερούμεθα. Βλέπετε δὲ μήπως ἡ ἐξουσία ὑμῶν αὕτη πρόσκομμα γένηται τοῖς ἀσθενοῦσιν.
Ἐὰν γάρ τις ἴδῃ σε, τὸν ἔχοντα γνῶσιν, ἐν εἰδωλείῳ κατακείμενον, οὐχὶ ἡ συνείδησις αὐτοῦ ἀσθενοῦς ὄντος οἰκοδομηθήσεται εἰς τὸ τὰ εἰδωλόθυτα ἐσθίειν; Καὶ ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφὸς ἐπὶ τῇ σῇ γνώσει, δι᾽ ὃν Χριστὸς ἀπέθανεν.
Οὕτω δὲ ἁμαρτάνοντες εἰς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τύπτοντες αὐτῶν τὴν συνείδησιν ἀσθενοῦσαν εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. Διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω. Οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθερος; οὐχὶ ᾽Ιησοῦν Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώρακα; οὐ τὸν ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; Εἰ ἄλλοις οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος, ἀλλά γε ὑμῖν εἰμί· ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ.
Ερμηνεία
Η εκκλησία είναι μια κοινωνία προσώπων. Ό,τι συμβαίνει στο ένα πρόσωπο έχει αντίκτυπο και στο άλλο. Ο χριστιανός δεν ζει μόνος του, αλλά μαζί με τους άλλους χριστιανούς, που είναι αδελφοί του. Όλους μας ενώνει και μας συγκρατεί το αίμα του Χριστού• «δικαιωθέντες νῦν ἐν τῷ αἱματι αὐτοῦ σωθησόμεθα δι’ αὐτοῦ ἀπὸ τῆς ὀργῆς» (Ῥωμ. 5, 9), θα πει ο Απόστολος. Ο ιερός Χρυσόστομος γράφει πως ο χριστιανός «ἐχρήν... ἀπὸ τοῦ τρόπου γνωρίζεσθαι», δηλ. η συμπεριφορά του τον κάνει γνωστό στον κόσμο. Η αγία ζωή του ή ο αμαρτωλός τρόπος ζωής του επηρεάζει τον συνάνθρωπό του.
Αυτή τη μεγάλη αλήθεια εκφράζει ο μακάριος Παύλος στο σημερινό ανάγνωσμα σχολιάζοντας το γνωστό θέμα των ειδωλοθύτων. Στην Κόρινθο η βρώση των ειδωλοθύτων είχε διχάσει τους πιστούς. Αυτοί, που θεωρούσαν τον εαυτό τους προχωρημένο και είχαν τη «γνώσιν», έτρωγαν τα ειδωλόθυτα, όπως ακριβώς τα κοινά κρέατα, με αποτέλεσμα να σκανδαλίζουν τους απλουστέρους των πιστών. Οι άλλοι πάλι, που ήταν και οι περισσότεροι, απέφευγαν να φάγουν και σκανδαλίζονταν. Έλεγαν πως όποιος τρώγει από τις θυσίες, συμμετέχει στο τραπέζι των δαιμονίων. Προκειμένου να διαφυλάξει την ενότητα των πιστών ο Απόστολος φτάνει στο σημείο να πει «οὐ μὴ φάγω κρέας εἰς τὸν αἰώνα, ἴνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω» (Α' Κορ. 8, 13).
Τα εκκλησιαστικά σκάνδαλα
Σκάνδαλα είναι τα κωλύματα του ορθού δρόμου και της αγαθής πολιτείας. Σκανδαλίζει κανείς, όταν παραβαίνει τον νόμο με λόγο ή έργο και οδηγεί τον άλλο στην παράβαση, ή όταν ενθαρρύνει το φρόνημα του ασθενούς προς κάτι από τα απαγορευμένα, όπως έγραψε ο Παύλος για τα ειδωλόθυτα. Τα σκάνδαλα σπείρονται από τους δαίμονες, αλλά τρέφονται και αυξάνονται από τους ανθρώπους. Π.χ. σκάνδαλο έβαλε ο όφις στην Εύα και η Εύα στον Αδάμ (Γεν. 3,1-7). Σκάνδαλο πήγε να βάλει ο Πέτρος στον Κύριο για να μην εκτελέσει το θέλημα του Πατέρα του και άκουσε την επίπληξη, «ὕπαγε ὀπίσω μου Σατανᾶ˙ σκάνδαλόν μου εἶ˙ ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων» (Ματθ. 16, 23). Σκανδάλιζαν αυτοί, που έτρωγαν ειδωλόθυτα τους απλούς αδελφούς. Συνεπώς σκάνδαλο είναι το εμπόδιο, που βάζουμε με τα λόγια μας, τις πράξεις και τη συμπεριφορά μας στους άλλους ανθρώπους να πλησιάσουν και να ζήσουν τον Θεό.
Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέγει πως υπάρχουν δύο ειδών σκάνδαλα. Το πρώτο είναι η αίρεση, που μάχεται την αλήθεια του Θεού. Οι αιρετικοί με τις διδασκαλίες τους εμποδίζουν τους πιστούς να βιώσουν σωστά την πίστη και τους οδηγούν στον αιώνιο όλεθρο. Οι αιρετικοί πολεμούν την Εκκλησία, διαβάλλουν και συκοφαντούν τους ποιμένες, διαστρέφουν τα νοήματα της Γραφής και σκανδαλίζουν τους πιστούς. Το δεύτερο είδος σκανδάλου οφείλεται στην ανθρώπινη μικροψυχία μεταξύ φίλων και αδελφών. Μικροψυχίες, λύπες, δίκαιος και άδικος παροργισμός, λοιδορίες, καταλαλιές και τα παρόμοια ομοειδή πταίσματα, είναι σκάνδαλα στη ζωή των πιστών. Τέτοιες καταστάσεις συγκλονίζουν πολλές φορές αυτούς, που δεν έχουν στερεωθεί πνευματικά και ίσως μερικούς τους οδηγούν να διακόψουν τη σχέση τους με την Εκκλησία. «Πορεύεσθε διὰ τῶν πυλῶν μου καὶ ὀδοποιήσατε τῷ λαῷ μου καὶ τοὺς λίθους τοὺς ἐκ τῆς ὁδοῦ διαρρίψατε» (Ἠσ. 62, 10), λέγει ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη.
Σκανδαλοποιοί και σκανδαλιζόμενοι
Είναι αυτοί, που έχουν ανερμάτιστη πίστη και δεν γνωρίζουν τον λόγο του Θεού. Σκανδαλίζουν και σκανδαλίζονται είτε από την απειρία τους είτε από την κακία τους. Ο σκανδαλιζόμενος πειράζεται, γιατί κάποιος εκτελεί την εντολή του Θεού, ή γιατί κάποιος χρησιμοποιεί ελεύθερα τα δικαιώματά του. Οι Φαρισαίοι σκανδαλίσθηκαν από τα λόγια του Κυρίου, γι’ αυτό και ο Χριστός τους ονόμασε φυτεία, που δεν την φύτευσε ο Πατέρας του και είναι προορισμένη να εκριζωθεί (Ματθ. 15, 12-13). Εάν ο σκανδαλιζόμενος ενοχλείται, επειδή κάποιος εφαρμόζει τις εντολές του Θεού, τότε ας θυμάται τα λόγια αυτά του Ιησού. Αντίθετα, εάν κάποιος σκανδαλίζεται από την άσκηση αυτών, που ανήκουν στη δικαιοδοσία μας, τότε οφείλουμε να κάνουμε υποχώρηση, όπως ο Παύλος, που προτιμούσε να μη φάγει κρέας ποτέ, παρά να δημιουργήσει σκάνδαλα στους αδελφούς του.
Ο Μέγας Βασίλειος θίγει και μια άλλη πλευρά˙ «...τι μπορεί να πει κανείς για τους σκανδαλίζοντες με το να πράττουν ή να λέγουν τα απαγορευμένα και μάλιστα όταν ο σκανδαλίζων φαίνεται πως έχει περισσότερο γνώση ή κατέχει ιερατικό βαθμό; Αυτός οφείλει να είναι τύπος και υπογραμμός».
Η θεραπεία του σκανδάλου
Τρία πράγματα μας υπενθυμίζει ο Απόστολος για να μη σκανδαλίζουμε. Το πρώτο είναι η ασθενής συνείδηση του ανθρώπου. Οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν να φθάσουν στη γνώση εκείνη, που απαιτείται για να αξιολογήσουν σωστά τα πράγματα. Είναι οι «μικροί κατά το φαινόμενον», οι ευτελείς, για τους οποίους μίλησε ο Κύριος και απαίτησε την προσοχή μας (Ματθ. 18, 10). Το δεύτερο είναι ότι οι σκανδαλιζόμενοι είναι αδέλφια μας, μέλη του σώματος του Χριστού. Εάν τους πληγώσουμε, πληγώνουμε όλο το σώμα της Εκκλησίας. Και τρίτον ότι «Χριστὸς ὑπὲρ ἡμῶν ἀπέθανε»• για όλους μας πέθανε ο Χριστός, και για τους τέλειους στη γνώση και για τους ασθενείς στη συνείδηση. Είναι λυπηρό για ασήμαντα πράγματα να σκανδαλίζουμε τον αδελφό μας. Το ότι θα παρουσιασθούν σκάνδαλα στη ζωή μας δεν ανήκει στη δική μας αρμοδιότητα, «τὸ δὲ μὴ σκανδαλισθῆναι πάντως ἡμέτερον» (Ζιγαβηνός).
Σε κάθε εποχή, αλλά και στον καιρό μας υπάρχουν ποικίλα σκάνδαλα. Υπάρχουν εκκλησιαστικά σκάνδαλα, όπως τα σχίσματα και οι αιρέσεις, ο φαύλος βίος των χριστιανών, οι διαιρέσεις του σώματος του Χριστού, δηλ. της Εκκλησίας κ.ά. Υπάρχουν και σκάνδαλα κοσμικά, όπως καταχρήσεις, δολοπλοκίες, κοινωνικές ακαταστασίες, πολιτικές διαιρέσεις κ.λπ. Οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν ευκαιρίες να ανακαλύψουν σκάνδαλα. Υπάρχουν βέβαια και άνθρωποι, που σκανδαλίζονται και με καλά πράγματα, όπως με τον μοναχισμό, την ιερωσύνη, τη συχνή θ. Κοινωνία κ.ά.
Οι χριστιανοί οφείλουν να εφαρμόζουν τις εντολές του Θεού και να προσέχουν να μη σκανδαλίζουν με τη συμπεριφορά τους, αλλά και να μη συμμετέχουν στα σκάνδαλα. Να έχουν φόβο Θεού, αλλά και ελευθερία στην εφαρμογή του νόμου του Κυρίου.
Αγαπητοί αδελφοί, χρέος μας είναι να βοηθάμε κι όχι να σκανδαλίζουμε τους άλλους. Ο απ. Παύλος μας προτρέπει σ’ αυτό λέγοντας χαρακτηριστικά, «διό παρακαλεῖτε ἀλλήλους καὶ οἰκοδομεῖτε ὁ εἷς τὸν ἕνα» (Α' Θεσ. 5,11). Αμήν.
Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος
paraklisi
Ἀδελφοί, βρῶμα ἡμᾶς οὐ παρίστησι τῷ Θεῷ· οὔτε γὰρ ἐὰν φάγωμεν περισσεύομεν, οὔτε ἐὰν μὴ φάγωμεν ὑστερούμεθα. Βλέπετε δὲ μήπως ἡ ἐξουσία ὑμῶν αὕτη πρόσκομμα γένηται τοῖς ἀσθενοῦσιν.
Ἐὰν γάρ τις ἴδῃ σε, τὸν ἔχοντα γνῶσιν, ἐν εἰδωλείῳ κατακείμενον, οὐχὶ ἡ συνείδησις αὐτοῦ ἀσθενοῦς ὄντος οἰκοδομηθήσεται εἰς τὸ τὰ εἰδωλόθυτα ἐσθίειν; Καὶ ἀπολεῖται ὁ ἀσθενῶν ἀδελφὸς ἐπὶ τῇ σῇ γνώσει, δι᾽ ὃν Χριστὸς ἀπέθανεν.
Οὕτω δὲ ἁμαρτάνοντες εἰς τοὺς ἀδελφοὺς καὶ τύπτοντες αὐτῶν τὴν συνείδησιν ἀσθενοῦσαν εἰς Χριστὸν ἁμαρτάνετε. Διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω. Οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος; οὐκ εἰμὶ ἐλεύθερος; οὐχὶ ᾽Ιησοῦν Χριστὸν τὸν Κύριον ἡμῶν ἑώρακα; οὐ τὸν ἔργον μου ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ; Εἰ ἄλλοις οὐκ εἰμὶ ἀπόστολος, ἀλλά γε ὑμῖν εἰμί· ἡ γὰρ σφραγὶς τῆς ἐμῆς ἀποστολῆς ὑμεῖς ἐστε ἐν Κυρίῳ.
Ερμηνεία
Η εκκλησία είναι μια κοινωνία προσώπων. Ό,τι συμβαίνει στο ένα πρόσωπο έχει αντίκτυπο και στο άλλο. Ο χριστιανός δεν ζει μόνος του, αλλά μαζί με τους άλλους χριστιανούς, που είναι αδελφοί του. Όλους μας ενώνει και μας συγκρατεί το αίμα του Χριστού• «δικαιωθέντες νῦν ἐν τῷ αἱματι αὐτοῦ σωθησόμεθα δι’ αὐτοῦ ἀπὸ τῆς ὀργῆς» (Ῥωμ. 5, 9), θα πει ο Απόστολος. Ο ιερός Χρυσόστομος γράφει πως ο χριστιανός «ἐχρήν... ἀπὸ τοῦ τρόπου γνωρίζεσθαι», δηλ. η συμπεριφορά του τον κάνει γνωστό στον κόσμο. Η αγία ζωή του ή ο αμαρτωλός τρόπος ζωής του επηρεάζει τον συνάνθρωπό του.
Αυτή τη μεγάλη αλήθεια εκφράζει ο μακάριος Παύλος στο σημερινό ανάγνωσμα σχολιάζοντας το γνωστό θέμα των ειδωλοθύτων. Στην Κόρινθο η βρώση των ειδωλοθύτων είχε διχάσει τους πιστούς. Αυτοί, που θεωρούσαν τον εαυτό τους προχωρημένο και είχαν τη «γνώσιν», έτρωγαν τα ειδωλόθυτα, όπως ακριβώς τα κοινά κρέατα, με αποτέλεσμα να σκανδαλίζουν τους απλουστέρους των πιστών. Οι άλλοι πάλι, που ήταν και οι περισσότεροι, απέφευγαν να φάγουν και σκανδαλίζονταν. Έλεγαν πως όποιος τρώγει από τις θυσίες, συμμετέχει στο τραπέζι των δαιμονίων. Προκειμένου να διαφυλάξει την ενότητα των πιστών ο Απόστολος φτάνει στο σημείο να πει «οὐ μὴ φάγω κρέας εἰς τὸν αἰώνα, ἴνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω» (Α' Κορ. 8, 13).
Τα εκκλησιαστικά σκάνδαλα
Σκάνδαλα είναι τα κωλύματα του ορθού δρόμου και της αγαθής πολιτείας. Σκανδαλίζει κανείς, όταν παραβαίνει τον νόμο με λόγο ή έργο και οδηγεί τον άλλο στην παράβαση, ή όταν ενθαρρύνει το φρόνημα του ασθενούς προς κάτι από τα απαγορευμένα, όπως έγραψε ο Παύλος για τα ειδωλόθυτα. Τα σκάνδαλα σπείρονται από τους δαίμονες, αλλά τρέφονται και αυξάνονται από τους ανθρώπους. Π.χ. σκάνδαλο έβαλε ο όφις στην Εύα και η Εύα στον Αδάμ (Γεν. 3,1-7). Σκάνδαλο πήγε να βάλει ο Πέτρος στον Κύριο για να μην εκτελέσει το θέλημα του Πατέρα του και άκουσε την επίπληξη, «ὕπαγε ὀπίσω μου Σατανᾶ˙ σκάνδαλόν μου εἶ˙ ὅτι οὐ φρονεῖς τὰ τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τὰ τῶν ἀνθρώπων» (Ματθ. 16, 23). Σκανδάλιζαν αυτοί, που έτρωγαν ειδωλόθυτα τους απλούς αδελφούς. Συνεπώς σκάνδαλο είναι το εμπόδιο, που βάζουμε με τα λόγια μας, τις πράξεις και τη συμπεριφορά μας στους άλλους ανθρώπους να πλησιάσουν και να ζήσουν τον Θεό.
Ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας λέγει πως υπάρχουν δύο ειδών σκάνδαλα. Το πρώτο είναι η αίρεση, που μάχεται την αλήθεια του Θεού. Οι αιρετικοί με τις διδασκαλίες τους εμποδίζουν τους πιστούς να βιώσουν σωστά την πίστη και τους οδηγούν στον αιώνιο όλεθρο. Οι αιρετικοί πολεμούν την Εκκλησία, διαβάλλουν και συκοφαντούν τους ποιμένες, διαστρέφουν τα νοήματα της Γραφής και σκανδαλίζουν τους πιστούς. Το δεύτερο είδος σκανδάλου οφείλεται στην ανθρώπινη μικροψυχία μεταξύ φίλων και αδελφών. Μικροψυχίες, λύπες, δίκαιος και άδικος παροργισμός, λοιδορίες, καταλαλιές και τα παρόμοια ομοειδή πταίσματα, είναι σκάνδαλα στη ζωή των πιστών. Τέτοιες καταστάσεις συγκλονίζουν πολλές φορές αυτούς, που δεν έχουν στερεωθεί πνευματικά και ίσως μερικούς τους οδηγούν να διακόψουν τη σχέση τους με την Εκκλησία. «Πορεύεσθε διὰ τῶν πυλῶν μου καὶ ὀδοποιήσατε τῷ λαῷ μου καὶ τοὺς λίθους τοὺς ἐκ τῆς ὁδοῦ διαρρίψατε» (Ἠσ. 62, 10), λέγει ο Θεός στην Παλαιά Διαθήκη.
Σκανδαλοποιοί και σκανδαλιζόμενοι
Είναι αυτοί, που έχουν ανερμάτιστη πίστη και δεν γνωρίζουν τον λόγο του Θεού. Σκανδαλίζουν και σκανδαλίζονται είτε από την απειρία τους είτε από την κακία τους. Ο σκανδαλιζόμενος πειράζεται, γιατί κάποιος εκτελεί την εντολή του Θεού, ή γιατί κάποιος χρησιμοποιεί ελεύθερα τα δικαιώματά του. Οι Φαρισαίοι σκανδαλίσθηκαν από τα λόγια του Κυρίου, γι’ αυτό και ο Χριστός τους ονόμασε φυτεία, που δεν την φύτευσε ο Πατέρας του και είναι προορισμένη να εκριζωθεί (Ματθ. 15, 12-13). Εάν ο σκανδαλιζόμενος ενοχλείται, επειδή κάποιος εφαρμόζει τις εντολές του Θεού, τότε ας θυμάται τα λόγια αυτά του Ιησού. Αντίθετα, εάν κάποιος σκανδαλίζεται από την άσκηση αυτών, που ανήκουν στη δικαιοδοσία μας, τότε οφείλουμε να κάνουμε υποχώρηση, όπως ο Παύλος, που προτιμούσε να μη φάγει κρέας ποτέ, παρά να δημιουργήσει σκάνδαλα στους αδελφούς του.
Ο Μέγας Βασίλειος θίγει και μια άλλη πλευρά˙ «...τι μπορεί να πει κανείς για τους σκανδαλίζοντες με το να πράττουν ή να λέγουν τα απαγορευμένα και μάλιστα όταν ο σκανδαλίζων φαίνεται πως έχει περισσότερο γνώση ή κατέχει ιερατικό βαθμό; Αυτός οφείλει να είναι τύπος και υπογραμμός».
Η θεραπεία του σκανδάλου
Τρία πράγματα μας υπενθυμίζει ο Απόστολος για να μη σκανδαλίζουμε. Το πρώτο είναι η ασθενής συνείδηση του ανθρώπου. Οι απλοί άνθρωποι δεν μπορούν να φθάσουν στη γνώση εκείνη, που απαιτείται για να αξιολογήσουν σωστά τα πράγματα. Είναι οι «μικροί κατά το φαινόμενον», οι ευτελείς, για τους οποίους μίλησε ο Κύριος και απαίτησε την προσοχή μας (Ματθ. 18, 10). Το δεύτερο είναι ότι οι σκανδαλιζόμενοι είναι αδέλφια μας, μέλη του σώματος του Χριστού. Εάν τους πληγώσουμε, πληγώνουμε όλο το σώμα της Εκκλησίας. Και τρίτον ότι «Χριστὸς ὑπὲρ ἡμῶν ἀπέθανε»• για όλους μας πέθανε ο Χριστός, και για τους τέλειους στη γνώση και για τους ασθενείς στη συνείδηση. Είναι λυπηρό για ασήμαντα πράγματα να σκανδαλίζουμε τον αδελφό μας. Το ότι θα παρουσιασθούν σκάνδαλα στη ζωή μας δεν ανήκει στη δική μας αρμοδιότητα, «τὸ δὲ μὴ σκανδαλισθῆναι πάντως ἡμέτερον» (Ζιγαβηνός).
Σε κάθε εποχή, αλλά και στον καιρό μας υπάρχουν ποικίλα σκάνδαλα. Υπάρχουν εκκλησιαστικά σκάνδαλα, όπως τα σχίσματα και οι αιρέσεις, ο φαύλος βίος των χριστιανών, οι διαιρέσεις του σώματος του Χριστού, δηλ. της Εκκλησίας κ.ά. Υπάρχουν και σκάνδαλα κοσμικά, όπως καταχρήσεις, δολοπλοκίες, κοινωνικές ακαταστασίες, πολιτικές διαιρέσεις κ.λπ. Οι άνθρωποι ψάχνουν να βρουν ευκαιρίες να ανακαλύψουν σκάνδαλα. Υπάρχουν βέβαια και άνθρωποι, που σκανδαλίζονται και με καλά πράγματα, όπως με τον μοναχισμό, την ιερωσύνη, τη συχνή θ. Κοινωνία κ.ά.
Οι χριστιανοί οφείλουν να εφαρμόζουν τις εντολές του Θεού και να προσέχουν να μη σκανδαλίζουν με τη συμπεριφορά τους, αλλά και να μη συμμετέχουν στα σκάνδαλα. Να έχουν φόβο Θεού, αλλά και ελευθερία στην εφαρμογή του νόμου του Κυρίου.
Αγαπητοί αδελφοί, χρέος μας είναι να βοηθάμε κι όχι να σκανδαλίζουμε τους άλλους. Ο απ. Παύλος μας προτρέπει σ’ αυτό λέγοντας χαρακτηριστικά, «διό παρακαλεῖτε ἀλλήλους καὶ οἰκοδομεῖτε ὁ εἷς τὸν ἕνα» (Α' Θεσ. 5,11). Αμήν.
Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ, Ο επιούσιος Άρτος
paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Νανοσυσκευή η οποία «βλέπει» όπως ο άνθρωπος
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
