Η προσφιλής συνήθεια να φοράμε μάσκες κατά τη διάρκεια της Αποκριάς πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία και συγκεκριμένα, στη Βενετία τον 16ο αιώνα.
Γιατί, όμως, καλύπτουμε το πρόσωπό μας με μάσκα; Γιατί απλούστατα μας αρέσει να κρύβουμε τη φυσιογνωμία μας και να αλλάζουμε την προσωπικότητά μας, ικανοποιώντας έτσι μια ρομαντική επιθυμία και δίνοντας τη γοητεία του αγνώστου στον ίδιο μας τον εαυτό.
Ωστόσο, αν θελήσουμε να εξετάσουμε πότε εμφανίστηκε η μάσκα στο κόσμο, θα δούμε ότι η καταγωγή της χάνεται στα πανάρχαια χρόνια, καθώς τη συναντούμε στα έθιμα και στις θρησκείες των πρωτόγονων λαών.
Οι ιθαγενείς διαφόρων περιοχών της Γης δεν μπορούσαν να φανταστούν τους θεούς τους με τη συνηθισμένη ανθρώπινη μορφή. Γι’ αυτό οι ιερείς τους, επιθυμώντας να παρουσιάσουν τους θεούς τους με μια μορφή ασυνήθη και εξωτική, δημιούργησαν μάσκες που παρίσταναν διάφορες θεότητες με ποικίλες εκφράσεις.
Κάποιος ιθαγενής κατόπιν φόρεσε στο πρόσωπό του αυτές τις μάσκες και άρχισε να συμπεριφέρεται αναλόγως, προσωποποιώντας άρτια τον θεό που παρίστανε, ώστε και ο ίδιος θεωρήθηκε ως ζωντανή θεότητα με σάρκα και οστά και λατρευόταν ωσάν να είχε θεϊκές δυνάμεις.
Και κάπως έτσι, λοιπόν, ξεκίνησε η λατρεία της μάσκας, μια λατρεία που την απαντάμε σε όλους τους πρωτόγονους λαούς, ακόμη και σήμερα.
Οι πιο παράξενες μάσκες είναι οι κινεζικές και εκείνες της Ταϊλάνδης. Στο κινεζικό θέατρο οι ηθοποιοί φορούσαν διάφορες μάσκες, που είχαν συμβολικό χαρακτήρα και αντικαθιστούσαν τη φυσική έκφραση του προσώπου. Έτσι, όταν πέθαινε ένας Κινέζος ηθοποιός επάνω στη σκηνή, άλλαζε αμέσως τη μάσκα του και φορούσε εκείνη που συμβόλιζε τον θάνατο.
Οι μάσκες των λαών της Αφρικής συνδυάζονταν με ολόκληρη τη μεταμφίεση του σώματος. Είχαν πολλές μορφές και παρίσταναν συχνά τους δαίμονες του δάσους, της λίμνης, των βουνών και συχνά, τρομαχτικές απομιμήσεις άγριων θηρίων και ζώων.
Άλλες, πάλι, συμβόλιζαν τα καλά πνεύματα που εξόρκιζαν το κακό μάτι, εξευμένιζαν τις ψυχές των νεκρών και βοηθούσαν στην αποθεραπεία των ασθενών.
Στα πρώτα ελληνικά θέατρα, οι μάσκες αποτελούσαν το σπουδαιότερο μέρος της μεταμφίεσης του ηθοποιού. Η μάσκα χρησίμευε για να δίνει στους θεατές τους τύπους της τραγωδίας και της κωμωδίας, έτσι όπως επέτασσε η παράδοση.
Οι θεατρικές μάσκες των αρχαίων Ελλήνων ήταν κατασκευασμένες από ξύλο στην αρχή. Σιγά-σιγά, όμως, τελειοποιήθηκε η κατασκευή τους και γίνονταν από δέρμα και καμιά φορά από ασήμι, με σκοπό να δίνουν έναν μεταλλικό τόνο στη φωνή του ηθοποιού που τις φορούσε.
Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μεγάλη ποικιλία από μάσκες, που ανταποκρίνονταν σε κάθε ηλικία, φύλο, κοινωνική τάξη, φυλή και χώρα. Υπολόγιζαν ότι υπήρχαν 25 είδη για τις μάσκες της τραγωδίας (θεοί και θεές, ήρωες, βασιλείς και βασίλισσες, ιερείς, σκλάβοι) και 40 είδη για τις μάσκες της κωμωδίας.
Η ανακάλυψη της θεατρικής μάσκας αποδίδεται στον Αισχύλο, ο οποίος ήταν και ο πρώτος που καθόρισε τους πέντε κλασσικούς τύπους των ελληνικών προσωπείων. Τον τύπο του γέροντα, του νέου, της εταίρας, του δούλου και της δούλης…
Αισχύλος (525 π.Χ. – 456 π.Χ.)Οι Ρωμαίοι ξεκίνησαν να μεταχειρίζονται τη θεατρική μάσκα μόνο κατά τον τελευταίο προ Χριστού αιώνα. Και ο πρώτος, μάλιστα, που τις φόρεσε στη Ρώμη ήταν ο περίφημος ηθοποιός Κουίντους Ρότσιους, γαλατικής καταγωγής και στενός φίλος του Κικέρωνα.
Λένε, μάλιστα, ότι ο Κουίντους Ρότσιους χρησιμοποίησε τις θεατρικές μάσκες, για να κρύψει μια παραμόρφωση που είχε στο ένα του μάτι. Από αυτόν, λοιπόν, διαδόθηκε στη Ρώμη η συνήθεια να φορούν όλοι οι ηθοποιοί προσωπεία κατά τις παραστάσεις, όχι για να κρύβουν το πρόσωπό τους, αλλά για να εκδηλώνουν πιο έντονα τον χαρακτήρα του ρόλου τους.
Μάρκος Τύλλιος Κικέρων (106 π.Χ. – 43 π.Χ.)Στη Ρώμη, πάντως, επικρατούσε τότε και η ακόλουθη συνήθεια: όταν ένας ηθοποιός δεν ικανοποιούσε με την ερμηνεία του τους θεατές, όχι μόνο δεχόταν βροχή από κάθε είδους λαχανικά, αλλά και υποχρεωνόταν να αφαιρέσει τη μάσκα του και να δείξει στον κόσμο το αληθινό του πρόσωπο, για να τον χλευάσουν όλοι. Οι θεατές τον θεωρούσαν ανάξιο να φοράει πια το θεατρικό του προσωπείο και αυτό ήταν ο μεγαλύτερος εξευτελισμός για έναν καλλιτέχνη την εποχή εκείνη.
Η χρήση της μάσκας έσβησε τελείως με την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι την εποχή που γεννήθηκε στην Ιταλία η “Κωμωδία της Τέχνης”, από την οποία κατάγεται κατ’ ουσίαν το νεότερο θέατρο.
Τώρα πια οι μάσκες δεν εκδήλωναν κάποιο ειδικό αίσθημα, όπως στις αρχαίες μάσκες, αλλά ήταν απλώς ένα περίτεχνο στόλισμα του ηθοποιού. Κατόπιν, εκείνος που κατήργησε εντελώς τη χρήση τους ήταν ο Κάρλο Γκολντόνι, ο οποίος ήταν Ιταλός κωμωδιογράφος, που ανανέωσε την ιταλική κωμωδία και δημιούργησε την κωμωδία χαρακτήρων, διδάσκοντας τους ερμηνευτές του να παίζουν δίχως προσωπεία και να εκφράζουν στη σκηνή τα γνήσια αισθήματά τους.
Κάρλο Γκολντόνι (25/02/1707 – 06/02/1793)Εκτός, όμως, από τις θεατρικές μάσκες, έχουμε και τις κοινές μάσκες, που τις φορούσαν οι εταίρες και οι άσωτοι πατρίκιοι κατά τον μήνα Αύγουστο. Οι εταίρες τις φορούσαν για να διατηρούν το πρόσωπό τους δροσερό, συνήθως τη νύχτα. Πολλές φορές, όμως, τις φορούσαν και την ημέρα, όταν πήγαιναν επισκέψεις ή όταν δέχονταν τους φίλους τους.
Και αυτή η συνήθεια χάθηκε με την πτώση της Αυτοκρατορίας και δεν ξαναφάνηκε παρά μονάχα στα τέλη του 14ου αιώνα στη Γαλλία και στην Ιταλία.
Οι κυρίες της Αυλής του Βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκου του Α’ φορούσαν κι αυτές μάσκες για να διατηρούν δροσερό το πρόσωπό τους και να το προφυλάσσουν από τον ήλιο και τον αέρα. Οι μάσκες αυτές ήταν καμωμένες από μαύρο βελούδο, φοδραρισμένο με λευκό ταφτά και κάλυπταν έως και το στόμα.
Φραγκίσκος Α΄ της Γαλλίας (12/09/1494 – 31/03/1547)Την εποχή του Βασιλιά της Αγγλίας Ερρίκου του Δ’, μόνο οι τρανοί ευγενείς και οι κυρίες της αριστοκρατίας είχαν το προνόμιο να φορούν παρόμοιες μάσκες.
Ερρίκος Δ΄ της Αγγλίας (15/04/1367 – 20/03/1413)Οι χρονικογράφοι, εν τούτοις, αναφέρουν ότι σταδιακά η συνήθεια αυτή άρχισε να γενικεύεται και έτσι, όλοι πλέον έκρυβαν τα πρόσωπά τους πίσω από κομψά προσωπεία στα πανηγύρια, στους επίσημους εορτασμούς και στους γάμους. Όλα αυτά, μάλιστα, έτειναν να καταλήγουν σε αφάνταστα όργια, τα οποία βαστούσαν για εβδομάδες ολάκερες, διατηρώντας έτσι την ανωνυμία τους.
Επειδή, όμως, διαπράττονταν πολλές εγκληματικές ενέργειες και στυγερές δολοφονίες από κακοποιούς, οι οποίοι φορούσαν μάσκες, η συνήθεια αυτή καταργήθηκε με αυστηρότατους νόμους. Όποιος, λοιπόν, τολμούσε να φορέσει μάσκα εκτός από την περίοδο της Αποκριάς, καταδικαζόταν αμέσως σε θάνατο.
Μολαταύτα, επί Λουδοβίκου ΙΔ’ της Γαλλίας, η μάσκα επανήλθε στη μόδα. Μα, η Γαλλική Επανάσταση την κατήργησε οριστικά. Οι Δημοκρατικοί ψήφισαν αυστηρούς νόμους και απαγόρευσαν ρητώς τις μάσκες και τις μασκαράτες ως μια προσβολή κατά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Λουδοβίκος ΙΔ΄ της Γαλλίας (05/09/1638 – 01/09/1715)Από τότε, λοιπόν, δεν μπορεί κανείς να “μασκαρεύεται” όποτε θέλει, παρά μονάχα όταν καταφτάνει η Αποκριά, μια περίοδος τρελής χαράς και ευθυμίας, κατά την οποία ο καθένας επιθυμεί να ξεχάσει ό,τι τον βαραίνει και να δείξει στους άλλους ένα πρόσωπο διαφορετικό, εύθυμο ή και τρομακτικό.
Η είδηση δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “ΜΠΟΥΚΕΤΟ”, στις 26/02/1933…
Το άρθρο, όπως δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “ΜΠΟΥΚΕΤΟ”, στις 26/02/1933Μοιραστείτε το άρθρο...
Let's block ads! (Why?)
ΠΗΓΗ
Η ιστορία της αποκριάτικης μάσκας ΠΕΡΙΕΡΓΑ - STRANGE
periergaa
