2020-04-12 23:00:44
Απόσπασμα από άρθρο του Θεολόγου και Ιστορικού Κώστα Θύμη
Οι Άγιοι Αθανάσιος και Σπυρίδων διώχνουν την πανούκλα. Η διάσωση της Κέρκυρας από την πανώλη έγινε το 1630. Τοιχογραφίες πιθανώς 17ου αι. Ι. Ναός Αγίου Αθανασίου Άνω Κορακιάνας.
...Πράγματι, ο Άγιος δεν έμεινε “ασυγκίνητος” από τις παρακλήσεις και τις προσευχές των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Ανδρέα Μάρμορα, τις ημέρες εκείνες πολλοί ασθενείς είδαν τον Άγιο Σπυρίδωνα στον ύπνο τους να τους ευλογεί και να τους υπόσχεται την ίαση. Στρατιώτες που φύλαγαν σκοπιά τη νύχτα στο Παλαιό Φρούριο της πόλεως έβλεπαν ένα φως (σε σχήμα λυχναριού) να αιωρείται πάνω από το ναό του Αγίου. Έτσι, σιγά, σιγά, μέρα με τη μέρα, τα κρούσματα ελαττώθηκαν μέχρι που έπαυσαν οριστικά την Κυριακή των Βαΐων του 1630. Οι Κερκυραίοι, μετά από αίτηση της Εγχωρίου Αρχής, δηλαδή των Συνδίκων, απέδωσαν τη διάσωσή τους στη θαυματουργική επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος και καθιέρωσαν από τότε την ημέρα αυτή να λιτανεύεται το ιερό του λείψανο. (Α. Marmora, Bella Historia di Corfu, Venetia MDCLXXII, σ. 389 κ.εξ.)
Η λιτανεία επίσημα θεσπίστηκε με απόφαση της “Περιφανεστάτης Κυβερνήσεως της Κερκύρας” στις 21 Ιουνίου 1630.
Αξιοσημείωτη είναι η σχετική αναφορά στο συναξάρι του Αγίου Σπυρίδωνος, η οποία διαφέρει από τις σημερινές πρακτικές και αποφάσεις: “Ενώ λοιμός διέφθειρε την των Κερκυραίων πόλιν, προσέτρεχον δε πάντες αδιακρίτως εις τον ιερόν του Αγίου τέμενος, μεταξύ των οποίων και πολλοί μεμολυσμένοι υπήρχον, δια το οποίον έπρεπε, ένεκα του μιάσματος, κατά τους νόμους της φύσεως να διαφθαρή η πόλις, ουδέν σχεδόν υπέφερεν ο ευλαβής εκείνος λαός. Αλλά ταχέως πάλιν διά της μεσιτείας του Αγίου ηξιώθη της προτέρας υγιεινής καταστάσεως.” (Ασματική Ακολουθία, βίος και θαύματα του Αγίου Σπυρίδωνος, έκδ. 17η, εν Κερκύρα 1951, σ. 106).
Βεβαίως, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι σε ανάλογες περιπτώσεις τα χρόνια που ακολούθησαν και μάλιστα ανήμερα της Κυριακής των Βαΐων είχαν παρθεί σχετικά μέτρα προφύλαξης, αλλά ουδέποτε η απαγόρευση τελέσεως της
λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνος. Έτσι, σύμφωνα με τον Νικόλαο Αρλιώτη “κατά το έαρ του 1775 πολλαί ασθένειαι εν τη πόλει (της Κερκύρας), τούτου ένεκεν και εν τη λιτανεία των Βαΐων της 5 Απριλίου, έλλειπεν η συνήθης συρροή των ευσεβών και δεν παρευρέθησαν ούτε ο Γενικός της νήσου προβλεπτής, ουδ’ άλλος τις αντιπρόσωπος της Κυβερνήσεως. Και αυτοί οι παρακολουθούντες ένοπλοι στρατιώται ήσαν ευάριθμοι διότι οι πλείστοι διετέλουν ασθενείς”. Επίσης τρία χρόνια μετά σε αντίστοιχη περίπτωση, την Κυριακή των Βαΐων του 1778 “κατά το θέρος και το φθινόπωρον, διαδοθείσης της ειδήσεως ότι η πανώλης ελυμαίνετο την Κωνσταντινούπολιν, άπαντες εν Κερκύρα διετέλουν εν μεγίστη ανησυχία και προφυλάξει, ώστε και αυτή η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος της 11ης Απριλίου, Κυριακή των Βαΐων, ετελέσθη λίαν πρωί και ολίγοι ήσαν οι παρευρισκόμενοι”. (Βλ. Λ. Βροκίνη, ό.π., σ. 290).
Τον χειμώνα 1815-1816 πανούκλα έπληξε την Κέρκυρα, κυρίως τη νότια, η λεγομένη “πανούκλα του Μαραθιά”. Τότε, λοιπόν, μεταξύ των σκληρών μέτρων που πήρε ο Βρετανός αξιωματούχος της νήσου James Campbell, ήταν το κλείσιμο των ναών της μολυσμένης περιοχής ενώ ταυτόχρονα η τοπική εκκλησιαστική Αρχή διέταξε παύση των ιερών ακολουθιών. (Βλ. Gazzetta Jonie, αριθ. 84, 3.2.1816). Στις 8 Ιουνίου 1816 ο Άγγλος αρμοστής Th. Maitland έκανε άρση της καραντίνας και έδωσε την άδεια για την εισαγωγή προϊόντων από την ύπαιθρο. Το γεγονός γιορτάστηκε σε όλους τους ναούς στις 17 Ιουνίου με δοξολογίες και ικεσίες. Η Γερουσία με απόφασή της θέσπισε να τελείται κατ’ έτος στις 27 Ιουλίου λιτανεία του ιερού σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος, λόγω της αίσιας έκβασης. Η λιτανεία αυτή πραγματοποιήθηκε για τρία έτη και στη συνέχεια συγχωνεύτηκε με εκείνη της 11ης Αυγούστου. (Βλ. Πρωτ. Α. Χ. Τσίτσα, Ο Λοιμός του Χειμώνα 1815-1816 στην Κέρκυρα (η πανούκλα του Μαραθιά), Κέρκυρα 1990, σ. 21).
Αντίστοιχα κατά των 20ό αι. παρουσιάστηκαν, η ισπανική γρίπη 1918-1919 από την οποία προσβλήθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω από 20 εκατομμύρια, η ασιατική γρίπη 1957-1958, η γρίπη του Χόγκ Κόνγκ 1968, η ρωσική γρίπη 1977-1978, η γρίπη των πτηνών 2003-2004 και η γρίπη των χοίρων 2009 ή γρίπη Η1Ν1. Αν εξαιρέσουμε την πρώτη πανδημία, οι υπόλοιπες ήταν μικρότερης κλίμακας. Σημειώνουμε με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε ότι τα χρόνια αυτά οι λιτανείες του Αγίου Σπυρίδωνος τελέστηκαν κανονικά. Ενδεικτικά στα “Χρονικά” του περιοδικού “Αγ. Ιάσων και Σωσίπατρος”, Απρίλιος 1958, έτος ΚΔ΄, αριθ. 4, σ. 59, διαβάζουμε: “Ιεραί Λιτανείαι. Μετά της ειθισμένης μεγαλοπρεπείας, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτου ημών κ. Μεθοδίου, ετελέσθησαν αι Ιεραί Λιτανείαι του Αγίου Σπυρίδωνος, τη Κυριακή των Βαΐων, ώραν 11 π.μ. έως 1.45΄μ.μ. κ.λπ.”.
Κυριακή Βαΐων τη δεκαετία του 1920.Προεξάρχει ο Μητροπολίτης Αθηναγόρας.
Από τα παραπάνω συνάγουμε το συμπέρασμα ότι ανά εποχές πάρθηκαν κάποια υγειονομικά μέτρα, αλλά με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν αποφασίστηκε ποτέ η ματαίωση της λιτανείας του Προστάτη και Πολιούχου του νησιού μας λόγω πανδημίας. Βεβαίως ήταν άλλες οι εποχές, άλλοι οι κίνδυνοι, άλλα τα δεδομένα, άλλη η διαχείριση και άλλος ο τρόπος της ζωής των ανθρώπων. Πρέπει όμως να ομολογήσουμε ότι κυριαρχούσε η πίστη και όχι ο ορθολογισμός που κυριαρχεί σε μας σήμερα. Ήταν ακράδαντη η πίστη των ανθρώπων ότι η παρουσία του Αγίου Σπυρίδωνος μόνο θετικά αποτελέσματα είχε και έφερε, γιατί για τους Κερκυραίους ήταν αλλά και είναι “ο σοφώτατος ιατρός”. Βεβαίως και φέτος θα γίνει η καθιερωμένη λιτανεία από τον Μητροπολίτη μας, πολύ όμως διαφορετικά από κάθε άλλη φορά, εντός του ναού, κεκλεισμένων των θυρών και με ελάχιστα πρόσωπα όπως ορίζει η κοινή απόφαση των Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων – Υγείας (Φ.Ε.Κ. 1178/Β΄/6.4.2020) Ολόκληρο το άρθρο εδώ
proskynitis
Οι Άγιοι Αθανάσιος και Σπυρίδων διώχνουν την πανούκλα. Η διάσωση της Κέρκυρας από την πανώλη έγινε το 1630. Τοιχογραφίες πιθανώς 17ου αι. Ι. Ναός Αγίου Αθανασίου Άνω Κορακιάνας.
...Πράγματι, ο Άγιος δεν έμεινε “ασυγκίνητος” από τις παρακλήσεις και τις προσευχές των ανθρώπων. Σύμφωνα με τον Ανδρέα Μάρμορα, τις ημέρες εκείνες πολλοί ασθενείς είδαν τον Άγιο Σπυρίδωνα στον ύπνο τους να τους ευλογεί και να τους υπόσχεται την ίαση. Στρατιώτες που φύλαγαν σκοπιά τη νύχτα στο Παλαιό Φρούριο της πόλεως έβλεπαν ένα φως (σε σχήμα λυχναριού) να αιωρείται πάνω από το ναό του Αγίου. Έτσι, σιγά, σιγά, μέρα με τη μέρα, τα κρούσματα ελαττώθηκαν μέχρι που έπαυσαν οριστικά την Κυριακή των Βαΐων του 1630. Οι Κερκυραίοι, μετά από αίτηση της Εγχωρίου Αρχής, δηλαδή των Συνδίκων, απέδωσαν τη διάσωσή τους στη θαυματουργική επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος και καθιέρωσαν από τότε την ημέρα αυτή να λιτανεύεται το ιερό του λείψανο. (Α. Marmora, Bella Historia di Corfu, Venetia MDCLXXII, σ. 389 κ.εξ.)
Η λιτανεία επίσημα θεσπίστηκε με απόφαση της “Περιφανεστάτης Κυβερνήσεως της Κερκύρας” στις 21 Ιουνίου 1630.
Αξιοσημείωτη είναι η σχετική αναφορά στο συναξάρι του Αγίου Σπυρίδωνος, η οποία διαφέρει από τις σημερινές πρακτικές και αποφάσεις: “Ενώ λοιμός διέφθειρε την των Κερκυραίων πόλιν, προσέτρεχον δε πάντες αδιακρίτως εις τον ιερόν του Αγίου τέμενος, μεταξύ των οποίων και πολλοί μεμολυσμένοι υπήρχον, δια το οποίον έπρεπε, ένεκα του μιάσματος, κατά τους νόμους της φύσεως να διαφθαρή η πόλις, ουδέν σχεδόν υπέφερεν ο ευλαβής εκείνος λαός. Αλλά ταχέως πάλιν διά της μεσιτείας του Αγίου ηξιώθη της προτέρας υγιεινής καταστάσεως.” (Ασματική Ακολουθία, βίος και θαύματα του Αγίου Σπυρίδωνος, έκδ. 17η, εν Κερκύρα 1951, σ. 106).
Βεβαίως, οφείλουμε να αναφέρουμε ότι σε ανάλογες περιπτώσεις τα χρόνια που ακολούθησαν και μάλιστα ανήμερα της Κυριακής των Βαΐων είχαν παρθεί σχετικά μέτρα προφύλαξης, αλλά ουδέποτε η απαγόρευση τελέσεως της
λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνος. Έτσι, σύμφωνα με τον Νικόλαο Αρλιώτη “κατά το έαρ του 1775 πολλαί ασθένειαι εν τη πόλει (της Κερκύρας), τούτου ένεκεν και εν τη λιτανεία των Βαΐων της 5 Απριλίου, έλλειπεν η συνήθης συρροή των ευσεβών και δεν παρευρέθησαν ούτε ο Γενικός της νήσου προβλεπτής, ουδ’ άλλος τις αντιπρόσωπος της Κυβερνήσεως. Και αυτοί οι παρακολουθούντες ένοπλοι στρατιώται ήσαν ευάριθμοι διότι οι πλείστοι διετέλουν ασθενείς”. Επίσης τρία χρόνια μετά σε αντίστοιχη περίπτωση, την Κυριακή των Βαΐων του 1778 “κατά το θέρος και το φθινόπωρον, διαδοθείσης της ειδήσεως ότι η πανώλης ελυμαίνετο την Κωνσταντινούπολιν, άπαντες εν Κερκύρα διετέλουν εν μεγίστη ανησυχία και προφυλάξει, ώστε και αυτή η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνος της 11ης Απριλίου, Κυριακή των Βαΐων, ετελέσθη λίαν πρωί και ολίγοι ήσαν οι παρευρισκόμενοι”. (Βλ. Λ. Βροκίνη, ό.π., σ. 290).
Τον χειμώνα 1815-1816 πανούκλα έπληξε την Κέρκυρα, κυρίως τη νότια, η λεγομένη “πανούκλα του Μαραθιά”. Τότε, λοιπόν, μεταξύ των σκληρών μέτρων που πήρε ο Βρετανός αξιωματούχος της νήσου James Campbell, ήταν το κλείσιμο των ναών της μολυσμένης περιοχής ενώ ταυτόχρονα η τοπική εκκλησιαστική Αρχή διέταξε παύση των ιερών ακολουθιών. (Βλ. Gazzetta Jonie, αριθ. 84, 3.2.1816). Στις 8 Ιουνίου 1816 ο Άγγλος αρμοστής Th. Maitland έκανε άρση της καραντίνας και έδωσε την άδεια για την εισαγωγή προϊόντων από την ύπαιθρο. Το γεγονός γιορτάστηκε σε όλους τους ναούς στις 17 Ιουνίου με δοξολογίες και ικεσίες. Η Γερουσία με απόφασή της θέσπισε να τελείται κατ’ έτος στις 27 Ιουλίου λιτανεία του ιερού σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνος, λόγω της αίσιας έκβασης. Η λιτανεία αυτή πραγματοποιήθηκε για τρία έτη και στη συνέχεια συγχωνεύτηκε με εκείνη της 11ης Αυγούστου. (Βλ. Πρωτ. Α. Χ. Τσίτσα, Ο Λοιμός του Χειμώνα 1815-1816 στην Κέρκυρα (η πανούκλα του Μαραθιά), Κέρκυρα 1990, σ. 21).
Αντίστοιχα κατά των 20ό αι. παρουσιάστηκαν, η ισπανική γρίπη 1918-1919 από την οποία προσβλήθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω από 20 εκατομμύρια, η ασιατική γρίπη 1957-1958, η γρίπη του Χόγκ Κόνγκ 1968, η ρωσική γρίπη 1977-1978, η γρίπη των πτηνών 2003-2004 και η γρίπη των χοίρων 2009 ή γρίπη Η1Ν1. Αν εξαιρέσουμε την πρώτη πανδημία, οι υπόλοιπες ήταν μικρότερης κλίμακας. Σημειώνουμε με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε ότι τα χρόνια αυτά οι λιτανείες του Αγίου Σπυρίδωνος τελέστηκαν κανονικά. Ενδεικτικά στα “Χρονικά” του περιοδικού “Αγ. Ιάσων και Σωσίπατρος”, Απρίλιος 1958, έτος ΚΔ΄, αριθ. 4, σ. 59, διαβάζουμε: “Ιεραί Λιτανείαι. Μετά της ειθισμένης μεγαλοπρεπείας, προεξάρχοντος του Σεβ. Μητροπολίτου ημών κ. Μεθοδίου, ετελέσθησαν αι Ιεραί Λιτανείαι του Αγίου Σπυρίδωνος, τη Κυριακή των Βαΐων, ώραν 11 π.μ. έως 1.45΄μ.μ. κ.λπ.”.
Κυριακή Βαΐων τη δεκαετία του 1920.Προεξάρχει ο Μητροπολίτης Αθηναγόρας.
Από τα παραπάνω συνάγουμε το συμπέρασμα ότι ανά εποχές πάρθηκαν κάποια υγειονομικά μέτρα, αλλά με βάση τα στοιχεία που διαθέτουμε δεν αποφασίστηκε ποτέ η ματαίωση της λιτανείας του Προστάτη και Πολιούχου του νησιού μας λόγω πανδημίας. Βεβαίως ήταν άλλες οι εποχές, άλλοι οι κίνδυνοι, άλλα τα δεδομένα, άλλη η διαχείριση και άλλος ο τρόπος της ζωής των ανθρώπων. Πρέπει όμως να ομολογήσουμε ότι κυριαρχούσε η πίστη και όχι ο ορθολογισμός που κυριαρχεί σε μας σήμερα. Ήταν ακράδαντη η πίστη των ανθρώπων ότι η παρουσία του Αγίου Σπυρίδωνος μόνο θετικά αποτελέσματα είχε και έφερε, γιατί για τους Κερκυραίους ήταν αλλά και είναι “ο σοφώτατος ιατρός”. Βεβαίως και φέτος θα γίνει η καθιερωμένη λιτανεία από τον Μητροπολίτη μας, πολύ όμως διαφορετικά από κάθε άλλη φορά, εντός του ναού, κεκλεισμένων των θυρών και με ελάχιστα πρόσωπα όπως ορίζει η κοινή απόφαση των Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων – Υγείας (Φ.Ε.Κ. 1178/Β΄/6.4.2020) Ολόκληρο το άρθρο εδώ
proskynitis
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
