2012-06-21 08:53:58
Τον τελευταίο καιρό, το θέμα της ΑΟΖ έχει μετατραπεί σε έναν μύθο που πόρρω απέχει από την πραγματικότητα με αποτέλεσμα να γίνεται στόχος πολιτικής εκμετάλλευσης και εντυπωσιασμού σε βάρος της νομικής επιστήμης και απίθανης λανθασμένης ερμηνείας της Σύμβασης του 1982 των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Κατόπιν αυτού, ως επιστήμων και ως χειριστής των θεμάτων του Δικαίου της Θαλάσσης στο Υπουργείο Εξωτερικών από το 1966 έως το 2009, ιδιαίτερα δε, ως μέλος και αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στις Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, θεωρώ υποχρέωσή μου να σας ενημερώσω για το θέμα της ΑΟΖ προκειμένου να αποφευχθεί η συνέχιση μιας παραπληροφόρησης εκ μέρους ορισμένων κύκλων. Εκ των πραγμάτων λοιπόν ήθελα να τονίσω τα κάτωθι:
Με βάση την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας ο βυθός της ΑΟΖ είναι πάντα υφαλοκρηπίδα
. Για την υιοθέτηση όμως ΑΟΖ απαιτείται διακήρυξη από το παράκτιο κράτος. Την υφαλοκρηπίδα όμως την έχει ένα παράκτιο κράτος από της δημιουργίας του και αναγνωρίζονται υπέρ του παρακτίου κράτους αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματαδιερεύνησης, εξερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων του βυθού και του υπεδάφους αυτής, όπως επίσης αποκλειστικά κυριαρχικά δικαιώματα επί των λεγομένων καθυστικών ειδών. Με την ΑΟΖ στο παράκτιο κράτος αναγνωρίζοντας κυριαρχικά δικαιώματα και εφ’ όλων των υπολοίπων βιολογικών πόρων, της θαλάσσιας επιφάνειας του βυθού και υπεδάφους αυτής. Επαναλαμβάνονται δε εδώ τα δικαιώματα του παρακτίου κράτους επί των φυσικών πόρων του βυθού και υπεδάφους της ΑΟΖ δηλαδή επί της υφαλοκρηπίδος του προς επαναβεβαίωση των δικαιωμάτων του αυτών. Στο υπόλοιπο τμήμα της ΑΟΖ και δη στα υπερκείμενα αυτής ύδατα το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα για την αλιεία για την εκμετάλλευση των θαλασσίων ρευμάτων για απόκτηση ηλεκτρικής ενέργειας όπως επίσης για την απόκτηση αιολικής ενέργειας από τον υπερκείμενο της θαλάσσιας επιφάνειας αυτής άνεμο. Πέραν τούτου το παράκτιο κράτος έχει αρμοδιότητα για την παροχή ή μη αδειών προς τρίτους για διενέργεια θαλασσίων επιστημονικών ερευνών για τον βυθό και το υπέδαφος αυτής, όπως επίσης για την θαλάσσια επιφάνεια αυτής. Επίσης αρμοδιότητα για την διαφύλαξη του θαλασσίου περιβάλλοντος. Ως προς την αλιεία, κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις έχουν δικαιώματα και τα περίκλειστα και τα γεωγραφικώς μειονεκτούντα κράτη, κατόπιν συμφωνίας με το παράκτιο κράτος.
Τόσο η ΑΟΖ όσο και η υφαλοκρηπίδα θα πρέπει να τύχουν οριοθέτησης όταν το εύρος αυτών μεταξύ των ακτών δύο παρακτίων κρατών είναι μικρότερο των 400ν.μ. με βάση το Διεθνές Δίκαιο, όπως καθορίζεται το περιεχόμενο αυτού στο καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Μετά από σχετική ευχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης όχι μόνο η χώρα μας αλλά και άλλα παράκτια κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Μάλτα δεν έχουν υιοθετήσει ΑΟΖ, στη Μεσόγειο περιορισθέντα στην υιοθέτηση μόνο των λεγομένων "προστατευτικών θαλασσίων ζωνών". Εξαίρεση από τον κανόνα αυτό αποτέλεσε η Κύπρος, το Ισραήλ, ο Λίβανος και η Αίγυπτος.
Επίσης θα πρέπει να λεχθεί ότι με βάση τις διατάξεις της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, η οριοθετική γραμμή της υφαλοκρηπίδος και εκ των πραγμάτων του βυθού και υπεδάφους της ΑΟΖ, όπως επίσης η οριοθετική γραμμή της θαλάσσιας περιοχής της ΑΟΖ, πάντα συμπίπτουν.
Εκ των 220 περίπου συμβάσεων οριοθέτησης υφαλοκρηπίδος και εκείνων που αφορούν την ΑΟΖ έχει εφαρμοστεί σε ποσοστό 78% η αρχή "της ίσης απόστασης" δια εφαρμογής της μεθόδου της "μέσης γραμμής" για γειτονικές ακτές και της μεθόδου της "πλαγίας γραμμής" για παρακείμενες ακτές, πολλές φορές με ορισμένες μικρές αποκλείσεις για τεχνικούς λόγους.
Με τα ισχύοντα εύρη αιγιαλίτιδος ζώνης - 6ν.μ. Ελλάδας και Τουρκίας - στην Ελλάδα με βάση την σύμβαση του 1982, περιέρχεται το 93% της υφαλοκρηπίδος του Αιγαίου στην Ελλάδα και μόνο το 7% στην Τουρκία.
Ιδιαίτερο πρόβλημα προκύπτει όμως όσον αφορά το Καστελλόριζο και την συστάδα των νήσων αυτού, που βρίσκονται εκτός του Αιγαίου Πελάγους και δη στην Ανατολική Μεσόγειο - με βάση σχετικό φυλλάδιο του Διεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού περί ορίου θαλασσών - για τα οποία η Τουρκία κατά πάγια τακτική όπως και για τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου δεν δέχεται ότι έχουν δικαιώματα υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ ως εμπίπτοντα σε "ειδικές περιστάσεις".
Με βάση την αρχή της ίσης απόστασης (εφαρμογή μεθόδου μέσης γραμμής) αν ληφθεί υπόψη η συστάδα των νησιών του Καστελλορίζου και δη η νήσος Στρογγύλη όπως επίσης η Κρήτη, η Κάρπαθος και η Ρόδος προκύπτουν θαλάσσια σύνορα Ελλάδος - Κύπρου μήκους 27ν.μ. Χωρίς την επίδραση της Στρογγύλης, ακόμη και με λήψη υπόψη των νήσων Κρήτης, Ρόδου, Καρπάθου ως και λοιπών νησίδων δεν μπορεί να έχουμε κοινά σύνορα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Κύπρο, κάτι αρκετά αρνητικό από στρατηγικής άποψης για την χώρα μας και την Κύπρο.
Εκ των πραγμάτων λοιπόν η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ με την Τουρκία και την Αίγυπτο ενέχει αρκετές δυσκολίες και κινδύνους πολλώ μάλλον αν υιοθετήσουμε στις περιοχές αυτές και ΑΟΖ καθόσον η αντίδραση της Τουρκίας θα μπορούσε να είναι ανεξέλεγκτη υποστηρίζουσα ότι η Ελλάδα ” όχι μόνο διεκδικεί όλη την υφαλοκρηπίδα αλλά και τα υπερκείμενα ύδατα αυτής, δηλαδή της ΑΟΖ, κάτι που συντελεί στον "πνιγμό" της Τουρκίας “ – γνωστή άλλωστε τουρκική άποψη.
Η συμπεριφορά της Αιγύπτου έναντι του όλου θέματος, όπως έχει προκύψει και κατά τις μέχρι τούδε ελληνοαιγυπτιακές επαφές είναι αρνητική για την χώρα μας αφού η Αίγυπτος ιδίως μετά την τελευταία "επανάσταση" υποστηρίζει τις θέσεις της Τουρκίας, προφανώς λόγω μουσουλμανικής αλληλεγγύης, μη αναγνωρίζουσα δικαιώματα για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στο Καστελλόριζο και την συστάδα των νήσων αυτού. Τούτο φαίνεται ιδιαίτερα έντονο τόσο με την έναρξη όσο και με την συνέχιση του τουρκοαιγυπτιακού διαλόγου για μία μεταξύ τους οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος στη περιοχή αυτή, παρόλο που λόγω γεωγραφίας, δεν μπορεί η υφαλοκρηπίδα στην περιοχή αυτή να είναι αντικείμενο μιας τουρκοαιγυπτιακής συμφωνίας. Κατόπιν των ανωτέρω τυγχάνει απορίας άξιον η συνέχιση εκ μέρους μας του ελληνοαιγυπτιακού διαλόγου, χωρίς μία προειδοποίηση προς την αιγυπτιακή πλευρά για τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια αιγυπτιοτουρκική συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδος.
Ως προς την οριοθέτηση της μεταξύ Λιβύης και Ελλάδος υφαλοκρηπίδος και ενδεχομένως ΑΟΖ, θα πρέπει να λεχθεί ότι η θέση της Λιβύης είναι ότι για μια τέτοια οριοθέτηση θα πρέπει η Ελλάδα να αναγνωρίσει ως νόμιμο το κλείσιμο του κόλπου της Σύρτης μήκους περί τα 302ν.μ. και να δεχθεί η Ελλάδα ότι η Γαύδος και ορισμένες μικρονησίδες νοτιοδυτικά της Κρήτης δεν μπορεί να ληφθούν σαν σημείο βάσεως για μια τέτοια οριοθέτηση. Τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα αντιμετωπίζει στην περιοχή αυτή και η Ιταλία.
Ως προς την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδος ιδιαίτερα δε η καταγγελία εκ μέρους του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας της συμφωνίας του 2009, πέραν των εικασιών περί τουρκικού ή ακόμη και ιταλικού δακτύλου για την καταγγελία αυτή, θα πρέπει να λεχθεί ότι κατά την οριοθέτηση αυτή οι Έλληνες και οι Αλβανοί διαπραγματευτές προφανώς λόγω αγνοίας δεν έλαβαν υπόψη την ύπαρξη του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας του 1925 των Μεγάλων Δυνάμεων για τα ελληνοαλβανικά σύνορα, το οποίο σε σχετικό παράρτημά του οριοθετούσε και την μεταξύ των δύο κρατών αιγιαλίτιδα ζώνη – το Πρωτόκολλο αυτό δεν έχει τύχει αποδοχής από την Ελλάδα. Περαιτέρω ένας άλλος αρνητικός για μας παράγων είναι ότι ενώ δεχθήκαμε με την ελληνοιταλική συμφωνία του 1976 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος μεταξύ των νήσων Οθωνών και ιταλικής ηπειρωτικής ακτής να λάβει η Ιταλία ποσοστό 2/3 αυτής, στην ελληνοαλβανική συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών του 2009 δεν παραχωρήσαμε το ίδιο ποσοστό στην Αλβανία για την περιοχή υφαλοκρηπίδος μεταξύ Οθωνών και αλβανικής ηπειρωτικής αυτής. Βέβαια στην περίπτωση με την Ιταλία λάβαμε εμείς ποσοστό 2/3 της υφαλοκρηπίδος περιοχών μεταξύ των νήσων Στροφάδων και ιταλικής ηπειρωτικής ακτής ως αντιστάθμισμα.
Όσον αφορά την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο είναι γνωστή τόσο η θέση της Ελλάδος όσο και της Τουρκίας, όπου η Τουρκία δεν αναγνωρίζει δικαιώματα υφαλοκρηπίδος στα ελληνικά νησιά, θεωρώντας ότι αυτά συνιστούν "ειδική περίπτωση" στερούμενα υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ.
Ως προς την οριοθέτηση της προαναφερθείσης υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου καλό θα ήτο το συντομότερο δυνατόν να προβούμε στην οριοθέτηση αυτή, έστω αφήνοντας στην αρχή και στο τέλος της οριοθετικής γραμμής ορισμένα ναυτικά μίλια κενά για τον καθορισμό των τριεθνών σημείων Ελλάδος – Κύπρου – Αιγύπτου, και Ελλάδος – Τουρκίας – Κύπρου, αφήνοντας για αργότερα την υιοθέτηση ΑΟΖ εκ μέρους μας στην περιοχή αυτή.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η από το 1976 συμφωνηθείσα οριοθετική γραμμή υφαλοκρηπίδος μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδος θα ισχύσει και για μια μελλοντική οριοθέτηση της μεταξύ των δύο κρατών ΑΟΖ, μετά από μία υιοθέτηση αυτής.
Τέλος με βάση τη σύμβαση του 1982 των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας ουδόλως μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η υφαλοκρηπίδα θεωρείται πλέον ότι γενικώς υπερκαλύπτεται πλέον από την έννοια της ΑΟΖ. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα υπήρχε μεγάλο νομικό κενό ειδικά για τα αποκλειστικά δικαιώματα κρατών των οποίων η υφαλοκρηπίδα επεκτείνεται πέρα των 200ν.μ. και δη μέχρι 350ν.μ. από την ακτογραμμή. Όπως επίσης θα υπήρχε νομικό κενό ως προς το περιεχόμενο των αποκλειστικών δικαιωμάτων του παρακτίου κράτους επί του βυθού και υπεδάφους της ΑΟΖ.
Ως προς τις κατηγορίες ορισμένων κύκλων περί πολυετούς απραξίας εκ μέρους της Ελλάδος για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών της, θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι οριοθετικές συμφωνίες για θαλάσσιες ζώνες πολλές φορές διαρκούν δεκάδες χρόνια όπως οι διαβουλεύσεις μεταξύ Νορβηγίας και Ρωσίας για τον βόρειο παγωμένο ωκεανό οι οποίες συνεχίζονται εδώ και 90 χρόνια. Ευνόητο δε τυγχάνει ότι για την δημιουργία μιας σύμβασης τούτο πρέπει να το θέλουν όλες οι πλευρές. Ακόμη θα πρέπει να λεχθεί ότι τα οικονομικά οφέλη που προέκυψαν για την Κύπρο με τις οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών της (υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ) με τα γειτονικά της κράτη, θα ήταν ακριβώς τα ίδια αναφορικά με τους υδρογονάνθρακες αν η Κύπρος είχε περιοριστεί σε οριοθέτηση μόνο της υφαλοκρηπίδος της, άλλωστε η γεωγραφία της περιοχής είναι πολύ απλή χωρίς παρουσία νησίδων, βράχων κ.τ.λ.. Το γεγονός δε ότι την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Κύπρου έχουν αναλάβει αμερικανικές και γενικά εταιρείες ισχυρών Δυνάμεων, αποτέλεσε το μόνοαποτρεπτικό παράγοντα για δημιουργία εντάσεων εκ μέρους της Τουρκίας.
Είναι δε λυπηρό, πολιτικοί αρχηγοί των ελληνικών κομμάτων με ανακοινώσεις τους να φαίνεται ότι αγνοούν την νομική αλήθεια για το θέμα της ΑΟΖ, θεωρώντας ως προϋπόθεση για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων την υιοθέτηση προηγουμένως ΑΟΖ, κάτι που όχι μόνο δεν ευσταθεί, αλλά ενέχει ιδιαίτερα αρκετούς κινδύνους, ειδικά αν γίνει αυτή στο Αιγαίο και στην νοτιοανατολική Μεσόγειο (περιοχή Καστελλορίζου), για τους γνωστούς λόγους.
Έτσι αν θέσουμε μόνο ως στόχο την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και των λεγομένων καθυστικών ειδών στον βυθό και στο υπέδαφος της υφαλοκρηπίδας δεν χρειάζεται καν υιοθέτηση ΑΟΖ, αν βέβαια θελήσουμε να έχουμε και όλα τα δικαιώματα που αναφέρονται στη θαλάσσια επιφάνεια της ΑΟΖ τότε θα πρέπει να υιοθετήσουμε τη ζώνη αυτή λαμβάνοντας όμως υπόψη τις πολιτικές επιπτώσεις που απορρέουν από μια θέσπιση της ζώνης αυτής, ειδικότερα στις περιοχές εκείνες που αντιμετωπίζουν οριοθέτηση των θαλασσίων αυτών ζωνών με την Τουρκία. Ευνόητο δε τυγχάνει, ότι υιοθέτηση ΑΟΖ χωρίς προηγούμενη οριοθέτηση αυτής μάλλον προβλήματα επιφέρει παρά οφέλη.
Εμμανουήλ Γούναρης
Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Βερολίνου,
Τέως Εμπειρογνώμων Πρεσβευτής για θέματα Δικαίου Θαλάσσης
Στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος
[Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 6973969593]
InfoGnomon
Κατόπιν αυτού, ως επιστήμων και ως χειριστής των θεμάτων του Δικαίου της Θαλάσσης στο Υπουργείο Εξωτερικών από το 1966 έως το 2009, ιδιαίτερα δε, ως μέλος και αρχηγός της ελληνικής αντιπροσωπείας στις Διασκέψεις των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, θεωρώ υποχρέωσή μου να σας ενημερώσω για το θέμα της ΑΟΖ προκειμένου να αποφευχθεί η συνέχιση μιας παραπληροφόρησης εκ μέρους ορισμένων κύκλων. Εκ των πραγμάτων λοιπόν ήθελα να τονίσω τα κάτωθι:
Με βάση την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας ο βυθός της ΑΟΖ είναι πάντα υφαλοκρηπίδα
Τόσο η ΑΟΖ όσο και η υφαλοκρηπίδα θα πρέπει να τύχουν οριοθέτησης όταν το εύρος αυτών μεταξύ των ακτών δύο παρακτίων κρατών είναι μικρότερο των 400ν.μ. με βάση το Διεθνές Δίκαιο, όπως καθορίζεται το περιεχόμενο αυτού στο καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης. Μετά από σχετική ευχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης όχι μόνο η χώρα μας αλλά και άλλα παράκτια κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία και η Μάλτα δεν έχουν υιοθετήσει ΑΟΖ, στη Μεσόγειο περιορισθέντα στην υιοθέτηση μόνο των λεγομένων "προστατευτικών θαλασσίων ζωνών". Εξαίρεση από τον κανόνα αυτό αποτέλεσε η Κύπρος, το Ισραήλ, ο Λίβανος και η Αίγυπτος.
Επίσης θα πρέπει να λεχθεί ότι με βάση τις διατάξεις της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, η οριοθετική γραμμή της υφαλοκρηπίδος και εκ των πραγμάτων του βυθού και υπεδάφους της ΑΟΖ, όπως επίσης η οριοθετική γραμμή της θαλάσσιας περιοχής της ΑΟΖ, πάντα συμπίπτουν.
Εκ των 220 περίπου συμβάσεων οριοθέτησης υφαλοκρηπίδος και εκείνων που αφορούν την ΑΟΖ έχει εφαρμοστεί σε ποσοστό 78% η αρχή "της ίσης απόστασης" δια εφαρμογής της μεθόδου της "μέσης γραμμής" για γειτονικές ακτές και της μεθόδου της "πλαγίας γραμμής" για παρακείμενες ακτές, πολλές φορές με ορισμένες μικρές αποκλείσεις για τεχνικούς λόγους.
Με τα ισχύοντα εύρη αιγιαλίτιδος ζώνης - 6ν.μ. Ελλάδας και Τουρκίας - στην Ελλάδα με βάση την σύμβαση του 1982, περιέρχεται το 93% της υφαλοκρηπίδος του Αιγαίου στην Ελλάδα και μόνο το 7% στην Τουρκία.
Ιδιαίτερο πρόβλημα προκύπτει όμως όσον αφορά το Καστελλόριζο και την συστάδα των νήσων αυτού, που βρίσκονται εκτός του Αιγαίου Πελάγους και δη στην Ανατολική Μεσόγειο - με βάση σχετικό φυλλάδιο του Διεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού περί ορίου θαλασσών - για τα οποία η Τουρκία κατά πάγια τακτική όπως και για τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου δεν δέχεται ότι έχουν δικαιώματα υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ ως εμπίπτοντα σε "ειδικές περιστάσεις".
Με βάση την αρχή της ίσης απόστασης (εφαρμογή μεθόδου μέσης γραμμής) αν ληφθεί υπόψη η συστάδα των νησιών του Καστελλορίζου και δη η νήσος Στρογγύλη όπως επίσης η Κρήτη, η Κάρπαθος και η Ρόδος προκύπτουν θαλάσσια σύνορα Ελλάδος - Κύπρου μήκους 27ν.μ. Χωρίς την επίδραση της Στρογγύλης, ακόμη και με λήψη υπόψη των νήσων Κρήτης, Ρόδου, Καρπάθου ως και λοιπών νησίδων δεν μπορεί να έχουμε κοινά σύνορα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ με την Κύπρο, κάτι αρκετά αρνητικό από στρατηγικής άποψης για την χώρα μας και την Κύπρο.
Εκ των πραγμάτων λοιπόν η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ με την Τουρκία και την Αίγυπτο ενέχει αρκετές δυσκολίες και κινδύνους πολλώ μάλλον αν υιοθετήσουμε στις περιοχές αυτές και ΑΟΖ καθόσον η αντίδραση της Τουρκίας θα μπορούσε να είναι ανεξέλεγκτη υποστηρίζουσα ότι η Ελλάδα ” όχι μόνο διεκδικεί όλη την υφαλοκρηπίδα αλλά και τα υπερκείμενα ύδατα αυτής, δηλαδή της ΑΟΖ, κάτι που συντελεί στον "πνιγμό" της Τουρκίας “ – γνωστή άλλωστε τουρκική άποψη.
Η συμπεριφορά της Αιγύπτου έναντι του όλου θέματος, όπως έχει προκύψει και κατά τις μέχρι τούδε ελληνοαιγυπτιακές επαφές είναι αρνητική για την χώρα μας αφού η Αίγυπτος ιδίως μετά την τελευταία "επανάσταση" υποστηρίζει τις θέσεις της Τουρκίας, προφανώς λόγω μουσουλμανικής αλληλεγγύης, μη αναγνωρίζουσα δικαιώματα για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στο Καστελλόριζο και την συστάδα των νήσων αυτού. Τούτο φαίνεται ιδιαίτερα έντονο τόσο με την έναρξη όσο και με την συνέχιση του τουρκοαιγυπτιακού διαλόγου για μία μεταξύ τους οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος στη περιοχή αυτή, παρόλο που λόγω γεωγραφίας, δεν μπορεί η υφαλοκρηπίδα στην περιοχή αυτή να είναι αντικείμενο μιας τουρκοαιγυπτιακής συμφωνίας. Κατόπιν των ανωτέρω τυγχάνει απορίας άξιον η συνέχιση εκ μέρους μας του ελληνοαιγυπτιακού διαλόγου, χωρίς μία προειδοποίηση προς την αιγυπτιακή πλευρά για τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια αιγυπτιοτουρκική συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδος.
Ως προς την οριοθέτηση της μεταξύ Λιβύης και Ελλάδος υφαλοκρηπίδος και ενδεχομένως ΑΟΖ, θα πρέπει να λεχθεί ότι η θέση της Λιβύης είναι ότι για μια τέτοια οριοθέτηση θα πρέπει η Ελλάδα να αναγνωρίσει ως νόμιμο το κλείσιμο του κόλπου της Σύρτης μήκους περί τα 302ν.μ. και να δεχθεί η Ελλάδα ότι η Γαύδος και ορισμένες μικρονησίδες νοτιοδυτικά της Κρήτης δεν μπορεί να ληφθούν σαν σημείο βάσεως για μια τέτοια οριοθέτηση. Τα ίδια προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα αντιμετωπίζει στην περιοχή αυτή και η Ιταλία.
Ως προς την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών μεταξύ Αλβανίας και Ελλάδος ιδιαίτερα δε η καταγγελία εκ μέρους του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Αλβανίας της συμφωνίας του 2009, πέραν των εικασιών περί τουρκικού ή ακόμη και ιταλικού δακτύλου για την καταγγελία αυτή, θα πρέπει να λεχθεί ότι κατά την οριοθέτηση αυτή οι Έλληνες και οι Αλβανοί διαπραγματευτές προφανώς λόγω αγνοίας δεν έλαβαν υπόψη την ύπαρξη του Πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας του 1925 των Μεγάλων Δυνάμεων για τα ελληνοαλβανικά σύνορα, το οποίο σε σχετικό παράρτημά του οριοθετούσε και την μεταξύ των δύο κρατών αιγιαλίτιδα ζώνη – το Πρωτόκολλο αυτό δεν έχει τύχει αποδοχής από την Ελλάδα. Περαιτέρω ένας άλλος αρνητικός για μας παράγων είναι ότι ενώ δεχθήκαμε με την ελληνοιταλική συμφωνία του 1976 για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος μεταξύ των νήσων Οθωνών και ιταλικής ηπειρωτικής ακτής να λάβει η Ιταλία ποσοστό 2/3 αυτής, στην ελληνοαλβανική συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών του 2009 δεν παραχωρήσαμε το ίδιο ποσοστό στην Αλβανία για την περιοχή υφαλοκρηπίδος μεταξύ Οθωνών και αλβανικής ηπειρωτικής αυτής. Βέβαια στην περίπτωση με την Ιταλία λάβαμε εμείς ποσοστό 2/3 της υφαλοκρηπίδος περιοχών μεταξύ των νήσων Στροφάδων και ιταλικής ηπειρωτικής ακτής ως αντιστάθμισμα.
Όσον αφορά την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών στο Αιγαίο είναι γνωστή τόσο η θέση της Ελλάδος όσο και της Τουρκίας, όπου η Τουρκία δεν αναγνωρίζει δικαιώματα υφαλοκρηπίδος στα ελληνικά νησιά, θεωρώντας ότι αυτά συνιστούν "ειδική περίπτωση" στερούμενα υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ.
Ως προς την οριοθέτηση της προαναφερθείσης υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και Κύπρου καλό θα ήτο το συντομότερο δυνατόν να προβούμε στην οριοθέτηση αυτή, έστω αφήνοντας στην αρχή και στο τέλος της οριοθετικής γραμμής ορισμένα ναυτικά μίλια κενά για τον καθορισμό των τριεθνών σημείων Ελλάδος – Κύπρου – Αιγύπτου, και Ελλάδος – Τουρκίας – Κύπρου, αφήνοντας για αργότερα την υιοθέτηση ΑΟΖ εκ μέρους μας στην περιοχή αυτή.
Αξίζει να αναφερθεί ότι η από το 1976 συμφωνηθείσα οριοθετική γραμμή υφαλοκρηπίδος μεταξύ Ιταλίας και Ελλάδος θα ισχύσει και για μια μελλοντική οριοθέτηση της μεταξύ των δύο κρατών ΑΟΖ, μετά από μία υιοθέτηση αυτής.
Τέλος με βάση τη σύμβαση του 1982 των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας ουδόλως μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η υφαλοκρηπίδα θεωρείται πλέον ότι γενικώς υπερκαλύπτεται πλέον από την έννοια της ΑΟΖ. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα υπήρχε μεγάλο νομικό κενό ειδικά για τα αποκλειστικά δικαιώματα κρατών των οποίων η υφαλοκρηπίδα επεκτείνεται πέρα των 200ν.μ. και δη μέχρι 350ν.μ. από την ακτογραμμή. Όπως επίσης θα υπήρχε νομικό κενό ως προς το περιεχόμενο των αποκλειστικών δικαιωμάτων του παρακτίου κράτους επί του βυθού και υπεδάφους της ΑΟΖ.
Ως προς τις κατηγορίες ορισμένων κύκλων περί πολυετούς απραξίας εκ μέρους της Ελλάδος για οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών της, θα θέλαμε να αναφέρουμε ότι οριοθετικές συμφωνίες για θαλάσσιες ζώνες πολλές φορές διαρκούν δεκάδες χρόνια όπως οι διαβουλεύσεις μεταξύ Νορβηγίας και Ρωσίας για τον βόρειο παγωμένο ωκεανό οι οποίες συνεχίζονται εδώ και 90 χρόνια. Ευνόητο δε τυγχάνει ότι για την δημιουργία μιας σύμβασης τούτο πρέπει να το θέλουν όλες οι πλευρές. Ακόμη θα πρέπει να λεχθεί ότι τα οικονομικά οφέλη που προέκυψαν για την Κύπρο με τις οριοθετήσεις των θαλασσίων ζωνών της (υφαλοκρηπίδος και ΑΟΖ) με τα γειτονικά της κράτη, θα ήταν ακριβώς τα ίδια αναφορικά με τους υδρογονάνθρακες αν η Κύπρος είχε περιοριστεί σε οριοθέτηση μόνο της υφαλοκρηπίδος της, άλλωστε η γεωγραφία της περιοχής είναι πολύ απλή χωρίς παρουσία νησίδων, βράχων κ.τ.λ.. Το γεγονός δε ότι την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων της Κύπρου έχουν αναλάβει αμερικανικές και γενικά εταιρείες ισχυρών Δυνάμεων, αποτέλεσε το μόνοαποτρεπτικό παράγοντα για δημιουργία εντάσεων εκ μέρους της Τουρκίας.
Είναι δε λυπηρό, πολιτικοί αρχηγοί των ελληνικών κομμάτων με ανακοινώσεις τους να φαίνεται ότι αγνοούν την νομική αλήθεια για το θέμα της ΑΟΖ, θεωρώντας ως προϋπόθεση για την εκμετάλλευση υδρογονανθράκων την υιοθέτηση προηγουμένως ΑΟΖ, κάτι που όχι μόνο δεν ευσταθεί, αλλά ενέχει ιδιαίτερα αρκετούς κινδύνους, ειδικά αν γίνει αυτή στο Αιγαίο και στην νοτιοανατολική Μεσόγειο (περιοχή Καστελλορίζου), για τους γνωστούς λόγους.
Έτσι αν θέσουμε μόνο ως στόχο την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και των λεγομένων καθυστικών ειδών στον βυθό και στο υπέδαφος της υφαλοκρηπίδας δεν χρειάζεται καν υιοθέτηση ΑΟΖ, αν βέβαια θελήσουμε να έχουμε και όλα τα δικαιώματα που αναφέρονται στη θαλάσσια επιφάνεια της ΑΟΖ τότε θα πρέπει να υιοθετήσουμε τη ζώνη αυτή λαμβάνοντας όμως υπόψη τις πολιτικές επιπτώσεις που απορρέουν από μια θέσπιση της ζώνης αυτής, ειδικότερα στις περιοχές εκείνες που αντιμετωπίζουν οριοθέτηση των θαλασσίων αυτών ζωνών με την Τουρκία. Ευνόητο δε τυγχάνει, ότι υιοθέτηση ΑΟΖ χωρίς προηγούμενη οριοθέτηση αυτής μάλλον προβλήματα επιφέρει παρά οφέλη.
Εμμανουήλ Γούναρης
Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Βερολίνου,
Τέως Εμπειρογνώμων Πρεσβευτής για θέματα Δικαίου Θαλάσσης
Στο Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδος
[Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 6973969593]
InfoGnomon
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Σαντορίνη:Θάνατος στην καλντέρα - Τραγωδία στον δρόμο για το λιμάνι!
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Aυτοπυροβολήθηκε στον λαιμό ενώπιον της αστυνομίας
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
