2020-05-23 01:26:36
Περί τοῦ πῶς δεῖ μεταλαμβάνειν
Καθώς ἀποκαθίσταται σταδιακῶς στήν πατρίδα μας ἡ ὁμαλότητα τῆς ζωῆς τῶν πολιτῶν καί τῶν ἐπαγγελματικῶν, οἰκονομικῶν, κοινωνικῶν καί θρησκευτικῶν δραστηριοτήτων αὐτῶν, ἐπανέρχεται, ὡς μή ὤφελε, ἀπό ἀνθρώπους πού ἀγνοοῦν τήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική πίστη καί ζωή, ἡ συζήτηση περί τοῦ ἐνδεχομένου -κατ’ αὐτούς- κινδύνου μεταδόσεως τοῦ ἰοῦ διά τῆς μεταλήψεως τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, δηλαδή τῆς Θείας Κοινωνίας.
Ἐπικεντρώνεται μάλιστα τεχνηέντως ἡ συζήτηση ὄχι στήν Θεία Κοινωνία αὐτή καθ’ αὐτή, ἀλλά στόν τρόπο τῆς μεταδόσεώς της, προβάλλοντας τούτη τήν φορά τόν ἰσχυρισμό ὅτι ἡ ἱερή Λαβίδα δύναται μέ τό σάλιο νά μεταδώσῃ ἀπό στόμα σέ στόμα τα μικρόβια. Προτείνεται δέ ἡ ἐξεύρεση «ἀσφαλοῦς» τρόπου μεταδόσεως τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ὡς δῆθεν «ἐκσυγχρονισμός» τῆς Ἐκκλησίας ἤ ὡς «προσαρμογή» στήν «νέα κανονικότητα» ἤ ἀκόμα ὡς κίνηση ποιμαντικῆς εὐθύνης καί εὐαισθησίας πρός τούς ἀσθενεστέρους στήν πίστη ἀδελφούς χριστιανούς.
1. Ἔχει ἑπαρκῶς λεχθεῖ [1] ὅτι τό θεοΐδρυτο μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ἤ Θείας Λειτουργίας ἀποτελεῖ, κατά τήν διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό συστατικό στοιχεῖο καί τήν κατ’ ἐξοχήν ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας.
Η κοινωνία των πιστῶν μέ τόν θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό, μέ τούς ἁγίους, μέ τούς ἐν πίστει κεκοιμημένους καί μέ τούς ἐπί τῆς γῆς πιστούς ἤ μή ἀδελφούς μας, πραγματοποιεῖται μέ τήν μετάληψη τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ καί δημιουργοῦ καί σωτῆρος τοῦ κόσμου. Δέν ἀποτελεῖ στοιχεῖο φολκλορικό ἤ συμβολικό ἡ Θεία Κοινωνία, ἀλλά εἶναι αὐτό τοῦτο τό σῶμα καί αὐτό τοῦτο τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, καί προσφέρεται στούς πιστούς «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον», οἱ ὁποῖοι προσέρχονται «μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης».
Γι’ αὐτό η Θεία Κοινωνία, δηλαδή τό Ποτήριον τῆς Ζωῆς, δέν μεταδίδει κανένα μολυσματικό μικρόβιο, ὅπως τεκμαίρεται διαχρονικῶς ἀπό τήν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας.
2. Στήν δισχιλιετῆ πορεία τῆς Ἐκκλησίας, ὑπῆρξαν διάφοροι τρόποι μεταδόσεως τῆς Θείας Κοινωνίας, ὅλοι τους ὅμως διασώζουν τήν ἐκ τοῦ ἑνός Ποτηρίου μετάληψη τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, κατά τούς λόγους τοῦ Κυρίου μας: «Πίετε ἐξ’ αὐτοῦ πάντες». Ἀπό τῆς συστάσεως τοῦ μυστηρίου, στό ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ, μέχρι καί τούς μέσους βυζαντινούς χρόνους, τόσο στίς ἀρχαῖες Θεῖες Λειτουργίες (Ἁγ. Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, Ἁγ. Μάρκου κλπ.) ὅσο καί στίς μέχρι σήμερα τελούμενες (Μ. Βασιλείου, Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Προηγιασμένη), οἱ πιστοί μετελάμβαναν χωριστά τό σῶμα καί το αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἑκ τοῦ ἑνός ἄρτου καί ἐξ ἑνός ποτηρίου, κατά τόν τρόπο πού μεταλαμβάνουν μέχρι καί σήμερα ἐντός τοῦ ἱεροῦ βήματος οἱ κληρικοί, ὁ ὁποῖος καί ἁγιογραφεῖται στήν κεντρική κόγχη τοῦ ἱεροῦ κατά τρόπον ἀπαράλλακτο ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες τῆς χριστιανικῆς εἰκονογραφικῆς παραδόσεως μέχρι σήμερα. Ἡ κοινωνία ἐκ τοῦ ἑνός ἄρτου καί ἐκ τοῦ ἑνός ποτηρίου δέν εἶναι στοιχεῖο περιστασιακό, ἀλλά συστατικό τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή τῆς ἑνότητας τῶν πιστῶν.
«Καὶ γὰρ πολλὰ ἡμᾶς ἐστι τὰ συνάγοντα· μία τράπεζα πρόκειται πᾶσιν͵ εἷς ἐγέννησεν ἡμᾶς Πατὴρ͵ τὰς αὐτὰς πάντες ἐλύσαμεν ὠδῖνας͵ τὸ αὐτὸ ποτὸν ἅπασι δέδοται· μᾶλλον δὲ οὐ μόνον τὸ αὐτὸ ποτὸν͵ ἀλλὰ καὶ ἐξ ἑνὸς ποτηρίου πίνειν. Ὁ γὰρ Πατὴρ͵ βουλόμενος ἡμᾶς εἰς φιλοστοργίαν ἀγαγεῖν͵ καὶ τοῦτο ἐμηχανήσατο͵ ἐξ ἑνὸς ποτηρίου πίνειν ἡμᾶς· ὅπερ ἐπιτεταμένης ἐστιν ἀγάπης.», λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος [2], ἐνῶ σέ ἄλλο σημεῖο τονίζει:
«Οὐ γὰρ μέγα ἡγῇ τὸ ποτήριον κατασχεῖν͵ ἐξ οὗ πίνειν ὁ Χριστὸς μέλλει͵ καὶ προσάγειν τῷ στόματι; Οὐχ ὁρᾷς͵ ὅτι τῷ ἱερεῖ μόνῳ θέμις τὸ τοῦ αἵματος ἐπιδιδόναι ποτήριον;» [3].
Ἡ καθιέρωση, γιά λόγους καθαρά πρακτικούς καί ἑπομένως κατ’ οἰκονομίαν, τῆς ἑνώσεως ἀμφοτέρων τῶν εἰδῶν ἐντός τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου καί τῆς μεταδόσεως αὐτῶν στούς πιστούς διά τῆς λαβίδος, τηρεῖ τήν θεμελιώδη αὐτή ἐκκλησιολογική ἀρχή καί συνάδει μέ τόν ΡΑ’ Κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὁ ὁποῖος ὁρίζει ὅτι οἱ πιστοί πρέπει νά προσέρχονται γιά νά κοινωνήσουν μέ τά χέρια σχηματίζοντα σταυρό ἐπί τοῦ στήθους, ἀπαγορεύει δέ τήν χρήση ἄλλων σκευῶν ἤ δοχείων γιά τήν ὑποδοχή τῆς Θείας Κοινωνίας.
3. Ὅπως τό σίδερο πού πιάνει τόν πυρακτωμένο ἄνθρακα ἀπό τό καμίνι, πυρακτώνεται το ἴδιο καί καθαρίζεται ἀπό τυχόν σκουριά, καί ὅπως τό καθαριστικό ἤ τό ἀντισηπτικό καθαρίζει ἤ ἀπολυμαίνει πρῶτα τό μέσο στό ὁποῖο ἐπιτίθεται, κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ἡ ἱερή Λαβίδα, ἡ ὁποία μεταδίδει στούς πιστούς τήν πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς ἀθανασίας, ἤ τό χεῖλος τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου, ἐκ τοῦ ὁποίου μεταλαμβάνουν οἱ κληρικοί, πυροῦνται καί καθαίρονται ἀπό τό πῦρ τῆς θεότητος καί κατά συνέπεια δέν ἐνέχουν κανένα κίνδυνο μετάδοσης ἀσθενειῶν.
Κάθε ἀντίθετος λογισμός προέρχεται τουλάχιστον ἀπό ὀλιγοπιστία ὡς πρός τήν φύση τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας· «Καὶ γὰρ διὰ τοῦτό εἰσιν οἱ ἐπίσκοποι καὶ τὰ τάγματα τῶν πρεσβυτέρων καὶ διακόνων διὰ τὸ διδάσκειν τὸν λαὸν τὸ πῶς δεῖ πιστεύειν͵ καὶ τὸ πῶς εὔχεσθαι» [4].
Ἡ δέ μεταφορά τῆς Θείας Κοινωνίας ἐκτός τοῦ ἱεροῦ ναοῦ μέ τήν χρήση εἰδικῶν πρός τοῦτο σκευῶν, ἐξαιρουμένης τῆς περιπτώσεως μεταλήψεως ὑπό τοῦ ἱερέως βαρέως ἀσθενῶν κατ’ οἶκον ἤ σέ νοσοκομεῖα, ἀπαγορεύεται συνεπείᾳ τοῦ ὡς ἄνω ἱεροῦ Κανόνος, δεδομένου ὅτι ἀφ’ ἑνός μέν ἐξέλιπαν οἱ διωγμοί, ἀφ’ ἑτέρου δέ ὑφίστανται πλέον ἱεροί ναοί σέ κάθε σχεδόν γωνιά τῶν πόλεων καί τῆς ὑπαίθρου.
π. Χερουβείμ Βελέτζας Ἱεροκήρυκας τῆς Ἱ. Μ. Κερκύρας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Βλ. Περί της Θείας Κοινωνίας, https://xerouveim.blogspot.com/2020/05/blog-post.html
2. PG 57.386. Πρβλ. καί ἁγ. Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, ἐπιστολή πρός Φιλαδελφεὶς: «Ἐγὼ πέποιθα εἰς ὑμᾶς ἐν κυρίῳ͵ ὅτι οὐδὲν ἄλλο φρονήσετε. διὸ καὶ θαρρῶν γράφω τῇ ἀξιοθέῳ ἀγάπῃ ὑμῶν͵ παρακαλῶν ὑμᾶς μιᾷ πίστει καὶ ἑνὶ κηρύγματι καὶ μιᾷ εὐχαριστίᾳ χρῆσθαι· μία γάρ ἐστιν ἡ σὰρξ τοῦ κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἓν αὐτοῦ τὸ αἷμα τὸ ὑπὲρ ἡμῶν ἐκχυθέν (εἷς γὰρ ἄρτος τοῖς πᾶσιν ἐθρύφθη καὶ ἓν ποτήριον τοῖς ὅλοις διενεμήθη)͵ ἓν θυσιαστήριον πάσῃ τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ εἷς ἐπίσκοπος ἅμα τῷ πρεσβυτερίῳ καὶ τοῖς διακόνοις͵ τοῖς συνδούλοις μου».
3. PG 58.484.
4. Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, PG 95.329.
proskynitis
Καθώς ἀποκαθίσταται σταδιακῶς στήν πατρίδα μας ἡ ὁμαλότητα τῆς ζωῆς τῶν πολιτῶν καί τῶν ἐπαγγελματικῶν, οἰκονομικῶν, κοινωνικῶν καί θρησκευτικῶν δραστηριοτήτων αὐτῶν, ἐπανέρχεται, ὡς μή ὤφελε, ἀπό ἀνθρώπους πού ἀγνοοῦν τήν Ὀρθόδοξη Χριστιανική πίστη καί ζωή, ἡ συζήτηση περί τοῦ ἐνδεχομένου -κατ’ αὐτούς- κινδύνου μεταδόσεως τοῦ ἰοῦ διά τῆς μεταλήψεως τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, δηλαδή τῆς Θείας Κοινωνίας.
Ἐπικεντρώνεται μάλιστα τεχνηέντως ἡ συζήτηση ὄχι στήν Θεία Κοινωνία αὐτή καθ’ αὐτή, ἀλλά στόν τρόπο τῆς μεταδόσεώς της, προβάλλοντας τούτη τήν φορά τόν ἰσχυρισμό ὅτι ἡ ἱερή Λαβίδα δύναται μέ τό σάλιο νά μεταδώσῃ ἀπό στόμα σέ στόμα τα μικρόβια. Προτείνεται δέ ἡ ἐξεύρεση «ἀσφαλοῦς» τρόπου μεταδόσεως τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, ὡς δῆθεν «ἐκσυγχρονισμός» τῆς Ἐκκλησίας ἤ ὡς «προσαρμογή» στήν «νέα κανονικότητα» ἤ ἀκόμα ὡς κίνηση ποιμαντικῆς εὐθύνης καί εὐαισθησίας πρός τούς ἀσθενεστέρους στήν πίστη ἀδελφούς χριστιανούς.
1. Ἔχει ἑπαρκῶς λεχθεῖ [1] ὅτι τό θεοΐδρυτο μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας ἤ Θείας Λειτουργίας ἀποτελεῖ, κατά τήν διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, τό συστατικό στοιχεῖο καί τήν κατ’ ἐξοχήν ἀποστολή τῆς Ἐκκλησίας.
Η κοινωνία των πιστῶν μέ τόν θεάνθρωπο Ἰησοῦ Χριστό, μέ τούς ἁγίους, μέ τούς ἐν πίστει κεκοιμημένους καί μέ τούς ἐπί τῆς γῆς πιστούς ἤ μή ἀδελφούς μας, πραγματοποιεῖται μέ τήν μετάληψη τοῦ σώματος καί τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, τοῦ Θεοῦ καί δημιουργοῦ καί σωτῆρος τοῦ κόσμου. Δέν ἀποτελεῖ στοιχεῖο φολκλορικό ἤ συμβολικό ἡ Θεία Κοινωνία, ἀλλά εἶναι αὐτό τοῦτο τό σῶμα καί αὐτό τοῦτο τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, καί προσφέρεται στούς πιστούς «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καί εἰς ζωήν αἰώνιον», οἱ ὁποῖοι προσέρχονται «μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης».
Γι’ αὐτό η Θεία Κοινωνία, δηλαδή τό Ποτήριον τῆς Ζωῆς, δέν μεταδίδει κανένα μολυσματικό μικρόβιο, ὅπως τεκμαίρεται διαχρονικῶς ἀπό τήν ἐμπειρία τῆς Ἐκκλησίας.
2. Στήν δισχιλιετῆ πορεία τῆς Ἐκκλησίας, ὑπῆρξαν διάφοροι τρόποι μεταδόσεως τῆς Θείας Κοινωνίας, ὅλοι τους ὅμως διασώζουν τήν ἐκ τοῦ ἑνός Ποτηρίου μετάληψη τοῦ αἵματος τοῦ Χριστοῦ, κατά τούς λόγους τοῦ Κυρίου μας: «Πίετε ἐξ’ αὐτοῦ πάντες». Ἀπό τῆς συστάσεως τοῦ μυστηρίου, στό ὑπερῶο τῆς Ἱερουσαλήμ, μέχρι καί τούς μέσους βυζαντινούς χρόνους, τόσο στίς ἀρχαῖες Θεῖες Λειτουργίες (Ἁγ. Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου, Ἁγ. Μάρκου κλπ.) ὅσο καί στίς μέχρι σήμερα τελούμενες (Μ. Βασιλείου, Ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Προηγιασμένη), οἱ πιστοί μετελάμβαναν χωριστά τό σῶμα καί το αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ἑκ τοῦ ἑνός ἄρτου καί ἐξ ἑνός ποτηρίου, κατά τόν τρόπο πού μεταλαμβάνουν μέχρι καί σήμερα ἐντός τοῦ ἱεροῦ βήματος οἱ κληρικοί, ὁ ὁποῖος καί ἁγιογραφεῖται στήν κεντρική κόγχη τοῦ ἱεροῦ κατά τρόπον ἀπαράλλακτο ἀπό τούς πρώτους αἰῶνες τῆς χριστιανικῆς εἰκονογραφικῆς παραδόσεως μέχρι σήμερα. Ἡ κοινωνία ἐκ τοῦ ἑνός ἄρτου καί ἐκ τοῦ ἑνός ποτηρίου δέν εἶναι στοιχεῖο περιστασιακό, ἀλλά συστατικό τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐκκλησίας, δηλαδή τῆς ἑνότητας τῶν πιστῶν.
«Καὶ γὰρ πολλὰ ἡμᾶς ἐστι τὰ συνάγοντα· μία τράπεζα πρόκειται πᾶσιν͵ εἷς ἐγέννησεν ἡμᾶς Πατὴρ͵ τὰς αὐτὰς πάντες ἐλύσαμεν ὠδῖνας͵ τὸ αὐτὸ ποτὸν ἅπασι δέδοται· μᾶλλον δὲ οὐ μόνον τὸ αὐτὸ ποτὸν͵ ἀλλὰ καὶ ἐξ ἑνὸς ποτηρίου πίνειν. Ὁ γὰρ Πατὴρ͵ βουλόμενος ἡμᾶς εἰς φιλοστοργίαν ἀγαγεῖν͵ καὶ τοῦτο ἐμηχανήσατο͵ ἐξ ἑνὸς ποτηρίου πίνειν ἡμᾶς· ὅπερ ἐπιτεταμένης ἐστιν ἀγάπης.», λέει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος [2], ἐνῶ σέ ἄλλο σημεῖο τονίζει:
«Οὐ γὰρ μέγα ἡγῇ τὸ ποτήριον κατασχεῖν͵ ἐξ οὗ πίνειν ὁ Χριστὸς μέλλει͵ καὶ προσάγειν τῷ στόματι; Οὐχ ὁρᾷς͵ ὅτι τῷ ἱερεῖ μόνῳ θέμις τὸ τοῦ αἵματος ἐπιδιδόναι ποτήριον;» [3].
Ἡ καθιέρωση, γιά λόγους καθαρά πρακτικούς καί ἑπομένως κατ’ οἰκονομίαν, τῆς ἑνώσεως ἀμφοτέρων τῶν εἰδῶν ἐντός τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου καί τῆς μεταδόσεως αὐτῶν στούς πιστούς διά τῆς λαβίδος, τηρεῖ τήν θεμελιώδη αὐτή ἐκκλησιολογική ἀρχή καί συνάδει μέ τόν ΡΑ’ Κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὁ ὁποῖος ὁρίζει ὅτι οἱ πιστοί πρέπει νά προσέρχονται γιά νά κοινωνήσουν μέ τά χέρια σχηματίζοντα σταυρό ἐπί τοῦ στήθους, ἀπαγορεύει δέ τήν χρήση ἄλλων σκευῶν ἤ δοχείων γιά τήν ὑποδοχή τῆς Θείας Κοινωνίας.
3. Ὅπως τό σίδερο πού πιάνει τόν πυρακτωμένο ἄνθρακα ἀπό τό καμίνι, πυρακτώνεται το ἴδιο καί καθαρίζεται ἀπό τυχόν σκουριά, καί ὅπως τό καθαριστικό ἤ τό ἀντισηπτικό καθαρίζει ἤ ἀπολυμαίνει πρῶτα τό μέσο στό ὁποῖο ἐπιτίθεται, κατά τόν ἴδιο τρόπο καί ἡ ἱερή Λαβίδα, ἡ ὁποία μεταδίδει στούς πιστούς τήν πηγή τῆς ζωῆς καί τῆς ἀθανασίας, ἤ τό χεῖλος τοῦ Ἁγίου Ποτηρίου, ἐκ τοῦ ὁποίου μεταλαμβάνουν οἱ κληρικοί, πυροῦνται καί καθαίρονται ἀπό τό πῦρ τῆς θεότητος καί κατά συνέπεια δέν ἐνέχουν κανένα κίνδυνο μετάδοσης ἀσθενειῶν.
Κάθε ἀντίθετος λογισμός προέρχεται τουλάχιστον ἀπό ὀλιγοπιστία ὡς πρός τήν φύση τοῦ μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας· «Καὶ γὰρ διὰ τοῦτό εἰσιν οἱ ἐπίσκοποι καὶ τὰ τάγματα τῶν πρεσβυτέρων καὶ διακόνων διὰ τὸ διδάσκειν τὸν λαὸν τὸ πῶς δεῖ πιστεύειν͵ καὶ τὸ πῶς εὔχεσθαι» [4].
Ἡ δέ μεταφορά τῆς Θείας Κοινωνίας ἐκτός τοῦ ἱεροῦ ναοῦ μέ τήν χρήση εἰδικῶν πρός τοῦτο σκευῶν, ἐξαιρουμένης τῆς περιπτώσεως μεταλήψεως ὑπό τοῦ ἱερέως βαρέως ἀσθενῶν κατ’ οἶκον ἤ σέ νοσοκομεῖα, ἀπαγορεύεται συνεπείᾳ τοῦ ὡς ἄνω ἱεροῦ Κανόνος, δεδομένου ὅτι ἀφ’ ἑνός μέν ἐξέλιπαν οἱ διωγμοί, ἀφ’ ἑτέρου δέ ὑφίστανται πλέον ἱεροί ναοί σέ κάθε σχεδόν γωνιά τῶν πόλεων καί τῆς ὑπαίθρου.
π. Χερουβείμ Βελέτζας Ἱεροκήρυκας τῆς Ἱ. Μ. Κερκύρας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Βλ. Περί της Θείας Κοινωνίας, https://xerouveim.blogspot.com/2020/05/blog-post.html
2. PG 57.386. Πρβλ. καί ἁγ. Ἰγνατίου τοῦ Θεοφόρου, ἐπιστολή πρός Φιλαδελφεὶς: «Ἐγὼ πέποιθα εἰς ὑμᾶς ἐν κυρίῳ͵ ὅτι οὐδὲν ἄλλο φρονήσετε. διὸ καὶ θαρρῶν γράφω τῇ ἀξιοθέῳ ἀγάπῃ ὑμῶν͵ παρακαλῶν ὑμᾶς μιᾷ πίστει καὶ ἑνὶ κηρύγματι καὶ μιᾷ εὐχαριστίᾳ χρῆσθαι· μία γάρ ἐστιν ἡ σὰρξ τοῦ κυρίου Ἰησοῦ καὶ ἓν αὐτοῦ τὸ αἷμα τὸ ὑπὲρ ἡμῶν ἐκχυθέν (εἷς γὰρ ἄρτος τοῖς πᾶσιν ἐθρύφθη καὶ ἓν ποτήριον τοῖς ὅλοις διενεμήθη)͵ ἓν θυσιαστήριον πάσῃ τῇ ἐκκλησίᾳ καὶ εἷς ἐπίσκοπος ἅμα τῷ πρεσβυτερίῳ καὶ τοῖς διακόνοις͵ τοῖς συνδούλοις μου».
3. PG 58.484.
4. Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, PG 95.329.
proskynitis
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
"Προσοχή με το νερό στα κτίρια που έμειναν καιρό κλειστά"
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Εκμεταλλεύτηκε την πανδημία και έγινε δισεκατομμυριούχος
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
