2020-06-06 23:22:22
Η βασίλισσα Φρειδερίκη (1917-1981)
Κεντρικό πρόσωπο της όλης αυτής εκστρατείας για τη συγκέντρωση χρημάτων που αξιοποιούνταν για τη δημιουργία παιδοπόλεων, κέντρων προστασίας παιδιών δηλαδή,
σύμφωνα με το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών (Έκδοση 2014) ήταν η βασίλισσα Φρειδερίκη (1917-1981), που ως σύζυγος του Παύλου Α’ έγινε βασίλισσα της Ελλάδας το 1947. Η Φρειδερίκη ήταν ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Γεννήθηκε το 1917 στον μεσαιωνικό πύργο Μπλάνκενμπουργκ στα όρη Χαρτς της Γερμανίας. Πατέρας της ήταν ο Ερνέστος Αύγουστος, δούκας της Βρουνσβίκης και μητέρα της η πριγκίπισσα Βικτόρια-Λουίζα της Πρωσίας. Το 1934 στάλθηκε για σπουδές στην Αγγλία και στη συνέχεια στη Φλωρεντία για να σπουδάσει πολιτικοκοινωνικές επιστήμες στην Αμερικανική Σχολή της Πόλης. Το 1934 γνωρίστηκε με τον πρίγκιπα Παύλο της Ελλάδας. Η σχέση τους έγινε γνωστή κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου (1936)
. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1936 αρραβωνιάστηκαν και στις 9 Ιανουαρίου 1938 παντρεύτηκαν. Από την αρχή του γάμου τους η Φρειδερίκη έδειξε δυναμισμό και διάθεση για ανάμειξη στα πολιτικά ζητήματα της χώρας μας. Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-1941 η Φρειδερίκη ήταν πρόεδρος της εθελοντικής οργάνωσης «Φανέλα του στρατιώτη». Μετά τη γερμανική εισβολή η βασιλική οικογένεια έφυγε για την Αίγυπτο, ενώ ο Παύλος και η Φρειδερίκη εγκαταστάθηκαν στη Νότια Αφρική.
Μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα και τον θάνατο του Γεωργίου Β’ ,ο Παύλος ανέβηκε στον θρόνο (1947) και η Φρειδερίκη διαδραμάτισε σημαντικό και αμφιλεγόμενο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας ως τον Δεκέμβριο του 1967 οπότε μετά το αποτυχημένο Αντικίνημα του γιου της, βασιλιά από το 1964 Κωνσταντίνου, έφυγε μαζί με την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια για την Ιταλία. Πέθανε το 1981 και τάφηκε στο Τατόι.
Πώς ξεκίνησε ο έρανος της Φρειδερίκης
Η διάλυση των οικονομικών υποδομών της χώρας μας λόγω της Κατοχής,η ανασφάλεια στην ύπαιθρο, η κυβερνητική αστάθεια και η μονίμως ανεπαρκής πολιτική πρόνοιας του ελληνικού κράτους ήταν οι βασικοί λόγοι για τους οποίους ξεκίνησε ο έρανος της βασίλισσας.
Μέχρι το 1950 περίπου το κράτος υποκαθιστούσαν ο Ε(λληνικός) Ε(ρυθρός) Σ(ταυρός) και το ΠΙΚΠΑ. Μετά το 1947 που άρχισε η αμερικανική βοήθεια, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την οργάνωση ενός γενικότερου προγράμματος παιδικής προστασίας.
Οι βασιλικές φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες χαρακτήριζαν όλους τους μονάρχες της εποχής. Όταν το 1946 η βασιλική οικογένεια επέστρεψε στην Ελλάδα ανατέθηκε στη Φρειδερίκη η παρακολούθηση του έργου του Ευαγούς Ταμείου του βασιλιά Γεώργιου Β’ ,του νοσοκομείου Ευαγγελισμός και του νοσοκομείου Παίδων. Όπως έγραψε στη ‘’Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος’’ ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης: «ατυχώς η Βασίλισσα (ενν. η Φρειδερίκη) επιθυμούσα να έχει παντού ανάμειξη θα επεκτείνει τη δραστηριότητά της σε τομείς οι οποίοι ουσιαστικώς ανήκαν στο Κράτος».
Όπως γράφει ο Λουκιανός Χασιώτης η κίνηση αυτή είχε εκείνη τη χρονική συγκυρία μεγάλη πολιτική σημασία. Νομιμοποιούσε τη μοναρχία που είχε υπό την προστασία της ολόκληρο το αντικομμουνιστικό στρατόπεδο στη διάρκεια του Εμφυλίου. Νομιμοποιούσε πολιτικά και ηθικά τη Φρειδερίκη την οποία αμφισβητούσε όχι μόνο η Αριστερά αλλά και μερίδα του αστικού κόσμου λόγω της γερμανικής της καταγωγής και της συμμετοχής της στη χιτλερική νεολαία (Hitler-jugend) τη δεκαετία του 1930. Η συγκεκριμένη συμμετοχή της Φρειδερίκης δεν αμφισβητείται, άλλωστε υπάρχει και φωτογραφία της με τους αδελφούς της να φορούν τις στολές της χιτλερικής νεολαίας.
Η ίδια είχε δηλώσει ότι αναγκάστηκε από τον ναζιστικό νόμο να ενταχθεί στη χιτλερική νεολαία. Το σημαντικότερο όμως επακόλουθο της ανάμειξης της Φρειδερίκης, ήταν η δημιουργία ενός οργανισμού κοινωνικής πρόνοιας που αν και τα έσοδά του προέρχονταν από φορολογικούς πόρους και συνεργάζονταν στενά με κρατικές υπηρεσίες ελέγχονταν από το παλάτι.
Στις αρχές του 1947 το πριγκιπικό ζεύγος περιόδευσε στις περιοχές όπου γίνονταν μάχες και στις προσφυγικές εγκαταστάσεις για να ανυψώσει το φρόνημα των στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού. Όταν τον Απρίλιο του 1947 ο Παύλος ανέβηκε στον θρόνο, η Φρειδερίκη συνέχισε τις περιοδείες της στη Μακεδονία και μετά από όσα αντίκρισε ζήτησε να τεθεί επικεφαλής του έργου της διασώσεως των πληθυσμών. Τον Ιούνιο του 1947 ακολούθησαν τρεις συσκέψεις της με τις εντεταλμένες κυρίες, γυναίκες της αθηναϊκής μεγαλοαστικής τάξης που βρίσκονταν κοντά στη βασίλισσα και τους ζήτησε να τη βοηθήσουν να πραγματοποιήσει τους στόχους της. Η Φρειδερίκη αν και έλεγε ότι όλες οι ενέργειες θα πρέπει να γίνονται σε συνεννόηση με το κράτος, δήλωνε ότι οι κρατικές υπηρεσίες ήταν αργοκίνητες και γραφειοκρατικές και ότι ο έρανος θα έπρεπε να προχωρήσει γρήγορα και ανεξάρτητα.
Στις 4 Ιουλίου 1947 μετά από σύσκεψη με τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Μάξιμο, τους Υπουργούς Συντονισμού Στέφανο Στεφανόπουλο και Οικονομικών Δημήτριο Χέλμη, τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Δαμασκηνό και προέδρους επαγγελματικών σωματείων, αποφασίστηκε η σύσταση μιας επιτροπής που θα αναλάμβανε τη διενέργεια εράνου υπέρ των ανταρτόπληκτων πληθυσμών. Ο έρανος θα τελούσε υπό την υψηλή προστασία της βασίλισσας, θα συνεργαζόταν με δημόσιες υπηρεσίες ενώ εκτελεστική επιτροπή που θα επέλεγε η Φρειδερίκη θα αναλάμβανε την ευθύνη για τη διοίκηση και τη στελέχωσή τους.
Στις 5 Ιουλίου 1947, η Φρειδερίκη με ραδιοφωνικό διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό, ανακοίνωσε την έναρξη του εράνου.
«Έλληνες. Καθημερινώς από κάθε σημείον των Βορείων Επαρχιών μας, του εθνικού αυτού προπυργίου της Ελλάδας, καταφθάνουν εκκλήσεις βοηθείας… Πληθυσμοί ολόκληροι ξεκληρίζονται και καταφεύγουν ρακένδυτοι και πειναλέοι εις τα κέντρα… Παιδιά ορφανά γυρίζουν εις τους δρόμους αναζητώντας κάποιο στήριγμα. Όλους αυτούς χωρίς καμίαν διάκρισιν, οι λοιποί Έλληνες οφείλομεν να τους βοηθήσωμεν…».
Ακολούθησε αντίστοιχη έκκληση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού, όπου επαναλαμβανόταν η σημασία του εράνου.
Επίσημα, ο έρανος ξεκίνησε με βασιλικό διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 11 Ιουλίου 1947. Η πρώτη επιτροπή του εράνου, απαρτιζόταν από σημαίνοντες πολιτικούς, οικονομικούς και ακαδημαϊκούς.
Παράλληλα, η Φρειδερίκη αναγορευόταν σε επικοινωνιακό επίπεδο, σε μία πραγματική «Μητέρα του Έθνους».
Τους πρώτους μήνες, η επιτροπή φαίνεται ότι ασχολήθηκε με το σύνολο των ανθρώπων που είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους, αν και δινόταν «πρωταρχική σημασία στην «προστασίαν και ανακούφισιν των γερόντων, ασθενών και παιδιών ηλικίας κάτω των 16 ετών». Σύντομα όμως, μετά και από επιθυμία της Φρειδερίκης, ο έρανος επικεντρώθηκε στα παιδιά.
Οι παιδοπόλεις
Έτσι, στις 11 Ιουλίου 1947, ιδρύθηκε η πρώτη παιδόπολη, στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης και ονομάστηκε «Αγία Ειρήνη» και η οποία φιλοξένησε σύντομα 240 παιδιά από διάφορες περιοχές της Μακεδονίας. Λίγες μέρες αργότερα, αποφασίστηκε η ίδρυση παιδοπόλεων στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, τη Θράκη και τη Στερεά Ελλάδα.
Τον Σεπτέμβριο του 1947 ιδρύθηκαν οι παιδοπόλεις «Αγίου Κωνσταντίνου» στα Ιωάννινα, «Αποστόλου Παύλου» στη Λάρισα, «Αγίας Σοφίας» στην Αγριά Βόλου και «Αγίου Γεωργίου» στην Καβάλα. Τον Νοέμβριο, ιδρύθηκε η «Αγία Ελένη» στην Κόνιτσα, η οποία όμως εκκενώθηκε μόλις δύο μήνες αργότερα, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια των ανταρτών να καταλάβουν την πόλη και τα παιδιά μεταφέρθηκαν στον «Άγιο Αλέξανδρο» Ζηρού Φιλιππιάδας. Με την ευκαιρία, να σημειώσουμε ότι η, σχετικά μικρή λίμνη Ζηρού, είναι μία από τις βαθύτερες ελληνικές, καθώς το βάθος της φτάνει τα 80 μέτρα Το «παιδοφύλαγμα», δεν είχε όμως ακόμα αρχίσει. Η ίδρυση των πρώτων παιδοπόλεων, είχε σαν αποτέλεσμα τη συγκέντρωση παιδιών των εμπόλεμων περιοχών από τον ΔΣΕ. Το ΚΚΕ μάλιστα, χαρακτήρισε τις ενέργειες αυτές ως απάντηση στη δημιουργία των παιδοπόλεων, των «σκλαβοπάζαρων της χιτλερίδας βασίλισσας Φρίκης».
Ενδεικτικά, η εφημερίδα «Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας – Δελτίο Ειδήσεων, 25 Νοεμβρίου 1948», είχε τον τίτλο: «Μανάδες αντισταθείτε στους δολοφόνους των παιδιών σας».
Η πίεση που δημιουργήθηκε στο παλάτι και την Κυβέρνηση ήταν πολύ μεγάλη. Ακόμα και ο Τύπος της εποχής, ασκούσε σφοδρή κριτική. Η «Καθημερινή» στις 13 Μαρτίου 1948, έγραφε: «Μήπως όμως είναι καιρός, κοντά στα ψηφίσματα, τας διαμαρτυρίας και τας εκκλήσεις, να αρχίσει και η δια πρακτικών μέτρων αντιμετώπισις του κινδύνου; Να αρχίσει δηλαδή και από ημάς – από το Κράτος – ένα άλλο παιδομάζωμα, το «Εθνικόν παιδομάζωμα;».
Στις αρχές Απριλίου 1948, η Φρειδερίκη μετά από σύσκεψη στο παλάτι με τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Κωνσταντίνο Τσαλδάρη, τον επικεφαλής της AMAG (American Aid for Greece) Ντουάιτ Γκρίσγουλντ και τον αρχηγό της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής Βαν Φλιτ (Van Fleet), αποφασίστηκε η συγκρότηση νέας επιτροπής.
Αυτή, συγκροτήθηκε με την Πράξη 352/21-4-1948 του υπουργικού συμβουλίου και πήρε τον τίτλο Επιτροπή Συντονισμού, Διασώσεως και Περιθάλψεως Ελληνοπαίδων (ΕΣΔΠΕ). Στην πρώτη της συνεδρίαση, η ΕΣΔΠΕ αποφάσισε την ίδρυση της Ειδικής Υπηρεσίας Περιθάλψεως Ελληνοπαίδων (ΕΥΠΕ), με σκοπό τη γρήγορη και αποτελεσματική βοήθεια των ανήλικων που μεταφέρονταν στις παιδοπόλεις».
Οι παιδοπόλεις, κάλυψαν ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα.
Από τη Φλώρινα («Αγία Όλγα») μέχρι τη Ρόδο «Άγιος Γεώργιος», «Θεοτόκος», «Νέα Παιδόπολις Προσκόπων») και από την Κέρκυρα (Άγιος Σπυρίδων») μέχρι τη Λέσβο («Άγιος Ιάκωβος»). Ιδρύθηκαν 23 στην Αττική, 13 στη Μακεδονία, οι 11 από τις οποίες στη Θεσσαλονίκη, 8 στα νησιά, 4 στην Ήπειρο, 3 στη Στερεά Ελλάδα, 2 στη Θεσσαλία και 1 στην Πελοπόννησο. Στην Κρήτη, δεν ιδρύθηκε παιδόπολη, αλλά η επαγγελματική σχολή «Άγιος Νικόλαος», στην οποία μεταφέρονταν μεγαλύτερα κορίτσια (16-21 ετών), που συλλαμβάνονταν ως μαχήτριες του ΔΣΕ ή απολύονταν από τη Μακρόνησο, για να «αναμορφωθούν’ και να πάρουν τεχνικές γνώσεις. Κάτι ανάλογο έγινε και στη Λέρο. Πόσα όμως παιδιά φιλοξενήθηκαν στις παιδοπόλεις και πόσα άτομα ανήκαν στο προσωπικό των παιδοπόλεων; Η πιθανότερη εκδοχή, κάνει λόγο για 18.000 παιδιά και 1.960 στελέχη των παιδοπόλεων.
Άλλες πηγές, κάνουν λόγο για 13.000, 14.000 ή ακόμα και 23.612 παιδιά που έμειναν στις παιδοπόλεις ως το 1950 και για 65.000 παιδιά που βρίσκονταν υπό την «προστασία» του έρανου, το ίδιο χρονικό διάστημα.
Το ΚΚΕ, κατήγγειλε από την αρχή τη δημιουργία των παιδοπόλεων ως το πραγματικό παιδομάζωμα :«Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης» έγραφε χαρακτηριστικά η εφημερίδα «Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας-Δελτίο Ειδήσεων», στις 25/12/1948:
«Έτσι τόπαθαν οι μοναρχοφασίστες. Φωνάζουν 8 μήνες τώρα για «βίαιη απαγωγή των παιδιών» και για το παιδομάζωμα που δήθεν κάνουν οι αντάρτες. Πιστεύουν ίσως ότι έτσι θα κλείσουν τα στόματα και ότι δεν θα φανερωθεί το δικό τους απάνθρωπο παιδομάζωμα. Μα η αλήθεια δεν κρύβεται…».
Η αλήθεια είναι ότι δεν έγιναν με τη θέληση των παιδιών όλες οι «μεταφορές» τους στις παιδοπόλεις. Ακόμα και στα επίσημα έγγραφα του Εράνου, υπάρχουν μαρτυρίες που καταγράφουν την απροθυμία αρκετών γονέων να στείλουν τα παιδιά τους στις παιδοπόλεις. Επιπλέον, αναφέρονται επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού, που έπαιρνε με τη βία παιδιά από τα χωριά για να τα μεταφέρουν στις παιδόπολεις.
Το καθημερινό πρόγραμμα στις παιδοπόλεις, ήταν σχεδόν… στρατιωτικό:
6.30 ή 7.00: Έγερσις 7.00-7.30: Ατομική καθαριότης. 7.30-8.00: Ελαφρά γυμναστική 8.00: Προσευχή-έπαρσις της σημαίας 8.30: Πρωινό ρόφημα 9.00: Τακτοποίησις θαλάμων 9.30: Μαθήματα-διάφοροι απασχολήσεις 10.30: Πρόγευμα 10.30-12.30: Μαθήματα 12.30 Γεύμα 14.00-15.00 Ανάπαυσις 15.00-17.00: Μαθήματα 17.00: Πρόδειπνου 17.30-19.00: Μαθήματα, περίπατοι, υποστολή σημαίας 19.00: Δείπνον 20.00: Ψυχαγωγία 21.00: Κατάκλισις-Σιωπητήριον. Την Κυριακή το πρωί, τα παιδιά εκκλησιάζονταν, ενώ το βράδυ παρακολουθούσαν Κατηχητικό Σχολείο.
Οι διευθυντές των παιδοπόλεων, ήταν συνήθως απόστρατοι αξιωματικοί. Ένας πολύ καλός μας φίλος, ο Μιχάλης έζησε για μερικούς μήνες ,αργότερα, στην παιδόπολη Ζηρού, ως μαθητής της έκτης δημοτικού. Ήταν τυχερός, γιατί μόλις είχαν ολοκληρωθεί σύγχρονες, για την εποχή, εγκαταστάσεις, που δεν είχαν καμία σχέση με τα τολ τα οποία στεγάζονταν παλαιότερα τα παιδιά. Μας επιβεβαίωσε το ημερήσιο πρόγραμμα το οποίο αναφέραμε και μας είπε ότι δεν υπήρχε ιδιαίτερη αυστηρότητα από το προσωπικό της συγκεκριμένης παιδόπολης παρά μόνο, όταν π.χ. υπήρχαν καβγάδες μεταξύ κάποιων παιδιών, συχνά ακολουθούσε σωματική τιμωρία.
Βέβαια, ίσως σε άλλες παιδοπόλεις, τα πράγματα, ιδιαίτερα στα τέλη της δεκαετίας του ’40, να ήταν πιο αυστηρά.
Υπάρχουν βέβαια, όπως αναφέρει και ο Λουκιανός Χασιώτης, κάποια «σκοτεινά σημεία» στην ιστορία των παιδοπόλεων. Ιδιαίτερα τα φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης τροφίμων, από μέλη του προσωπικού. Αυτά προβάλλονται έντονα από πηγές προσκείμενες στο ΚΚΕ και αναπαράγονται από μυθιστορήματα που γράφτηκαν αργότερα, όπως π.χ. το «Bella Ciao» του Θανάση Σκρούμπελου.
Ο Λ. Χασιώτης, αναφέρεται πάντως σε δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις: χωροφύλακας που υπηρετούσε στην παιδόπολη Ζηρού, παραδέχτηκε τη σεξουαλική κακοποίηση δύο τροφίμων και αποτάχθηκε άμεσα από το Σώμα, ενώ για τον ίδιο λόγο, κοινοτάρχης του «Αγίου Δημητρίου» Θεσσαλονίκης, συνελήφθη για τον ίδιο λόγο και απολύθηκε.
Μέσα στη δεκαετία του ’50, οι παιδοπόλεις αντικαταστάθηκαν απ’ τα «Σπίτια του Παιδιού», τα οποία ιδρύθηκαν αποκλειστικά στις βόρειες επαρχίες της χώρας μας. Ως το 1967, είχαν ιδρυθεί 262 «Σπίτια του Παιδιού».
Τα σκοτεινά σημεία του «Εράνου»
Όπως είναι λογικό, η χρηματοδότηση του εράνου ιδιαίτερα στη μεταπολεμική Ελλάδα, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Από το 1947, απαγορευόταν η διενέργεια οποιονδήποτε άλλου εράνου με ανάλογο σκοπό. Η διαχείριση των πόρων του, γινόταν από μία εξωκυβερνητική και εξωκοινοβουλευτική διοίκηση και το Κράτος περιοριζόταν σε απλή λογιστική επαλήθευση των ισολογισμών.
Ήδη, τον Οκτώβριο του 1950, ο πρώην Υπουργός Εργασίας Γεώργιος Μόδης, κατήγγειλε διασπάθιση χρημάτων του Εράνου, για δεξιώσεις, γεύματα και υποδοχές ξένων προσώπων. Το 1956, ο Μίμης Γαληνός του ΔΚΕΛ και ο Ηλίας Μπρεδήμας, ανεξάρτητος, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής, έκαναν λόγο για «φορολογίαν του κοσμάκη» και την «ανεξέλεγκτο διαχείρισιν… των βασιλικών εράνων των Βορείων Επαρχίων».
Υπήρχαν βέβαια και εισφορές από το εξωτερικό. Ως το 1950, ο έρανος είχε συγκεντρώσει 135.000 δολάρια, 26.562 αγγλικές λίρες, 500.000 γαλλικά φράγκα και άλλα τόσα γερμανικά μάρκα. Μεταξύ Ιανουαρίου 1947 και Δεκεμβρίου 1948, η ισοτιμία δραχμής δολαρίου, ήταν 1: 8.000-14.000, ενώ μια βρετανική λίρα αντιστοιχούσε σε 20.000 δραχμές. Με την υποτίμηση του 1949 η τιμή του δολαρίου έφτασε τις 15.000 δραχμές και της βρετανικής λίρας, τις 42.000 δραχμές!
Υπήρχαν καταθέσεις αξιωματικών και οπλιτών (11 εκ. δραχμές το 1948), συχνά χωρίς τη θέλησή τους, προσφορές εργαζομένων (3.058 .145.930 δρχ.), ανάπηρων και συνταξιούχων (1.078. 930.359 δρχ.), βιομηχάνων (693.000 δρχ.), τραπεζών (1.900.000 δρχ.) και εφοπλιστών (25.000 δολάρια το 1947 και 4.000 λίρες, τον Ιανουάριο του 1948). Η εκτελεστική επιτροπή Εράνου, εξέφραζε την ελπίδα ότι «η τάξις των εφοπλιστών θα σπεύσει να καλύψει την επιδειχθείσα βραδύτητα».
Τον Αύγουστο του 1947, δημοσιεύθηκε η απόφαση για την επιβολή των παρακάτω φόρων, υπέρ του εράνου:
Εισφορά 5% επί των εισιτηρίων δημοσίων θεαμάτων, 5% επί των λογαριασμών κέντρων πολυτελείας και πρώτης τάξεως και εισφορά 5% στα είδη πολυτελείας. Θεσπίστηκε επίσης εθελοντικός φόρος 1% επί του κύκλου των εργασιών των επιχειρηματιών.
Μεταξύ 1948-1955, τα μηνιαία έσοδα, 4.500.000 δρχ. περίπου, μοιράζονταν μεταξύ Εράνου και κράτους, ενώ όταν το 1956 η ΠΒΕΕ μετασχηματίστηκε σε Βασιλική Πρόνοια, τα έσοδα πήγαιναν σε αυτή.
Από το 1949, άρχισε η επιστροφή των παιδιών στα σπίτια τους. Η επίσημη λήξη του «παιδοφυλάγματος», έγινε στις 24/6/1950, στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στην Αθήνα και την 1/7/1950, στη Θεσσαλονίκη. 15.000-16.000 παιδιά επέστρεψαν στα σπίτια τους, ενώ 2.000-3.000 παρέμειναν στις παιδοπόλεις. Κάποια αυτά, δόθηκαν σε ανάδοχες οικογένειες. Το ΚΚΕ, κατήγγειλε ότι πολλά παιδιά δόθηκαν σε οικογένειες Ελληνοαμερικανών, με ψευδείς βεβαιώσεις ότι ήταν ορφανά, ενώ στην πραγματικότητα οι γονείς τους ήταν μαχητές του Δ.Σ.Ε. ή βρίσκονταν στις Ανατολικές χώρες. Πρόκειται για ένα ακόμη από τα πολλά σκοτεινά σημεία του Εμφυλίου και των συνεπειών του, για τα οποία πιθανότατα δεν θα μάθουμε ποτέ την αλήθεια…
Βασική πηγή μας και γι’ αυτό το άρθρο, ήταν το εξαιρετικό βιβλίο του Λουκιανού Χασιώτη, «ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ-ΑΠΟ ΤΗΝ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΚΟ ΣΤΟΝ «ΕΡΑΝΟ» ΤΗΣ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗΣ (1936-1950)», ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ», ΑΘΗΝΑ 2013.
anatakti
Κεντρικό πρόσωπο της όλης αυτής εκστρατείας για τη συγκέντρωση χρημάτων που αξιοποιούνταν για τη δημιουργία παιδοπόλεων, κέντρων προστασίας παιδιών δηλαδή,
σύμφωνα με το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών (Έκδοση 2014) ήταν η βασίλισσα Φρειδερίκη (1917-1981), που ως σύζυγος του Παύλου Α’ έγινε βασίλισσα της Ελλάδας το 1947. Η Φρειδερίκη ήταν ένα αμφιλεγόμενο πρόσωπο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Γεννήθηκε το 1917 στον μεσαιωνικό πύργο Μπλάνκενμπουργκ στα όρη Χαρτς της Γερμανίας. Πατέρας της ήταν ο Ερνέστος Αύγουστος, δούκας της Βρουνσβίκης και μητέρα της η πριγκίπισσα Βικτόρια-Λουίζα της Πρωσίας. Το 1934 στάλθηκε για σπουδές στην Αγγλία και στη συνέχεια στη Φλωρεντία για να σπουδάσει πολιτικοκοινωνικές επιστήμες στην Αμερικανική Σχολή της Πόλης. Το 1934 γνωρίστηκε με τον πρίγκιπα Παύλο της Ελλάδας. Η σχέση τους έγινε γνωστή κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου (1936)
Μετά την επιστροφή τους στην Ελλάδα και τον θάνατο του Γεωργίου Β’ ,ο Παύλος ανέβηκε στον θρόνο (1947) και η Φρειδερίκη διαδραμάτισε σημαντικό και αμφιλεγόμενο ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας ως τον Δεκέμβριο του 1967 οπότε μετά το αποτυχημένο Αντικίνημα του γιου της, βασιλιά από το 1964 Κωνσταντίνου, έφυγε μαζί με την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια για την Ιταλία. Πέθανε το 1981 και τάφηκε στο Τατόι.
Πώς ξεκίνησε ο έρανος της Φρειδερίκης
Η διάλυση των οικονομικών υποδομών της χώρας μας λόγω της Κατοχής,η ανασφάλεια στην ύπαιθρο, η κυβερνητική αστάθεια και η μονίμως ανεπαρκής πολιτική πρόνοιας του ελληνικού κράτους ήταν οι βασικοί λόγοι για τους οποίους ξεκίνησε ο έρανος της βασίλισσας.
Μέχρι το 1950 περίπου το κράτος υποκαθιστούσαν ο Ε(λληνικός) Ε(ρυθρός) Σ(ταυρός) και το ΠΙΚΠΑ. Μετά το 1947 που άρχισε η αμερικανική βοήθεια, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την οργάνωση ενός γενικότερου προγράμματος παιδικής προστασίας.
Οι βασιλικές φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες χαρακτήριζαν όλους τους μονάρχες της εποχής. Όταν το 1946 η βασιλική οικογένεια επέστρεψε στην Ελλάδα ανατέθηκε στη Φρειδερίκη η παρακολούθηση του έργου του Ευαγούς Ταμείου του βασιλιά Γεώργιου Β’ ,του νοσοκομείου Ευαγγελισμός και του νοσοκομείου Παίδων. Όπως έγραψε στη ‘’Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος’’ ο Σπυρίδων Μαρκεζίνης: «ατυχώς η Βασίλισσα (ενν. η Φρειδερίκη) επιθυμούσα να έχει παντού ανάμειξη θα επεκτείνει τη δραστηριότητά της σε τομείς οι οποίοι ουσιαστικώς ανήκαν στο Κράτος».
Όπως γράφει ο Λουκιανός Χασιώτης η κίνηση αυτή είχε εκείνη τη χρονική συγκυρία μεγάλη πολιτική σημασία. Νομιμοποιούσε τη μοναρχία που είχε υπό την προστασία της ολόκληρο το αντικομμουνιστικό στρατόπεδο στη διάρκεια του Εμφυλίου. Νομιμοποιούσε πολιτικά και ηθικά τη Φρειδερίκη την οποία αμφισβητούσε όχι μόνο η Αριστερά αλλά και μερίδα του αστικού κόσμου λόγω της γερμανικής της καταγωγής και της συμμετοχής της στη χιτλερική νεολαία (Hitler-jugend) τη δεκαετία του 1930. Η συγκεκριμένη συμμετοχή της Φρειδερίκης δεν αμφισβητείται, άλλωστε υπάρχει και φωτογραφία της με τους αδελφούς της να φορούν τις στολές της χιτλερικής νεολαίας.
Η ίδια είχε δηλώσει ότι αναγκάστηκε από τον ναζιστικό νόμο να ενταχθεί στη χιτλερική νεολαία. Το σημαντικότερο όμως επακόλουθο της ανάμειξης της Φρειδερίκης, ήταν η δημιουργία ενός οργανισμού κοινωνικής πρόνοιας που αν και τα έσοδά του προέρχονταν από φορολογικούς πόρους και συνεργάζονταν στενά με κρατικές υπηρεσίες ελέγχονταν από το παλάτι.
Στις αρχές του 1947 το πριγκιπικό ζεύγος περιόδευσε στις περιοχές όπου γίνονταν μάχες και στις προσφυγικές εγκαταστάσεις για να ανυψώσει το φρόνημα των στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού. Όταν τον Απρίλιο του 1947 ο Παύλος ανέβηκε στον θρόνο, η Φρειδερίκη συνέχισε τις περιοδείες της στη Μακεδονία και μετά από όσα αντίκρισε ζήτησε να τεθεί επικεφαλής του έργου της διασώσεως των πληθυσμών. Τον Ιούνιο του 1947 ακολούθησαν τρεις συσκέψεις της με τις εντεταλμένες κυρίες, γυναίκες της αθηναϊκής μεγαλοαστικής τάξης που βρίσκονταν κοντά στη βασίλισσα και τους ζήτησε να τη βοηθήσουν να πραγματοποιήσει τους στόχους της. Η Φρειδερίκη αν και έλεγε ότι όλες οι ενέργειες θα πρέπει να γίνονται σε συνεννόηση με το κράτος, δήλωνε ότι οι κρατικές υπηρεσίες ήταν αργοκίνητες και γραφειοκρατικές και ότι ο έρανος θα έπρεπε να προχωρήσει γρήγορα και ανεξάρτητα.
Στις 4 Ιουλίου 1947 μετά από σύσκεψη με τον τότε πρωθυπουργό Δημήτριο Μάξιμο, τους Υπουργούς Συντονισμού Στέφανο Στεφανόπουλο και Οικονομικών Δημήτριο Χέλμη, τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Δαμασκηνό και προέδρους επαγγελματικών σωματείων, αποφασίστηκε η σύσταση μιας επιτροπής που θα αναλάμβανε τη διενέργεια εράνου υπέρ των ανταρτόπληκτων πληθυσμών. Ο έρανος θα τελούσε υπό την υψηλή προστασία της βασίλισσας, θα συνεργαζόταν με δημόσιες υπηρεσίες ενώ εκτελεστική επιτροπή που θα επέλεγε η Φρειδερίκη θα αναλάμβανε την ευθύνη για τη διοίκηση και τη στελέχωσή τους.
Στις 5 Ιουλίου 1947, η Φρειδερίκη με ραδιοφωνικό διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό, ανακοίνωσε την έναρξη του εράνου.
«Έλληνες. Καθημερινώς από κάθε σημείον των Βορείων Επαρχιών μας, του εθνικού αυτού προπυργίου της Ελλάδας, καταφθάνουν εκκλήσεις βοηθείας… Πληθυσμοί ολόκληροι ξεκληρίζονται και καταφεύγουν ρακένδυτοι και πειναλέοι εις τα κέντρα… Παιδιά ορφανά γυρίζουν εις τους δρόμους αναζητώντας κάποιο στήριγμα. Όλους αυτούς χωρίς καμίαν διάκρισιν, οι λοιποί Έλληνες οφείλομεν να τους βοηθήσωμεν…».
Ακολούθησε αντίστοιχη έκκληση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού, όπου επαναλαμβανόταν η σημασία του εράνου.
Επίσημα, ο έρανος ξεκίνησε με βασιλικό διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 11 Ιουλίου 1947. Η πρώτη επιτροπή του εράνου, απαρτιζόταν από σημαίνοντες πολιτικούς, οικονομικούς και ακαδημαϊκούς.
Παράλληλα, η Φρειδερίκη αναγορευόταν σε επικοινωνιακό επίπεδο, σε μία πραγματική «Μητέρα του Έθνους».
Τους πρώτους μήνες, η επιτροπή φαίνεται ότι ασχολήθηκε με το σύνολο των ανθρώπων που είχαν εγκαταλείψει τις εστίες τους, αν και δινόταν «πρωταρχική σημασία στην «προστασίαν και ανακούφισιν των γερόντων, ασθενών και παιδιών ηλικίας κάτω των 16 ετών». Σύντομα όμως, μετά και από επιθυμία της Φρειδερίκης, ο έρανος επικεντρώθηκε στα παιδιά.
Οι παιδοπόλεις
Έτσι, στις 11 Ιουλίου 1947, ιδρύθηκε η πρώτη παιδόπολη, στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης και ονομάστηκε «Αγία Ειρήνη» και η οποία φιλοξένησε σύντομα 240 παιδιά από διάφορες περιοχές της Μακεδονίας. Λίγες μέρες αργότερα, αποφασίστηκε η ίδρυση παιδοπόλεων στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία, τη Θράκη και τη Στερεά Ελλάδα.
Τον Σεπτέμβριο του 1947 ιδρύθηκαν οι παιδοπόλεις «Αγίου Κωνσταντίνου» στα Ιωάννινα, «Αποστόλου Παύλου» στη Λάρισα, «Αγίας Σοφίας» στην Αγριά Βόλου και «Αγίου Γεωργίου» στην Καβάλα. Τον Νοέμβριο, ιδρύθηκε η «Αγία Ελένη» στην Κόνιτσα, η οποία όμως εκκενώθηκε μόλις δύο μήνες αργότερα, μετά την αποτυχημένη προσπάθεια των ανταρτών να καταλάβουν την πόλη και τα παιδιά μεταφέρθηκαν στον «Άγιο Αλέξανδρο» Ζηρού Φιλιππιάδας. Με την ευκαιρία, να σημειώσουμε ότι η, σχετικά μικρή λίμνη Ζηρού, είναι μία από τις βαθύτερες ελληνικές, καθώς το βάθος της φτάνει τα 80 μέτρα Το «παιδοφύλαγμα», δεν είχε όμως ακόμα αρχίσει. Η ίδρυση των πρώτων παιδοπόλεων, είχε σαν αποτέλεσμα τη συγκέντρωση παιδιών των εμπόλεμων περιοχών από τον ΔΣΕ. Το ΚΚΕ μάλιστα, χαρακτήρισε τις ενέργειες αυτές ως απάντηση στη δημιουργία των παιδοπόλεων, των «σκλαβοπάζαρων της χιτλερίδας βασίλισσας Φρίκης».
Ενδεικτικά, η εφημερίδα «Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας – Δελτίο Ειδήσεων, 25 Νοεμβρίου 1948», είχε τον τίτλο: «Μανάδες αντισταθείτε στους δολοφόνους των παιδιών σας».
Η πίεση που δημιουργήθηκε στο παλάτι και την Κυβέρνηση ήταν πολύ μεγάλη. Ακόμα και ο Τύπος της εποχής, ασκούσε σφοδρή κριτική. Η «Καθημερινή» στις 13 Μαρτίου 1948, έγραφε: «Μήπως όμως είναι καιρός, κοντά στα ψηφίσματα, τας διαμαρτυρίας και τας εκκλήσεις, να αρχίσει και η δια πρακτικών μέτρων αντιμετώπισις του κινδύνου; Να αρχίσει δηλαδή και από ημάς – από το Κράτος – ένα άλλο παιδομάζωμα, το «Εθνικόν παιδομάζωμα;».
Στις αρχές Απριλίου 1948, η Φρειδερίκη μετά από σύσκεψη στο παλάτι με τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης Κωνσταντίνο Τσαλδάρη, τον επικεφαλής της AMAG (American Aid for Greece) Ντουάιτ Γκρίσγουλντ και τον αρχηγό της αμερικανικής στρατιωτικής αποστολής Βαν Φλιτ (Van Fleet), αποφασίστηκε η συγκρότηση νέας επιτροπής.
Αυτή, συγκροτήθηκε με την Πράξη 352/21-4-1948 του υπουργικού συμβουλίου και πήρε τον τίτλο Επιτροπή Συντονισμού, Διασώσεως και Περιθάλψεως Ελληνοπαίδων (ΕΣΔΠΕ). Στην πρώτη της συνεδρίαση, η ΕΣΔΠΕ αποφάσισε την ίδρυση της Ειδικής Υπηρεσίας Περιθάλψεως Ελληνοπαίδων (ΕΥΠΕ), με σκοπό τη γρήγορη και αποτελεσματική βοήθεια των ανήλικων που μεταφέρονταν στις παιδοπόλεις».
Οι παιδοπόλεις, κάλυψαν ολόκληρη σχεδόν την Ελλάδα.
Από τη Φλώρινα («Αγία Όλγα») μέχρι τη Ρόδο «Άγιος Γεώργιος», «Θεοτόκος», «Νέα Παιδόπολις Προσκόπων») και από την Κέρκυρα (Άγιος Σπυρίδων») μέχρι τη Λέσβο («Άγιος Ιάκωβος»). Ιδρύθηκαν 23 στην Αττική, 13 στη Μακεδονία, οι 11 από τις οποίες στη Θεσσαλονίκη, 8 στα νησιά, 4 στην Ήπειρο, 3 στη Στερεά Ελλάδα, 2 στη Θεσσαλία και 1 στην Πελοπόννησο. Στην Κρήτη, δεν ιδρύθηκε παιδόπολη, αλλά η επαγγελματική σχολή «Άγιος Νικόλαος», στην οποία μεταφέρονταν μεγαλύτερα κορίτσια (16-21 ετών), που συλλαμβάνονταν ως μαχήτριες του ΔΣΕ ή απολύονταν από τη Μακρόνησο, για να «αναμορφωθούν’ και να πάρουν τεχνικές γνώσεις. Κάτι ανάλογο έγινε και στη Λέρο. Πόσα όμως παιδιά φιλοξενήθηκαν στις παιδοπόλεις και πόσα άτομα ανήκαν στο προσωπικό των παιδοπόλεων; Η πιθανότερη εκδοχή, κάνει λόγο για 18.000 παιδιά και 1.960 στελέχη των παιδοπόλεων.
Άλλες πηγές, κάνουν λόγο για 13.000, 14.000 ή ακόμα και 23.612 παιδιά που έμειναν στις παιδοπόλεις ως το 1950 και για 65.000 παιδιά που βρίσκονταν υπό την «προστασία» του έρανου, το ίδιο χρονικό διάστημα.
Το ΚΚΕ, κατήγγειλε από την αρχή τη δημιουργία των παιδοπόλεων ως το πραγματικό παιδομάζωμα :«Φωνάζει ο κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης» έγραφε χαρακτηριστικά η εφημερίδα «Δημοκρατικός Στρατός της Ελλάδας-Δελτίο Ειδήσεων», στις 25/12/1948:
«Έτσι τόπαθαν οι μοναρχοφασίστες. Φωνάζουν 8 μήνες τώρα για «βίαιη απαγωγή των παιδιών» και για το παιδομάζωμα που δήθεν κάνουν οι αντάρτες. Πιστεύουν ίσως ότι έτσι θα κλείσουν τα στόματα και ότι δεν θα φανερωθεί το δικό τους απάνθρωπο παιδομάζωμα. Μα η αλήθεια δεν κρύβεται…».
Η αλήθεια είναι ότι δεν έγιναν με τη θέληση των παιδιών όλες οι «μεταφορές» τους στις παιδοπόλεις. Ακόμα και στα επίσημα έγγραφα του Εράνου, υπάρχουν μαρτυρίες που καταγράφουν την απροθυμία αρκετών γονέων να στείλουν τα παιδιά τους στις παιδοπόλεις. Επιπλέον, αναφέρονται επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού, που έπαιρνε με τη βία παιδιά από τα χωριά για να τα μεταφέρουν στις παιδόπολεις.
Το καθημερινό πρόγραμμα στις παιδοπόλεις, ήταν σχεδόν… στρατιωτικό:
6.30 ή 7.00: Έγερσις 7.00-7.30: Ατομική καθαριότης. 7.30-8.00: Ελαφρά γυμναστική 8.00: Προσευχή-έπαρσις της σημαίας 8.30: Πρωινό ρόφημα 9.00: Τακτοποίησις θαλάμων 9.30: Μαθήματα-διάφοροι απασχολήσεις 10.30: Πρόγευμα 10.30-12.30: Μαθήματα 12.30 Γεύμα 14.00-15.00 Ανάπαυσις 15.00-17.00: Μαθήματα 17.00: Πρόδειπνου 17.30-19.00: Μαθήματα, περίπατοι, υποστολή σημαίας 19.00: Δείπνον 20.00: Ψυχαγωγία 21.00: Κατάκλισις-Σιωπητήριον. Την Κυριακή το πρωί, τα παιδιά εκκλησιάζονταν, ενώ το βράδυ παρακολουθούσαν Κατηχητικό Σχολείο.
Οι διευθυντές των παιδοπόλεων, ήταν συνήθως απόστρατοι αξιωματικοί. Ένας πολύ καλός μας φίλος, ο Μιχάλης έζησε για μερικούς μήνες ,αργότερα, στην παιδόπολη Ζηρού, ως μαθητής της έκτης δημοτικού. Ήταν τυχερός, γιατί μόλις είχαν ολοκληρωθεί σύγχρονες, για την εποχή, εγκαταστάσεις, που δεν είχαν καμία σχέση με τα τολ τα οποία στεγάζονταν παλαιότερα τα παιδιά. Μας επιβεβαίωσε το ημερήσιο πρόγραμμα το οποίο αναφέραμε και μας είπε ότι δεν υπήρχε ιδιαίτερη αυστηρότητα από το προσωπικό της συγκεκριμένης παιδόπολης παρά μόνο, όταν π.χ. υπήρχαν καβγάδες μεταξύ κάποιων παιδιών, συχνά ακολουθούσε σωματική τιμωρία.
Βέβαια, ίσως σε άλλες παιδοπόλεις, τα πράγματα, ιδιαίτερα στα τέλη της δεκαετίας του ’40, να ήταν πιο αυστηρά.
Υπάρχουν βέβαια, όπως αναφέρει και ο Λουκιανός Χασιώτης, κάποια «σκοτεινά σημεία» στην ιστορία των παιδοπόλεων. Ιδιαίτερα τα φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης τροφίμων, από μέλη του προσωπικού. Αυτά προβάλλονται έντονα από πηγές προσκείμενες στο ΚΚΕ και αναπαράγονται από μυθιστορήματα που γράφτηκαν αργότερα, όπως π.χ. το «Bella Ciao» του Θανάση Σκρούμπελου.
Ο Λ. Χασιώτης, αναφέρεται πάντως σε δύο συγκεκριμένες περιπτώσεις: χωροφύλακας που υπηρετούσε στην παιδόπολη Ζηρού, παραδέχτηκε τη σεξουαλική κακοποίηση δύο τροφίμων και αποτάχθηκε άμεσα από το Σώμα, ενώ για τον ίδιο λόγο, κοινοτάρχης του «Αγίου Δημητρίου» Θεσσαλονίκης, συνελήφθη για τον ίδιο λόγο και απολύθηκε.
Μέσα στη δεκαετία του ’50, οι παιδοπόλεις αντικαταστάθηκαν απ’ τα «Σπίτια του Παιδιού», τα οποία ιδρύθηκαν αποκλειστικά στις βόρειες επαρχίες της χώρας μας. Ως το 1967, είχαν ιδρυθεί 262 «Σπίτια του Παιδιού».
Τα σκοτεινά σημεία του «Εράνου»
Όπως είναι λογικό, η χρηματοδότηση του εράνου ιδιαίτερα στη μεταπολεμική Ελλάδα, ήταν ιδιαίτερα δύσκολη. Από το 1947, απαγορευόταν η διενέργεια οποιονδήποτε άλλου εράνου με ανάλογο σκοπό. Η διαχείριση των πόρων του, γινόταν από μία εξωκυβερνητική και εξωκοινοβουλευτική διοίκηση και το Κράτος περιοριζόταν σε απλή λογιστική επαλήθευση των ισολογισμών.
Ήδη, τον Οκτώβριο του 1950, ο πρώην Υπουργός Εργασίας Γεώργιος Μόδης, κατήγγειλε διασπάθιση χρημάτων του Εράνου, για δεξιώσεις, γεύματα και υποδοχές ξένων προσώπων. Το 1956, ο Μίμης Γαληνός του ΔΚΕΛ και ο Ηλίας Μπρεδήμας, ανεξάρτητος, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ βουλευτής, έκαναν λόγο για «φορολογίαν του κοσμάκη» και την «ανεξέλεγκτο διαχείρισιν… των βασιλικών εράνων των Βορείων Επαρχίων».
Υπήρχαν βέβαια και εισφορές από το εξωτερικό. Ως το 1950, ο έρανος είχε συγκεντρώσει 135.000 δολάρια, 26.562 αγγλικές λίρες, 500.000 γαλλικά φράγκα και άλλα τόσα γερμανικά μάρκα. Μεταξύ Ιανουαρίου 1947 και Δεκεμβρίου 1948, η ισοτιμία δραχμής δολαρίου, ήταν 1: 8.000-14.000, ενώ μια βρετανική λίρα αντιστοιχούσε σε 20.000 δραχμές. Με την υποτίμηση του 1949 η τιμή του δολαρίου έφτασε τις 15.000 δραχμές και της βρετανικής λίρας, τις 42.000 δραχμές!
Υπήρχαν καταθέσεις αξιωματικών και οπλιτών (11 εκ. δραχμές το 1948), συχνά χωρίς τη θέλησή τους, προσφορές εργαζομένων (3.058 .145.930 δρχ.), ανάπηρων και συνταξιούχων (1.078. 930.359 δρχ.), βιομηχάνων (693.000 δρχ.), τραπεζών (1.900.000 δρχ.) και εφοπλιστών (25.000 δολάρια το 1947 και 4.000 λίρες, τον Ιανουάριο του 1948). Η εκτελεστική επιτροπή Εράνου, εξέφραζε την ελπίδα ότι «η τάξις των εφοπλιστών θα σπεύσει να καλύψει την επιδειχθείσα βραδύτητα».
Τον Αύγουστο του 1947, δημοσιεύθηκε η απόφαση για την επιβολή των παρακάτω φόρων, υπέρ του εράνου:
Εισφορά 5% επί των εισιτηρίων δημοσίων θεαμάτων, 5% επί των λογαριασμών κέντρων πολυτελείας και πρώτης τάξεως και εισφορά 5% στα είδη πολυτελείας. Θεσπίστηκε επίσης εθελοντικός φόρος 1% επί του κύκλου των εργασιών των επιχειρηματιών.
Μεταξύ 1948-1955, τα μηνιαία έσοδα, 4.500.000 δρχ. περίπου, μοιράζονταν μεταξύ Εράνου και κράτους, ενώ όταν το 1956 η ΠΒΕΕ μετασχηματίστηκε σε Βασιλική Πρόνοια, τα έσοδα πήγαιναν σε αυτή.
Από το 1949, άρχισε η επιστροφή των παιδιών στα σπίτια τους. Η επίσημη λήξη του «παιδοφυλάγματος», έγινε στις 24/6/1950, στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στην Αθήνα και την 1/7/1950, στη Θεσσαλονίκη. 15.000-16.000 παιδιά επέστρεψαν στα σπίτια τους, ενώ 2.000-3.000 παρέμειναν στις παιδοπόλεις. Κάποια αυτά, δόθηκαν σε ανάδοχες οικογένειες. Το ΚΚΕ, κατήγγειλε ότι πολλά παιδιά δόθηκαν σε οικογένειες Ελληνοαμερικανών, με ψευδείς βεβαιώσεις ότι ήταν ορφανά, ενώ στην πραγματικότητα οι γονείς τους ήταν μαχητές του Δ.Σ.Ε. ή βρίσκονταν στις Ανατολικές χώρες. Πρόκειται για ένα ακόμη από τα πολλά σκοτεινά σημεία του Εμφυλίου και των συνεπειών του, για τα οποία πιθανότατα δεν θα μάθουμε ποτέ την αλήθεια…
Βασική πηγή μας και γι’ αυτό το άρθρο, ήταν το εξαιρετικό βιβλίο του Λουκιανού Χασιώτη, «ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ-ΑΠΟ ΤΗΝ «ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΝΚΟ ΣΤΟΝ «ΕΡΑΝΟ» ΤΗΣ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗΣ (1936-1950)», ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ «ΕΣΤΙΑΣ», ΑΘΗΝΑ 2013.
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
