2020-07-14 08:01:02
Πληθώρα άρθρων γνώμης και σχολίων στη βασική θεματολογία του ξένου Τύπο για την απόφαση του Ερντογάν να μετατρέψει σε τζαμί την Αγιά Σοφιά - Για «ριψοκίνδυνο βήμα προς τα πίσω» και «κοσμική υποχώρηση» κάνουν λόγο ιστορικοί και αναλυτές
Για «ριψοκίνδυνο βήμα προς τα πίσω» κάνει λόγο γερμανική εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung», ενώ πολλοί αναλυτές θεωρούν πως ο Ερντογάν προέβη στην απόφαση αυτή για εσωτερική κατανάλωση. Για «κοσμική υποχώρηση» κάνει λόγο ο αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας «Times» του Λονδίνου που επισημαίνει ότι η απόφαση της Άγκυρας έχει προκαλέσει την δυσφορία των συμμάχων.
«Η απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί προκαλεί απογοήτευση στους Χριστιανούς, τους γείτονές της και τους ιστορικούς», υπoστηρίζει η «Wall Street Journal».
«Times» Λονδίνου: Κοσμική υποχώρηση
«Κοσμική υποχώρηση: Η απόφαση του προέδρου Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί έχει απογοητεύσει τους συμμάχους», αναφέρουν σε άρθρο γνώμης οι «Times» του Λονδίνου.
«Η κίνηση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ το 1934 να μετατρέψει την Αγία Σοφία από τζαμί σε μουσείο ήταν μια συμβολική στιγμή. Ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας το είδε ως ευκαιρία να επιβεβαιώσει τη δέσμευση της χώρας του στον κοσμικό χαρακτήρα και την αξιοπιστία της ως δυτικού συμμάχου».
«Η ανακοίνωση του διάδοχου του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που μετατρέπει το αρχαίο κτίσμα σε τζαμί, μετά από δικαστική απόφαση που ανέτρεψε την απόφαση του 1934, γίνεται επίσης σε συμβολική στιγμή, αν και είναι πολύ πιο ανησυχητική για τη Δύση.
«Είναι ένα σημάδι του βαθμού στον οποίο η Τουρκία υπό τον Ταγίπ Ερντογάν έχει αγκαλιάσει τον θρησκευτικό εθνικισμό και την περιφρόνησή της για τις ευαισθησίες των συμμάχων της».
«Η Αγία Σοφία είναι από την Unesco ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Το τεράστιο κτίριο με τον τρούλο χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον έκτο αιώνα ως έδρα του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και για αιώνες, οι επισκέπτες της Κωνσταντινούπολης μένουν έκθαμβοι από την ομορφιά του. Μετατράπηκε για μικρό χρονικό διάστημα σε καθεδρικό ναό τον 13ο αιώνα. Αλλά μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί. Στις μέρες μας, η Αγία Σοφία είναι το κορυφαίο τουριστικό αξιοθέατο της Κωνσταντινούπολης, προσελκύοντας 3,7 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.
Αν και ο Ερντογάν είναι συντηρητικός από πλευράς θρησκεύματος, η δική του εκστρατεία για να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί είναι σχετικά πρόσφατη. Μέχρι πέρυσι δεν είχε μιλήσει ποτέ δημοσίως υπέρ αυτού.
Η αλλαγή αυτή συνέπεσε με την κατακόρυφη πτώση της δημοτικότητάς του. Πέρυσι, το κόμμα του «Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη» (AKP) έχασε τις δημοτικές εκλογές στο πρώην προπύργιο του, την Κωνσταντινούπολη. Στο μεταξύ, δημιουργήθηκαν νέα κόμματα από «αντάρτες» του AKP. Ταυτόχρονα, η τουρκική οικονομία βρίσκεται για δεύτερη φορά σε ύφεση μέσα σε δύο χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση της περασμένης εβδομάδας λήφθηκε για εσωτερική κατανάλωση επιτρέποντας στον Ερντογάν να χαρακτηρίσει τους τους αντιπάλους του ως μη πατριώτες .
Ωστόσο, το τίμημα της επιτυχίας για εσωτερική κατανάλωση είναι πιθανό να το πληρώσει υπό τη μορφή νέων πιέσεων στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας. Η κίνηση έχει αυξήσει τις εντάσεις με τη γειτονική της Ελλάδα, όπου η Αγία Σοφία θεωρείται ένα σημαντικό σύμβολο του ελληνικού πολιτισμού. Η κίνηση προκάλεσε επίσης καταδίκη από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία είπε ότι η μετατροπή «θα προκαλούσε μεγάλο πόνο στον ρωσικό λαό». Έχει επίσης επικριθεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Ιδιαίτερη ανησυχία τώρα θα είναι η τύχη των τοιχογραφιών που προστατεύονται σύμφωνα με τους κανόνες της Unesco.
Γενικότερα, οι δυτικοί σύμμαχοι της Τουρκίας εμφανίζονται νευρικοί σχετικά με το πού θα οδηγήσει η τελευταία στροφή του Ερντογάν προς τον θρησκευτικό εθνικισμό.
Ύστερα από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, έχει ενισχύσει τη θέση του προβαίνοντας σε συνταγματικές αλλαγές - και μέσω του δημοψηφίσματος του 2017 - αποκτά σχεδόν ανεξέλεγκτη εκτελεστική εξουσία. Ταυτόχρονα, συνεχίζει να απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τα ιδανικά του κοσμικού κράτους του Ατατούρκ.
«Τους τελευταίους μήνες, τέσσερις βουλευτές της αντιπολίτευσης και δύο δημοσιογράφοι συνελήφθησαν με κατηγορίες κατασκοπείας και τρομοκρατίας, ενώ στα τηλεοπτικά κανάλια της αντιπολίτευσης λογοκρίθηκαν εκπομπές».
«Η Τουρκία παραμένει μέλος του ΝΑΤΟ και είναι προς το συμφέρον της Δύσης να προσπαθήσει να τη διατηρήσει ως σύμμαχο σε μια στρατηγικά ευμετάβλητη περιοχή. Όμως ο Ερντογάν έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα ότι αυτό θα γίνει με τους δικούς του όρους».
«Sueddeutsche Zeitung»: Μέτωπο εναντίον της Δύσης ανοίγει ο Ερντογάν
«Η Αγία Σοφία θα γίνει και πάλι τζαμί. Ξαναήταν, από το 1453 και μετά. Ο Ατατούρκ τη μετέτρεψε εν συνεχεία σε μουσείο -και την Τουρκία σε Δημοκρατία. Τώρα ο Πρόεδρος Ερντογάν ανοίγει μέτωπο εναντίον της Δύσης»
Το σχόλιο του συντάκτη της γερμανικής εφημερίδας, Τόμας Αβενάριους αναφέρει,μεταξύ άλλων: «Διαβάζοντας κανείς τι έγραφαν οι τουρκικές εφημερίδες που πρόσκεινται στην κυβέρνηση την επόμενη μέρα, σίγουρα θα πρέπει να του προκλήθηκε φόβος και τρόμος. Η «ανάσταση της Αγίας Σοφίας» είναι ο «προάγγελος της απελευθέρωσης του τζαμιού Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ, οι Μουσουλμάνοι εγκαταλείπουν την ενδιάμεση περίοδο».
Σε μία άλλη εφημερίδα, κάποιος κομπάζει για τη «διάσωση της Τουρκίας από την τυραννία των Σταυροφόρων», ενώ ένας άλλος λέει: «Οι αλυσίδες έσπασαν, δόξα τω Θεώ». Κάποιος μπορεί να τα παρανοήσει όλα αυτά ως θορυβώδεις εκφράσεις ενός ανατεθειμένου έργου σε ευθυγραμμισμένα μεταξύ τους ΜΜΕ. Αλλά μπορεί επίσης να το δει και ως αυτό που είναι: Την προαναγγελία ενός νέου μετώπου.
Με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεπέρασε ένα όριο. Αναγκάζει τη χώρα του -και τον κόσμο- να προχωρήσει σε μία αλλαγή κατεύθυνσης, που θα μεταβάλει τη σύγχρονη Τουρκία. Δεν παίζει κανένα ρόλο το αν ο Ερντογάν το έπραξε αυτό σκεπτόμενος στρατηγικά ή αν ήθελε μόνο να κάνει το ριψοκίνδυνο βήμα για να αποσπάσει την προσοχή από το ναδίρ στην εσωτερική πολιτική σκηνή -οικονομική κρίση, διαφθορά, κορωνοϊό.
Η σχέση μεταξύ της Τουρκίας και του μουσουλμανικού τμήματος του κόσμου θα είναι διαφορετική, και θα χαρακτηρίζεται από το χειροκρότημα και τον αφελή θαυμασμό. Αλλά και οι σχέσεις του με την Ευρώπη, την ΕΕ και τις ΗΠΑ θα αλλάξουν, και δυστυχώς όχι προς το καλύτερο.
Η Αγία Σοφία δεν είναι αρχιτεκτονικά μόνον ένα μοναδικό κτίριο, αλλά και κάτι περισσότερο από ένα πέτρινο αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους ιστορικούς της τέχνης και τόπος που όλοι οι τουρίστες θέλουν να επισκεφτούν. Η Αγία Σοφία ήταν επί σχεδόν 1.000 χρόνια η εκκλησία, όπου γινόταν η στέψη των αυτοκρατόρων, το έμβλημα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως προστάτη της χριστιανικής εξουσίας και κυριαρχίας. Από το 1453 συμβόλιζε για σχεδόν 500 χρόνια τη νίκη των μουσουλμάνων Οθωμανών εναντίον των Χριστιανών.
Μετά, από το 1935 και μετά, ήταν κομμάτι ενός, τρόπον τινά, διαλεκτικού κινήματος υπέρβασης του παραδοσιακά παλιού και μετατροπής μιας αυτοκρατορίας που είχε καταστραφεί από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε σύγχρονη Δημοκρατία. Και κατ’ αυτό αποτελούσε βήμα προς το μέλλον μιας χώρας που έτυχε κακής μεταχείρισης από τις νικηφόρες δυνάμεις της Ευρώπης και της Αμερικής, προς μία -και εδώ ο όρος ισχύει- ανάσταση από τα ερείπια.
Ο ιδρυτής του τουρκικού κράτους Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ επέβαλε αυτήν την αλλαγή με υπερβολική σκληρότητα. Είχε την στάση ενός ηγέτη που δημιουργεί και την κοσμοθεωρία του αξιωματικού που υλοποιεί πολιτικές αποφάσεις. Δεν λάμβανε υπόψη την παράδοση και τη λαϊκή κουλτούρα, ξύρισε τα γένια, έβγαλε το φέσι από το κεφάλι, κατάργησε την αραβική γραφή και επιχείρησε να απελευθερώσει τη γυναίκα στην Τουρκία –μη λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατούσες αντιλήψεις περί κοινωνικών αξιών. Παρόλα αυτά, έδειξε στην Τουρκία το δρόμο προς μια κοσμική Δημοκρατία που ήταν επιτυχής, παρά τα πολλά πισωγυρίσματα, και παρέμεινε μια σύγχρονη Δημοκρατία, παρόλα τα στρατιωτικά πραξικοπήματα.
Η Δημοκρατία της Τουρκίας γιορτάζει το 2023 την 100ή επέτειό της και ο Ερντογάν δοκιμάζει να υλοποιήσει το αντίθετο. Αν το έβλεπε κανείς θετικά, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο ήδη πιο σημαντικός πολιτικός στη χώρα μετά τον Aτατούρκ επιδιώκει να συμφιλιώσει τους Τούρκους με το παρελθόν που απαρνήθηκαν, για να τους δώσει πίσω αυτό που ο Ατατούρκ είχε αφαιρέσει από τη χώρα: Την ανάμνηση στην παγκόσμια ισχύ, το οθωμανικό-ισλαμικό παρελθόν που πολιτιστικά στεκόταν ψηλά επί αιώνες.
Αλλά αυτό δεν συμβαίνει. Η πολιτική Ερντογάν σε σχέση με την Ιστορία είναι παραπλανητική. Το οθωμανικό κράτος δεν ήταν πλέον παγκόσμια δύναμη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αυτοκρατορία δεν κυβερνιόταν πια από σουλτάνους και χαλίφηδες, αλλά από πολεμοχαρείς Νεότουρκους. Και η αναφορά στο «μεγάλο ασθενή του Βοσπόρου» αντικατοπτρίζει μεν την αλαζονεία των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, αλλά και την πραγματική κατάσταση μιας μοναρχίας που είναι αδύνατον να μεταρρυθμιστεί.
Αυτή κατέρρευσε μετά το 1918, όπως και η αυτοκρατορία των Αψβούργων, των τσάρων ή του Γουλιέλμου του Β’. Ο χρόνος της είχε τελειώσει. Ο Aτατούρκ το αναγνώρισε αυτό και δημιούργησε τη Δημοκρατία από τον υπόλοιπο κρατικό κορμό.
Σε τι θέλει λοιπόν να παραπέμψει ο Ερντογάν με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας; Στον 15ο αιώνα ως ο νέος ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου; Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος βίωσε το πώς η η τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα και οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους επιχείρησαν να αναζωογονήσουν την εχθρότητα μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών, η οποία υπήρχε από την εποχή των Σταυροφοριών. Ντύνουν σύγχρονες πολιτικές συγκρούσεις με το ένδυμα της θρησκευτικής εχθρότητας.
Την πλήρη έκταση της υπέρβασης ενός ταμπού καταδεικνύει το γεγονός ότι η Τουρκία είναι χώρα του ΝΑΤΟ και ότι ο Ερντογάν, τουλάχιστον στα λόγια, συνεχίζει να προωθεί την ένταξη της χώρας του στην ΕΕ.
«Wall Street Journal»: Σα να μετατράπηκε σε τζαμί ο Άγιος Πέτρος...
«Η απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί προκαλεί απογοήτευση στους Χριστιανούς, τους γείτονές της και τους Ιστορικούς», γράφει σε άρθρο της η αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal».
Το θρυλικό κτίσμα ήταν ένα σύμβολο οικουμενικών σχέσεων. Οι έφοροι των μουσείων ανησυχούν για την τύχη των μοναδικών μεσαιωνικών ψηφιδωτών.
Με τον τεράστιο τρούλο και τους πανύψηλους μιναρέδες, η Αγία Σοφία είναι για την ανθρωπότητα ότι είναι το Γκραν Κάνυον για τους γεωλόγους: ένα υπαίθριο βιβλίο που συγκεντρώνει Ιστορία σχεδόν μιάμισης χιλιετίας στη καρδιά των Ορθόδοξων χριστιανικών και μουσουλμανικών αυτοκρατοριών, διάτρητη από λεηλασίες, πυρκαγιές και σεισμούς.
Ωστόσο, αποφασίζοντας την Παρασκευή να μετατρέψει ξανά σε τζαμί ένα κτίριο που ήταν μουσείο από τη δεκαετία του 1930 και έχει γίνει ένα ισχυρό σύμβολο οικουμενικών σχέσεων, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έστειλε τριπλό φόβο, λένε οι ιστορικοί.
Η απόφαση προκάλεσε απογοήτευση στους Ορθοδόξους, οι οποίοι ανησυχούν για νέες εντάσεις με σουνίτες Τούρκους, τους γείτονες της Τουρκίας να ανησυχούν για τη νεο-οθωμανική ρητορική του Ερντογάν, και τους έφορους μουσείων και ιστορικών που ανησυχούν για τα μοναδικά μεσαιωνικά ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας.
«Είτε το χρησιμοποιούν ως τζαμί είτε όχι, ειλικρινά δεν με αφορά», υποστηρίζει ο Μάικλ Ταλμπότ, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς. «Αλλά αυτό που συμβαίνει στα ιστορικά αντικείμενα είναι αυτό που με αφορά, γιατί δεν είναι μόνο ιδιοκτησία της τουρκικής δημοκρατίας, αυτό μια κληρονομιά για όλη την υφήλιο».
«Η Αγία Σοφία είναι ένα αρχιτεκτονικό θαύμα που επηρέασε το σχεδιασμό κτιρίων για αιώνες... Χρησιμοποιήθηκε από τους Βυζαντινούς για να στεγάσει τους αυτοκράτορές τους, το κτίριο υπέστη εκτεταμένες ζημιές το 1204 όταν Ρωμαιοκαθολικοί σταυροφόροι έκαναν λεηλασία στην Κωνσταντινούπολη...».
Η απώλεια της Κωνσταντινούπολης και της Αγίας Σοφίας δημιούργησε ένα τραύμα στις γενιές Ορθοδόξων και, μέχρι σήμερα, δεν έχει φύγει, σύμφωνα με τον κ. Τάλμποτ, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους ηγέτες της Ορθοδοξίας από την Ελλάδα και τη Ρωσία επέκριναν την απόφαση της Παρασκευής.
«Είναι σαν να μετατράπηκε σε τζαμί ο Άγιος Πέτρος. Είναι γεγονός ότι η έδρα αυτής της εκκλησίας δεν λειτουργεί πλέον ως εκκλησία και βρίσκεται στα χέρια μιας αντίπαλης θρησκείας», είπε.
«Είναι μια αφήγηση μεταξύ ορισμένων τμημάτων της Ανατολικής Ευρώπης και της διασποράς τους στην Αμερική και πέραν αυτής», επισημαίνει .
«Η απόφαση της Τουρκίας είναι «ανοιχτή πρόκληση σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο», δήλωσε η Λίνα Μενδώνη, υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, όπου η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η κυρίαρχη θρησκεία.
BBC: Πονάει κι ο Πάπας Φραγκίσκος «O Πάπας Φραγκίσκος πονάει από την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης σε τζαμί», γράφει στην ιστοσελίδα του το BBC.
«O ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αναφέρει ότι οι «σκέψεις του είναι στην Κωνσταντινούπολη».
«Η Αγία Σοφία χτίστηκε ως χριστιανικός καθεδρικός ναός πριν από σχεδόν 1.500 χρόνια και μετατράπηκε σε τζαμί μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Το μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco έγινε μουσείο το 1934 υπό τον Ατατούρκ, ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Ωστόσο, ένα τουρκικό δικαστήριο ανακάλεσε το καθεστώς του μουσείου. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι οι πρώτες μουσουλμανικές προσευχές θα πραγματοποιηθούν στην Αγία Σοφία στις 24 Ιουλίου», αναφέρει το βρετανικό δημοσίευμα.
Reuters: Η Γερμανία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις με αυτό το «αριστούργημα»
«Η γερμανική κυβέρνηση εξέφρασε τη λύπη της για την απόφαση τουρκικού δικαστηρίου να μετατρέψει την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από μουσείο σε τζαμί, δήλωσε εκπρόσωπος της κυβέρνησης», αναφέρει το πρακτορείο Reuters.
O ίδιος πρόσθεσε ότι η Γερμανία θα παρακολουθεί στενά για τον τρόπο που θα εφαρμοστεί η απόφαση γι' αυτό το «αριστούργημα».
Εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών είπε ότι η UNESCO, η πολιτιστική οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, θα έπρεπε να είχε ζητήσει τη γνώμη της για την αλλαγή κι ότι αυτό δεν συνέβη», αναφέρει το πρακτορείο.
anatakti
Για «ριψοκίνδυνο βήμα προς τα πίσω» κάνει λόγο γερμανική εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung», ενώ πολλοί αναλυτές θεωρούν πως ο Ερντογάν προέβη στην απόφαση αυτή για εσωτερική κατανάλωση. Για «κοσμική υποχώρηση» κάνει λόγο ο αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας «Times» του Λονδίνου που επισημαίνει ότι η απόφαση της Άγκυρας έχει προκαλέσει την δυσφορία των συμμάχων.
«Η απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί προκαλεί απογοήτευση στους Χριστιανούς, τους γείτονές της και τους ιστορικούς», υπoστηρίζει η «Wall Street Journal».
«Times» Λονδίνου: Κοσμική υποχώρηση
«Κοσμική υποχώρηση: Η απόφαση του προέδρου Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί έχει απογοητεύσει τους συμμάχους», αναφέρουν σε άρθρο γνώμης οι «Times» του Λονδίνου.
«Η κίνηση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ το 1934 να μετατρέψει την Αγία Σοφία από τζαμί σε μουσείο ήταν μια συμβολική στιγμή. Ο ιδρυτής της σύγχρονης Τουρκίας το είδε ως ευκαιρία να επιβεβαιώσει τη δέσμευση της χώρας του στον κοσμικό χαρακτήρα και την αξιοπιστία της ως δυτικού συμμάχου».
«Η ανακοίνωση του διάδοχου του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που μετατρέπει το αρχαίο κτίσμα σε τζαμί, μετά από δικαστική απόφαση που ανέτρεψε την απόφαση του 1934, γίνεται επίσης σε συμβολική στιγμή, αν και είναι πολύ πιο ανησυχητική για τη Δύση.
«Είναι ένα σημάδι του βαθμού στον οποίο η Τουρκία υπό τον Ταγίπ Ερντογάν έχει αγκαλιάσει τον θρησκευτικό εθνικισμό και την περιφρόνησή της για τις ευαισθησίες των συμμάχων της».
«Η Αγία Σοφία είναι από την Unesco ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Το τεράστιο κτίριο με τον τρούλο χτίστηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον έκτο αιώνα ως έδρα του Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης και για αιώνες, οι επισκέπτες της Κωνσταντινούπολης μένουν έκθαμβοι από την ομορφιά του. Μετατράπηκε για μικρό χρονικό διάστημα σε καθεδρικό ναό τον 13ο αιώνα. Αλλά μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 χρησιμοποιήθηκε ως τζαμί. Στις μέρες μας, η Αγία Σοφία είναι το κορυφαίο τουριστικό αξιοθέατο της Κωνσταντινούπολης, προσελκύοντας 3,7 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.
Αν και ο Ερντογάν είναι συντηρητικός από πλευράς θρησκεύματος, η δική του εκστρατεία για να μετατραπεί η Αγία Σοφία σε τζαμί είναι σχετικά πρόσφατη. Μέχρι πέρυσι δεν είχε μιλήσει ποτέ δημοσίως υπέρ αυτού.
Η αλλαγή αυτή συνέπεσε με την κατακόρυφη πτώση της δημοτικότητάς του. Πέρυσι, το κόμμα του «Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη» (AKP) έχασε τις δημοτικές εκλογές στο πρώην προπύργιο του, την Κωνσταντινούπολη. Στο μεταξύ, δημιουργήθηκαν νέα κόμματα από «αντάρτες» του AKP. Ταυτόχρονα, η τουρκική οικονομία βρίσκεται για δεύτερη φορά σε ύφεση μέσα σε δύο χρόνια. Σε αυτό το πλαίσιο, η απόφαση της περασμένης εβδομάδας λήφθηκε για εσωτερική κατανάλωση επιτρέποντας στον Ερντογάν να χαρακτηρίσει τους τους αντιπάλους του ως μη πατριώτες .
Ωστόσο, το τίμημα της επιτυχίας για εσωτερική κατανάλωση είναι πιθανό να το πληρώσει υπό τη μορφή νέων πιέσεων στις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας. Η κίνηση έχει αυξήσει τις εντάσεις με τη γειτονική της Ελλάδα, όπου η Αγία Σοφία θεωρείται ένα σημαντικό σύμβολο του ελληνικού πολιτισμού. Η κίνηση προκάλεσε επίσης καταδίκη από τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία είπε ότι η μετατροπή «θα προκαλούσε μεγάλο πόνο στον ρωσικό λαό». Έχει επίσης επικριθεί από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Ιδιαίτερη ανησυχία τώρα θα είναι η τύχη των τοιχογραφιών που προστατεύονται σύμφωνα με τους κανόνες της Unesco.
Γενικότερα, οι δυτικοί σύμμαχοι της Τουρκίας εμφανίζονται νευρικοί σχετικά με το πού θα οδηγήσει η τελευταία στροφή του Ερντογάν προς τον θρησκευτικό εθνικισμό.
Ύστερα από την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, έχει ενισχύσει τη θέση του προβαίνοντας σε συνταγματικές αλλαγές - και μέσω του δημοψηφίσματος του 2017 - αποκτά σχεδόν ανεξέλεγκτη εκτελεστική εξουσία. Ταυτόχρονα, συνεχίζει να απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τα ιδανικά του κοσμικού κράτους του Ατατούρκ.
«Τους τελευταίους μήνες, τέσσερις βουλευτές της αντιπολίτευσης και δύο δημοσιογράφοι συνελήφθησαν με κατηγορίες κατασκοπείας και τρομοκρατίας, ενώ στα τηλεοπτικά κανάλια της αντιπολίτευσης λογοκρίθηκαν εκπομπές».
«Η Τουρκία παραμένει μέλος του ΝΑΤΟ και είναι προς το συμφέρον της Δύσης να προσπαθήσει να τη διατηρήσει ως σύμμαχο σε μια στρατηγικά ευμετάβλητη περιοχή. Όμως ο Ερντογάν έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα ότι αυτό θα γίνει με τους δικούς του όρους».
«Sueddeutsche Zeitung»: Μέτωπο εναντίον της Δύσης ανοίγει ο Ερντογάν
«Η Αγία Σοφία θα γίνει και πάλι τζαμί. Ξαναήταν, από το 1453 και μετά. Ο Ατατούρκ τη μετέτρεψε εν συνεχεία σε μουσείο -και την Τουρκία σε Δημοκρατία. Τώρα ο Πρόεδρος Ερντογάν ανοίγει μέτωπο εναντίον της Δύσης»
Το σχόλιο του συντάκτη της γερμανικής εφημερίδας, Τόμας Αβενάριους αναφέρει,μεταξύ άλλων: «Διαβάζοντας κανείς τι έγραφαν οι τουρκικές εφημερίδες που πρόσκεινται στην κυβέρνηση την επόμενη μέρα, σίγουρα θα πρέπει να του προκλήθηκε φόβος και τρόμος. Η «ανάσταση της Αγίας Σοφίας» είναι ο «προάγγελος της απελευθέρωσης του τζαμιού Αλ Ακσά στην Ιερουσαλήμ, οι Μουσουλμάνοι εγκαταλείπουν την ενδιάμεση περίοδο».
Σε μία άλλη εφημερίδα, κάποιος κομπάζει για τη «διάσωση της Τουρκίας από την τυραννία των Σταυροφόρων», ενώ ένας άλλος λέει: «Οι αλυσίδες έσπασαν, δόξα τω Θεώ». Κάποιος μπορεί να τα παρανοήσει όλα αυτά ως θορυβώδεις εκφράσεις ενός ανατεθειμένου έργου σε ευθυγραμμισμένα μεταξύ τους ΜΜΕ. Αλλά μπορεί επίσης να το δει και ως αυτό που είναι: Την προαναγγελία ενός νέου μετώπου.
Με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεπέρασε ένα όριο. Αναγκάζει τη χώρα του -και τον κόσμο- να προχωρήσει σε μία αλλαγή κατεύθυνσης, που θα μεταβάλει τη σύγχρονη Τουρκία. Δεν παίζει κανένα ρόλο το αν ο Ερντογάν το έπραξε αυτό σκεπτόμενος στρατηγικά ή αν ήθελε μόνο να κάνει το ριψοκίνδυνο βήμα για να αποσπάσει την προσοχή από το ναδίρ στην εσωτερική πολιτική σκηνή -οικονομική κρίση, διαφθορά, κορωνοϊό.
Η σχέση μεταξύ της Τουρκίας και του μουσουλμανικού τμήματος του κόσμου θα είναι διαφορετική, και θα χαρακτηρίζεται από το χειροκρότημα και τον αφελή θαυμασμό. Αλλά και οι σχέσεις του με την Ευρώπη, την ΕΕ και τις ΗΠΑ θα αλλάξουν, και δυστυχώς όχι προς το καλύτερο.
Η Αγία Σοφία δεν είναι αρχιτεκτονικά μόνον ένα μοναδικό κτίριο, αλλά και κάτι περισσότερο από ένα πέτρινο αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους ιστορικούς της τέχνης και τόπος που όλοι οι τουρίστες θέλουν να επισκεφτούν. Η Αγία Σοφία ήταν επί σχεδόν 1.000 χρόνια η εκκλησία, όπου γινόταν η στέψη των αυτοκρατόρων, το έμβλημα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ως προστάτη της χριστιανικής εξουσίας και κυριαρχίας. Από το 1453 συμβόλιζε για σχεδόν 500 χρόνια τη νίκη των μουσουλμάνων Οθωμανών εναντίον των Χριστιανών.
Μετά, από το 1935 και μετά, ήταν κομμάτι ενός, τρόπον τινά, διαλεκτικού κινήματος υπέρβασης του παραδοσιακά παλιού και μετατροπής μιας αυτοκρατορίας που είχε καταστραφεί από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε σύγχρονη Δημοκρατία. Και κατ’ αυτό αποτελούσε βήμα προς το μέλλον μιας χώρας που έτυχε κακής μεταχείρισης από τις νικηφόρες δυνάμεις της Ευρώπης και της Αμερικής, προς μία -και εδώ ο όρος ισχύει- ανάσταση από τα ερείπια.
Ο ιδρυτής του τουρκικού κράτους Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ επέβαλε αυτήν την αλλαγή με υπερβολική σκληρότητα. Είχε την στάση ενός ηγέτη που δημιουργεί και την κοσμοθεωρία του αξιωματικού που υλοποιεί πολιτικές αποφάσεις. Δεν λάμβανε υπόψη την παράδοση και τη λαϊκή κουλτούρα, ξύρισε τα γένια, έβγαλε το φέσι από το κεφάλι, κατάργησε την αραβική γραφή και επιχείρησε να απελευθερώσει τη γυναίκα στην Τουρκία –μη λαμβάνοντας υπόψη τις επικρατούσες αντιλήψεις περί κοινωνικών αξιών. Παρόλα αυτά, έδειξε στην Τουρκία το δρόμο προς μια κοσμική Δημοκρατία που ήταν επιτυχής, παρά τα πολλά πισωγυρίσματα, και παρέμεινε μια σύγχρονη Δημοκρατία, παρόλα τα στρατιωτικά πραξικοπήματα.
Η Δημοκρατία της Τουρκίας γιορτάζει το 2023 την 100ή επέτειό της και ο Ερντογάν δοκιμάζει να υλοποιήσει το αντίθετο. Αν το έβλεπε κανείς θετικά, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο ήδη πιο σημαντικός πολιτικός στη χώρα μετά τον Aτατούρκ επιδιώκει να συμφιλιώσει τους Τούρκους με το παρελθόν που απαρνήθηκαν, για να τους δώσει πίσω αυτό που ο Ατατούρκ είχε αφαιρέσει από τη χώρα: Την ανάμνηση στην παγκόσμια ισχύ, το οθωμανικό-ισλαμικό παρελθόν που πολιτιστικά στεκόταν ψηλά επί αιώνες.
Αλλά αυτό δεν συμβαίνει. Η πολιτική Ερντογάν σε σχέση με την Ιστορία είναι παραπλανητική. Το οθωμανικό κράτος δεν ήταν πλέον παγκόσμια δύναμη κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η αυτοκρατορία δεν κυβερνιόταν πια από σουλτάνους και χαλίφηδες, αλλά από πολεμοχαρείς Νεότουρκους. Και η αναφορά στο «μεγάλο ασθενή του Βοσπόρου» αντικατοπτρίζει μεν την αλαζονεία των Ευρωπαίων ιμπεριαλιστών, αλλά και την πραγματική κατάσταση μιας μοναρχίας που είναι αδύνατον να μεταρρυθμιστεί.
Αυτή κατέρρευσε μετά το 1918, όπως και η αυτοκρατορία των Αψβούργων, των τσάρων ή του Γουλιέλμου του Β’. Ο χρόνος της είχε τελειώσει. Ο Aτατούρκ το αναγνώρισε αυτό και δημιούργησε τη Δημοκρατία από τον υπόλοιπο κρατικό κορμό.
Σε τι θέλει λοιπόν να παραπέμψει ο Ερντογάν με τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας; Στον 15ο αιώνα ως ο νέος ηγέτης του μουσουλμανικού κόσμου; Τα τελευταία χρόνια ο κόσμος βίωσε το πώς η η τρομοκρατική οργάνωση Αλ Κάιντα και οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους επιχείρησαν να αναζωογονήσουν την εχθρότητα μεταξύ μουσουλμάνων και χριστιανών, η οποία υπήρχε από την εποχή των Σταυροφοριών. Ντύνουν σύγχρονες πολιτικές συγκρούσεις με το ένδυμα της θρησκευτικής εχθρότητας.
Την πλήρη έκταση της υπέρβασης ενός ταμπού καταδεικνύει το γεγονός ότι η Τουρκία είναι χώρα του ΝΑΤΟ και ότι ο Ερντογάν, τουλάχιστον στα λόγια, συνεχίζει να προωθεί την ένταξη της χώρας του στην ΕΕ.
«Wall Street Journal»: Σα να μετατράπηκε σε τζαμί ο Άγιος Πέτρος...
«Η απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί προκαλεί απογοήτευση στους Χριστιανούς, τους γείτονές της και τους Ιστορικούς», γράφει σε άρθρο της η αμερικανική εφημερίδα «Wall Street Journal».
Το θρυλικό κτίσμα ήταν ένα σύμβολο οικουμενικών σχέσεων. Οι έφοροι των μουσείων ανησυχούν για την τύχη των μοναδικών μεσαιωνικών ψηφιδωτών.
Με τον τεράστιο τρούλο και τους πανύψηλους μιναρέδες, η Αγία Σοφία είναι για την ανθρωπότητα ότι είναι το Γκραν Κάνυον για τους γεωλόγους: ένα υπαίθριο βιβλίο που συγκεντρώνει Ιστορία σχεδόν μιάμισης χιλιετίας στη καρδιά των Ορθόδοξων χριστιανικών και μουσουλμανικών αυτοκρατοριών, διάτρητη από λεηλασίες, πυρκαγιές και σεισμούς.
Ωστόσο, αποφασίζοντας την Παρασκευή να μετατρέψει ξανά σε τζαμί ένα κτίριο που ήταν μουσείο από τη δεκαετία του 1930 και έχει γίνει ένα ισχυρό σύμβολο οικουμενικών σχέσεων, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έστειλε τριπλό φόβο, λένε οι ιστορικοί.
Η απόφαση προκάλεσε απογοήτευση στους Ορθοδόξους, οι οποίοι ανησυχούν για νέες εντάσεις με σουνίτες Τούρκους, τους γείτονες της Τουρκίας να ανησυχούν για τη νεο-οθωμανική ρητορική του Ερντογάν, και τους έφορους μουσείων και ιστορικών που ανησυχούν για τα μοναδικά μεσαιωνικά ψηφιδωτά της Αγίας Σοφίας.
«Είτε το χρησιμοποιούν ως τζαμί είτε όχι, ειλικρινά δεν με αφορά», υποστηρίζει ο Μάικλ Ταλμπότ, λέκτορας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Γκρίνουιτς. «Αλλά αυτό που συμβαίνει στα ιστορικά αντικείμενα είναι αυτό που με αφορά, γιατί δεν είναι μόνο ιδιοκτησία της τουρκικής δημοκρατίας, αυτό μια κληρονομιά για όλη την υφήλιο».
«Η Αγία Σοφία είναι ένα αρχιτεκτονικό θαύμα που επηρέασε το σχεδιασμό κτιρίων για αιώνες... Χρησιμοποιήθηκε από τους Βυζαντινούς για να στεγάσει τους αυτοκράτορές τους, το κτίριο υπέστη εκτεταμένες ζημιές το 1204 όταν Ρωμαιοκαθολικοί σταυροφόροι έκαναν λεηλασία στην Κωνσταντινούπολη...».
Η απώλεια της Κωνσταντινούπολης και της Αγίας Σοφίας δημιούργησε ένα τραύμα στις γενιές Ορθοδόξων και, μέχρι σήμερα, δεν έχει φύγει, σύμφωνα με τον κ. Τάλμποτ, εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους ηγέτες της Ορθοδοξίας από την Ελλάδα και τη Ρωσία επέκριναν την απόφαση της Παρασκευής.
«Είναι σαν να μετατράπηκε σε τζαμί ο Άγιος Πέτρος. Είναι γεγονός ότι η έδρα αυτής της εκκλησίας δεν λειτουργεί πλέον ως εκκλησία και βρίσκεται στα χέρια μιας αντίπαλης θρησκείας», είπε.
«Είναι μια αφήγηση μεταξύ ορισμένων τμημάτων της Ανατολικής Ευρώπης και της διασποράς τους στην Αμερική και πέραν αυτής», επισημαίνει .
«Η απόφαση της Τουρκίας είναι «ανοιχτή πρόκληση σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο», δήλωσε η Λίνα Μενδώνη, υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, όπου η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η κυρίαρχη θρησκεία.
BBC: Πονάει κι ο Πάπας Φραγκίσκος «O Πάπας Φραγκίσκος πονάει από την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης σε τζαμί», γράφει στην ιστοσελίδα του το BBC.
«O ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας αναφέρει ότι οι «σκέψεις του είναι στην Κωνσταντινούπολη».
«Η Αγία Σοφία χτίστηκε ως χριστιανικός καθεδρικός ναός πριν από σχεδόν 1.500 χρόνια και μετατράπηκε σε τζαμί μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Το μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco έγινε μουσείο το 1934 υπό τον Ατατούρκ, ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας.
Ωστόσο, ένα τουρκικό δικαστήριο ανακάλεσε το καθεστώς του μουσείου. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε ότι οι πρώτες μουσουλμανικές προσευχές θα πραγματοποιηθούν στην Αγία Σοφία στις 24 Ιουλίου», αναφέρει το βρετανικό δημοσίευμα.
Reuters: Η Γερμανία παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις με αυτό το «αριστούργημα»
«Η γερμανική κυβέρνηση εξέφρασε τη λύπη της για την απόφαση τουρκικού δικαστηρίου να μετατρέψει την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης από μουσείο σε τζαμί, δήλωσε εκπρόσωπος της κυβέρνησης», αναφέρει το πρακτορείο Reuters.
O ίδιος πρόσθεσε ότι η Γερμανία θα παρακολουθεί στενά για τον τρόπο που θα εφαρμοστεί η απόφαση γι' αυτό το «αριστούργημα».
Εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Εξωτερικών είπε ότι η UNESCO, η πολιτιστική οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών, θα έπρεπε να είχε ζητήσει τη γνώμη της για την αλλαγή κι ότι αυτό δεν συνέβη», αναφέρει το πρακτορείο.
anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
