ΝΕΑ VIDEO NEA PHOTO NEA

 | 

Πες μας παππού…Πώς πήγαμε στο φεγγάρι;

                        

Συνέντευξη του επίτιμου διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου Δ. Σιμόπουλου 

Τι σας ώθησε να απευθυνθείτε στα παιδιά;

Οι πέντε εγγονές μου! Μέχρι τώρα τους έλεγα διάφορες ιστορίες για τον ουρανό και το διάστημα προφορικά. Κι επειδή φαίνεται ότι τους άρεσαν πολύ, μου ζητούσαν να τους τις διηγηθώ ξανά και ξανά. Γι’ αυτό σκέφτηκα ότι ίσως αυτές οι ιστορίες να αρέσουν και σε άλλα παιδιά. Κι έτσι ξεκίνησα να γράφω διαλέγοντας πρώτη απ’ όλες μια ιστορία που στο μεγαλύτερο μέρος της το έζησα κι εγώ προσωπικά. Ήμουν δηλαδή εκεί που οι αστροναύτες του προγράμματος «Απόλλων» εκπαιδεύτηκαν και προετοιμάστηκαν για να περπατήσουν στον γειτονικό δορυφόρο της Γης μας, τη Σελήνη. Γι’ αυτό άλλωστε και ο τίτλος του πρώτου βιβλίου της σειράς είναι: «Πες μας, παππού… Πώς πήγαμε στο φεγγάρι;»

Μέσα (και) από την εμπειρία σας στο Πλανητάριο, το οποίο υπηρετήσατε ως διευθυντής για περισσότερα από 40 χρόνια, πώς βλέπετε να ανταποκρίνονται τα παιδιά όταν έρχονται σε επαφή με τον μαγικό κόσμο του διαστήματος; Τι ουσιαστικό θα θέλατε να διδαχθούν από αυτόν;

Πιστεύω πως ιδιαίτερα τις τρεις τελευταίες δεκαετίες οι καταπληκτικές φωτογραφίες που μας στέλνουν καθημερινά τα διαστημικά μας τηλεσκόπια και οι πραγματικά ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις που ανακοινώνονται τακτικά, κάνουν τα παιδιά μας να θέλουν να μάθουν όλο και πιο πολλά για τον κόσμο του Διαστήματος. Η ανταπόκριση των μικρών επισκεπτών μας και η αντιμετώπισή τους στις νέες πληροφορίες και γνώσεις είναι όντως ενθαρρυντική! Και αυτό που προσπαθούμε, όλα αυτά τα χρόνια, να πετύχουμε είναι να γίνει κατανοητό ότι η γνώση προέρχεται από την παρατήρηση και το πείραμα και ότι η γνώση αυτή, επικουρούμενη από τη λογική αποδεικτική διαδικασία, μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε πολλά πράγματα για τον κόσμο που μας περιβάλλει. Γιατί, κατά τη γνώμη μου, είμαστε όλοι μας προικισμένοι με την ικανότητα να σκεφτόμαστε, να αισθανόμαστε και να διερωτόμαστε. Αν τα παιδιά μας το καταλάβουν αυτό, τότε θα έχουμε πράγματι πετύχει στην αποστολή μας.

Το βιβλίο σας είναι ένας συμπυκνωμένος, πολύ διασκεδαστικός οδηγός γνώσεων και για ενήλικες! Γράφετε, μεταξύ άλλων, για τον μελλοντικό αποικισμό της Σελήνης και για το ότι μπορεί να γίνει τουριστικός προορισμός τον 22ο αιώνα. Πώς φαντάζεστε τους ανθρώπους που θα τολμήσουν να αλλάξουν, όχι απλά χώρα, αλλά… ουράνιο σώμα;

Δεν θεωρώ ότι θα είναι διαφορετικοί από εμάς, αλλά είμαι βέβαιος ότι στα επόμενα 100 χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη και, γενικότερα, η τεχνολογία θα έχει κάνει τέτοια άλματα, ώστε οι εφαρμογές στην καθημερινότητά μας θα είναι απεριόριστες- όχι μόνο πάνω στη Γη, αλλά και σε οποιοδήποτε άλλο σώμα του ηλιακού μας συστήματος όπου, ίσως, θα έχουν εγκατασταθεί και μόνιμες ανθρώπινες βάσεις. Στο άμεσο μέλλον, για παράδειγμα, υπολογίζεται ότι δισεκατομμύρια διασυνδεδεμένες συσκευές θα δημιουργήσουν πρωτοφανείς ευκαιρίες για τη βελτίωση της υγείας, της καθημερινότητας και του τρόπου ζωής μας, των μεταφορών και του περιβάλλοντος. Αλλά μην ξεχνάτε κι αυτά που έλεγε ο Αριστοτέλης: ότι οι άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας περίεργα όντα. Είναι αυτό που μας ωθεί να θέτουμε τις ερωτήσεις, που μας κάνει κυνηγούς της γνώσης, πειραματιστές και εξερευνητές. Αυτό το συναίσθημα της περιέργειας και της τάσης να απαντήσουμε στα βασικά ερωτήματα της ύπαρξής μας είναι στην πραγματικότητα και η βάση των εξερευνητικών ταξιδιών της ανθρωπότητας, όχι μόνο στο παρελθόν αλλά και στο μέλλον.

Εσάς θα σας φαινόταν ελκυστική μια τέτοια μετανάστευση ή, έστω, ένα τέτοιο ταξίδι;

Προσωπικά, δεν νομίζω ότι θα μπορούσα να συμμετάσχω σε μια τέτοια περιπέτεια, όσο γοητευτική κι αν φαίνεται. Γιατί, προς το παρόν τουλάχιστον, τέτοιου είδους ταξίδια είναι ιδιαίτερα δύσκολα. Όπως έγραφε χαρακτηριστικά και ο Τομ Γουλφ τη δεκαετία του 1960: «Δεν μπορώ να καταλάβω τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο να είναι πρόθυμος να καθίσει πάνω σε ένα τεράστιο βαρελότο, όπως είναι οι πύραυλοι Άτλας, Τιτάνας ή Κρόνος, και να περιμένει κάποιον να ανάψει το φιτίλι». Δυστυχώς, δεν είμαι φτιαγμένος από τη στόφα που χρειάζονται οι σύγχρονοι διαστημικοί ταξιδιώτες.

Αν «όλοι είμαστε φτιαγμένοι από αστερόσκονη», από ποιο μαγικό υλικό είναι φτιαγμένος ένας αστροναύτης;

Φυσικά και οι αστροναύτες είναι φτιαγμένοι από τα ίδια υλικά που είμαστε φτιαγμένοι όλοι μας και οτιδήποτε υπάρχει γύρω μας, άνθρωποι, ζώα, φυτά, πετρώματα και χώμα. Όλοι είμαστε φτιαγμένοι από τα χημικά συστατικά που γεννήθηκαν με το Σύμπαν και το εσωτερικό των άστρων. Αλλά διαθέτουν και κάτι ακόμα. Κάτι που θα μου επιτρέψετε να ονομάσω «στόφα των εξερευνητών». Είναι αυτό το «κάτι» που κάνει πολλούς από εμάς πειραματιστές και εξερευνητές. Ίσως, κάτι βαθιά χαραγμένο στη γενετική τους δομή να είναι αυτό που τους ωθεί στην περιπέτεια της εξερεύνησης.

Βιώσατε, ως ανταποκριτής μιας αθηναϊκής εφημερίδας και, μάλιστα, ως ο μοναδικός Έλληνας, την εκτόξευση του Apollo 11. Αν έπρεπε να ανασύρετε μία εικόνα ή μία μόνο σκέψη από εκείνη την εμπειρία, ποια θα ήταν;

Θα έλεγα μάλλον τον ήχο της εκτόξευσης. Όλοι οι παρευρισκόμενοι βρισκόμασταν για ασφάλεια σε απόσταση πέντε, περίπου, χιλιομέτρων. Έτσι, παρόλο που βλέπαμε τις φλόγες του πυραύλου, δεν ακούγαμε τίποτε! Μέχρις ότου, 14 δευτερόλεπτα σχεδόν αργότερα, έφτασε και ο ήχος! Ήταν απερίγραπτος, ένας ήχος που χτυπούσε κυριολεκτικά το στήθος, και δεν μπορούσες να καταλάβεις εάν τον άκουγες ή τον αισθανόσουν ή και τα δύο μαζί. Δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ το όλο εκείνο συναίσθημα, το οποίο δεν μπορεί να το αποδώσει επακριβώς οποιαδήποτε λεκτική περιγραφή. Ήταν ένας ήχος υπόκωφος, σαν να προέρχονταν από τα έγκατα της Γης. Κυριολεκτικά το κάτι άλλο!

Η κατάκτηση του φεγγαριού ήταν το πιο εντυπωσιακό επίτευγμα του ανθρώπου μέχρι σήμερα. Ποιο θα ονειρευόσασταν να είναι το επόμενο, μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας;

Η επιστροφή στο φεγγάρι και η μόνιμη εγκατάστασή μας εκεί, έστω και σε περιορισμένη έκταση, μέχρι το τέλος του αιώνα. Για άλλους πάλι ίσως να είναι η επίσκεψη του ανθρώπου στον Άρη και στους άλλους πλανήτες και δορυφόρους του ηλιακού μας συστήματος, αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να είναι εφικτό στις επόμενες δεκαετίες.

Από όλους τους πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος ή τους δορυφόρους τους, ποιον θεωρείτε τον πιο συναρπαστικό και γιατί;

Θα έλεγα μάλλον τον Κρόνο και το υπέροχο σύστημα των δακτυλίων του. Ενώ αρχικά υπολογίζαμε ότι γύρω του περιλαμβάνονταν μερικοί μόνο δακτύλιοι, αποδείχτηκε τελικά ότι πρόκειται για ένα σύστημα χιλιάδων δακτυλίων. Υπάρχουν κυκλικοί δακτύλιοι, διεστραμμένοι δακτύλιοι, ογκώδεις δακτύλιοι και δακτύλιοι-πλεξούδες, οι οποίοι περιλαμβάνουν μόρια σκόνης, αμέτρητα κομμάτια πάγου και βράχους με μέγεθος λεωφορείων. Αρχίζουν 7.000 χιλιόμετρα πάνω από την κορυφή των νεφών του Κρόνου και εκτείνονται μέχρι την απόσταση των 420.000 χιλιομέτρων, ενώ το πάχος τους σε μερικές μόνο περιοχές ξεπερνάει το ένα χιλιόμετρο. Συγκριτικά, είναι σαν να είχαμε μια πίτα με διάμετρο 2.800 μέτρων και πάχος ενός εκατοστού!

Συμφωνείτε με την άποψη ότι υπάρχει πιθανότητα ο δορυφόρος του Δία, Ευρώπη, να κρύβει έναν ωκεανό με ζωή κάτω από τον πάγο της;

Όχι μόνο η Ευρώπη του Δία αλλά και ο Εγκέλαδος του Κρόνου διαθέτουν όντως έναν τεράστιο υγρό ωκεανό κάτω από την παγωμένη τους επιφάνεια. Και φαίνεται ότι ίσως στους ωκεανούς αυτούς να υπάρχει η πιθανότητα ύπαρξης κάποιου είδους μικροβιακής ίσως ζωής. Όμως, ακόμα, δεν έχουμε καμιά τέτοια ένδειξη. Ορισμένες πάντως προτάσεις που έγιναν στο παρελθόν για αποστολή ρομποτικών διαστημικών αποστολών στην επιφάνεια της Ευρώπης δεν έχουν, προς το παρόν, εγκριθεί.

Τι είναι εκείνο που δεν βλέπουμε, ενώ θα έπρεπε, όταν σηκώνουμε το βλέμμα στον νυχτερινό ουρανό;

Στο παρελθόν η επιστήμη της αστρονομίας μάς απελευθέρωσε από δεισιδαίμονες αντιλήψεις κι έτσι μπορούμε πλέον να κοιτάζουμε τον ουρανό με άλλα μάτια. Να είμαστε πιο αισιόδοξοι. Διότι καταλαβαίνουμε πόσο μικρός είναι ο πλανήτης μας και πόσο μικρά είναι τα καθημερινά μας προβλήματα.

Θα μπορούσε η Ελλάδα να συμμετάσχει πιο δυναμικά στη διαστημική περιπέτεια;

Το έχει ήδη κάνει με πολλαπλούς τρόπους, με τους διάφορους Έλληνες ερευνητές στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, ενώ τελευταία, με τη δημιουργία του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος, η χώρα μας εισέρχεται επιτέλους οργανωμένα στον στρατηγικό τομέα του Διαστήματος. Η Ελλάδα έχει καταβάλει μέχρι τώρα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για τη συμμετοχή μας στους διάφορους διαστημικούς οργανισμούς (ESA, EUMETSAT, HELIOS-II). Κι όμως, παρ’ όλες τις τεράστιες επενδύσεις της χώρας στο Διάστημα, δεν υπήρξε ποτέ εθνικός συντονισμός ούτε οριζόντια διαστημική πολιτική που να μεγιστοποιεί την ανταπόδοση από τη συμμετοχή μας στα προγράμματα των διαστημικών αυτών οργανισμών. Γι’ αυτό, με την ίδρυση του νέου οργανισμού, θα υπάρξει πολύ καλύτερος συντονισμός των φορέων που εμπλέκονται στο Διάστημα, ώστε να υπάρξει και η βέλτιστη οικονομική απόδοση για τη χώρα από αυτές τις δραστηριότητες. Γιατί σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας, η ορθολογική χρήση των πόρων δεν είναι απλά επιλογή αλλά επιτακτική ανάγκη.

Τι λέτε σε εκείνους που αναρωτιούνται «γιατί πρέπει να ξοδεύουμε δισεκατομμύρια για την εξερεύνηση του διαστήματος όταν δεν έχουμε λύσει τα φοβερά προβλήματά μας στη Γη»;

Μα τα χρήματα που δαπανώνται στην εξερεύνηση του διαστήματος δαπανώνται εδώ πάνω στη Γη, ενώ στο επίπεδο των εφαρμογών είναι γεγονός ότι αγορές και υπηρεσίες που παραδοσιακά εξυπηρετούνταν από επίγεια μέσα ήδη σήμερα, και πολύ περισσότερο στο μέλλον, θα εξυπηρετούνται σε σημαντικό ποσοστό από το διάστημα. Ήδη οι 3.000 περίπου δορυφόροι οι οποίοι βρίσκονται σήμερα σε τροχιά γύρω από τη Γη, μας στέλνουν καθημερινά χιλιάδες πληροφορίες, που μας βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση του περιβάλλοντος και του πλανήτη μας. Επίσης, οι νέες τεχνολογίες που δημιουργήθηκαν για το διαστημικό πρόγραμμα έχουν πρόσθετες εφαρμογές στην καθημερινή μας ζωή, αφού καθένας από εμάς χρησιμοποιεί καθημερινά 50 με 60 διαφορετικά αντικείμενα τα οποία κατασκευάστηκαν χάρη στις διαστημικές μας δραστηριότητες, σε τομείς όπως είναι οι τηλεπικοινωνίες, η τηλεόραση, η δορυφορική πλοήγηση, η μετεωρολογία και το κλίμα, η γεωργία ακριβείας και η παρακολούθηση των οικοσυστημάτων, αλλά και η ασφάλεια και η άμυνα. Εκτός αυτού, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει τις συνέπειες μιας επιστημονικής ανακάλυψης, αφού κάθε πρόσθετο κομμάτι γνώσης, οσο περίεργο, άσχετο ή αφηρημένο και αν φαίνεται στην αρχή, καταλήγει άμεσα ή έμμεσα, αργά ή γρήγορα, σε κάποια πρακτική εφαρμογή. Αν δεν συνεχίσουμε την ανάπτυξη της επιστήμης και τον εμπλουτισμό των γνώσεών μας, άσχετα με την άμεση χρησιμότητά τους, γρήγορα θα ταφούμε κάτω από το βάρος των προβλημάτων μας. Γιατί η επιστήμη του σήμερα είναι η λύση του αύριο.

Τελευταία γίνεται συχνά λόγος στα ΜΜΕ για ουράνια σώματα που μπορεί να απειλήσουν τη Γη. Πόσο πιθανό είναι κάτι τέτοιο στην πραγματικότητα;

Εξαρτάται από το πόσο μεγάλα είναι τα σώματα αυτά και από το πότε θα χτυπήσουν! Πριν από μερικά χρόνια, ανακαλύφτηκε ότι μικροί αστεροειδείς και κομήτες με διάμετρο 10 περίπου μέτρων εκρήγνυνται στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας μία φορά κάθε 4 με 6 εβδομάδες. Συνολικά, υπάρχουν 900.000 αστεροειδείς με μέγεθος από 50 έως 100 μέτρα, οι οποίοι διασχίζουν την τροχιά της Γης μας, ενώ άλλοι 320.000 έχουν διάμετρο πάνω από 100 μέτρα, και 9.000 απ’ αυτούς έχουν μέγεθος πάνω από 500 μέτρα. Η σύγκρουση μ’ έναν από τους μεγάλους αστεροειδείς (πάνω από 1.000 μέτρα) θα έφερνε αναπόφευκτα το τέλος του ανθρώπινου πολιτισμού πάνω στη Γη. Γιατί, έστω κι αν δεν σκότωνε όλους τους ανθρώπους, η καταστροφή της υποδομής και της διακίνησης των τροφίμων θα ήταν θανατηφόρα για τους επιζώντες. Τέτοιου είδους συγκρούσεις συνέβησαν πολλές φορές στο παρελθόν με συνταρακτικά αποτελέσματα για την εξελικτική πορεία της ζωής. Για τα επόμενα 200 περίπου χρόνια, όμως, μία τέτοια σύγκρουση είναι μάλλον απίθανη!

Σε σχέση με άλλες επιστήμες, η αστρονομία και η αστροφυσική φέρνουν τον επιστήμονα πιο κοντά στα θαύματα του σύμπαντος, στο αχανές και στο ανεξήγητο. Άραγε, αναρωτιέται συχνότερα ή σπανιότερα από άλλους αν υπάρχει θεός ή, έστω, μια ανώτερη δύναμη;

Δεν νομίζω ότι οι επιστήμονες διαφέρουν πολύ από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, έχουμε 7,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους πάνω στη Γη, και καθένας μας έχει τα δικά του «πιστεύω» και τις δικές του δοξασίες. Ποιος μπορεί να πει, λοιπόν, ότι οι δικές του αντιλήψεις είναι καλύτερες από του διπλανού του; Είτε έτσι είτε αλλιώς, οι δοξασίες του καθενός δεν χρειάζονται απόδειξη και ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει. Στην επιστήμη, όμως, απαιτούμε απόδειξη, είτε με το πείραμα είτε με την παρατήρηση. Οπότε, μια τέτοια ερώτηση δεν μπορεί να αφορά την επιστήμη.

Πηγή: Real.gr