2020-08-19 10:25:39
του Δρ. Γιάννη Βασιλακάκου *
«Δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, αν και ως προς το σύμπαν διατηρώ αμφιβολίες…» φέρεται να έχει δηλώσει ο Αλβέρτος Αϊνστάιν (1879-1955).
Αν κρίνει κανείς απ’ την παγκόσμια παράκρουση (τις υπερβολές, τα fake news, τα τρομολαγνικά ρεπορτάζ, μέχρι και τα εσχατολογικά σενάρια που παράγουν και αναπαράγουν τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τον ενσκήψαντα COVID-19), τότε η παραπάνω διαπίστωση του ιδιοφυούς φυσικομαθηματικού επιβεβαιώνει πέραν πάσης αμφιβολίας του λόγου του το αληθές. Κι αυτό συνοψίζεται στο ότι, αν πραγματικά κινδυνεύει από κάτι η ανθρωπότητα, αυτό δεν είναι ο COVID-19 αλλά ο ιός της ανθρώπινης μωρίας. Μάλιστα, η πανδημία αυτή είναι απείρως πιο επικίνδυνη για τα έμβια όντα του πλανήτη μας. Για τον απλούστατο λόγο ότι οι διάφορες πανδημίες που έχουν εμφανισθεί στην ιστορία της ανθρωπότητας έρχονται και παρέρχονται. Ο «μωρονοϊός» όμως (ο ιός της μωρίας) είναι δυστυχώς ανίατος, καθώς δεν έχει βρεθεί (ούτε προβλέπεται να βρεθεί) οποιοδήποτε εμβόλιο για την καταπολέμησή του. Συνεπώς η μάστιγα αυτή, προφανώς, θα συνεχίσει να ταλανίζει το ανθρώπινο γένος έως τη συντέλεια του αιώνος.
Αυτό που κατ’ αρχήν εκπλήσσει είναι ο αμετροεπής τρόπος αντιμετώπισης του κορονοϊού. Ιδίως τα διάφορα… κοσμητικά επίθετα με τα οποία στολίζεται (όπως λ.χ. «αόρατος, ύπουλος εχθρός», «μισητός εχθρός», «θανάσιμη απειλή», «λαίλαπα», «μάστιγα», «πληγή» και άλλα ηχηρά παρόμοια). Οι παραπάνω ανθρωπομορφικές περιγραφές, αν μη τι άλλο, προδίδουν ένα παράλογο σύνδρομο άγνοιας και πανικού. Ο COVID-19 όμως κάθε άλλο παρά τερατώδης μπαμπούλας είναι, ο οποίος επιβουλεύεται τον αφανισμό της ανθρωπότητας. Για την ακρίβεια, κατά τα επίσημα λεξικά, πρόκειται για «παθογόνο μικροοργανισμό» ο οποίος «αναπτύσσεται μέσα σε ζωντανό κύτταρο και προκαλεί λοιμώδη νοσήματα». Δηλαδή είναι μια «μεταδοτική ασθένεια», όπως ένα σωρό άλλες. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Είναι αυτό που είναι και κάνει αυτό που κάνει. Χωρίς να έχει συνείδηση τού αν αυτό είναι καλό ή κακό. Ούτε και υποχρεούται να πάρει την άδειά μας, ή να… απολογείται γι’ αυτό. Στο κάτω-κάτω πού είναι γραμμένο ότι τα πάντα στο οικοσύστημα οφείλουν να λειτουργούν προς εξυπηρέτηση και όφελος του παράφρονα ανθρώπου; Ο κορονοϊός λοιπόν κάνει τη δουλειά του. Ο άνθρωπος όμως, κάνει σωστά τη δική του; Ιδού το ερώτημα.
Ευκαιρίας δοθείσης λοιπόν (λόγω του δεύτερου lockdown) χρειάζεται να δούμε καθαρότερα, ψυχραιμότερα, σφαιρικότερα, και χωρίς παρωπίδες, την όλη κατάσταση. Βασική προϋπόθεση γι’ αυτό όμως είναι να αφιππεύσει πρώτα ο άνθρωπος απ’ το μεγάλο καλάμι του και να προσγειωθεί στην πραγματική και όχι εικονική πραγματικότητα του κοσμοειδώλου του. Κάνοντας μια σοβαρή αυτοκριτική κι έναν ειλικρινή απλογισμό των έως τούδε πεπραγμένων. Ατομικό και συλλογικό. Των όποιων κερδών και ζημιών. Των όποιων επιτυχιών (επιστημονικών, τεχνολογικών, πολιτιστικών και άλλων επιτευγμάτων) αλλά, παράλληλα, και των όποιων οικτρών αποτυχιών του. Να αναλογιστεί ποιος είναι ο ίδιος και ποιος (οφείλει να) είναι ο ρόλος του, όχι βέβαια στο αχανές σύμπαν, αλλά στην οικεία μικροσκοπική Γη. Τον μόνο γνωστό πλανήτη όπου ευδοκιμεί το μέγιστο δώρο της ζωής. Και, φυσικά, τι ακριβώς επιδιώκει. Την βρώση, την πόση και την υλική ευμάρεια (καλοπέραση-ηδονοθηρία), ή κάτι ανώτερο, υψηλότερο και σημαντικότερο; Μήπως χρειάζεται, φερ’ ειπείν, να αντιγράψει και να μιμηθεί τον μέγα δάσκαλο – τη Φύση – όπως δίδασκαν οι σπουδαίοι στωικοί φιλόσοφοι, προκειμένου να είναι ευτυχισμένος; Κι ακόμη, να παραδεχτεί, επίσης, με παρρησία και ταπεινοφροσύνη ότι δεν είναι ο μόνος και απόλυτος κυρίαρχος αυτού του πλανήτη, όπως με τόση υπεροψία βαυκαλίζεται; Ούτε ο… «κατακτητής του διαστήματος», που τόσο υπερφίαλα φιλοδοξεί να εποικίσει, τη στιγμή που δεν μπορεί να ζήσει ούτε καν στην Ανταρκτική! Μήπως πρέπει να νουθετιστεί απ’ το γεγονός ότι ακόμη κι ένας αόρατος, πλην πανίσχυρος, κορονοϊός έχει τη δύναμη να του χαλάσει ανά πάσα στιγμή όλα του τα μεγαλεπίβολα σχέδια (οικονομικά, επενδυτικά, ταξιδιωτικά, και τόσα άλλα) προσγειώνοντάς τον ανώμαλα κι επώδυνα στην πραγματικότητα; Μήπως χρειάζεται να υπενθυμίζει στον εαυτό του τη ρήση του Καζαντζάκη: ότι το λιοντάρι περισσότερο απ’ όλα φοβάται την ψείρα; Και να θυμάται ότι είναι ένοικος, όχι κάτοχος του ξενοδοχείου «Η Ωραία Γαία» που τον φιλοξενεί;
Συνεπώς, για όλους τους παραπάνω λόγους είναι επιτακτικό να κατανοήσει ότι δεν δικαιούται να καταστρέφει το περιβάλλον αλόγιστα (από απληστία και για κερδοσκοπικούς λόγους) αλλά να το προσέχει σαν τα μάτια του. Διότι είναι παραφροσύνη να πριονίζει το δέντρο πάνω στο οποίο κάθεται, όπως εξίσου παραφροσύνη είναι να νομίζει πως έχει μόνο δικαιώματα και καθόλου υποχρεώσεις κατά τη σύντομη παραμονή του στον εύθραυστο πλανήτη που τον φιλοξενεί.. Ούτε έχει νόημα να αιτιάζεται πάντα και μόνο τους «άλλους» για τα όποια δεινά του. Πολύ περισσότερο τους ιούς, τις επιδημίες και πανδημίες, τις ασθένειες, τις θεομηνίες κλπ. Διότι τις περισσότερες φορές υπαίτιος γι’ αυτά είναι ο ίδιος – είτε τα προκαλεί είτε τα διαχειρίζεται. (Και μόνο τα παραδείγματα της Κίνας και της Αυστραλίας αρκούν. Για να μην αναφέρω τις τσαρλατανιές των επιτήδειων για να εκμεταλλευτούν την παρούσα κατάσταση…). Συνεπώς, εν αντιθέσει με την τόσο ατυχή ρήση του Σαρτρ, η κόλαση ΔΕΝ είναι ποτέ οι άλλοι, αλλά αποκλειστικά και μόνο ο κακός και αυτοκαταστροφικός εαυτός του.
Ξεκίνησα το παρόν άρθρο αναφερόμενος στην απύθμενη «μωρία» του ανθρώπινου όντος, διαχρονικά. Κλείνω με τις παρακάτω επιλογικές παρατηρήσεις: Η εναρκτήρια πρόταση στο μύθο του Σισύφου, του νομπελίστα λογοτεχνίας και υπαρξιστή φιλοσόφου Αλμπέρ Καμύ (απ’ τους καλύτερους και σημαντικότερους συγγραφείς της ανθρωπότητας), είναι η εξής: «Οι σελίδες που ακολουθούν περιγράφουν το αίσθημα του παραλόγου που δεσπόζει στον κόσμο μας». Προσωπικά φρονώ ότι το «οντολογικό κακό», εν προκειμένω, δεν είναι καθόλου βιολογικής αλλά, κυρίως, πνευματικής φύσης. Όπως, άλλωστε, και η αρχετυπική πτώση του. Τούτων δοθέντων χρειάζεται επιτέλους να συνειδητοποιηθεί ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που απειλεί την ανθρωπότητα και τον βιότοπό της δεν είναι ο COVID-19 (ή οποιοσδήποτε άλλος ιός), αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος και τα παρεπόμενα των σκέψεων, αποφάσεων, πράξεων, παραλείψεων και λαθών του. Καιρός λοιπόν να αφυπνισθεί κι αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν αντί, με διάφορα προσχήματα και δικαιολογίες, να τις αποποιείται ή να τις μεταθέτει σε άλλους, κρυπτόμενος πίσω από διαφόρων ειδών μάσκες. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιήσει όλα αυτά τόσο το καλύτερο για τον ίδιο και το περιβάλλον του. Διαφορετικά, εάν ο παραλογισμός καταστεί «ύβρις», τότε θα τιμωρηθεί με αναπόφευκτο αφανισμό. Το τέλος του – ασχέτως τού πότε θα επέλθει – θα είναι οριστικό και αμετάκλητο. Και γι’ αυτό δεν θα φταίει κάποιος ανοικτίρμων θεός.
Συνεπώς, έχοντας υπόψη τούς πάντα επίκαιρους στίχους του ποιητή, «Πήραμε τη ζωή μας λάθος κι άλλάξαμε ζωή…», ας συνετιστεί και ας ανανήψει, με γνώμονα τη λαϊκή σοφία του γνωστού άσματος: «Είναι κακό στην άμμο να χτίζεις παλάτια / ο βοριάς θα τα κάνει συντρίμμια, κομμάτια».
*Ο Γιάννης Βασιλακάκος είναι πανεπιστημιακός (νεοελληνιστής) και συγγραφέας 23 βιβλίων και 5 μεταφρασμένων. Υπήρξε αρθρογράφος στην αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα», ενώ έχει συνεργαστεί και με: «Το Βήμα της Κυριακής», «Ελευθεροτυπία» και «Αυγή», καθώς και με την αυστραλιανή εφημερίδα «The Age».
neoskosmos.com
«Δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, αν και ως προς το σύμπαν διατηρώ αμφιβολίες…» φέρεται να έχει δηλώσει ο Αλβέρτος Αϊνστάιν (1879-1955).
Αν κρίνει κανείς απ’ την παγκόσμια παράκρουση (τις υπερβολές, τα fake news, τα τρομολαγνικά ρεπορτάζ, μέχρι και τα εσχατολογικά σενάρια που παράγουν και αναπαράγουν τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με τον ενσκήψαντα COVID-19), τότε η παραπάνω διαπίστωση του ιδιοφυούς φυσικομαθηματικού επιβεβαιώνει πέραν πάσης αμφιβολίας του λόγου του το αληθές. Κι αυτό συνοψίζεται στο ότι, αν πραγματικά κινδυνεύει από κάτι η ανθρωπότητα, αυτό δεν είναι ο COVID-19 αλλά ο ιός της ανθρώπινης μωρίας. Μάλιστα, η πανδημία αυτή είναι απείρως πιο επικίνδυνη για τα έμβια όντα του πλανήτη μας. Για τον απλούστατο λόγο ότι οι διάφορες πανδημίες που έχουν εμφανισθεί στην ιστορία της ανθρωπότητας έρχονται και παρέρχονται. Ο «μωρονοϊός» όμως (ο ιός της μωρίας) είναι δυστυχώς ανίατος, καθώς δεν έχει βρεθεί (ούτε προβλέπεται να βρεθεί) οποιοδήποτε εμβόλιο για την καταπολέμησή του. Συνεπώς η μάστιγα αυτή, προφανώς, θα συνεχίσει να ταλανίζει το ανθρώπινο γένος έως τη συντέλεια του αιώνος.
Αυτό που κατ’ αρχήν εκπλήσσει είναι ο αμετροεπής τρόπος αντιμετώπισης του κορονοϊού. Ιδίως τα διάφορα… κοσμητικά επίθετα με τα οποία στολίζεται (όπως λ.χ. «αόρατος, ύπουλος εχθρός», «μισητός εχθρός», «θανάσιμη απειλή», «λαίλαπα», «μάστιγα», «πληγή» και άλλα ηχηρά παρόμοια). Οι παραπάνω ανθρωπομορφικές περιγραφές, αν μη τι άλλο, προδίδουν ένα παράλογο σύνδρομο άγνοιας και πανικού. Ο COVID-19 όμως κάθε άλλο παρά τερατώδης μπαμπούλας είναι, ο οποίος επιβουλεύεται τον αφανισμό της ανθρωπότητας. Για την ακρίβεια, κατά τα επίσημα λεξικά, πρόκειται για «παθογόνο μικροοργανισμό» ο οποίος «αναπτύσσεται μέσα σε ζωντανό κύτταρο και προκαλεί λοιμώδη νοσήματα». Δηλαδή είναι μια «μεταδοτική ασθένεια», όπως ένα σωρό άλλες. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Είναι αυτό που είναι και κάνει αυτό που κάνει. Χωρίς να έχει συνείδηση τού αν αυτό είναι καλό ή κακό. Ούτε και υποχρεούται να πάρει την άδειά μας, ή να… απολογείται γι’ αυτό. Στο κάτω-κάτω πού είναι γραμμένο ότι τα πάντα στο οικοσύστημα οφείλουν να λειτουργούν προς εξυπηρέτηση και όφελος του παράφρονα ανθρώπου; Ο κορονοϊός λοιπόν κάνει τη δουλειά του. Ο άνθρωπος όμως, κάνει σωστά τη δική του; Ιδού το ερώτημα.
Ευκαιρίας δοθείσης λοιπόν (λόγω του δεύτερου lockdown) χρειάζεται να δούμε καθαρότερα, ψυχραιμότερα, σφαιρικότερα, και χωρίς παρωπίδες, την όλη κατάσταση. Βασική προϋπόθεση γι’ αυτό όμως είναι να αφιππεύσει πρώτα ο άνθρωπος απ’ το μεγάλο καλάμι του και να προσγειωθεί στην πραγματική και όχι εικονική πραγματικότητα του κοσμοειδώλου του. Κάνοντας μια σοβαρή αυτοκριτική κι έναν ειλικρινή απλογισμό των έως τούδε πεπραγμένων. Ατομικό και συλλογικό. Των όποιων κερδών και ζημιών. Των όποιων επιτυχιών (επιστημονικών, τεχνολογικών, πολιτιστικών και άλλων επιτευγμάτων) αλλά, παράλληλα, και των όποιων οικτρών αποτυχιών του. Να αναλογιστεί ποιος είναι ο ίδιος και ποιος (οφείλει να) είναι ο ρόλος του, όχι βέβαια στο αχανές σύμπαν, αλλά στην οικεία μικροσκοπική Γη. Τον μόνο γνωστό πλανήτη όπου ευδοκιμεί το μέγιστο δώρο της ζωής. Και, φυσικά, τι ακριβώς επιδιώκει. Την βρώση, την πόση και την υλική ευμάρεια (καλοπέραση-ηδονοθηρία), ή κάτι ανώτερο, υψηλότερο και σημαντικότερο; Μήπως χρειάζεται, φερ’ ειπείν, να αντιγράψει και να μιμηθεί τον μέγα δάσκαλο – τη Φύση – όπως δίδασκαν οι σπουδαίοι στωικοί φιλόσοφοι, προκειμένου να είναι ευτυχισμένος; Κι ακόμη, να παραδεχτεί, επίσης, με παρρησία και ταπεινοφροσύνη ότι δεν είναι ο μόνος και απόλυτος κυρίαρχος αυτού του πλανήτη, όπως με τόση υπεροψία βαυκαλίζεται; Ούτε ο… «κατακτητής του διαστήματος», που τόσο υπερφίαλα φιλοδοξεί να εποικίσει, τη στιγμή που δεν μπορεί να ζήσει ούτε καν στην Ανταρκτική! Μήπως πρέπει να νουθετιστεί απ’ το γεγονός ότι ακόμη κι ένας αόρατος, πλην πανίσχυρος, κορονοϊός έχει τη δύναμη να του χαλάσει ανά πάσα στιγμή όλα του τα μεγαλεπίβολα σχέδια (οικονομικά, επενδυτικά, ταξιδιωτικά, και τόσα άλλα) προσγειώνοντάς τον ανώμαλα κι επώδυνα στην πραγματικότητα; Μήπως χρειάζεται να υπενθυμίζει στον εαυτό του τη ρήση του Καζαντζάκη: ότι το λιοντάρι περισσότερο απ’ όλα φοβάται την ψείρα; Και να θυμάται ότι είναι ένοικος, όχι κάτοχος του ξενοδοχείου «Η Ωραία Γαία» που τον φιλοξενεί;
Συνεπώς, για όλους τους παραπάνω λόγους είναι επιτακτικό να κατανοήσει ότι δεν δικαιούται να καταστρέφει το περιβάλλον αλόγιστα (από απληστία και για κερδοσκοπικούς λόγους) αλλά να το προσέχει σαν τα μάτια του. Διότι είναι παραφροσύνη να πριονίζει το δέντρο πάνω στο οποίο κάθεται, όπως εξίσου παραφροσύνη είναι να νομίζει πως έχει μόνο δικαιώματα και καθόλου υποχρεώσεις κατά τη σύντομη παραμονή του στον εύθραυστο πλανήτη που τον φιλοξενεί.. Ούτε έχει νόημα να αιτιάζεται πάντα και μόνο τους «άλλους» για τα όποια δεινά του. Πολύ περισσότερο τους ιούς, τις επιδημίες και πανδημίες, τις ασθένειες, τις θεομηνίες κλπ. Διότι τις περισσότερες φορές υπαίτιος γι’ αυτά είναι ο ίδιος – είτε τα προκαλεί είτε τα διαχειρίζεται. (Και μόνο τα παραδείγματα της Κίνας και της Αυστραλίας αρκούν. Για να μην αναφέρω τις τσαρλατανιές των επιτήδειων για να εκμεταλλευτούν την παρούσα κατάσταση…). Συνεπώς, εν αντιθέσει με την τόσο ατυχή ρήση του Σαρτρ, η κόλαση ΔΕΝ είναι ποτέ οι άλλοι, αλλά αποκλειστικά και μόνο ο κακός και αυτοκαταστροφικός εαυτός του.
Ξεκίνησα το παρόν άρθρο αναφερόμενος στην απύθμενη «μωρία» του ανθρώπινου όντος, διαχρονικά. Κλείνω με τις παρακάτω επιλογικές παρατηρήσεις: Η εναρκτήρια πρόταση στο μύθο του Σισύφου, του νομπελίστα λογοτεχνίας και υπαρξιστή φιλοσόφου Αλμπέρ Καμύ (απ’ τους καλύτερους και σημαντικότερους συγγραφείς της ανθρωπότητας), είναι η εξής: «Οι σελίδες που ακολουθούν περιγράφουν το αίσθημα του παραλόγου που δεσπόζει στον κόσμο μας». Προσωπικά φρονώ ότι το «οντολογικό κακό», εν προκειμένω, δεν είναι καθόλου βιολογικής αλλά, κυρίως, πνευματικής φύσης. Όπως, άλλωστε, και η αρχετυπική πτώση του. Τούτων δοθέντων χρειάζεται επιτέλους να συνειδητοποιηθεί ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που απειλεί την ανθρωπότητα και τον βιότοπό της δεν είναι ο COVID-19 (ή οποιοσδήποτε άλλος ιός), αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος και τα παρεπόμενα των σκέψεων, αποφάσεων, πράξεων, παραλείψεων και λαθών του. Καιρός λοιπόν να αφυπνισθεί κι αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν αντί, με διάφορα προσχήματα και δικαιολογίες, να τις αποποιείται ή να τις μεταθέτει σε άλλους, κρυπτόμενος πίσω από διαφόρων ειδών μάσκες. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιήσει όλα αυτά τόσο το καλύτερο για τον ίδιο και το περιβάλλον του. Διαφορετικά, εάν ο παραλογισμός καταστεί «ύβρις», τότε θα τιμωρηθεί με αναπόφευκτο αφανισμό. Το τέλος του – ασχέτως τού πότε θα επέλθει – θα είναι οριστικό και αμετάκλητο. Και γι’ αυτό δεν θα φταίει κάποιος ανοικτίρμων θεός.
Συνεπώς, έχοντας υπόψη τούς πάντα επίκαιρους στίχους του ποιητή, «Πήραμε τη ζωή μας λάθος κι άλλάξαμε ζωή…», ας συνετιστεί και ας ανανήψει, με γνώμονα τη λαϊκή σοφία του γνωστού άσματος: «Είναι κακό στην άμμο να χτίζεις παλάτια / ο βοριάς θα τα κάνει συντρίμμια, κομμάτια».
*Ο Γιάννης Βασιλακάκος είναι πανεπιστημιακός (νεοελληνιστής) και συγγραφέας 23 βιβλίων και 5 μεταφρασμένων. Υπήρξε αρθρογράφος στην αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα», ενώ έχει συνεργαστεί και με: «Το Βήμα της Κυριακής», «Ελευθεροτυπία» και «Αυγή», καθώς και με την αυστραλιανή εφημερίδα «The Age».
neoskosmos.com
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μεταγραφή «έκπληξη» στο Mega
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
