2020-10-16 00:22:31
Ο Ελληνοϊσλανδός δημιουργός του ντοκιμαντέρ για τα 2.500 χρόνια από τη σημαντικότερη ναυμαχία όλων των εποχών - Πώς οι «βάρβαροι», κατά τους Πέρσες, Ελληνες κατάφεραν να κατατροπώσουν τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία της οικουμένης - Ποια ήταν η μεγαλοφυής έμπνευση του Θεμιστοκλή για να θριαμβεύσει η Ελλάδα στη σύγκρουση που άλλαξε τον ρου της Ιστορίας Ενας τύπος με βερμούδα και πάνινα αθλητικά παπούτσια που διαρκώς σουλατσάρει με τα πόδια από Κολωνάκι μέχρι και Ψυρρή προέρχεται από μια μοναδική (στο είδος της) διασταύρωση Ισλανδίας - Ελλάδας. Ο πατέρας Ισλανδός, η μητέρα Ελληνίδα. Αλλά με σημασία και χαμόγελο ειρωνικό λέει: «Δεν ξέρω γρι από τη γλώσσα της Ισλανδίας».
Το όνομά του Μάγκνους. Δηλαδή «Μέγας». Και το επώνυμο Μπριμ. Εκ δευτέρας όψεως σου ’ρχεται στο μυαλό η εξής απορία: «Μπας και είναι πράκτορας;». Η δεύτερη: «Μπας και είναι εισοδηματίας;». Και η τρίτη: «Μα τι στο καλό κάνει, πώς βγάζει το ψωμί του;».
Ιδιαίτερη περίπτωση ο «Μέγας». Χώνει τη μύτη του παντού. Του αρέσουν τα πειράγματα και είναι προσαρμόσιμος όσο κανείς άλλος. Και είναι φυσικό. Αφού από μικρός, προτού κλείσει τα δέκα, οι γονείς του μετακόμιζαν από το ένα στο άλλο σημείο της Υδρογείου. Οπως στο νησί Γκουάμ στον Ειρηνικό. «Το μισό», μου λέει, «φιλοξενεί αμερικανική βάση σπουδαίας στρατηγικής σημασίας. Και το άλλο μισό είναι γεμάτο από ξενοδοχεία».
Σε ένα από αυτά τα ξενοδοχεία εγκαταστάθηκαν οι γονείς του ως διοικητικό προσωπικό. Μετά μετακόμισαν στη Χαβάη και ύστερα στην Κίνα του 1992. Φυσικά ο «Μέγας» τους ακολουθούσε. Φυσικά απέκτησε συνείδηση και ευκολία ελιγμών ενός κοσμοπολίτη παντός καιρού. Φυσικά με ελληνική υπηκοότητα. Και φυσικά υπηρέτησε, μόνο για έξι μήνες, στον Ελληνικό Στρατό.
Ο Μαρξ
Δύο πράγματα καθόρισαν την πορεία του. Το πρώτο η θητεία του, μετά το Tufts, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο:
«Ηταν το Νο 1, η Μπαρτσελόνα των αμερικανικών πανεπιστημίων. Το Tμήμα Ανθρωπολογίας διέθετε ως καθηγητικό προσωπικό τα μεγαλύτερα ονόματα της αμερικανικής ακαδημαϊκής οικογένειας. Και ήταν πάρα πολύ ανταγωνιστικό. Κάθε φοιτητής ήταν έτσι κουρδισμένος ώστε να ανταγωνίζεται τον διπλανό του. Αν και πανεπιστήμιο, επί της ουσίας μοιάζει με μοναστήρι. Καθόλου ζωή. Φαντάσου πως ο καθηγητής με το που έμπαινε στην αίθουσα με βλοσυρό αλλά και ειρωνικό ύφος του τύπου “θα σας δείξω εγώ, ψαρούκλες” έλεγε “σε μία εβδομάδα πρέπει να έχετε διαβάσει το ‘Κεφάλαιο’ του Μαρξ και να έχετε γράψει ένα σχετικό δοκίμιο”. Τρελά πράγματα. Σε μία εβδομάδα να διαβάσεις και να αφομοιώσεις 700 σελίδες επιστημονικού υλικού και ταυτοχρόνως να έχεις γράψει τις δικές σου παρατηρήσεις. Εμεινα λοιπόν στο Σικάγο, αλλά Σικάγο δεν είδα».
Το δεύτερο πράγμα που καθόρισε την πορεία του Μάγκνους συνέβη πάλι στις ΗΠΑ, πάλι σε πανεπιστήμιο (το Northwestern), πάλι στο Σικάγο. Μόνο που αυτή τη φορά ο «Μέγας» βρέθηκε σε διοικητική θέση και άρχισε να κάνει παρέα με καθηγητή αρμενικής καταγωγής που δίδασκε Ιστορία Καυκάσου και ο οποίος τον μύησε σ’ αυτό που λέμε «εμπόλεμες ζώνες».
Ετσι από περιέργεια, με διάθεση να ζήσει τη μεγάλη περιπέτεια, βρέθηκε στην Αρμενία. Στο Ερεβάν ο Μάγκνους αρχίζει να φλερτάρει με την επικίνδυνη δημοσιογραφία, με επικίνδυνα ρεπορτάζ και με εξίσου επικίνδυνες αποστολές με στόχο να συλλέξει πρωτότυπο και αποκαλυπτικό υλικό.
- Γιατί Αρμενία;
«Μα επειδή η Αρμενία ήταν σε εμπόλεμη συνθήκη με Αρζερμπαϊτζάν. Αυτοί με τους οποίους είχα συνεργαστεί τότε είναι τώρα στο μέτωπο. Τότε αρχίζω την έρευνα για ντοκιμαντέρ στις εμπόλεμες ζώνες. Οπως στο Αφγανιστάν με Ταλιμπάν».
- Δηλαδή βρέθηκες από παλιά στον χαμό του Ναγκόρνο-Καραμπάχ;
«Η Αρμενία είναι μια άγρια χώρα με βουνά, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, όπου κανείς δεν μιλούσε τότε αγγλικά. Μόνο αρμένικα ή ρώσικα. Ανθρωποι αγριεμένοι, πολεμιστές που διαρκώς μιλούσαν για πόλεμο. Οικονομικά τους βοηθούσαν εύποροι Αρμένιοι της Διασποράς. Για να καταλάβεις, στο Ερεβάν συχνά κοβόταν το ηλεκτρικό, ενώ οι γυναίκες το βράδυ, αν και ντυμένες σέξι, κλείνονταν στα σπίτια τους. Στα λεωφορεία αν έμπαινε κοπέλα έπρεπε να σηκωθείς. Και άλλα τέτοια. Και είναι πάρα πολύ φιλέλληνες. Το αφεντικό μου κοιμόταν με το όπλο του στο σπίτι. Η Αρμενία είναι το πρώτο κράτος που υιοθέτησε τον χριστιανισμό. Πριν από τον Κωνσταντίνο. Το 301 μ.Χ. Είναι Μονοφυσίτες, περίπου όπως οι Κόπτες. Το πρόβλημα με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι έργο Σοβιετικών, τότε δηλαδή που λόγω δογματικής πολιτικής επιχειρούσαν να ανακατεύουν τους πληθυσμούς. Ετσι, οι Σοβιετικοί παρέδωσαν το Ναγκόρνο Καραμπάχ στους Αζέρους αν και η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Αρμένιοι».
Το ντοκιμαντέρ δύο επεισοδίων του Μάγκνους Μπριμ για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας προβλήθηκε από το Cosmote History τον περασμένο Σεπτέμβριο με την ευκαιρία των 2.500 χρόνων από εκείνον τον αλησμόνητο θρίαμβο των Ελλήνων
ΟΙ Ζωροάστρες
Ο Μάγκνους μετά την επίσκεψή του σε αυτή την εμπόλεμη ζώνη επιστρέφει στην Αθήνα και αρχίζει να συνεργάζεται με πασίγνωστα ευρωπαϊκά κανάλια, όπως το BBC και το ZDF.
«Ημουν ο μεσάζων. Ανάμεσα στους Αγγλους ή τους Γερμανούς και όλες τις ελληνικές αρχές. Παντού όταν πηγαίναμε για ρεπορτάζ είχαμε ως επιτελείο έναν καμεραμάν, έναν δημοσιογράφο, έναν παραγωγό, και φυσικά τους συνόδευα εγώ. Μετά το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα μειώθηκε, σχεδόν εξαφανίστηκε. Τώρα προσφάτως, με τον Ερντογάν και τη δικαστική απόφαση για την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής, δείχνουν κάποιο ενδιαφέρον. Αλλά κι αυτό είναι προσωρινό. Εγώ έκλεινα ραντεβού, εγώ πήγαινα σε δημόσιες υπηρεσίες. Λόγω οικονομικής κρίσης, Grexit και μεταναστευτικών ροών η Ελλάδα για τα διεθνή πρακτορεία έγινε δημοφιλής προορισμός. Κάπως έτσι εξοικειώθηκα με το είδος και τότε αποφασίζω να κάνω μια δική μου εταιρεία παραγωγής ντοκιμαντέρ με ιστορικό περιεχόμενο».
Από εδώ και κάτω αρχίζει η περιπέτεια «γνωριμίας» του Μάγκνους με τον Ξέρξη, τον Θεμιστοκλή, τον Δαρείο και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Πριν από 2.500 χρόνια.
«Συγκάτοικός μου στο Tufts ήταν Ζωροάστρης. Οπαδός της πρώτης μονοθεϊστικής θρησκείας. Οι Ζωροάστρες έφυγαν από την Περσία επειδή τους καταπίεζαν και πήγαν στην Ινδία. Μερικοί από τους δισεκατομμυριούχους Ινδούς είναι Ζωροάστρες. Η Βομβάη είναι χτισμένη από Ζωροάστρες. Σκέψου πως όταν οι Αγγλοι κατέκτησαν την Ινδία, το πρώτο που έκαναν ήταν να συνεργαστούν μαζί τους. Και έτσι έγιναν πλούσιοι. Ο πιο σύγχρονος δημοφιλής Ζωροάστρης ήταν ο Φρέντι Μέρκιουρι των Queen. Ενα από έθιμά τους ήταν να μη θάβουν τα πτώματα των νεκρών, αλλά να τα αφήνουν απροστάτευτα σε πέτρινους πύργους για να τα κατασπαράξουν οι γύπες. Ο Ηρόδοτος γράφει πως τα πτώματα τα τρώγανε άγρια ζώα».
Η μάχη των μαχών
Ο συγκάτοικός του στο Tufts τού μιλούσε για το αρχαίο Ιράν, δηλαδή την Περσία, και ο Μάγκνους για την αρχαία Ελλάδα. «Τον Μεγαλέξανδρο τον αποκαλούν “ο καταραμένος Αλέξανδρος” επειδή τους έκαψε την Περσέπολη», μου λέει.
Οπλισμένος με μπόλικη ιστορική γνώση, έχοντας σκαλίσει αρκετά αρχαία κείμενα και με την εμπειρία του από τις εμπόλεμες ζώνες, ο Μάγκνους κατάφερε να φτιάξει το πιο άρτιο βιογραφικό προς ανάληψη και διεκπεραίωση μιας παραγωγής για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας για λογαριασμό του Cosmote History. Ετσι προκύπτουν δύο επεισόδια, των 50 λεπτών έκαστο. Τα οποία μεταδόθηκαν από το Cosmote History τον περασμένο Σεπτέμβριο με την ευκαιρία των 2.500 χρόνων από εκείνο τον αλησμόνητο θρίαμβο των Ελλήνων.
«Εκείνο το γεγονός τα άλλαξε όλα. Η Αθήνα θα απογειωθεί αφότου νικήσει τους Πέρσες. Είναι η ημερομηνία γέννησης του δυτικού πολιτισμού και η αρχή της παρακμής της Ανατολής. Οι ελληνικές δυνάμεις, γιατί δεν ήταν μόνο οι Αθηναίοι, τα άλλαξαν όλα», λέει.
- Η ναυμαχία ως σημείο καμπής.
«Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας είναι ίσως η πιο σημαντική μάχη στην Ιστορία. Εκεί διαμορφώνεται η πολιτική γεωγραφία. Εκεί γεννιέται η ιδέα του διαχωρισμού πολιτισμών Ανατολής - Δύσης. Εκεί οι Ελληνες καταλαβαίνουν ότι η υπεροχή του πολιτισμού τους ήταν το πλεονέκτημά τους για τον θρίαμβό τους. Μέχρι τότε οι Ελληνες είχαν τρομερές διασυνδέσεις με την Ανατολή. Ολοι είχαν πάρε-δώσε με την Ανατολή. Ειδικά οι αριστοκράτες. Στην Ανατολή έβρισκες το Μιλάνο, το Παρίσι, τη Νέα Υόρκη της εποχής. Το αλφάβητο το έφερε ο Κάδμος στη Θήβα. Δεν ήταν Ελληνας, ήταν Φοίνικας. Ο ιδρυτής του Αργους, ο Δαναός, ήταν Αιγύπτιος. Ο Πέλοπας, ιδρυτής των Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν από τη Φρυγία».
- Και οι Ελληνες;
«Οταν εμείς μιλάμε για Αρχαία Ελλάδα εννοούμε την Αθήνα του Περικλή, άντε και τη Σπάρτη. Κι όμως. Περίπου μέχρι τους Περσικούς Πολέμους η Αθήνα ήταν μια μεσαία δύναμη προς το τίποτα. Δεν συγκρινόταν με τη Μίλητο. Ας πούμε η Θήβα και το Αργος θεωρούνταν ανώτερες περιοχές από την Αθήνα».
Οι άγριοι Έλληνες
- Η Περσία ήταν θηριώδης δύναμη για την εποχή της.
«Η μεγαλύτερη αυτοκρατορία. Πρόσεξε μια διαφορά. Λόγου χάρη, οι Ασσύριοι όταν πιάσανε τους Εβραίους που τους αντιστάθηκαν, στη συνέχεια τους έκαναν σκλάβους. Αντιθέτως οι Πέρσες συνεργάζονταν με τους υποτελείς τους. Ο Κύρος, σκασίλα του αν ήσουν Εβραίος ή αν πίστευες στον Δία ή σε κάποιους άλλους θεούς. Το μόνο που τον ενδιέφερε, επί ποινή θανάτου, ήταν να του δίνεις φόρους και να στρατολογεί οπλίτες για τους πολέμους. Η Μίλητος, το στολίδι της Ιωνίας, ακμάζει οικονομικά κάτω από τους Πέρσες».
- Ποια η γνώμη των Περσών για τους Ελληνες;
«Μια φτωχή περιοχή στην άκρη του κόσμου. Οπως βλέπουν οι Αμερικανοί το Αφγανιστάν σήμερα. Για τους “πολιτισμένους” Πέρσες οι Ελληνες είναι άγριοι, είναι τρομοκράτες, κλέφτες, απατεώνες, απολίτιστοι, βάρβαροι. Ο Κύρος γελάει με τους Ελληνες. Και σαρκάζει επειδή το κέντρο εξουσίας κάθε ελληνικής πόλης είναι η αγορά. Είναι το εμπόριο. Οι Πέρσες είναι αριστοκράτες. Οι Ελληνες μαζεύονταν στην αγορά και τσακώνονταν μεταξύ τους. Εκεί πουλάς, κλέβεις, εξαπατάς. Ετσι υποτιμητικά μας έβλεπαν. Για να καταλάβεις, με απλοϊκούς ποδοσφαιρικούς όρους, είναι σαν η Μπαρτσελόνα να παίζει και να χάνει από τον Ατρόμητο τρεις φορές! Απίστευτο. Ομως δεν τους πειράζει. Παρά τις ήττες οι Πέρσες εξακολουθούσαν να κυβερνούν τον κόσμο».
- Ποιες θεωρούσαν μεγάλες δυνάμεις οι Πέρσες;
«Αίγυπτο, Βαβυλώνα, Λυδία και πολλούς άλλους λαούς. Η Ινδία ήταν γνωστή σε αυτούς. Κυβερνούσαν από την Ινδία μέχρι και το Αιγαίο. Οι Ελληνες συμπεριφέρονται με κριτήρια τα μικροσυμφέροντα και τον τοπικισμό τους. Οι Πέρσες σκέφτονταν με όρους παγκοσμιοποίησης. Για την ενότητα του πλανήτη. Αυτό ήταν θρησκευτικό καθήκον του Πέρση βασιλιά. Να ενώσει τον κόσμο υπό την εξουσία του. Πρέπει να καταλάβουμε πως η αχανής περσική αυτοκρατορία ήταν πολύ ανεπτυγμένη για την εποχή της. Με δρόμους, ταχυδρομεία, γέφυρες, υδραγωγεία. Ελάχιστα από αυτά διέθεταν οι ελληνικές πόλεις εκείνης της εποχής. Για παράδειγμα, οι Πέρσες κατασκεύασαν τη γέφυρα στον Ελλήσποντο. Η λέξη “παράδεισος” είναι περσική και σημαίνει κάτι σαν κήπος. Είχαν στα παλάτια τους φυτά απ’ όλο τον κόσμο. Από εκεί πήραν οι χριστιανοί τη λέξη “παράδεισος”. Μια παγκόσμια ενότητα με γαλήνη, με τάξη και αφθονία. Αυτός ήταν ο θρησκευτικός και αυτοκρατορικός προορισμός τους».
- Φυσικά η βασική πηγή σου είναι ο Ηρόδοτος.
«Οσες φορές κι αν διαβάσεις τον πατέρα της Ιστορίας ανακαλύπτεις καινούρια πράγματα. Από τη μία υποστηρίζει τη Δημοκρατία, αλλά από την άλλη ασκεί διαρκώς αυστηρή κριτική στους Ελληνες. Το υπόγειο μήνυμά του έχει να κάνει με τη σκληρότητα. Οσο πιο σκληρός είσαι τόσο περισσότερες πιθανότητες έχεις να αναδειχθείς νικητής. Οι Ελληνες κέρδισαν τους Πέρσες όχι επειδή ήταν ελεύθεροι και δημοκράτες, αλλά επειδή ήταν σκληραγωγημένοι. Το μήνυμα του Ηροδότου προς τους Αθηναίους ήταν “μην καλομάθετε τώρα. Μη γίνετε μαλθακοί. Οποιος καλοπερνάει πέφτει”. Μας αρέσει να διαβάζουμε περί Δημοκρατίας, αλλά αγνοούμε την ουσία. Αντιθέτως οι Πέρσες ήταν καλομαθημένοι. Απολαμβάνουν το ομοφυλοφιλικό σεξ, το έμαθαν από τους Ελληνες, απολαμβάνουν τις καλές γεύσεις και τη φρουτολαγνεία, απολαμβάνουν το ευ ζην και έτσι καταντούν μαλθακοί».
- Ποιο ήταν το ατού των Ελλήνων στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας;
«Δύο πράγματα θα κρίνουν τη νίκη στη Σαλαμίνα. Το πρώτο είναι ότι η Αθήνα έχει στραφεί στη θάλασσα. Αυτό ήταν το σχέδιο του Θεμιστοκλή. Κατασκεύασαν 400 τριήρεις, ίσως και λιγότερες. Αυτά τα σκάφη χρειάζονταν κωπηλάτες. Ετσι οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να ναυτολογήσουν θήτες. Κωπηλάτες από τα πιο φτωχά στρώματα στην Αθήνα. Εξ ου και η “αφύπνιση των θητών”. Σ’ αυτούς τους “λούμπεν”, με σημερινούς όρους, στηρίχτηκε και μεγαλούργησε το ναυτικό στρατήγημα του Θεμιστοκλή. Πρώτη φορά οι φτωχοί συμμετέχουν σε πόλεμο. Και φυσικά πρώτη φορά κερδίζουν. Πάντα ένα πολίτευμα δοκιμάζεται στον πόλεμο. Αυτό είναι το απόλυτο τεστ. Oταν θυσιάζεσαι για ένα ιδανικό».
- Και το δεύτερο;
«Το δεύτερο προκύπτει από τη συμμαχία με τους θανάσιμους εχθρούς. Με τη μισητή Σπάρτη και τη μισητή Αίγινα. Στη ναυμαχία συμμετείχαν περίπου τριάντα πόλεις-κράτη. Αλλά η Σπάρτη και η Αίγινα ήταν οι πιο μισητές περιοχές για την Αθήνα. Επομένως το πρώτο ατού ονομάζεται Αθηναϊκός Δήμος, δηλαδή η συμμετοχή των θητών, των φτωχών. Και το δεύτερο μεγάλο ατού, η συμμαχία».
Γην και ύδωρ
- Μεγάλος πρωταγωνιστής, ο Master Mind της ναυμαχίας φυσικά, ο Θεμιστοκλής.
«Χωρίς συζήτηση. Ο Θεμιστοκλής θα φτιάξει τον στόλο. Ο Αριστείδης και άλλοι αριστοκράτες δεν θέλανε στόλο. Ο Θεμιστοκλής ήταν ριζοσπάστης. Αλλαξε όλα τα δεδομένα. Ο Θεμιστοκλής είχε καταλάβει πως οι Πέρσες, μετά τον Μαραθώνα, θα επανέρχονταν. Και προκειμένου να εξασφαλίσει την ψήφο των Αθηναίων χρησιμοποίησε την Αίγινα. Ακόμα και μετά τον Μαραθώνα τσακώνονταν οι Ελληνες μεταξύ τους. Η διχόνοια, το μίσος για τον γείτονα. Οι φατρίες. Ακόμα και όταν έρχονταν οι Πέρσες, ο Ηρόδοτος λέει πως η Θεσσαλία θα πάει με τους Πέρσες ενώ η Φωκίδα θα συμμαχήσει με τους Ελληνες. Αν όμως η Θεσσαλία είχε συμμαχήσει με τους Ελληνες, τότε η Φωκίδα θα πήγαινε με τους Πέρσες. Αρα κυριαρχούσαν η διχόνοια και ο τοπικισμός. Δεν υπήρχε καμία ελληνική πόλη που κάποια στιγμή να μην είχε συμμαχήσει με τους Πέρσες».
- Πλην της Αθήνας.
«Οταν έγινε η δημοκρατική επανάσταση του Κλεισθένη στην Αθήνα ανησύχησαν όλοι γύρω-γύρω. Και δημιουργήθηκε συμμαχία Σπάρτης, Θεσσαλίας και Χαλκίδας εναντίον της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τότε οι Αθηναίοι έστειλαν πρέσβεις να ζητήσουν βοήθεια από τους Πέρσες. Εκείνοι απαίτησαν “γην και ύδωρ”. Οι πρέσβεις το υποσχέθηκαν. Oταν ο πόλεμος κερδήθηκε από τους Αθηναίους χωρίς τη βοήθεια των Περσών, τότε εκείνοι έκαναν στροφή 180 μοιρών και άδειασαν τους πρέσβεις, που στο μεταξύ είχαν δώσει γην και ύδωρ στον αυτοκράτορα. Με απλά λόγια, οι Πέρσες τιμούσαν τις συμφωνίες τους. Δίνουν μεγάλη έμφαση στην αλήθεια. Ομως όλα ήταν μπερδεμένα στην Ελλάδα. Εύκολα όλοι αλλάζουν στρατόπεδο. Οι θεοί άλλοτε λένε αλήθεια, άλλοτε λένε παραπλανητικά ψέματα. Οι Αθηναίοι θα κάνουν συμφωνία και μετά θα την αναιρέσουν. Η Αίγινα μετά τον Μαραθώνα θα κάνει συμφωνία με τους Πέρσες».
- Η Αίγινα το κλειδί της ναυμαχίας;
«Κάπως έτσι. Η μεγάλη ναυτική δύναμη εκείνη τη στιγμή ήταν η Αίγινα. Τους συμφέρει εμπορικά και οικονομικά και στρατιωτικά να διαλύσουν την Αθήνα. Τόσο πολύ οι Αθηναίοι θα φοβηθούν από τη δύναμη της Αίγινας που θα αναγκαστούν να συμμαχήσουν με τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι μισούσαν όσο τίποτα άλλο την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Με την απειλή των Σπαρτιατών, ο Κλεομένης εξανάγκασε τους Αιγινίτες να αθετήσουν τη συμφωνία με τους Πέρσες. Η μόνη σταθερή δύναμη εναντίον των Περσών ήταν η Σπάρτη. Μέχρι τότε. Γιατί αργότερα, στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, θα συμμαχήσει με τους Πέρσες».
- Επομένως από τη μία οι «πολιτισμένοι» και ενωμένοι Πέρσες και από την άλλη η κατακερματισμένη Ελλάδα.
«Από τη μία η αχανής αυτοκρατορία, η μεγαλύτερη και πιο προχωρημένη, και από την άλλη οι άγριοι, οι καθυστερημένοι, για τους Πέρσες, Ελληνες. Αυτοί που με ευκολία αθετούν τις υποσχέσεις και τις συμφωνίες τους. Πώς όμως αυτοί οι “βάρβαροι” κατάφεραν να κατατροπώσουν τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία της οικουμένης; Πώς ο... Ατρόμητος κατάφερε να κερδίσει και να ταπεινώσει τρεις φορές την Μπαρτσελόνα; Με δύο πλεονεκτήματα. Στην ξηρά οι Ελληνες ήταν σκληραγωγημένοι. Οι Πέρσες ήταν μαλθακοί και αποτελούνταν από νομάδες. Και στη θάλασσα οι Ελληνες υπερείχαν. Αυτή η διαφορά. Η θάλασσα. Αυτό κατάλαβε ο ευφυής και παμπόνηρος ο Θεμιστοκλής».
- Τι σόι χαρακτήρας ήταν ο Θεμιστοκλής;
«Ο Πλούταρχος τον περιγράφει “ελαφροχέρη”. Ο άνθρωπος που απλώνει χέρι στο ταμείο. Ακόμα και στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου, σε εκείνη την πρόβα τζενεράλε για την επερχόμενη αναμέτρηση στη Σαλαμίνα, ακόμα και τότε έλαβε το “φακελάκι” του από το ταμείο της Εύβοιας. Εκείνοι του είπαν να τα δώσει στους Πελοποννήσιους, δηλαδή στην Κόρινθο και τη Σπάρτη, για να πολεμήσουν τους Πέρσες. Ο Θεμιστοκλής όμως ενθυλάκωσε μερικά και τα υπόλοιπα τα μοίρασε σε Σπαρτιάτες και Κορίνθιους. Ο Θεμιστοκλής πάντα φρόντιζε για τον εαυτό του».
- Πανούργος, δόλιος, ελαφροχέρης, εγωίσταρος, αλλά ταυτόχρονα ιδιοφυής.
«Κάτι περισσότερο. Πρόσεξε τους ελιγμούς του. Με ποιον τρόπο τα κατάφερε τόσο στρατηγικά και στρατιωτικά όσο και διπλωματικά; Οι Πέρσες καίνε την Αθήνα. Οι Ελληνες στριμώχνονται στη Σαλαμίνα. Ο Θεμιστοκλής λέει “τους έχουμε εδώ στα στενά”. Ομως οι σύμμαχοι, κυρίως από Πελοπόννησο, επιμένουν να ναυμαχήσουν στον Ισθμό. Κι έτσι αρχίζει η φαγωμάρα. Η ελληνική συμμαχία είναι έτοιμη να διαλυθεί. Τότε ο Θεμιστοκλής στέλνει τον σκλάβο του τον Σίκινο στον Πέρση βασιλιά για να τον προειδοποιήσει: “Ξέρξη, οι Ελληνες είναι τσακωμένοι μεταξύ τους, όρμα, τους έχεις”. Η Αρτεμισία από την Καρία, ένα διαβολεμένο θηλυκό, διαφωνεί: “Οχι, μην ορμάς, άφησέ τους να διαλυθούν”. Ομως ο βασιλιάς ορμάει. Αποτέλεσμα; Με το διπλό κόλπο του Θεμιστοκλή, από τη μια μεριά ο Ξέρξης ορμάει στα στενά και από την άλλη αναγκάζει τους Ελληνες, που ήταν να διαλυθούν, να παραμείνουν και να πολεμήσουν στη Σαλαμίνα. Το τέχνασμα της προδοσίας και ο εγκλεισμός των συμμάχων στη Σαλαμίνα ήταν τα “εργαλεία” για τον θρίαμβο σε αυτή τη ναυμαχία»
- Ηταν απλώς ένα τέχνασμα αυτή η προδοσία;
«Ελα ντε! Αραγε γιατί ο Ξέρξης δέχεται τον σκλάβο του Θεμιστοκλή και τον ακούει; Γιατί να πιστέψει μια τέτοια πληροφορία από τον εχθρό του; Αυτό σημαίνει πως κάτι υπάρχει, κάποια περίεργη και σκοτεινή γνωριμία. Oταν οι Πέρσες παθαίνουν πανωλεθρία, τότε ο Θεμιστοκλής τον προειδοποιεί: “Οι Ελληνες θα σε αποκόψουν καταστρέφοντας τη γέφυρα στον Ελλήσποντο. Φύγε γρήγορα!”. Πράγμα που έγινε. Αρα υπάρχει υπόγεια επικοινωνία ανάμεσα σε Ξέρξη και Θεμιστοκλή. Στο μεταξύ, μετά τον θρίαμβό τους οι Ελλήνες επιστρέφουν στον χαβά τους και στους τσακωμούς. Οι Σπαρτιάτες μισούν τον Θεμιστοκλή, εκείνος, θριαμβευτής, φεύγει, και καταλήγει στον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη, ο οποίος τον προσλαμβάνει ως σύμβουλό του και στη συνέχεια τον κάνει τύραννο Μαγνησίας».
Ο κοινός στόχος
- Ολα αυτά παραπέμπουν σε σύγχρονα ανάλογα παραδείγματα. Οπως συνέβη με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Αμαρτίες γονέων «Το συμπέρασμα είναι πως έστω για μια στιγμή, μια κρίσιμη στιγμή, οι Ελληνες ξεπέρασαν τις φαγωμάρες τους και κατάφεραν να ενωθούν. Εστω με ψέματα, με κόλπα, με τεχνάσματα. Κι όμως, μέσα σε αυτό το μπάχαλο κατάφεραν στο τέλος να θριαμβεύσουν. Τα συμπεράσματα είναι πολλά. Από τη Ναυμαχία στη Σαλαμίνα αναδύεται ο θρίαμβος της Δημοκρατίας. Οι Ελληνες στις κρίσιμες στιγμές μπορούν να λειτουργήσουν ενωμένοι. Εκεί, στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, συστηματοποιούνται οι έννοιες του Ελληνα και του πολιτισμού της Δύσης. Εκεί, σε αντίθεση με τους βάρβαρους της Ανατολής. Από ποιους έγιναν όλα αυτά; Από αυτούς που διαρκώς αλλάζουν στρατόπεδα, που εκμεταλλεύονται τον διπλανό τους. Αυτό είναι το παροιμιώδες ένστικτο επιβίωσης των Ελλήνων. Ηρωισμός, προδοσία, φιλαυτία. Τα πιο ψηλά με τα πιο χαμηλά ένστικτα να εκφράζονται την ίδια στιγμή. Γι’ αυτό κανείς δεν βαριέται με την Ελλάδα. Δυσδιάκριτη η απόσταση ανάμεσα σε θρίαμβο και πανωλεθρία. Στα δύσκολα, στην πιο κρίσιμη στιγμή, εκεί που όλοι πιστεύουν πως οι Ελληνες τελειώνουν, αναφύεται το μεγαλείο της φυλής. Από την αρχαιότητα μέχρι το lockdown λόγω COVID-19. Και έπεται συνέχεια...».
Για τον Μάγκνους η συνέχεια ονομάζεται «πανδημίες στην αρχαιότητα». Οπως στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Φεύγοντας μου είπε: «Να ξέρεις, αν και μισός από Ισλανδία, αισθάνομαι περισσότερο Ελληνας από τους Ελληνες. Και θα το αποδείξω»! anatakti
Το όνομά του Μάγκνους. Δηλαδή «Μέγας». Και το επώνυμο Μπριμ. Εκ δευτέρας όψεως σου ’ρχεται στο μυαλό η εξής απορία: «Μπας και είναι πράκτορας;». Η δεύτερη: «Μπας και είναι εισοδηματίας;». Και η τρίτη: «Μα τι στο καλό κάνει, πώς βγάζει το ψωμί του;».
Ιδιαίτερη περίπτωση ο «Μέγας». Χώνει τη μύτη του παντού. Του αρέσουν τα πειράγματα και είναι προσαρμόσιμος όσο κανείς άλλος. Και είναι φυσικό. Αφού από μικρός, προτού κλείσει τα δέκα, οι γονείς του μετακόμιζαν από το ένα στο άλλο σημείο της Υδρογείου. Οπως στο νησί Γκουάμ στον Ειρηνικό. «Το μισό», μου λέει, «φιλοξενεί αμερικανική βάση σπουδαίας στρατηγικής σημασίας. Και το άλλο μισό είναι γεμάτο από ξενοδοχεία».
Σε ένα από αυτά τα ξενοδοχεία εγκαταστάθηκαν οι γονείς του ως διοικητικό προσωπικό. Μετά μετακόμισαν στη Χαβάη και ύστερα στην Κίνα του 1992. Φυσικά ο «Μέγας» τους ακολουθούσε. Φυσικά απέκτησε συνείδηση και ευκολία ελιγμών ενός κοσμοπολίτη παντός καιρού. Φυσικά με ελληνική υπηκοότητα. Και φυσικά υπηρέτησε, μόνο για έξι μήνες, στον Ελληνικό Στρατό.
Ο Μαρξ
Δύο πράγματα καθόρισαν την πορεία του. Το πρώτο η θητεία του, μετά το Tufts, στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο:
«Ηταν το Νο 1, η Μπαρτσελόνα των αμερικανικών πανεπιστημίων. Το Tμήμα Ανθρωπολογίας διέθετε ως καθηγητικό προσωπικό τα μεγαλύτερα ονόματα της αμερικανικής ακαδημαϊκής οικογένειας. Και ήταν πάρα πολύ ανταγωνιστικό. Κάθε φοιτητής ήταν έτσι κουρδισμένος ώστε να ανταγωνίζεται τον διπλανό του. Αν και πανεπιστήμιο, επί της ουσίας μοιάζει με μοναστήρι. Καθόλου ζωή. Φαντάσου πως ο καθηγητής με το που έμπαινε στην αίθουσα με βλοσυρό αλλά και ειρωνικό ύφος του τύπου “θα σας δείξω εγώ, ψαρούκλες” έλεγε “σε μία εβδομάδα πρέπει να έχετε διαβάσει το ‘Κεφάλαιο’ του Μαρξ και να έχετε γράψει ένα σχετικό δοκίμιο”. Τρελά πράγματα. Σε μία εβδομάδα να διαβάσεις και να αφομοιώσεις 700 σελίδες επιστημονικού υλικού και ταυτοχρόνως να έχεις γράψει τις δικές σου παρατηρήσεις. Εμεινα λοιπόν στο Σικάγο, αλλά Σικάγο δεν είδα».
Το δεύτερο πράγμα που καθόρισε την πορεία του Μάγκνους συνέβη πάλι στις ΗΠΑ, πάλι σε πανεπιστήμιο (το Northwestern), πάλι στο Σικάγο. Μόνο που αυτή τη φορά ο «Μέγας» βρέθηκε σε διοικητική θέση και άρχισε να κάνει παρέα με καθηγητή αρμενικής καταγωγής που δίδασκε Ιστορία Καυκάσου και ο οποίος τον μύησε σ’ αυτό που λέμε «εμπόλεμες ζώνες».
Ετσι από περιέργεια, με διάθεση να ζήσει τη μεγάλη περιπέτεια, βρέθηκε στην Αρμενία. Στο Ερεβάν ο Μάγκνους αρχίζει να φλερτάρει με την επικίνδυνη δημοσιογραφία, με επικίνδυνα ρεπορτάζ και με εξίσου επικίνδυνες αποστολές με στόχο να συλλέξει πρωτότυπο και αποκαλυπτικό υλικό.
- Γιατί Αρμενία;
«Μα επειδή η Αρμενία ήταν σε εμπόλεμη συνθήκη με Αρζερμπαϊτζάν. Αυτοί με τους οποίους είχα συνεργαστεί τότε είναι τώρα στο μέτωπο. Τότε αρχίζω την έρευνα για ντοκιμαντέρ στις εμπόλεμες ζώνες. Οπως στο Αφγανιστάν με Ταλιμπάν».
- Δηλαδή βρέθηκες από παλιά στον χαμό του Ναγκόρνο-Καραμπάχ;
«Η Αρμενία είναι μια άγρια χώρα με βουνά, χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα, όπου κανείς δεν μιλούσε τότε αγγλικά. Μόνο αρμένικα ή ρώσικα. Ανθρωποι αγριεμένοι, πολεμιστές που διαρκώς μιλούσαν για πόλεμο. Οικονομικά τους βοηθούσαν εύποροι Αρμένιοι της Διασποράς. Για να καταλάβεις, στο Ερεβάν συχνά κοβόταν το ηλεκτρικό, ενώ οι γυναίκες το βράδυ, αν και ντυμένες σέξι, κλείνονταν στα σπίτια τους. Στα λεωφορεία αν έμπαινε κοπέλα έπρεπε να σηκωθείς. Και άλλα τέτοια. Και είναι πάρα πολύ φιλέλληνες. Το αφεντικό μου κοιμόταν με το όπλο του στο σπίτι. Η Αρμενία είναι το πρώτο κράτος που υιοθέτησε τον χριστιανισμό. Πριν από τον Κωνσταντίνο. Το 301 μ.Χ. Είναι Μονοφυσίτες, περίπου όπως οι Κόπτες. Το πρόβλημα με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι έργο Σοβιετικών, τότε δηλαδή που λόγω δογματικής πολιτικής επιχειρούσαν να ανακατεύουν τους πληθυσμούς. Ετσι, οι Σοβιετικοί παρέδωσαν το Ναγκόρνο Καραμπάχ στους Αζέρους αν και η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Αρμένιοι».
Το ντοκιμαντέρ δύο επεισοδίων του Μάγκνους Μπριμ για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας προβλήθηκε από το Cosmote History τον περασμένο Σεπτέμβριο με την ευκαιρία των 2.500 χρόνων από εκείνον τον αλησμόνητο θρίαμβο των Ελλήνων
ΟΙ Ζωροάστρες
Ο Μάγκνους μετά την επίσκεψή του σε αυτή την εμπόλεμη ζώνη επιστρέφει στην Αθήνα και αρχίζει να συνεργάζεται με πασίγνωστα ευρωπαϊκά κανάλια, όπως το BBC και το ZDF.
«Ημουν ο μεσάζων. Ανάμεσα στους Αγγλους ή τους Γερμανούς και όλες τις ελληνικές αρχές. Παντού όταν πηγαίναμε για ρεπορτάζ είχαμε ως επιτελείο έναν καμεραμάν, έναν δημοσιογράφο, έναν παραγωγό, και φυσικά τους συνόδευα εγώ. Μετά το ενδιαφέρον τους για την Ελλάδα μειώθηκε, σχεδόν εξαφανίστηκε. Τώρα προσφάτως, με τον Ερντογάν και τη δικαστική απόφαση για την εγκληματική οργάνωση της Χρυσής Αυγής, δείχνουν κάποιο ενδιαφέρον. Αλλά κι αυτό είναι προσωρινό. Εγώ έκλεινα ραντεβού, εγώ πήγαινα σε δημόσιες υπηρεσίες. Λόγω οικονομικής κρίσης, Grexit και μεταναστευτικών ροών η Ελλάδα για τα διεθνή πρακτορεία έγινε δημοφιλής προορισμός. Κάπως έτσι εξοικειώθηκα με το είδος και τότε αποφασίζω να κάνω μια δική μου εταιρεία παραγωγής ντοκιμαντέρ με ιστορικό περιεχόμενο».
Από εδώ και κάτω αρχίζει η περιπέτεια «γνωριμίας» του Μάγκνους με τον Ξέρξη, τον Θεμιστοκλή, τον Δαρείο και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Πριν από 2.500 χρόνια.
«Συγκάτοικός μου στο Tufts ήταν Ζωροάστρης. Οπαδός της πρώτης μονοθεϊστικής θρησκείας. Οι Ζωροάστρες έφυγαν από την Περσία επειδή τους καταπίεζαν και πήγαν στην Ινδία. Μερικοί από τους δισεκατομμυριούχους Ινδούς είναι Ζωροάστρες. Η Βομβάη είναι χτισμένη από Ζωροάστρες. Σκέψου πως όταν οι Αγγλοι κατέκτησαν την Ινδία, το πρώτο που έκαναν ήταν να συνεργαστούν μαζί τους. Και έτσι έγιναν πλούσιοι. Ο πιο σύγχρονος δημοφιλής Ζωροάστρης ήταν ο Φρέντι Μέρκιουρι των Queen. Ενα από έθιμά τους ήταν να μη θάβουν τα πτώματα των νεκρών, αλλά να τα αφήνουν απροστάτευτα σε πέτρινους πύργους για να τα κατασπαράξουν οι γύπες. Ο Ηρόδοτος γράφει πως τα πτώματα τα τρώγανε άγρια ζώα».
Η μάχη των μαχών
Ο συγκάτοικός του στο Tufts τού μιλούσε για το αρχαίο Ιράν, δηλαδή την Περσία, και ο Μάγκνους για την αρχαία Ελλάδα. «Τον Μεγαλέξανδρο τον αποκαλούν “ο καταραμένος Αλέξανδρος” επειδή τους έκαψε την Περσέπολη», μου λέει.
Οπλισμένος με μπόλικη ιστορική γνώση, έχοντας σκαλίσει αρκετά αρχαία κείμενα και με την εμπειρία του από τις εμπόλεμες ζώνες, ο Μάγκνους κατάφερε να φτιάξει το πιο άρτιο βιογραφικό προς ανάληψη και διεκπεραίωση μιας παραγωγής για τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας για λογαριασμό του Cosmote History. Ετσι προκύπτουν δύο επεισόδια, των 50 λεπτών έκαστο. Τα οποία μεταδόθηκαν από το Cosmote History τον περασμένο Σεπτέμβριο με την ευκαιρία των 2.500 χρόνων από εκείνο τον αλησμόνητο θρίαμβο των Ελλήνων.
«Εκείνο το γεγονός τα άλλαξε όλα. Η Αθήνα θα απογειωθεί αφότου νικήσει τους Πέρσες. Είναι η ημερομηνία γέννησης του δυτικού πολιτισμού και η αρχή της παρακμής της Ανατολής. Οι ελληνικές δυνάμεις, γιατί δεν ήταν μόνο οι Αθηναίοι, τα άλλαξαν όλα», λέει.
- Η ναυμαχία ως σημείο καμπής.
«Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας είναι ίσως η πιο σημαντική μάχη στην Ιστορία. Εκεί διαμορφώνεται η πολιτική γεωγραφία. Εκεί γεννιέται η ιδέα του διαχωρισμού πολιτισμών Ανατολής - Δύσης. Εκεί οι Ελληνες καταλαβαίνουν ότι η υπεροχή του πολιτισμού τους ήταν το πλεονέκτημά τους για τον θρίαμβό τους. Μέχρι τότε οι Ελληνες είχαν τρομερές διασυνδέσεις με την Ανατολή. Ολοι είχαν πάρε-δώσε με την Ανατολή. Ειδικά οι αριστοκράτες. Στην Ανατολή έβρισκες το Μιλάνο, το Παρίσι, τη Νέα Υόρκη της εποχής. Το αλφάβητο το έφερε ο Κάδμος στη Θήβα. Δεν ήταν Ελληνας, ήταν Φοίνικας. Ο ιδρυτής του Αργους, ο Δαναός, ήταν Αιγύπτιος. Ο Πέλοπας, ιδρυτής των Ολυμπιακών Αγώνων, ήταν από τη Φρυγία».
- Και οι Ελληνες;
«Οταν εμείς μιλάμε για Αρχαία Ελλάδα εννοούμε την Αθήνα του Περικλή, άντε και τη Σπάρτη. Κι όμως. Περίπου μέχρι τους Περσικούς Πολέμους η Αθήνα ήταν μια μεσαία δύναμη προς το τίποτα. Δεν συγκρινόταν με τη Μίλητο. Ας πούμε η Θήβα και το Αργος θεωρούνταν ανώτερες περιοχές από την Αθήνα».
Οι άγριοι Έλληνες
- Η Περσία ήταν θηριώδης δύναμη για την εποχή της.
«Η μεγαλύτερη αυτοκρατορία. Πρόσεξε μια διαφορά. Λόγου χάρη, οι Ασσύριοι όταν πιάσανε τους Εβραίους που τους αντιστάθηκαν, στη συνέχεια τους έκαναν σκλάβους. Αντιθέτως οι Πέρσες συνεργάζονταν με τους υποτελείς τους. Ο Κύρος, σκασίλα του αν ήσουν Εβραίος ή αν πίστευες στον Δία ή σε κάποιους άλλους θεούς. Το μόνο που τον ενδιέφερε, επί ποινή θανάτου, ήταν να του δίνεις φόρους και να στρατολογεί οπλίτες για τους πολέμους. Η Μίλητος, το στολίδι της Ιωνίας, ακμάζει οικονομικά κάτω από τους Πέρσες».
- Ποια η γνώμη των Περσών για τους Ελληνες;
«Μια φτωχή περιοχή στην άκρη του κόσμου. Οπως βλέπουν οι Αμερικανοί το Αφγανιστάν σήμερα. Για τους “πολιτισμένους” Πέρσες οι Ελληνες είναι άγριοι, είναι τρομοκράτες, κλέφτες, απατεώνες, απολίτιστοι, βάρβαροι. Ο Κύρος γελάει με τους Ελληνες. Και σαρκάζει επειδή το κέντρο εξουσίας κάθε ελληνικής πόλης είναι η αγορά. Είναι το εμπόριο. Οι Πέρσες είναι αριστοκράτες. Οι Ελληνες μαζεύονταν στην αγορά και τσακώνονταν μεταξύ τους. Εκεί πουλάς, κλέβεις, εξαπατάς. Ετσι υποτιμητικά μας έβλεπαν. Για να καταλάβεις, με απλοϊκούς ποδοσφαιρικούς όρους, είναι σαν η Μπαρτσελόνα να παίζει και να χάνει από τον Ατρόμητο τρεις φορές! Απίστευτο. Ομως δεν τους πειράζει. Παρά τις ήττες οι Πέρσες εξακολουθούσαν να κυβερνούν τον κόσμο».
- Ποιες θεωρούσαν μεγάλες δυνάμεις οι Πέρσες;
«Αίγυπτο, Βαβυλώνα, Λυδία και πολλούς άλλους λαούς. Η Ινδία ήταν γνωστή σε αυτούς. Κυβερνούσαν από την Ινδία μέχρι και το Αιγαίο. Οι Ελληνες συμπεριφέρονται με κριτήρια τα μικροσυμφέροντα και τον τοπικισμό τους. Οι Πέρσες σκέφτονταν με όρους παγκοσμιοποίησης. Για την ενότητα του πλανήτη. Αυτό ήταν θρησκευτικό καθήκον του Πέρση βασιλιά. Να ενώσει τον κόσμο υπό την εξουσία του. Πρέπει να καταλάβουμε πως η αχανής περσική αυτοκρατορία ήταν πολύ ανεπτυγμένη για την εποχή της. Με δρόμους, ταχυδρομεία, γέφυρες, υδραγωγεία. Ελάχιστα από αυτά διέθεταν οι ελληνικές πόλεις εκείνης της εποχής. Για παράδειγμα, οι Πέρσες κατασκεύασαν τη γέφυρα στον Ελλήσποντο. Η λέξη “παράδεισος” είναι περσική και σημαίνει κάτι σαν κήπος. Είχαν στα παλάτια τους φυτά απ’ όλο τον κόσμο. Από εκεί πήραν οι χριστιανοί τη λέξη “παράδεισος”. Μια παγκόσμια ενότητα με γαλήνη, με τάξη και αφθονία. Αυτός ήταν ο θρησκευτικός και αυτοκρατορικός προορισμός τους».
- Φυσικά η βασική πηγή σου είναι ο Ηρόδοτος.
«Οσες φορές κι αν διαβάσεις τον πατέρα της Ιστορίας ανακαλύπτεις καινούρια πράγματα. Από τη μία υποστηρίζει τη Δημοκρατία, αλλά από την άλλη ασκεί διαρκώς αυστηρή κριτική στους Ελληνες. Το υπόγειο μήνυμά του έχει να κάνει με τη σκληρότητα. Οσο πιο σκληρός είσαι τόσο περισσότερες πιθανότητες έχεις να αναδειχθείς νικητής. Οι Ελληνες κέρδισαν τους Πέρσες όχι επειδή ήταν ελεύθεροι και δημοκράτες, αλλά επειδή ήταν σκληραγωγημένοι. Το μήνυμα του Ηροδότου προς τους Αθηναίους ήταν “μην καλομάθετε τώρα. Μη γίνετε μαλθακοί. Οποιος καλοπερνάει πέφτει”. Μας αρέσει να διαβάζουμε περί Δημοκρατίας, αλλά αγνοούμε την ουσία. Αντιθέτως οι Πέρσες ήταν καλομαθημένοι. Απολαμβάνουν το ομοφυλοφιλικό σεξ, το έμαθαν από τους Ελληνες, απολαμβάνουν τις καλές γεύσεις και τη φρουτολαγνεία, απολαμβάνουν το ευ ζην και έτσι καταντούν μαλθακοί».
- Ποιο ήταν το ατού των Ελλήνων στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας;
«Δύο πράγματα θα κρίνουν τη νίκη στη Σαλαμίνα. Το πρώτο είναι ότι η Αθήνα έχει στραφεί στη θάλασσα. Αυτό ήταν το σχέδιο του Θεμιστοκλή. Κατασκεύασαν 400 τριήρεις, ίσως και λιγότερες. Αυτά τα σκάφη χρειάζονταν κωπηλάτες. Ετσι οι Αθηναίοι αναγκάστηκαν να ναυτολογήσουν θήτες. Κωπηλάτες από τα πιο φτωχά στρώματα στην Αθήνα. Εξ ου και η “αφύπνιση των θητών”. Σ’ αυτούς τους “λούμπεν”, με σημερινούς όρους, στηρίχτηκε και μεγαλούργησε το ναυτικό στρατήγημα του Θεμιστοκλή. Πρώτη φορά οι φτωχοί συμμετέχουν σε πόλεμο. Και φυσικά πρώτη φορά κερδίζουν. Πάντα ένα πολίτευμα δοκιμάζεται στον πόλεμο. Αυτό είναι το απόλυτο τεστ. Oταν θυσιάζεσαι για ένα ιδανικό».
- Και το δεύτερο;
«Το δεύτερο προκύπτει από τη συμμαχία με τους θανάσιμους εχθρούς. Με τη μισητή Σπάρτη και τη μισητή Αίγινα. Στη ναυμαχία συμμετείχαν περίπου τριάντα πόλεις-κράτη. Αλλά η Σπάρτη και η Αίγινα ήταν οι πιο μισητές περιοχές για την Αθήνα. Επομένως το πρώτο ατού ονομάζεται Αθηναϊκός Δήμος, δηλαδή η συμμετοχή των θητών, των φτωχών. Και το δεύτερο μεγάλο ατού, η συμμαχία».
Γην και ύδωρ
- Μεγάλος πρωταγωνιστής, ο Master Mind της ναυμαχίας φυσικά, ο Θεμιστοκλής.
«Χωρίς συζήτηση. Ο Θεμιστοκλής θα φτιάξει τον στόλο. Ο Αριστείδης και άλλοι αριστοκράτες δεν θέλανε στόλο. Ο Θεμιστοκλής ήταν ριζοσπάστης. Αλλαξε όλα τα δεδομένα. Ο Θεμιστοκλής είχε καταλάβει πως οι Πέρσες, μετά τον Μαραθώνα, θα επανέρχονταν. Και προκειμένου να εξασφαλίσει την ψήφο των Αθηναίων χρησιμοποίησε την Αίγινα. Ακόμα και μετά τον Μαραθώνα τσακώνονταν οι Ελληνες μεταξύ τους. Η διχόνοια, το μίσος για τον γείτονα. Οι φατρίες. Ακόμα και όταν έρχονταν οι Πέρσες, ο Ηρόδοτος λέει πως η Θεσσαλία θα πάει με τους Πέρσες ενώ η Φωκίδα θα συμμαχήσει με τους Ελληνες. Αν όμως η Θεσσαλία είχε συμμαχήσει με τους Ελληνες, τότε η Φωκίδα θα πήγαινε με τους Πέρσες. Αρα κυριαρχούσαν η διχόνοια και ο τοπικισμός. Δεν υπήρχε καμία ελληνική πόλη που κάποια στιγμή να μην είχε συμμαχήσει με τους Πέρσες».
- Πλην της Αθήνας.
«Οταν έγινε η δημοκρατική επανάσταση του Κλεισθένη στην Αθήνα ανησύχησαν όλοι γύρω-γύρω. Και δημιουργήθηκε συμμαχία Σπάρτης, Θεσσαλίας και Χαλκίδας εναντίον της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Τότε οι Αθηναίοι έστειλαν πρέσβεις να ζητήσουν βοήθεια από τους Πέρσες. Εκείνοι απαίτησαν “γην και ύδωρ”. Οι πρέσβεις το υποσχέθηκαν. Oταν ο πόλεμος κερδήθηκε από τους Αθηναίους χωρίς τη βοήθεια των Περσών, τότε εκείνοι έκαναν στροφή 180 μοιρών και άδειασαν τους πρέσβεις, που στο μεταξύ είχαν δώσει γην και ύδωρ στον αυτοκράτορα. Με απλά λόγια, οι Πέρσες τιμούσαν τις συμφωνίες τους. Δίνουν μεγάλη έμφαση στην αλήθεια. Ομως όλα ήταν μπερδεμένα στην Ελλάδα. Εύκολα όλοι αλλάζουν στρατόπεδο. Οι θεοί άλλοτε λένε αλήθεια, άλλοτε λένε παραπλανητικά ψέματα. Οι Αθηναίοι θα κάνουν συμφωνία και μετά θα την αναιρέσουν. Η Αίγινα μετά τον Μαραθώνα θα κάνει συμφωνία με τους Πέρσες».
- Η Αίγινα το κλειδί της ναυμαχίας;
«Κάπως έτσι. Η μεγάλη ναυτική δύναμη εκείνη τη στιγμή ήταν η Αίγινα. Τους συμφέρει εμπορικά και οικονομικά και στρατιωτικά να διαλύσουν την Αθήνα. Τόσο πολύ οι Αθηναίοι θα φοβηθούν από τη δύναμη της Αίγινας που θα αναγκαστούν να συμμαχήσουν με τους Σπαρτιάτες, οι οποίοι μισούσαν όσο τίποτα άλλο την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Με την απειλή των Σπαρτιατών, ο Κλεομένης εξανάγκασε τους Αιγινίτες να αθετήσουν τη συμφωνία με τους Πέρσες. Η μόνη σταθερή δύναμη εναντίον των Περσών ήταν η Σπάρτη. Μέχρι τότε. Γιατί αργότερα, στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, θα συμμαχήσει με τους Πέρσες».
- Επομένως από τη μία οι «πολιτισμένοι» και ενωμένοι Πέρσες και από την άλλη η κατακερματισμένη Ελλάδα.
«Από τη μία η αχανής αυτοκρατορία, η μεγαλύτερη και πιο προχωρημένη, και από την άλλη οι άγριοι, οι καθυστερημένοι, για τους Πέρσες, Ελληνες. Αυτοί που με ευκολία αθετούν τις υποσχέσεις και τις συμφωνίες τους. Πώς όμως αυτοί οι “βάρβαροι” κατάφεραν να κατατροπώσουν τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία της οικουμένης; Πώς ο... Ατρόμητος κατάφερε να κερδίσει και να ταπεινώσει τρεις φορές την Μπαρτσελόνα; Με δύο πλεονεκτήματα. Στην ξηρά οι Ελληνες ήταν σκληραγωγημένοι. Οι Πέρσες ήταν μαλθακοί και αποτελούνταν από νομάδες. Και στη θάλασσα οι Ελληνες υπερείχαν. Αυτή η διαφορά. Η θάλασσα. Αυτό κατάλαβε ο ευφυής και παμπόνηρος ο Θεμιστοκλής».
- Τι σόι χαρακτήρας ήταν ο Θεμιστοκλής;
«Ο Πλούταρχος τον περιγράφει “ελαφροχέρη”. Ο άνθρωπος που απλώνει χέρι στο ταμείο. Ακόμα και στη Ναυμαχία του Αρτεμισίου, σε εκείνη την πρόβα τζενεράλε για την επερχόμενη αναμέτρηση στη Σαλαμίνα, ακόμα και τότε έλαβε το “φακελάκι” του από το ταμείο της Εύβοιας. Εκείνοι του είπαν να τα δώσει στους Πελοποννήσιους, δηλαδή στην Κόρινθο και τη Σπάρτη, για να πολεμήσουν τους Πέρσες. Ο Θεμιστοκλής όμως ενθυλάκωσε μερικά και τα υπόλοιπα τα μοίρασε σε Σπαρτιάτες και Κορίνθιους. Ο Θεμιστοκλής πάντα φρόντιζε για τον εαυτό του».
- Πανούργος, δόλιος, ελαφροχέρης, εγωίσταρος, αλλά ταυτόχρονα ιδιοφυής.
«Κάτι περισσότερο. Πρόσεξε τους ελιγμούς του. Με ποιον τρόπο τα κατάφερε τόσο στρατηγικά και στρατιωτικά όσο και διπλωματικά; Οι Πέρσες καίνε την Αθήνα. Οι Ελληνες στριμώχνονται στη Σαλαμίνα. Ο Θεμιστοκλής λέει “τους έχουμε εδώ στα στενά”. Ομως οι σύμμαχοι, κυρίως από Πελοπόννησο, επιμένουν να ναυμαχήσουν στον Ισθμό. Κι έτσι αρχίζει η φαγωμάρα. Η ελληνική συμμαχία είναι έτοιμη να διαλυθεί. Τότε ο Θεμιστοκλής στέλνει τον σκλάβο του τον Σίκινο στον Πέρση βασιλιά για να τον προειδοποιήσει: “Ξέρξη, οι Ελληνες είναι τσακωμένοι μεταξύ τους, όρμα, τους έχεις”. Η Αρτεμισία από την Καρία, ένα διαβολεμένο θηλυκό, διαφωνεί: “Οχι, μην ορμάς, άφησέ τους να διαλυθούν”. Ομως ο βασιλιάς ορμάει. Αποτέλεσμα; Με το διπλό κόλπο του Θεμιστοκλή, από τη μια μεριά ο Ξέρξης ορμάει στα στενά και από την άλλη αναγκάζει τους Ελληνες, που ήταν να διαλυθούν, να παραμείνουν και να πολεμήσουν στη Σαλαμίνα. Το τέχνασμα της προδοσίας και ο εγκλεισμός των συμμάχων στη Σαλαμίνα ήταν τα “εργαλεία” για τον θρίαμβο σε αυτή τη ναυμαχία»
- Ηταν απλώς ένα τέχνασμα αυτή η προδοσία;
«Ελα ντε! Αραγε γιατί ο Ξέρξης δέχεται τον σκλάβο του Θεμιστοκλή και τον ακούει; Γιατί να πιστέψει μια τέτοια πληροφορία από τον εχθρό του; Αυτό σημαίνει πως κάτι υπάρχει, κάποια περίεργη και σκοτεινή γνωριμία. Oταν οι Πέρσες παθαίνουν πανωλεθρία, τότε ο Θεμιστοκλής τον προειδοποιεί: “Οι Ελληνες θα σε αποκόψουν καταστρέφοντας τη γέφυρα στον Ελλήσποντο. Φύγε γρήγορα!”. Πράγμα που έγινε. Αρα υπάρχει υπόγεια επικοινωνία ανάμεσα σε Ξέρξη και Θεμιστοκλή. Στο μεταξύ, μετά τον θρίαμβό τους οι Ελλήνες επιστρέφουν στον χαβά τους και στους τσακωμούς. Οι Σπαρτιάτες μισούν τον Θεμιστοκλή, εκείνος, θριαμβευτής, φεύγει, και καταλήγει στον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη, ο οποίος τον προσλαμβάνει ως σύμβουλό του και στη συνέχεια τον κάνει τύραννο Μαγνησίας».
Ο κοινός στόχος
- Ολα αυτά παραπέμπουν σε σύγχρονα ανάλογα παραδείγματα. Οπως συνέβη με τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Αμαρτίες γονέων «Το συμπέρασμα είναι πως έστω για μια στιγμή, μια κρίσιμη στιγμή, οι Ελληνες ξεπέρασαν τις φαγωμάρες τους και κατάφεραν να ενωθούν. Εστω με ψέματα, με κόλπα, με τεχνάσματα. Κι όμως, μέσα σε αυτό το μπάχαλο κατάφεραν στο τέλος να θριαμβεύσουν. Τα συμπεράσματα είναι πολλά. Από τη Ναυμαχία στη Σαλαμίνα αναδύεται ο θρίαμβος της Δημοκρατίας. Οι Ελληνες στις κρίσιμες στιγμές μπορούν να λειτουργήσουν ενωμένοι. Εκεί, στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, συστηματοποιούνται οι έννοιες του Ελληνα και του πολιτισμού της Δύσης. Εκεί, σε αντίθεση με τους βάρβαρους της Ανατολής. Από ποιους έγιναν όλα αυτά; Από αυτούς που διαρκώς αλλάζουν στρατόπεδα, που εκμεταλλεύονται τον διπλανό τους. Αυτό είναι το παροιμιώδες ένστικτο επιβίωσης των Ελλήνων. Ηρωισμός, προδοσία, φιλαυτία. Τα πιο ψηλά με τα πιο χαμηλά ένστικτα να εκφράζονται την ίδια στιγμή. Γι’ αυτό κανείς δεν βαριέται με την Ελλάδα. Δυσδιάκριτη η απόσταση ανάμεσα σε θρίαμβο και πανωλεθρία. Στα δύσκολα, στην πιο κρίσιμη στιγμή, εκεί που όλοι πιστεύουν πως οι Ελληνες τελειώνουν, αναφύεται το μεγαλείο της φυλής. Από την αρχαιότητα μέχρι το lockdown λόγω COVID-19. Και έπεται συνέχεια...».
Για τον Μάγκνους η συνέχεια ονομάζεται «πανδημίες στην αρχαιότητα». Οπως στη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Φεύγοντας μου είπε: «Να ξέρεις, αν και μισός από Ισλανδία, αισθάνομαι περισσότερο Ελληνας από τους Ελληνες. Και θα το αποδείξω»! anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Ιεράπετρα: Η τελευταία πόλη που υποτάχθηκε στους Ρωμαίους
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
