2020-11-04 00:54:20
Dimitris Balatsouras - facebook
Vice President στην εταιρεία Panhellenic Society of Otology, Audiology & Neurotology και ENT consultant στην εταιρεία ''Tzaneio'' General Hospital of Piraeus
Mε τον πολλαπλασιασμό των κρουσμάτων που καταγράφονται καθημερινά, αλλά κυρίως με την ραγδαία αύξηση του αριθμού των νοσηλευομένων από Covid-19 και των διασωληνωμένων που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ, δεν μπορεί κανείς να μην προβληματιστεί. Τι κάνουμε λάθος; Και το ερώτημα δεν είναι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Δύση γενικότερα, καθώς η μεγάλη αποτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημίας χαρακτηρίζει όλες σχεδόν τις δυτικές κοινωνίες. Αντίθετα, βλέπουμε ότι στην Ανατολική Ασία η πανδημία έχει περιοριστεί σημαντικά στις περισσότερες χώρες, η ζωή έχει επανέλθει στο φυσιολογικό και τα λιγοστά κρούσματα που παρατηρούνται σήμερα εκεί είναι κυρίως εισαγόμενα που εύκολα ιχνηλατούνται και αντιμετωπίζονται (Εικόνες 1 και 2)
. Στην ανάρτηση αυτή θα εξετάσω την εξέλιξη της πανδημίας στην Ελλάδα, γενικότερα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, καθώς και στις Ασιατικές χώρες. Θα επιμείνω φυσικά ιδιαίτερα στην χώρα μας, που μας ενδιαφέρει άμεσα. Κατόπιν θα παραθέσω μερικές προσωπικές μου σκέψεις και απόψεις, για την ηθική και κοινωνική παρακμή του Δυτικού κόσμου, που αποδείχθηκε περίτρανα με την ευκαιρία της πανδημίας αυτής. Επίσης, για το τι πρέπει να κάνουμε, ακολουθώντας το παράδειγμα χωρών της Ασίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας.
Α. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ
Θα προσπαθήσω εδώ να παρουσιάσω την κατάσταση της πανδημίας σήμερα στην χώρα μας και να απαντήσω και σε μερικούς προβληματισμούς που δεν προβάλλονται μόνο από τους συνωμοσιολόγους και τους ψεκασμένους, αλλά απασχολούν και αρκετά σοβαρά και καλοπροαίρετα άτομα χωρίς ειδικές γνώσεις, “lost in translation of data”.
1. Είμαστε τόσο άσχημα ή πρόκειται απλώς για κάποια επιδημία παρόμοια με μια γρίπη;
Η θεωρία της γρίπης κυκλοφορεί συνεχώς από ανθρώπους που υποτιμούν την Covid-19. Η γρίπη ήταν πάντοτε ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας, ποιά είναι όμως η σύγκριση με την Covid; Ας δούμε την Εικόνα 3, με στοιχεία του ΕΟΔΥ. Eδώ βλέπουμε δύο σειρές στηλών, τις κίτρινες που είναι μεγαλύτερες και τις μπλε. Οι μπλε δείχνουν τους εργαστηριακά επιβεβαιωμένους θανάτους από γρίπη κάθε περιόδου, ενώ οι κίτρινες τους εκτιμώμενους θανάτους από γρίπη που είναι πολύ περισσότεροι. Που οφείλεται αυτή η διαφορά; Οι εκτιμώμενοι θάνατοι από γρίπη είναι αποτέλεσμα στατιστικών αλγορίθμων, που εκτός από τους καταγεγραμμένους θανάτους σταθμίζουν και πολλές άλλες παραμέτρους, όπως είναι οι συνοδές σχετιζόμενες νόσοι, οι ιατρικές επισκέψεις, η νοσηλεία, οι εμβολιασμοί, η συνολική θνησιμότητα, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος, κλπ.
Ανταποκρίνονται λοιπόν, οι φουσκωμένες αυτές στατιστικές προβολές των καταγεγραμμένων θανάτων από γρίπη στην πραγματικότητα; Πιθανόν ναι, πιθανόν να είναι και λίγο υπερβολικές, ώστε να υπάρχει εγρήγορση του κοινού στους κανόνες υγιεινής και στην ανάγκη των εμβολιασμών, μιάς και η πλειοψηφία των θυμάτων είναι άνθρωποι που δεν έχουν εμβολιασθεί. Βλέπουμε λοιπόν ότι πέρυσι για παράδειγμα, οι επιβεβαιωμένοι θάνατοι από γρίπη ήταν 154 και οι εκτιμώμενοι θάνατοι 1071, ενώ οι θάνατοι από Covid-19 είναι σήμερα 655. Με ποιό νούμερο θα συγκρίνουμε τους θανάτους από Covid, με το 154 ή με το 1071; Πάμε λοιπόν στην επόμενη παράγραφο.
2. Ο πραγματικός αριθμός των θανάτων από Covid-19
Eδώ ας διαλύσουμε μερικές παρεξηγήσεις. Κυκλοφορεί συνέχεια η θεωρία ότι οι θάνατοι από Covid-19 δεν είναι πραγματικοί και επιβεβαιωμένοι επειδή δεν γίνονται νεκροψίες. Αλήθεια, που γίνονται νεκροψίες; Μήπως στους επιβεβαιωμένους θανάτους από γρίπη; Όχι φυσικά. Νεκροψίες γίνονται μόνο σε περιπτώσεις βιαίων θανάτων για να αποκαλυφθεί κάποια εγκληματική ενέργεια, σε αιφνίδιους θανάτους, για να βρεθεί η αιτία που τους προκάλεσε, ή κατόπιν αιτήματος των συγγενών. Σήμερα, με τις εξελιγμένες απεικονιστικές και εργαστηριακές μεθόδους, νεκροψία δεν γίνεται παρά στο 5% του συνόλου των θανάτων σε όλο σχεδόν τον δυτικό κόσμο. Η διενέργεια νεκροψίας σε θάνατο από Covid είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για τον ιατροδικαστή, λόγω της μολυσματικότητας του κορωνοϊού και γίνεται ιδανικά σε θάλαμο αρνητικής πίεσης, με όλα τα μέτρα προστασίας. Παρ’ όλα αυτά έχουν γίνει μερικές νεκροψίες σε Covid για καθαρά επιστημονικούς-ερευνητικούς λόγους.
Μια από τις πιο ηλίθιες και αστείες ιστορίες που κυκλοφορεί, είναι ότι στα νοσοκομεία πληρώνουν τους συγγενείς των νεκρών μερικά χιλιάρικα (από 1000 έως 5000€!!) για να δηλώσουν σαν ψευδή αιτία θανάτου τον κορωνοϊό. Αλήθεια, νομίζουν κάποιοι ότι προτού οι γιατροί υπογράψουν ένα πιστοποιητικό θανάτου, συσκέπτονται με τους συγγενείς για να αποφασίσουν από κοινού για την αιτία θανάτου του ασθενούς τους; Ότι χρειάζεται προηγουμένως να πάρουν την έγκρισή τους; Νομίζουν ότι στα νοσοκομεία, που δεν έχουν χρήματα για να πληρώσουν ούτε τις πρόσθετες εφημερίες των γιατρών στο ΕΣΥ, περισσεύουν μερικά χιλιάρικα για τον κάθε ανόητο, ώστε να κυκλοφορεί τέτοιες γελοίες ιστορίες;
Οι θάνατοι λοιπόν από Covid-19 στην Ελλάδα είναι όλοι εργαστηριακά και κλινικά επιβεβαιωμένοι, χωρίς νεκροψία που είναι περιττή. Επομένως, η σύγκριση των 655 θανάτων από Covid θα πρέπει να γίνει με τους 154 περυσινούς θανάτους από γρίπη, που και αυτοί είναι επιβεβαιωμένοι εργαστηριακά και όχι με νεκροψία, όπως πολλοί αδαείς νομίζουν!
3. Εφέτος οι θάνατοι στην Ελλάδα είναι λιγότεροι από πέρυσι, παρά την πανδημία, και η γρίπη έχει σχεδόν εξαφανισθεί
Είναι νωρίς να κρίνουμε τους θανάτους για την Ελλάδα εφέτος, με οποιαδήποτε μέθοδο εν μέσω πανδημίας. Το ότι μέχρι τώρα τουλάχιστον υπάρχουν ελάχιστα κρούσματα γρίπης είναι αναμενόμενο. Αν συγκρίνουμε την γρίπη με τον κορωνοϊό, η πρώτη είναι πολύ λιγότερο μεταδοτική. Αυτό φαίνεται από την παράμετρο R0, που εκφράζει πόσα άτομα μπορεί να μολύνει ένα κρούσμα στην αρχή της επιδημίας, όταν δηλαδή δεν υπάρχει ανοσία και δεν έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται παρεμβάσεις για τον περιορισμό της μετάδοσης. Το R0 λοιπόν για την γρίπη είναι γύρω στο 1.3-1.6, και για τον κορωνοϊό, ενώ αρχικά υπολογίζονταν σε 2.5-3, νεώτερα στοιχεία δείχνουν ότι είναι γύρω στο 5-5.5, είναι δηλαδή πολύ περισσότερο μεταδοτικός. Είναι φυσικό λοιπόν να έχει επικρατήσει έναντι της γρίπης, με το lockdown, τις μάσκες και όλα αυτά τα μέτρα που έχουν σημαντικά περιορίσει την γρίπη. Επίσης, οι περιορισμοί αυτοί έχουν πιθανώς (αυτό θα φανεί μετά το τέλος του χρόνου, όταν γίνουν οι συνολικές αναλύσεις) μειώσει τους θανάτους και από άλλες αιτίες, π.χ. τροχαία.
Η ορθότερη μέθοδος εκτίμησης των θανάτων από κορωνοϊό είναι η μελέτη της υπερβάλλουσας θνητότητας (excess mortality), του αριθμού των θανάτων δηλαδή που διαπιστώνονται εφέτος οι οποίοι είναι πολύ περισσότεροι από τους αναμενόμενους για την εποχή, σε όλες σχεδόν τις χώρες. Στην χώρα μας, λόγω της καλής μέχρι τώρα διαχείρισης της πανδημίας, δεν υπάρχει προς το παρόν υπερβάλλουσα θνητότητα, αντίθετα από τις άλλες χώρες, όπως θα δούμε αργότερα στις καμπύλες των ΗΠΑ και της Σουηδίας. Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη υποκαταγραφή των θανάτων από Covid-19 και όχι υπερκαταγραφή, όπως μερικοί ισχυρίζονται.
Πολλοί συνωμοσιολόγοι δεν αντιλαμβάνονται πως γίνεται η καταγραφή των θανάτων σε όσους υποφέρουν από κάποια μολυσματική νόσο. Με την ίδια μέθοδο γίνεται και για την γρίπη και για την Covid-19 και για το AIDS, χρησιμοποιώντας το worst case scenario, ώστε να μην γίνεται υποκαταγραφή και να υπάρξει η καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση. Το έχω αναλύσει διεξοδικά σε παλιότερες αναρτήσεις μου και δεν θα επανέλθω εδώ. Σας παραθέτω μόνο την οδηγία καταγραφής θανάτων από Covid σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ, που ισχύουν σε όλες τις χώρες: “A death due to COVID-19 is defined for surveillance purposes as a death resulting from a clinically compatible illness, in a probable or confirmed COVID-19 case, unless there is a clear alternative cause of death that cannot be related to COVID disease (e.g. trauma). There should be no period of complete recovery from COVID-19 between illness and death.”
4. Ποιά είναι τα πραγματικά κρούσματα από Covid-19 σήμερα;
Mερικοί πιστεύουν ότι δεν υπάρχει δεύτερο κύμα, ότι η Covid-19 έχει τελειώσει και ότι τα κρούσματα που καταγράφονται σήμερα είναι αποτέλεσμα των πολλών τεστ που διεξάγονται, οπότε είναι αναμενόμενος και ο μεγάλος αριθμός θετικών. Ρίξτε μια ματιά στον Πίνακα της Εικόνας 4. Σας φαίνεται ότι υπάρχει συσχέτιση; Και για τους στατιστικολογούντες, ο συντελεστής συσχέτισης Pearson είναι μόλις 0.29, με p= 0.214, μη στατιστικά σημαντικός δηλαδή. Αλλά και πραγματική συσχέτιση να υπήρχε θα μας έλεγε κάτι; Σημασία έχει που κάνεις τα τεστ, τα κάνεις σε συμπτωματικά άτομα, όπου περιμένεις να βρεις μεγάλο αριθμό θετικών ή σε άτομα τυχαία σε όλο τον πληθυσμό, όπου περιμένεις πολύ λιγότερα θετικά;
Και για να το προχωρήσουμε παρά πέρα, και τι σημασία έχει ο αριθμός κρουσμάτων για την εκτίμηση της βαρύτητας της πανδημίας; Μια αδρή μόνο εκτίμηση μας δίνει, αφού γνωρίζουμε ότι τα πραγματικά κρούσματα είναι πολλαπλάσια από αυτά που μετράμε καθημερινά. Η πραγματική βαρύτητα της πανδημίας φαίνεται από τον αριθμό νοσηλευομένων με Covid-19, που ξεπέρασε τους 1400, από τους νοσηλευόμενους στην ΜΕΘ, που άγγιξαν τους 170, και από τους θανάτους, που από τους 179 την 1η Ιουνίου έφθασαν τους 655 την 1η Νοεμβρίου, με καταγραφή 355 θανάτων μόλις τους δύο τελευταίους μήνες! Πρόκειται λοιπόν για ένα δεύτερο κύμα ισχυρότατο που ακόμη βρίσκεται στην αρχή του και δεν ξέρουμε που θα καταλήξει.
Δυό λόγια και για τον ορισμό του κρούσματος. Διαβάζω συνεχώς τον ορισμό του εξαίρετου καθηγητή Μπαμπινιώτη, αλλά την Επιδημιολογία την ενδιαφέρει ποιός ΜΕΤΑΔΙΔΕΙ την πάθηση! Αυτό είναι το κρούσμα που μετράμε επιδημιολογικά, δίχως να διακρίνουμε τον βαθμό βαρύτητας των συμπτωμάτων. Η παρουσία ασυμπτωματικών και το ποσοστό τους, ο επηρεασμός της μεταδοτικότητας από το ιϊκό φορτίο, ο ακριβέστερος υπολογισμός του IFR στο οποίο θα αναφερθώ αργότερα, είναι σημαντικά ζητήματα τα οποία μελετιούνται ακόμη και μελλοντικά θα λύσουν πολλές απορίες μας για την ακόμη σε πολλούς τομείς άγνωστη αυτή πάθηση.
5. Οι νοσηλευόμενοι σε ΜΕθ
Ένα σημαντικό στοιχείο για την εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης είναι οι νοσηλευόμενοι σε ΜΕΘ. Στην Εικόνα 5, με στοιχεία του ΕΟΔΥ φαίνεται ο μέγιστος αριθμός των νοσηλευομένων από γρίπη στις ΜΕΘ κατά την τελευταία 6ετία. Σύμφωνα με αυτή, πέρυσι ο μέγιστος αριθμός ασθενών από γρίπη στις ΜΕΘ έφθανε τους 122. Σήμερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΕΟΔΥ, οι διασωληνωμένοι λόγω Covid-19 στη χώρα μας είναι 169. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν πάνω από 250 ασθενείς σε ΜΕΘ και μονάδες αυξημένης φροντίδας, μιάς και δεν είναι όλοι διασωληνωμένοι. Ας κρατήσουμε όμως το νούμερο 169 και ας το συγκρίνουμε με τους περυσινούς 122 ασθενείς. Οι 122 λοιπόν ασθενείς από γρίπη καταγράφηκαν στα μέσα Φεβρουαρίου, και το σύνολο των ασθενών που νοσηλεύθηκαν σε ΜΕΘ ήταν 140, ενώ οι καταγεγραμμένοι θάνατοι από γρίπη ήταν 154 συνολικά σε όλη την περυσινή χρονιά (οι 14 δεν είχαν νοσηλευθεί σε ΜΕΘ). Εφέτος έχουμε μέγιστο μέχρι στιγμής 169 και σύνολο θανάτων 655 (εκ των οποίων πάνω από 90% είχε νοσηλευθεί σε ΜΕΘ)! Eπίσης, πέρυσι συνολικά νοσηλεύθηκαν σε ΜΕΘ 374 ασθενείς από γρίπη, ενώ εφέτος έχουν νοσηλευθεί στις ΜΕΘ πάνω από 900 με Covid-19! Και αυτό, με όλα τα μέτρα lockdown και περιορισμού, και το κυριότερο, χωρίς τα στοιχεία του χειμώνα που έρχεται και δεν ξέρουμε τις μας περιμένει!
Η διαφορά είναι προφανής, η γρίπη είναι ενδημική, μας απασχολεί για λίγους μήνες τον χειμώνα, και το κυριότερο υπάρχει εμβόλιο, υπάρχει μερική ανοσία στον πληθυσμό και φαρμακευτική αντιμετώπιση. Στον κορωνοϊό δεν υπάρχει τίποτε από τα παραπάνω, γιαυτό ας τελειώσει το αφήγημα πολλών κακόβουλων ή αφελών, ότι πρόκειται για μια γριπούλα που αφορά μόνο τους ηλικιωμένους. Οι αριθμοί των ασθενών που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ λόγω Covid είναι σταθερά υψηλοί και oι ΜΕΘ γεμίζουν όλους τους μήνες από νέα κρούσματα, ακόμη και από νεώτερες ηλικίες εφόσον επεκτείνεται η πανδημία, τα οποία αναμένεται να αυξηθούν πολύ περισσότερο τους επόμενους μήνες.
6. Πανδημία και lockdown
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες το lockdown είναι πρακτικά άχρηστο, αλλά κάθε επιδημία κάνει μια φυσική καμπύλη που φθάνει στο μέγιστο και στη συνέχεια υποχωρεί λόγω ανοσίας του πληθυσμού. Αυτός είναι ένας από τους πιο ανόητους ισχυρισμούς που έχω ακούσει. Ας εξετάσουμε πρώτα το θέμα του lockdown. Θα ξαναγράψω μερικές κοινοτυπίες αλλά φαίνεται ότι πολλοί δεν τα έχουν καταλάβει. Ο ιός δεν μπορεί να ζήσει μόνος του στο περιβάλλον, εκτός από λίγες ώρες ή ημέρες. Μπορεί να ζήσει μόνο μέσα στον οργανισμό του ανθρώπου όπου ενεργεί σαν παράσιτο, και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με τα αναπνευστικά σταγονίδια.
Όταν κάποιος κολλήσει τον ιό, μετά από μια περίοδο 5-7 ημερών (αλλά μέχρι και 14 ημέρες), αρχίζει να έχει συμπτώματα και να εκδηλώνει την νόσο. Αν λοιπόν γίνει ένα γενικευμένο lockdown, για 2 εβδομάδες, ο ιός θα εξαφανιστεί από το περιβάλλον και θα έχει επιζήσει μόνο σε εκείνες τις οικογένειες και τα σπίτια όπου υπάρχουν είτε άτομα σε περίοδο επώασης, είτε πάσχοντες. Δυστυχώς, εκτός από τις περιπτώσεις αυτές, υπάρχουν και άνθρωποι που πρακτικά δεν μπορεί να απομονωθούν πλήρως, όπως εργαζόμενοι σε σούπερ μάρκετ, φαρμακεία, στην αλυσίδα τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, αστυνομικοί-στρατιωτικοί που υπηρετούν, αλλά και γιατροί-νοσηλευτές. Επομένως στις 2 εβδομάδες θα γίνει μεγάλη καταστολή της επιδημίας, αλλά χρειάζονται άλλες 2-3 εβδομάδες για πλήρη εξάλειψη του ιού με ιχνηλάτηση, εφόσον βέβαια έχει απαγορευθεί η είσοδος επισκεπτών από άλλες χώρες, δίχως έλεγχο.
Αντιλαμβάνεστε όμως τις καταστρεπτικές συνέπειες των lockdown για την οικονομία. Η αξία τους για τον περιορισμό του ιού είναι παγκόσμια αποδεκτή, υπάρχουν αναρίθμητες έρευνες, αλλά το υπαγορεύει και η κοινή λογική και η εμπειρία μας: Από την αρχή της πανδημίας στην χώρα μας, μέχρι και τον Απρίλιο με lockdown και όλο τον πληθυσμό επίνοσο, μπήκαν στη ΜΕΘ 200 ασθενείς. Τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, με πολύ καλύτερο καιρό και με καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση λόγω της προηγηθείσας εμπειρίας, μπήκαν στις ΜΕΘ πάνω από 600! Μετά το lockdown που έγινε στη χώρα μας την άνοιξη, ο ιός πρακτικά εξαφανίσθηκε (Μάϊος-Ιούνιος). Μήπως όμως, εξαφανίσθηκε ο κορωνοϊός επειδή πολλοί αρρώστησαν, είτε τον πέρασαν ασυμπτωματικά, και αποκτήσαμε ανοσία αγέλης; Πάμε στην επόμενη παράγραφο.
7. Πανδημία και ανοσία
Τι είναι κατ’ αρχήν ανοσία αγέλης; Όταν σε έναν πληθυσμό το ποσοστό των ανθρώπων που έχει αρρωστήσει από την πάθηση φθάνει το 60-70% και επομένως έχει αποκτήσει ανοσία, ο ιός δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος για την μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο και σιγά σιγά εξαφανίζεται. Το ποσοστό αυτό στην Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία εργασία που έχω υπόψιν είναι γύρω στο 1%! Σε χώρες και περιοχές με πολύ μεγάλη διάδοση της πάθησης τα ποσοστά είναι μεγαλύτερα, π.χ. στο Βέλγιο 6%, Αγγλία 6%, Νέα Υόρκη 5-7%, Σουηδία 7-10%, Γαλλία 4.5%. Απέχουν πάντως πολύ από το κατώφλι της ανοσίας αγέλης του 60-70%! Μετά τόσους μήνες και τόσα θύματα παγκοσμίως, ελάχιστη ανοσία κερδίσαμε! Θα καταπολεμήσουμε λοιπόν την πανδημία, αφήνοντας ελεύθερη την κυκλοφορία του κορωνοϊού, με συνέπεια εκατομμύρια κρουσμάτων και εκατόμβες νεκρών ακόμη;
Κυκλοφορεί και η θεωρία του ότι ήδη έχουμε μια άλλη μορφή ανοσίας, όχι αυτή των αντισωμάτων που περιέγραψα, αλλά της κυτταρικής ανοσίας, η οποία ίσως έχει δημιουργηθεί από παλιές εκθέσεις σε άλλους κορωνοϊούς. Δεν υπάρχει καμιά επιστημονική απόδειξη γιαυτό, αλλά και αν υπάρχει, ακόμη και οι υποστηρικτές της θεωρίας, όπως ο νευροβιολόγος Karl Friston, λένε ότι το πολύ να αφορά μικρό μόνο ποσοστό του πληθυσμού, με την εξαίρεση κάποιων σχετικά απομονωμένων γεωγραφικά χωρών ή με φυσική αντίσταση στις λοιμώξεις, όπως η Γερμανία όπου η ανοσία μπορεί να είναι 50-80%, θεωρία όμως δίχως καμιά απόδειξη. O ίδιος ο Friston δεν περίμενε δεύτερο κύμα λόγω της θεωρίας του αυτής, ενώ τώρα είναι οπαδός της εκεταμένης ιχνηλάτησης των κρουσμάτων μέσω προγραμμάτων στα κινητά, ώστε να αποφύγουμε το νέο lock-down και φυσικά αντιλαμβάνεται πλήρως την σοβαρότητα της πανδημίας.
8. Η θνητότητα από την γρίπη και από την Covid-19
Ίσως έχετε διαβάσει για το περίφημο IFR (Infection Fatality Rate), το ποσοστό δηλαδή των θανάτων σε όλα τα προσβεβλημένα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των ασυμπτωματικών και όσων δεν έχουν διαγνωσθεί. Το IFR για την γρίπη είναι γύρω στο 0.1, ενώ για την Covid-19 δεν μπορεί να υπολογισθεί ακόμη με ακρίβεια, αφού δεν γνωρίζουμε ακόμη και το ακριβές ποσοστό των ασυμπτωματικών. Υπολογίζεται κατά κανόνα μετά το τέλος κάθε κύκλου επιδημίας με εκτεταμένες εξετάσεις αντισωμάτων. Υπάρχουν όμως προκαταρκτικές έρευνες που δείχνουν ότι είναι γύρω στο 0.6 ως 1.2. Το CDC (ο Αμερικανικός ΕΟΔΥ) αλλάζει συνεχώς τις τιμές του και πρόσφατα έδωσε διαφορετικά IFR για διάφορες ηλικιακές ζώνες, ενώ ο πολυσυζητημένος καθηγητής Ιωαννίδης σε πρόσφατη δημοσίευσή του στο περιοδικό του ΠΟΥ έδωσε τιμές από 0.09 έως 0.57 ανάλογα με την περιοχή.
Σημαντική ήταν εργασία του Imperial College που δημοσιεύθηκε προ ολίγων ημερών, στην οποία βρίσκουν ότι το IFR σε χώρες υψηλών εισοδημάτων είναι 1.15, ενώ σε χώρες χαμηλών εισοδημάτων είναι 0.23, πιθανόν λόγω πολύ νεανικότερου πληθυσμού. Για να το πούμε με απλά λόγια, το IFR σε μεγάλες ηλικίες, και ιδιαιτέρως μετά τα 70, είναι πολύ μεγαλύτερο της γρίπης, ενώ σε νεαρότερες ηλικίες είναι κατά τι μεγαλύτερο της γρίπης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του CDC, το IFR είναι 0.5% για ηλικίες 50–69 έτη (θνητότητα 5πλάσια της γρίπης), και 5.4% για τις ηλικίες 70+!! Αυτό που κάνει τον κορωνοϊό όμως ιδιαίτερα επικίνδυνο και σε όλες τις νεώτερες ηλικίες, δεν είναι τόσο το ότι είναι θανατηφόρος (οι προηγούμενες επιδημίες κορωνοϊών SARS και MERS ήταν πολύ πιο θανατηφόρες συγκριτικά), αλλά η μεταδοτικότητά του, με αποτέλεσμα την ευρεία εξάπλωσή του στην Υφήλιο: πολλές λοιμώξεις, πολλοί ασθενείς, πολλοί θάνατοι. Το χειρότερο όμως είναι ότι και στα νέα άτομα μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες σε ζωτικά όργανα, καρδιά, πνεύμονες, νεφρούς, κλπ., ενώ υπάρχει και το σύνδρομο Long Covid, με πολύμηνη διάρκεια συμπτωμάτων από την νόσο.
Β. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ
ΕΥΡΩΠΗ
Παρατηρούμε ισχυρό δεύτερο κύμα της πανδημίας, σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, με μεγάλο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων. Στην Εικόνα 6 βλέπουμε τα αποτελέσματα από μια σύντομη περιήγηση στα στατιστικά αποτελέσματα της πανδημίας σε μερικές χώρες της Ευρώπης ενδεικτικά, για τον μήνα Οκτώβριο. Στα διαγράμματα αριστερά φαίνονται τα μέσα ημερήσια κρούσματα για τον Οκτώβριο, με την Γαλλία να προηγείται με 25.488 κρούσματα και να ακολουθούν η Αγγλία με 17.273, η Ρωσία με 13.964 και η Ισπανία με 13.496. Στα δύο διαγράμματα στα δεξιά της εικόνας φαίνονται αφενός μεν οι μέσοι ημερήσιοι θάνατοι για τον Οκτώβριο (οι μπλε στήλες) όπου προηγείται η Ρωσία με 230 και ακολουθούν η Γαλλία με 154, η Αγγλία με 140 και η Ισπανία με 126, και αφετέρου η αναγωγή των θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού για να γίνει η ορθή σύγκριση μεταξύ τους (οι κόκκινες στήλες), όπου προηγείται σημαντικά η Τσεχία με 240 θανάτους/εκατομμύριο πληθυσμού, και ακολουθούν το Βέλγιο με 178, η Ρουμανία με 109 και η Ισπανία με 84. Η Ελλάδα έχει μέσο όρο 657 κρούσματα ημερησίως για τον μήνα Οκτώβριο, και μέσους ημερήσιους θανάτους 8. Η αναγωγή ανά εκατομμύριο πληθυσμού είναι 22, δείχνει δηλαδή ότι είμαστε ακόμη σε καλή θέση, μόνο η Γερμανία έχει καλύτερη επίδοση.
Δυστυχώς, όλα αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν μια αυξητική τάση και μάλιστα εκθετική, γιαυτό όλες οι χώρες παίρνουν μέτρα και προβαίνουν σε ολικό ή μερικό lockdown. H σύγκριση με τους θανάτους από το πρώτο κύμα δείχνει ότι εκ πρώτης όψεως οι θάνατοι είναι προς το παρόν λιγότεροι (δείτε την Εικόνα 7). Αυτό όμως μένει να αποδειχθεί στη συνέχεια, αφού είναι γνωστό ότι η αύξηση των θανάτων ακολουθεί μετά από την αύξηση των κρουσμάτων με χρονική διαφορά τουλάχιστον 5 εβδομάδων. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί η χώρα μας, με πολύ μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από ότι στο πρώτο κύμα, η Τσεχία και η Πολωνία, αυτές δηλαδή που αντιμετώπισαν με επιτυχία το πρώτο κύμα. Σε αυτό ελάχιστα μπορεί να ευθύνεται η έλλειψη ανοσίας του πληθυσμού, αφού όλες οι μελέτες αντισωμάτων δεν δείχνουν ανοσία παρά σε μικρά μόνο ποσοστά σε όλες τις χώρες. Ίσως να φταίει το ότι οι χώρες που πέρασαν ανώδυνα το πρώτο κύμα δεν τήρησαν στη συνέχεια με αυστηρό τρόπο τα μέτρα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν, όπως η αποφυγή συγχρωτισμού και οι μάσκες.
ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ είχαν την χειρότερη διαχείριση της πανδημίας παγκοσμίως. Με 236.500 θανάτους μέχρι στιγμής ξεπέρασαν κατά πολύ την Βραζιλία που είχε 160.000 και την Ινδία με 123.000 θανάτους. Αν εξετάσουμε την λίστα με τους θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού, κατέχει την όγδοη ουσιαστικά θέση, με μόνες Ευρωπαϊκές χώρες να την ξεπερνούν το Βέλγιο και την Ισπανία. Για μια τέτοια χώρα, με εξαιρετική οργάνωση και πόρους είναι μεγάλη αποτυχία και οφείλεται καθαρά σε θέματα ηγεσίας, όπως και η αντίστοιχη διαχείριση της Βραζιλίας, ενώ και στην Ισπανία υπάρχουν θέματα συντονισμού κεντρικής κυβέρνησης και τοπικά αυτοδιοικούμενων περιοχών. Στο Βέλγιο πιθανόν υπάρχει πρόβλημα υπερκαταγραφής και φυσικά έχει σαν μειονέκτημα σε σχέση με την πανδημία ότι αποτελεί την έδρα της ΕΕ με μεγάλη κινητικότητα και πυκνότητα πληθυσμού (το ξεπερνάει μόνο η Ολλανδία στην Ευρώπη). Στις ΗΠΑ δεν υπήρξε σαφής πολιτική δημόσιας υγείας και διαπιστώθηκαν συνεχείς ρήξεις και διαφωνίες μεταξύ του Λευκού Οίκου και των υπεύθυνων επιδημιολόγων. Ο αριθμός των εφετεινών θανάτων προφανώς δεν μπορεί να υπολογισθεί, αφού ακόμη και οι θάνατοι στις περιόδους 2017-2018 και 2018-2019 δεν έχουν οριστικοποιηθεί, καθώς πολλοί θάνατοι καταγράφονται με μεγάλη καθυστέρηση. Σύμφωνα, όμως, με τα στοιχεία του CDC υπάρχει σημαντική υπερβάλλουσα θνητότητα (Εικόνα 8), η οποία έφθανε τον Σεπτέμβρη τους 279.700. Οι καταγεγραμμένοι μέχρι τότε θάνατοι από Covid ήταν 200.499 και επομένως υπάρχει ένα σημαντικό πλεόνασμα θανάτων που ακόμη δεν είναι ακριβώς γνωστό που οφείλεται, με πιθανότερο να έχει συμβεί ΥΠΟΚΑΤΑΓΡΑΦΗ των θανάτων από Covid, και όχι υπερκαταγραφή, όπως μερικοί ισχυρίζονται!
ΣΟΥΗΔΙΑ
Η Σουηδία αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση που θα πρέπει να εξετασθεί χωριστά. Έχω βαρεθεί να ακούω, τόσο από συνωμοσιολόγους, όσο και από καλοπροαίρετους ανθρώπους που δεν έχουν μελετήσει όλα τα δεδομένα, για το παράδειγμα της Σουηδίας, που δεν πήρε κανένα μέτρο και είναι παράδειγμα προς μίμηση. H αλήθεια είναι ότι ο Tegnell, ο επικεφαλής επιδημιολόγος της, σύστησε να παραμείνουν ανοιχτά τα σχολεία και να λειτουργούν κανονικά τα καταστήματα και οι χώροι εστίασης και διασκέδασης. Υπέδειξε μόνον την αποφυγή συγκεντρώσεων άνω των 50 ατόμων και το social distancing.
Το μοντέλο αυτό είχε μεγάλη αποτυχία στο πρώτο κύμα και αυτό φαίνεται από τα εξής: 1) Στο τέλος του πρώτου κύματος η Σουηδία κατείχε την πέμπτη χειρότερη θέση στον κόσμο, με 484 θανάτους/εκατομμύριο, ενώ την ξεπερνούσαν μόνο το Βέλγιο, η Αγγλία, η Ισπανία και η Ιταλία. 2) Περίμεναν ότι με την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών θα αποκτούσαν ανοσία αγέλης, αλλά στις τελευταίες έρευνες δεν φαίνεται να ξεπερνάει το 7-10%. Κάπως μακριά από το 60-70% που απαιτείται! 3) Ένας λόγος που επιλέχθηκε αυτό το μοντέλο ήταν η αποφυγή του lock down, ώστε να μην θιγεί η οικονομία. Παρ΄όλα αυτά διαπιστώθηκε μεγάλη οικονομική επιβάρυνση της χώρας, με αναμενόμενη μείωση του ΑΕΠ κατά 10% και αύξηση της ανεργίας στο 13.5%, μεγέθη παρόμοια με της υπόλοιπης Ευρώπης.
Η σύγκριση της Σουηδίας με τους 6.000 θανάτους είναι άδικο να γίνεται με χώρες όπως το Βέλγιο με τους 11.000 θανάτους, επειδή υπάρχουν σημαντικά πλεονεκτήματα της Σουηδίας. Eίναι μια χώρα που έχει μικρότερο πληθυσμό από το Βέλγιο, με πολύ μικρότερες πόλεις και αραιοκατοικημένη, με έκταση 15 φορές μεγαλύτερη, με ανθρώπους ελάχιστα κοινωνικούς και 52% single-person households! H oρθή σύγκριση θα πρέπει να γίνει με χώρες με παρόμοιες συνθήκες, δηλαδή τις χώρες της Σκανδιναβικής Χερσονήσου. Τονίζω πάλι ότι εφόσον δεν έχει τελειώσει ο χρόνος και δεν υπάρχουν πλήρη στατιστικά στοιχεία, το κριτήριο για να δούμε πως πάει η πανδημία είναι η υπερβάλλουσα θνητότητα. Δείτε λοιπόν στην Εικόνα 9 την υπερβάλλουσα θνητότητα της Σουηδίας και στην Εικόνα 10 την διαφορά της από τις γειτονικές της χώρες (στοιχεία από την EuroMOMO). Kαι σημειώστε ότι οι γειτονικές της χώρες πέτυχαν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα, παρά τα μέτρα περιορισμού που είχαν θεσπίσει!
Διατυπώθηκε επίσης η θεωρία ότι αν σε μια χρονιά, παρουσιασθεί χαμηλός αριθμός κρουσμάτων από γρίπη, όπως έγινε το 2018-2019 για την Σουηδία, τότε η επόμενη χρονιά είναι υψηλή σε κρούσματα. Θεωρία που προσπάθησε να εξηγήσει τον μεγάλο αριθμό θανάτων στην Σουηδία και την οποία αποδέχθηκε ασμένως ο Tegnell. Καμιά απόδειξη όμως δεν υπάρχει για την θεωρία αυτή, και η εξήγηση της μεταβολής της βαρύτητας της επιδημίας κάθε χρονιά μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς άλλους παράγοντες, όπως στη λοιμογόνο δύναμη των στελεχών του ιού, τον βαθμό ανοσίας και εμβολιασμού του ευαίσθητου πληθυσμού, τις καιρικές συνθήκες, κλπ. Το μόνο θετικό στην αντιμετώπιση των Σουηδών ήταν η εμπιστοσύνη των πολιτών και η υπακοή τους στις συστάσεις των κρατικών αρχών. Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει ας πούμε σε μια χώρα σαν την Ελλάδα; Περιηγηθείτε λίγο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δείτε τι γράφουν διάφοροι και θα το καταλάβετε.
Έγραφα σε μια παλιά μου ανάρτηση για το Σουηδικό μοντέλο: “Πολλοί υποστηρικτές του Σουηδικού μοντέλου λένε ότι η πανδημία δεν τελείωσε ακόμη, και ότι στο τέλος θα κριθούν όλα, αφού η Σουηδία μπορεί τελικά, να έχει καλύτερα αποτελέσματα. Στην Ευρώπη έχει αντιμετωπισθεί το πρώτο κύμα, και σύμφωνα με αυτό κρίνονται όλοι. Αν αργότερα υπάρξει δεύτερο κύμα, που μπορεί να είναι και μεγαλύτερο, πάλι ξεκινάμε όλοι από το μηδέν και η κριτική θα γίνει μετά. Η Σουηδία μπορεί στο μέλλον να τα πάει καλύτερα, ιδίως αν πάρει κάποια μέτρα, γιατί έχει όλες τις προϋποθέσεις για αυτό: αραιοκατοικημένη, απομονωμένη, μικρές πόλεις, χαμηλή κοινωνικότητα. Οι χιλιάδες ζωές όμως που χάθηκαν δεν γυρίζουν πίσω, και θα παραμείνει σαν παράδειγμα αποτυχημένης διαχείρισης της πανδημίας.” Kαι πραγματικά στο δεύτερο κύμα φαινόταν να τα πηγαίνει καλύτερα, επειδή έχει πάρει πλέον κάποια σοβαρά μέτρα, αλλά τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται και εκεί μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων.
Γ. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ
ΚΙΝΑ, ΒΙΕΤΝΑΜ ΚΑΙ ΛΑΟΣ
Έχω ομαδοποιήσει τις τρεις αυτές χώρες μαζί, επειδή είναι ολοκληρωτικά καθεστώτα. Μαζί με την Κούβα είναι σήμερα οι μόνες χώρες στον κόσμο με επίσημα κομμουνιστικό πολίτευμα, φυσικά με τεράστιες διαφορές μεταξύ τους. H πανδημία ως γνωστό ξεκίνησε από την Κίνα, που την αντιμετώπισε άμεσα, με ισχυρά κατασταλτικά μέτρα. Υπάρχουν πολλά σκοτεινά σημεία, όπως το ότι ενώ θωράκισαν την χώρα τους, δεν ενημέρωσαν έγκαιρα την παγκόσμια κοινότητα, δίνοντας λάθος στατιστικά στοιχεία, και ξεγελώντας ακόμη και τον ΠΟΥ, αφήνοντας τον υπόλοιπο κόσμο εύκολη λεία στον κορωνοϊό. Επίσης, δεν είναι γνωστά τα ακριβή στοιχεία των κρουσμάτων και των θανάτων, και αυτά που επισήμως παρουσιάζονται πιθανόν να μην είναι τα πραγματικά. Έκανε όμως την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση για το μέγεθός της, έφτιαξε μεγάλα νοσοκομεία σε μιά εβδομάδα, έκανε αποτελεσματικό lockdown και συνεχίζει τις ευρείας κλίμακας ιχνηλατήσεις. Για παράδειγμα, πρόσφατα παρουσιάστηκαν μερικά κρούσματα αγνώστου προέλευσης σε μια μεγάλη πόλη, την Qingdao, και πραγματοποίησε τεστ σε ολόκληρο τον πληθυσμό της πόλης, δηλαδή σε 9 εκατομμύρια άτομα!
Σύμφωνα με τον εξαίρετο συνάδελφο ερευνητή George Pavlakis “Η Κίνα έκανε διπλή καραντίνα για 78 ημέρες, και κατάφερε να εξαλείψει, σχεδόν, την επιδημία από το έδαφος της. Σήμερα στην Κίνα μπορείς να ζήσεις σχεδόν φυσιολογικά όπως και πριν την επιδημία, και δεν έχουν την πίεση που αντιμετωπίζουν Ευρώπη και Αμερική. Η οικονομία τους μεγάλωσε κατά 4.9% το τρίτο τετράμηνο, ενώ για όλο το 2020 προβλέπεται >2% αύξηση, που είναι λίγο για την Κίνα αλλά τεράστιο σε σύγκριση με αλλά μέρη, και οπωσδήποτε, θετικό! Μερικοί θα αρνηθούν αυτά τα νούμερα σαν αποτέλεσμα προπαγάνδας, αλλά το γεγονός παραμένει ότι η Κίνα είναι open for business και εφοδιάζει τον υπόλοιπο κόσμο με βιομηχανικά και καταναλωτικά προϊόντα.” Το Βιετνάμ και το Λάος επίσης, έχουν ελάχιστο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων και για το πρώτο υπάρχει η πληροφόρηση ότι πήρε ισχυρά κατασταλτικά μέτρα, με ακόμη και φυλάκιση στους παραβάτες! Θα μου πείτε ότι οι χώρες αυτές είναι ολοκληρωτικές και δεν μπορεί να εφαρμοσθούν τέτοια μέτρα στην Ευρώπη. Πάμε λοιπόν και στις πιο δημοκρατικές!
ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ, ΙΑΠΩΝΙΑ, ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗ, ΚΑΜΠΟΤΖΗ, ΤΑΪΛΑΝΔΗ
Δεν θα εξετάσω εδώ τα πολιτικά συστήματα των χωρών αυτών, αλλά σήμερα όλα είναι λίγο πολύ δημοκρατικά, άλλα άψογες δημοκρατίες (Ν.Κορέα και Ιαπωνία), άλλα αυταρχικές (Σιγκαπούρη) και άλλα συνταγματικές μοναρχίες, με μακριά παράδοση πραξικοπημάτων (Ταϊλάνδη, Καμπότζη). H Iαπωνία, μια μεγάλη χώρα με πληθυσμό 140 εκατομμυρίων, είχε από τα μικρότερα ποσοστά παγκοσμίως σε κρούσματα και θανάτους κατά το πρώτο κύμα. Και αυτό παρά τον μεγάλο ηλικιακά πληθυσμό της, με το μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης στον κόσμο που ανέρχεται στα 84 χρόνια! Παρότι δεν έκανε lockdown, αφού το απαγορεύει το σύνταγμά της, οι αρχές έδιναν οδηγίες για περιορισμό κυκλοφορίας και κλείσιμο καταστημάτων, που οι πολίτες ακολουθούσαν ευλαβικά. Παράγοντες που συνέτειναν στην καλή αυτή εξέλιξη ήταν η γενικευμένη χρήση μάσκας, η συχνή απολύμανση και καθαριότητα για την οποία φημίζονται οι Ιάπωνες (θεωρώ ότι είναι ο καθαρότερος λαός του κόσμου, με μεγάλη διαφορά από τον δεύτερο, όποιος και αν είναι) και η συνήθεια χαιρετισμών με υποκλίσεις. Η χώρα δεν απέφυγε το δεύτερο κύμα, το οποίο ξεκίνησε νωρίς, τον Ιούνιο, αλλά φαίνεται ότι η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί και πάλι, και οι θάνατοι είναι περιορισμένοι.
Η Νότια Κορέα επίσης δεν εφάρμοσε lockdown και παρά την αρχική μεγάλη έξαρση της πανδημίας από κάποιες θρησκευτικές ομάδες, κατάφερε να την ελέγξει με high tech μέσα, με διεξαγωγή τεράστιου αριθμού τεστ και εκτεταμένη ιχνηλάτηση επαφών, μέσω ενός πρωτοποριακού προγράμματος με data από την κίνηση πιστωτικών καρτών, GPS και κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης. Τον Αύγουστο ξεκίνησε και εκεί το δεύτερο κύμα από κάποιες θρησκευτικές οργανώσεις που αρνούνταν το contact tracing και δεν εφάρμοζαν τα μέτρα αποφυγής συγχρωτισμού στις εκδηλώσεις τους (σας θυμίζει τίποτα;). Το δεύτερο κύμα όμως έχει και πάλι ελεγχθεί με ελάχιστα κρούσματα και θανάτους. Παρόμοια εικόνα και από την Σιγκαπούρη, με ένα εξαιρετικό πρόγραμμα ιχνηλάτησης με την εφαρμογή Trace Together, αυστηρή καραντίνα και άλλους περιορισμούς με το circuit breaker program. Επίσης έκανε ένα έξυπνο σχέδιο διαδοχικής χαλάρωσης των περιορισμών. Το αποτέλεσμα ήταν να έχει μηδενικά κρούσματα και θανάτους τους τελευταίους μήνες, με το χαμηλότερο CFR (case fatality rate) στον κόσμο, ίσο με 0! H Kαμπότζη επίσης με κάποια μέτρα περιοριστικά είχε ελάχιστες απώλειες, ενώ η Ταϊλάνδη, παρότι αρχικά είχε αρκετά κρούσματα, τα περιόρισε σύντομα, και για πολλούς μήνες έχει ελέγξει απόλυτα την επιδημία, με μάσκες παντού και με την εφαρμογή ιχνηλάτησης “Thai Chana”. Eίναι χαρακτηριστικό ότι ενώ είναι φτωχή χώρα, που ζει κατά μεγάλο μέρος από τον τουρισμό, έκλεισε τα σύνορά της και ακόμη και σήμερα παραμένει κλειστή, βάζοντας την υγεία επάνω από την οικονομία.
ΤΑΪΒΑΝ
Η Ταϊβάν είναι ξεχωριστή περίπτωση που αξίζει ιδιαίτερη μνεία. Θεωρείται ότι πραγματοποίησε το καλύτερο πρόγραμμα αντιμετώπισης της πανδημίας στον κόσμο, και μάλιστα χωρίς να προβεί σε lockdown. Μιλάμε για χώρα πληθυσμού 24 εκατομμυρίων σε μιά έκταση 3.5 φορές μικρότερη της Ελλάδας, προφανώς μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες του κόσμου. Kατάφερε για πολλούς μήνες να μην έχει πρακτικά καθόλου κρούσματα, ούτε και θανάτους, ενώ συνολικά είχε μόλις 7 θανάτους. Πως λοιπόν το πέτυχε αυτό; Κατ΄ αρχήν η χώρα έχει εξαιρετικά αναπτυγμένο σύστημα υγείας, τρίτη χώρα στον κόσμο σε κλίνες εντατικής μετα την Αμερική και τη Γερμανία. Η χώρα επίσης έχει υψηλού επιπέδου συνταγματική δημοκρατία (τα περισσότερα στοιχεία προέρχονται από ανάρτηση του συναδέλφου Μάριου Παπαδόπουλου που εργάζεται εκεί). Έγκαιρα, από τα τέλη Δεκεμβρίου άρχισαν τους ελέγχους, μη έχοντας εμπιστοσύνη στην Κίνα, βάσει πληροφοριών για κάποια ίωση. Οι μάσκες έγιναν υποχρεωτικές και καθιερώθηκε θερμομέτρηση και αντισηψία παντού. Επιστρατεύθηκε ο στρατός να βοηθήσει την παραγωγή μασκών και αντισηπτικών αυξάνοντας το capacity από 1 σε 9 εκατομμύρια μάσκες τη μέρα.
Τα μέτρα, με μεγάλα πρόστιμα σε περιπτώσεις παράβασης, ήταν:
• Υποχρεωτική η μάσκα σε κλειστούς χώρους και στα ΜΜΜ.
• Κλείσιμο των σχολείων για ένα 10ήμερο.
• Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο υποχρεώθηκαν από το κράτος σε ωριαία μετάδοση οδηγιών, με συνεχή μηνύματα του πρωθυπουργού και του υπουργείου υγείας για ενημέρωση.
• Παντού αντισηπτικά και υποχρεωτική θερμομέτρηση στα δημόσια κτίρια.
• Όλα τα ύποπτα κρούσματα σε υποχρεωτικη 14ημερη καραντίνα με παρακολούθηση της συμμόρφωσης με GPS κινητού που τους είχαν δώσει οι αρχές (πρόστιμο παράβασης 10.000$).
• Σχολαστική ιχνηλάτηση.
• Απαγόρευση πτήσεων και κρουαζιέρας, ενώ ο τουρισμός απαγορεύθηκε (πρόσφατα επιτράπηκε είσοδος με υποχρεωτική καραντίνα 7-14 ημερών).
• Άτομα που δεν τήρησαν την καραντίνα που τους είχε επιβληθεί επικηρύχτηκαν από τις αρχές μεσω της τηλεόρασης ως κίνδυνοι δημόσιας υγείας. Βρέθηκαν και πλήρωσαν πρόστιμα. Τιμωρία των Fake News με πρόστιμο 100.000$!!
• Ενίσχυση των επιχειρήσεων με 2 δισεκατομμυρια δολάρια.
• Ακύρωση συνεδρίων και εκδηλώσεων. Ξενοδοχεια, εστιατόρια, μνημεία κλπ ανοιχτά.
• Σχολαστικός έλεγχος εισόδων στα νοσοκομεία και ασκήσεις προσομοίωσης πανδημίας και μαζικής καταστροφής, στις οποίες συμμετέχει όλο το προσωπικό.
• Βασικοί άξονες: ασφάλεια, έλεγχος και ιχνηλάτηση στο πλαίσιο "συμμόρφωση ή πρόστιμο" για το δημόσιο καλό. Κανένας περιορισμός στις εσωτερικές μετακινήσεις.
Τα μέτρα αυτά είχαν ελάχιστο οικονομικό αντίκτυπο, ενώ η διαχείριση της πανδημίας από την χώρα θεωρείται πρότυπο προς μίμηση σε όλο τον κόσμο.
Δ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Τι μας δείχνει η πετυχημένη διαχείριση της πανδημίας του SARS-Cov-2 στις χώρες της Ανατολικής Ασίας; Σαφείς κανόνες και πολιτική δημόσιας υγείας από τις κυβερνήσεις και τις κρατικές αρχές, συμμόρφωση και θετική ανταπόκριση των πολιτών, ατομική και κοινωνική ευθύνη. Αλλά και τεράστια πρόστιμα και ποινές για τις περιπτώσεις των παραβάσεων. Όσοι έχουν επισκεφθεί την Άπω Ανατολή θα έχουν διαπιστώσει ότι σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού χρησιμοποιεί συστηματικά μάσκα, λόγω πρότερης εμπειρίας από άλλες σοβαρές επιδημίες στο παρελθόν, αλλά και για προφύλαξη από την περιβαλλοντική μόλυνση. Οι άνθρωποι εκεί υπακούουν στους νόμους εκούσια και όχι εξ αναγκασμού, αλλά και στις απλές κυβερνητικές συστάσεις αντιλαμβανόμενοι ότι από την ατομική συμπεριφορά τους εξαρτάται η πορεία της κοινωνίας τους, αλλά και της οικονομίας τους. Είναι χαζοί; Απρόσωποι; Πειθαρχημένα ανθρωπάκια; Να σας διαλύσω μια αυταπάτη. Είναι πανέξυπνοι και εργατικοί. Στις λίστες κατάταξης των χωρών βάσει του IQ (θα μου πείτε ότι δεν είναι το μόνο κριτήριο ευφυίας, το ξέρω), γνωρίζετε ποιές χώρες κατέχουν τις πρώτες 6 θέσεις; Η Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ, η Ταϊβάν, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και η Κίνα! Και γνωρίζετε σε ποιά θέση βρίσκεται η Ελλάδα; Στην 46η! Εμείς, οι ξύπνιοι, που αντιληφθήκαμε αμέσως την παγκόσμια συνωμοσία του “κοροϊδοϊού”, δεύτεροι στον κόσμο μετά τους Νιγηριανούς!
Τρία πραγματάκια έπρεπε να κάνουμε για να αποφύγουμε το δεύτερο κύμα της πανδημίας: Μάσκες, αποφυγή συγχρωτισμού, αντισηψία. Δεν κάναμε τίποτα από τα τρία. Και μόνο η εμπειρία των λαών της Ανατολής που έχουν περάσει τα πάνδεινα από τις επιδημίες, που ευτυχώς οι περισσότερες δεν έχουν φθάσει στην Δύση, δεν μας δίδαξαν τίποτα. Και ένα τόσο απλό πραγματάκι που σώζει ζωές, η μάσκα που φοράμε εδώ και πολλά χρόνια εμείς οι γιατροί χωρίς παράπονο, το αναγάγαμε με την μυθομανία και την υπερβολή μας σε ύψιστο σημείο σύγκρουσης, σε καταπίεση της ελευθερίας μας, σε φασιστικό μέτρο, σε υποβίβαση της προσωπικότητάς μας: “I can’t breathe”!!! Μετά τ medispin
Vice President στην εταιρεία Panhellenic Society of Otology, Audiology & Neurotology και ENT consultant στην εταιρεία ''Tzaneio'' General Hospital of Piraeus
Mε τον πολλαπλασιασμό των κρουσμάτων που καταγράφονται καθημερινά, αλλά κυρίως με την ραγδαία αύξηση του αριθμού των νοσηλευομένων από Covid-19 και των διασωληνωμένων που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ, δεν μπορεί κανείς να μην προβληματιστεί. Τι κάνουμε λάθος; Και το ερώτημα δεν είναι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για την Δύση γενικότερα, καθώς η μεγάλη αποτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημίας χαρακτηρίζει όλες σχεδόν τις δυτικές κοινωνίες. Αντίθετα, βλέπουμε ότι στην Ανατολική Ασία η πανδημία έχει περιοριστεί σημαντικά στις περισσότερες χώρες, η ζωή έχει επανέλθει στο φυσιολογικό και τα λιγοστά κρούσματα που παρατηρούνται σήμερα εκεί είναι κυρίως εισαγόμενα που εύκολα ιχνηλατούνται και αντιμετωπίζονται (Εικόνες 1 και 2)
Α. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΗΜΕΡΑ
Θα προσπαθήσω εδώ να παρουσιάσω την κατάσταση της πανδημίας σήμερα στην χώρα μας και να απαντήσω και σε μερικούς προβληματισμούς που δεν προβάλλονται μόνο από τους συνωμοσιολόγους και τους ψεκασμένους, αλλά απασχολούν και αρκετά σοβαρά και καλοπροαίρετα άτομα χωρίς ειδικές γνώσεις, “lost in translation of data”.
1. Είμαστε τόσο άσχημα ή πρόκειται απλώς για κάποια επιδημία παρόμοια με μια γρίπη;
Η θεωρία της γρίπης κυκλοφορεί συνεχώς από ανθρώπους που υποτιμούν την Covid-19. Η γρίπη ήταν πάντοτε ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας, ποιά είναι όμως η σύγκριση με την Covid; Ας δούμε την Εικόνα 3, με στοιχεία του ΕΟΔΥ. Eδώ βλέπουμε δύο σειρές στηλών, τις κίτρινες που είναι μεγαλύτερες και τις μπλε. Οι μπλε δείχνουν τους εργαστηριακά επιβεβαιωμένους θανάτους από γρίπη κάθε περιόδου, ενώ οι κίτρινες τους εκτιμώμενους θανάτους από γρίπη που είναι πολύ περισσότεροι. Που οφείλεται αυτή η διαφορά; Οι εκτιμώμενοι θάνατοι από γρίπη είναι αποτέλεσμα στατιστικών αλγορίθμων, που εκτός από τους καταγεγραμμένους θανάτους σταθμίζουν και πολλές άλλες παραμέτρους, όπως είναι οι συνοδές σχετιζόμενες νόσοι, οι ιατρικές επισκέψεις, η νοσηλεία, οι εμβολιασμοί, η συνολική θνησιμότητα, η θερμοκρασία του περιβάλλοντος, κλπ.
Ανταποκρίνονται λοιπόν, οι φουσκωμένες αυτές στατιστικές προβολές των καταγεγραμμένων θανάτων από γρίπη στην πραγματικότητα; Πιθανόν ναι, πιθανόν να είναι και λίγο υπερβολικές, ώστε να υπάρχει εγρήγορση του κοινού στους κανόνες υγιεινής και στην ανάγκη των εμβολιασμών, μιάς και η πλειοψηφία των θυμάτων είναι άνθρωποι που δεν έχουν εμβολιασθεί. Βλέπουμε λοιπόν ότι πέρυσι για παράδειγμα, οι επιβεβαιωμένοι θάνατοι από γρίπη ήταν 154 και οι εκτιμώμενοι θάνατοι 1071, ενώ οι θάνατοι από Covid-19 είναι σήμερα 655. Με ποιό νούμερο θα συγκρίνουμε τους θανάτους από Covid, με το 154 ή με το 1071; Πάμε λοιπόν στην επόμενη παράγραφο.
2. Ο πραγματικός αριθμός των θανάτων από Covid-19
Eδώ ας διαλύσουμε μερικές παρεξηγήσεις. Κυκλοφορεί συνέχεια η θεωρία ότι οι θάνατοι από Covid-19 δεν είναι πραγματικοί και επιβεβαιωμένοι επειδή δεν γίνονται νεκροψίες. Αλήθεια, που γίνονται νεκροψίες; Μήπως στους επιβεβαιωμένους θανάτους από γρίπη; Όχι φυσικά. Νεκροψίες γίνονται μόνο σε περιπτώσεις βιαίων θανάτων για να αποκαλυφθεί κάποια εγκληματική ενέργεια, σε αιφνίδιους θανάτους, για να βρεθεί η αιτία που τους προκάλεσε, ή κατόπιν αιτήματος των συγγενών. Σήμερα, με τις εξελιγμένες απεικονιστικές και εργαστηριακές μεθόδους, νεκροψία δεν γίνεται παρά στο 5% του συνόλου των θανάτων σε όλο σχεδόν τον δυτικό κόσμο. Η διενέργεια νεκροψίας σε θάνατο από Covid είναι εξαιρετικά επικίνδυνη για τον ιατροδικαστή, λόγω της μολυσματικότητας του κορωνοϊού και γίνεται ιδανικά σε θάλαμο αρνητικής πίεσης, με όλα τα μέτρα προστασίας. Παρ’ όλα αυτά έχουν γίνει μερικές νεκροψίες σε Covid για καθαρά επιστημονικούς-ερευνητικούς λόγους.
Μια από τις πιο ηλίθιες και αστείες ιστορίες που κυκλοφορεί, είναι ότι στα νοσοκομεία πληρώνουν τους συγγενείς των νεκρών μερικά χιλιάρικα (από 1000 έως 5000€!!) για να δηλώσουν σαν ψευδή αιτία θανάτου τον κορωνοϊό. Αλήθεια, νομίζουν κάποιοι ότι προτού οι γιατροί υπογράψουν ένα πιστοποιητικό θανάτου, συσκέπτονται με τους συγγενείς για να αποφασίσουν από κοινού για την αιτία θανάτου του ασθενούς τους; Ότι χρειάζεται προηγουμένως να πάρουν την έγκρισή τους; Νομίζουν ότι στα νοσοκομεία, που δεν έχουν χρήματα για να πληρώσουν ούτε τις πρόσθετες εφημερίες των γιατρών στο ΕΣΥ, περισσεύουν μερικά χιλιάρικα για τον κάθε ανόητο, ώστε να κυκλοφορεί τέτοιες γελοίες ιστορίες;
Οι θάνατοι λοιπόν από Covid-19 στην Ελλάδα είναι όλοι εργαστηριακά και κλινικά επιβεβαιωμένοι, χωρίς νεκροψία που είναι περιττή. Επομένως, η σύγκριση των 655 θανάτων από Covid θα πρέπει να γίνει με τους 154 περυσινούς θανάτους από γρίπη, που και αυτοί είναι επιβεβαιωμένοι εργαστηριακά και όχι με νεκροψία, όπως πολλοί αδαείς νομίζουν!
3. Εφέτος οι θάνατοι στην Ελλάδα είναι λιγότεροι από πέρυσι, παρά την πανδημία, και η γρίπη έχει σχεδόν εξαφανισθεί
Είναι νωρίς να κρίνουμε τους θανάτους για την Ελλάδα εφέτος, με οποιαδήποτε μέθοδο εν μέσω πανδημίας. Το ότι μέχρι τώρα τουλάχιστον υπάρχουν ελάχιστα κρούσματα γρίπης είναι αναμενόμενο. Αν συγκρίνουμε την γρίπη με τον κορωνοϊό, η πρώτη είναι πολύ λιγότερο μεταδοτική. Αυτό φαίνεται από την παράμετρο R0, που εκφράζει πόσα άτομα μπορεί να μολύνει ένα κρούσμα στην αρχή της επιδημίας, όταν δηλαδή δεν υπάρχει ανοσία και δεν έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται παρεμβάσεις για τον περιορισμό της μετάδοσης. Το R0 λοιπόν για την γρίπη είναι γύρω στο 1.3-1.6, και για τον κορωνοϊό, ενώ αρχικά υπολογίζονταν σε 2.5-3, νεώτερα στοιχεία δείχνουν ότι είναι γύρω στο 5-5.5, είναι δηλαδή πολύ περισσότερο μεταδοτικός. Είναι φυσικό λοιπόν να έχει επικρατήσει έναντι της γρίπης, με το lockdown, τις μάσκες και όλα αυτά τα μέτρα που έχουν σημαντικά περιορίσει την γρίπη. Επίσης, οι περιορισμοί αυτοί έχουν πιθανώς (αυτό θα φανεί μετά το τέλος του χρόνου, όταν γίνουν οι συνολικές αναλύσεις) μειώσει τους θανάτους και από άλλες αιτίες, π.χ. τροχαία.
Η ορθότερη μέθοδος εκτίμησης των θανάτων από κορωνοϊό είναι η μελέτη της υπερβάλλουσας θνητότητας (excess mortality), του αριθμού των θανάτων δηλαδή που διαπιστώνονται εφέτος οι οποίοι είναι πολύ περισσότεροι από τους αναμενόμενους για την εποχή, σε όλες σχεδόν τις χώρες. Στην χώρα μας, λόγω της καλής μέχρι τώρα διαχείρισης της πανδημίας, δεν υπάρχει προς το παρόν υπερβάλλουσα θνητότητα, αντίθετα από τις άλλες χώρες, όπως θα δούμε αργότερα στις καμπύλες των ΗΠΑ και της Σουηδίας. Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη υποκαταγραφή των θανάτων από Covid-19 και όχι υπερκαταγραφή, όπως μερικοί ισχυρίζονται.
Πολλοί συνωμοσιολόγοι δεν αντιλαμβάνονται πως γίνεται η καταγραφή των θανάτων σε όσους υποφέρουν από κάποια μολυσματική νόσο. Με την ίδια μέθοδο γίνεται και για την γρίπη και για την Covid-19 και για το AIDS, χρησιμοποιώντας το worst case scenario, ώστε να μην γίνεται υποκαταγραφή και να υπάρξει η καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση. Το έχω αναλύσει διεξοδικά σε παλιότερες αναρτήσεις μου και δεν θα επανέλθω εδώ. Σας παραθέτω μόνο την οδηγία καταγραφής θανάτων από Covid σύμφωνα με τις οδηγίες του ΠΟΥ, που ισχύουν σε όλες τις χώρες: “A death due to COVID-19 is defined for surveillance purposes as a death resulting from a clinically compatible illness, in a probable or confirmed COVID-19 case, unless there is a clear alternative cause of death that cannot be related to COVID disease (e.g. trauma). There should be no period of complete recovery from COVID-19 between illness and death.”
4. Ποιά είναι τα πραγματικά κρούσματα από Covid-19 σήμερα;
Mερικοί πιστεύουν ότι δεν υπάρχει δεύτερο κύμα, ότι η Covid-19 έχει τελειώσει και ότι τα κρούσματα που καταγράφονται σήμερα είναι αποτέλεσμα των πολλών τεστ που διεξάγονται, οπότε είναι αναμενόμενος και ο μεγάλος αριθμός θετικών. Ρίξτε μια ματιά στον Πίνακα της Εικόνας 4. Σας φαίνεται ότι υπάρχει συσχέτιση; Και για τους στατιστικολογούντες, ο συντελεστής συσχέτισης Pearson είναι μόλις 0.29, με p= 0.214, μη στατιστικά σημαντικός δηλαδή. Αλλά και πραγματική συσχέτιση να υπήρχε θα μας έλεγε κάτι; Σημασία έχει που κάνεις τα τεστ, τα κάνεις σε συμπτωματικά άτομα, όπου περιμένεις να βρεις μεγάλο αριθμό θετικών ή σε άτομα τυχαία σε όλο τον πληθυσμό, όπου περιμένεις πολύ λιγότερα θετικά;
Και για να το προχωρήσουμε παρά πέρα, και τι σημασία έχει ο αριθμός κρουσμάτων για την εκτίμηση της βαρύτητας της πανδημίας; Μια αδρή μόνο εκτίμηση μας δίνει, αφού γνωρίζουμε ότι τα πραγματικά κρούσματα είναι πολλαπλάσια από αυτά που μετράμε καθημερινά. Η πραγματική βαρύτητα της πανδημίας φαίνεται από τον αριθμό νοσηλευομένων με Covid-19, που ξεπέρασε τους 1400, από τους νοσηλευόμενους στην ΜΕΘ, που άγγιξαν τους 170, και από τους θανάτους, που από τους 179 την 1η Ιουνίου έφθασαν τους 655 την 1η Νοεμβρίου, με καταγραφή 355 θανάτων μόλις τους δύο τελευταίους μήνες! Πρόκειται λοιπόν για ένα δεύτερο κύμα ισχυρότατο που ακόμη βρίσκεται στην αρχή του και δεν ξέρουμε που θα καταλήξει.
Δυό λόγια και για τον ορισμό του κρούσματος. Διαβάζω συνεχώς τον ορισμό του εξαίρετου καθηγητή Μπαμπινιώτη, αλλά την Επιδημιολογία την ενδιαφέρει ποιός ΜΕΤΑΔΙΔΕΙ την πάθηση! Αυτό είναι το κρούσμα που μετράμε επιδημιολογικά, δίχως να διακρίνουμε τον βαθμό βαρύτητας των συμπτωμάτων. Η παρουσία ασυμπτωματικών και το ποσοστό τους, ο επηρεασμός της μεταδοτικότητας από το ιϊκό φορτίο, ο ακριβέστερος υπολογισμός του IFR στο οποίο θα αναφερθώ αργότερα, είναι σημαντικά ζητήματα τα οποία μελετιούνται ακόμη και μελλοντικά θα λύσουν πολλές απορίες μας για την ακόμη σε πολλούς τομείς άγνωστη αυτή πάθηση.
5. Οι νοσηλευόμενοι σε ΜΕθ
Ένα σημαντικό στοιχείο για την εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης είναι οι νοσηλευόμενοι σε ΜΕΘ. Στην Εικόνα 5, με στοιχεία του ΕΟΔΥ φαίνεται ο μέγιστος αριθμός των νοσηλευομένων από γρίπη στις ΜΕΘ κατά την τελευταία 6ετία. Σύμφωνα με αυτή, πέρυσι ο μέγιστος αριθμός ασθενών από γρίπη στις ΜΕΘ έφθανε τους 122. Σήμερα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΕΟΔΥ, οι διασωληνωμένοι λόγω Covid-19 στη χώρα μας είναι 169. Στην πραγματικότητα όμως υπάρχουν πάνω από 250 ασθενείς σε ΜΕΘ και μονάδες αυξημένης φροντίδας, μιάς και δεν είναι όλοι διασωληνωμένοι. Ας κρατήσουμε όμως το νούμερο 169 και ας το συγκρίνουμε με τους περυσινούς 122 ασθενείς. Οι 122 λοιπόν ασθενείς από γρίπη καταγράφηκαν στα μέσα Φεβρουαρίου, και το σύνολο των ασθενών που νοσηλεύθηκαν σε ΜΕΘ ήταν 140, ενώ οι καταγεγραμμένοι θάνατοι από γρίπη ήταν 154 συνολικά σε όλη την περυσινή χρονιά (οι 14 δεν είχαν νοσηλευθεί σε ΜΕΘ). Εφέτος έχουμε μέγιστο μέχρι στιγμής 169 και σύνολο θανάτων 655 (εκ των οποίων πάνω από 90% είχε νοσηλευθεί σε ΜΕΘ)! Eπίσης, πέρυσι συνολικά νοσηλεύθηκαν σε ΜΕΘ 374 ασθενείς από γρίπη, ενώ εφέτος έχουν νοσηλευθεί στις ΜΕΘ πάνω από 900 με Covid-19! Και αυτό, με όλα τα μέτρα lockdown και περιορισμού, και το κυριότερο, χωρίς τα στοιχεία του χειμώνα που έρχεται και δεν ξέρουμε τις μας περιμένει!
Η διαφορά είναι προφανής, η γρίπη είναι ενδημική, μας απασχολεί για λίγους μήνες τον χειμώνα, και το κυριότερο υπάρχει εμβόλιο, υπάρχει μερική ανοσία στον πληθυσμό και φαρμακευτική αντιμετώπιση. Στον κορωνοϊό δεν υπάρχει τίποτε από τα παραπάνω, γιαυτό ας τελειώσει το αφήγημα πολλών κακόβουλων ή αφελών, ότι πρόκειται για μια γριπούλα που αφορά μόνο τους ηλικιωμένους. Οι αριθμοί των ασθενών που νοσηλεύονται στις ΜΕΘ λόγω Covid είναι σταθερά υψηλοί και oι ΜΕΘ γεμίζουν όλους τους μήνες από νέα κρούσματα, ακόμη και από νεώτερες ηλικίες εφόσον επεκτείνεται η πανδημία, τα οποία αναμένεται να αυξηθούν πολύ περισσότερο τους επόμενους μήνες.
6. Πανδημία και lockdown
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες, σύμφωνα με τις οποίες το lockdown είναι πρακτικά άχρηστο, αλλά κάθε επιδημία κάνει μια φυσική καμπύλη που φθάνει στο μέγιστο και στη συνέχεια υποχωρεί λόγω ανοσίας του πληθυσμού. Αυτός είναι ένας από τους πιο ανόητους ισχυρισμούς που έχω ακούσει. Ας εξετάσουμε πρώτα το θέμα του lockdown. Θα ξαναγράψω μερικές κοινοτυπίες αλλά φαίνεται ότι πολλοί δεν τα έχουν καταλάβει. Ο ιός δεν μπορεί να ζήσει μόνος του στο περιβάλλον, εκτός από λίγες ώρες ή ημέρες. Μπορεί να ζήσει μόνο μέσα στον οργανισμό του ανθρώπου όπου ενεργεί σαν παράσιτο, και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με τα αναπνευστικά σταγονίδια.
Όταν κάποιος κολλήσει τον ιό, μετά από μια περίοδο 5-7 ημερών (αλλά μέχρι και 14 ημέρες), αρχίζει να έχει συμπτώματα και να εκδηλώνει την νόσο. Αν λοιπόν γίνει ένα γενικευμένο lockdown, για 2 εβδομάδες, ο ιός θα εξαφανιστεί από το περιβάλλον και θα έχει επιζήσει μόνο σε εκείνες τις οικογένειες και τα σπίτια όπου υπάρχουν είτε άτομα σε περίοδο επώασης, είτε πάσχοντες. Δυστυχώς, εκτός από τις περιπτώσεις αυτές, υπάρχουν και άνθρωποι που πρακτικά δεν μπορεί να απομονωθούν πλήρως, όπως εργαζόμενοι σε σούπερ μάρκετ, φαρμακεία, στην αλυσίδα τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, αστυνομικοί-στρατιωτικοί που υπηρετούν, αλλά και γιατροί-νοσηλευτές. Επομένως στις 2 εβδομάδες θα γίνει μεγάλη καταστολή της επιδημίας, αλλά χρειάζονται άλλες 2-3 εβδομάδες για πλήρη εξάλειψη του ιού με ιχνηλάτηση, εφόσον βέβαια έχει απαγορευθεί η είσοδος επισκεπτών από άλλες χώρες, δίχως έλεγχο.
Αντιλαμβάνεστε όμως τις καταστρεπτικές συνέπειες των lockdown για την οικονομία. Η αξία τους για τον περιορισμό του ιού είναι παγκόσμια αποδεκτή, υπάρχουν αναρίθμητες έρευνες, αλλά το υπαγορεύει και η κοινή λογική και η εμπειρία μας: Από την αρχή της πανδημίας στην χώρα μας, μέχρι και τον Απρίλιο με lockdown και όλο τον πληθυσμό επίνοσο, μπήκαν στη ΜΕΘ 200 ασθενείς. Τον Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, με πολύ καλύτερο καιρό και με καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση λόγω της προηγηθείσας εμπειρίας, μπήκαν στις ΜΕΘ πάνω από 600! Μετά το lockdown που έγινε στη χώρα μας την άνοιξη, ο ιός πρακτικά εξαφανίσθηκε (Μάϊος-Ιούνιος). Μήπως όμως, εξαφανίσθηκε ο κορωνοϊός επειδή πολλοί αρρώστησαν, είτε τον πέρασαν ασυμπτωματικά, και αποκτήσαμε ανοσία αγέλης; Πάμε στην επόμενη παράγραφο.
7. Πανδημία και ανοσία
Τι είναι κατ’ αρχήν ανοσία αγέλης; Όταν σε έναν πληθυσμό το ποσοστό των ανθρώπων που έχει αρρωστήσει από την πάθηση φθάνει το 60-70% και επομένως έχει αποκτήσει ανοσία, ο ιός δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος για την μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο και σιγά σιγά εξαφανίζεται. Το ποσοστό αυτό στην Ελλάδα, σύμφωνα με την τελευταία εργασία που έχω υπόψιν είναι γύρω στο 1%! Σε χώρες και περιοχές με πολύ μεγάλη διάδοση της πάθησης τα ποσοστά είναι μεγαλύτερα, π.χ. στο Βέλγιο 6%, Αγγλία 6%, Νέα Υόρκη 5-7%, Σουηδία 7-10%, Γαλλία 4.5%. Απέχουν πάντως πολύ από το κατώφλι της ανοσίας αγέλης του 60-70%! Μετά τόσους μήνες και τόσα θύματα παγκοσμίως, ελάχιστη ανοσία κερδίσαμε! Θα καταπολεμήσουμε λοιπόν την πανδημία, αφήνοντας ελεύθερη την κυκλοφορία του κορωνοϊού, με συνέπεια εκατομμύρια κρουσμάτων και εκατόμβες νεκρών ακόμη;
Κυκλοφορεί και η θεωρία του ότι ήδη έχουμε μια άλλη μορφή ανοσίας, όχι αυτή των αντισωμάτων που περιέγραψα, αλλά της κυτταρικής ανοσίας, η οποία ίσως έχει δημιουργηθεί από παλιές εκθέσεις σε άλλους κορωνοϊούς. Δεν υπάρχει καμιά επιστημονική απόδειξη γιαυτό, αλλά και αν υπάρχει, ακόμη και οι υποστηρικτές της θεωρίας, όπως ο νευροβιολόγος Karl Friston, λένε ότι το πολύ να αφορά μικρό μόνο ποσοστό του πληθυσμού, με την εξαίρεση κάποιων σχετικά απομονωμένων γεωγραφικά χωρών ή με φυσική αντίσταση στις λοιμώξεις, όπως η Γερμανία όπου η ανοσία μπορεί να είναι 50-80%, θεωρία όμως δίχως καμιά απόδειξη. O ίδιος ο Friston δεν περίμενε δεύτερο κύμα λόγω της θεωρίας του αυτής, ενώ τώρα είναι οπαδός της εκεταμένης ιχνηλάτησης των κρουσμάτων μέσω προγραμμάτων στα κινητά, ώστε να αποφύγουμε το νέο lock-down και φυσικά αντιλαμβάνεται πλήρως την σοβαρότητα της πανδημίας.
8. Η θνητότητα από την γρίπη και από την Covid-19
Ίσως έχετε διαβάσει για το περίφημο IFR (Infection Fatality Rate), το ποσοστό δηλαδή των θανάτων σε όλα τα προσβεβλημένα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των ασυμπτωματικών και όσων δεν έχουν διαγνωσθεί. Το IFR για την γρίπη είναι γύρω στο 0.1, ενώ για την Covid-19 δεν μπορεί να υπολογισθεί ακόμη με ακρίβεια, αφού δεν γνωρίζουμε ακόμη και το ακριβές ποσοστό των ασυμπτωματικών. Υπολογίζεται κατά κανόνα μετά το τέλος κάθε κύκλου επιδημίας με εκτεταμένες εξετάσεις αντισωμάτων. Υπάρχουν όμως προκαταρκτικές έρευνες που δείχνουν ότι είναι γύρω στο 0.6 ως 1.2. Το CDC (ο Αμερικανικός ΕΟΔΥ) αλλάζει συνεχώς τις τιμές του και πρόσφατα έδωσε διαφορετικά IFR για διάφορες ηλικιακές ζώνες, ενώ ο πολυσυζητημένος καθηγητής Ιωαννίδης σε πρόσφατη δημοσίευσή του στο περιοδικό του ΠΟΥ έδωσε τιμές από 0.09 έως 0.57 ανάλογα με την περιοχή.
Σημαντική ήταν εργασία του Imperial College που δημοσιεύθηκε προ ολίγων ημερών, στην οποία βρίσκουν ότι το IFR σε χώρες υψηλών εισοδημάτων είναι 1.15, ενώ σε χώρες χαμηλών εισοδημάτων είναι 0.23, πιθανόν λόγω πολύ νεανικότερου πληθυσμού. Για να το πούμε με απλά λόγια, το IFR σε μεγάλες ηλικίες, και ιδιαιτέρως μετά τα 70, είναι πολύ μεγαλύτερο της γρίπης, ενώ σε νεαρότερες ηλικίες είναι κατά τι μεγαλύτερο της γρίπης. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του CDC, το IFR είναι 0.5% για ηλικίες 50–69 έτη (θνητότητα 5πλάσια της γρίπης), και 5.4% για τις ηλικίες 70+!! Αυτό που κάνει τον κορωνοϊό όμως ιδιαίτερα επικίνδυνο και σε όλες τις νεώτερες ηλικίες, δεν είναι τόσο το ότι είναι θανατηφόρος (οι προηγούμενες επιδημίες κορωνοϊών SARS και MERS ήταν πολύ πιο θανατηφόρες συγκριτικά), αλλά η μεταδοτικότητά του, με αποτέλεσμα την ευρεία εξάπλωσή του στην Υφήλιο: πολλές λοιμώξεις, πολλοί ασθενείς, πολλοί θάνατοι. Το χειρότερο όμως είναι ότι και στα νέα άτομα μπορεί να προκαλέσει μόνιμες βλάβες σε ζωτικά όργανα, καρδιά, πνεύμονες, νεφρούς, κλπ., ενώ υπάρχει και το σύνδρομο Long Covid, με πολύμηνη διάρκεια συμπτωμάτων από την νόσο.
Β. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ ΚΟΣΜΟ
ΕΥΡΩΠΗ
Παρατηρούμε ισχυρό δεύτερο κύμα της πανδημίας, σε όλες σχεδόν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, με μεγάλο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων. Στην Εικόνα 6 βλέπουμε τα αποτελέσματα από μια σύντομη περιήγηση στα στατιστικά αποτελέσματα της πανδημίας σε μερικές χώρες της Ευρώπης ενδεικτικά, για τον μήνα Οκτώβριο. Στα διαγράμματα αριστερά φαίνονται τα μέσα ημερήσια κρούσματα για τον Οκτώβριο, με την Γαλλία να προηγείται με 25.488 κρούσματα και να ακολουθούν η Αγγλία με 17.273, η Ρωσία με 13.964 και η Ισπανία με 13.496. Στα δύο διαγράμματα στα δεξιά της εικόνας φαίνονται αφενός μεν οι μέσοι ημερήσιοι θάνατοι για τον Οκτώβριο (οι μπλε στήλες) όπου προηγείται η Ρωσία με 230 και ακολουθούν η Γαλλία με 154, η Αγγλία με 140 και η Ισπανία με 126, και αφετέρου η αναγωγή των θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού για να γίνει η ορθή σύγκριση μεταξύ τους (οι κόκκινες στήλες), όπου προηγείται σημαντικά η Τσεχία με 240 θανάτους/εκατομμύριο πληθυσμού, και ακολουθούν το Βέλγιο με 178, η Ρουμανία με 109 και η Ισπανία με 84. Η Ελλάδα έχει μέσο όρο 657 κρούσματα ημερησίως για τον μήνα Οκτώβριο, και μέσους ημερήσιους θανάτους 8. Η αναγωγή ανά εκατομμύριο πληθυσμού είναι 22, δείχνει δηλαδή ότι είμαστε ακόμη σε καλή θέση, μόνο η Γερμανία έχει καλύτερη επίδοση.
Δυστυχώς, όλα αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν μια αυξητική τάση και μάλιστα εκθετική, γιαυτό όλες οι χώρες παίρνουν μέτρα και προβαίνουν σε ολικό ή μερικό lockdown. H σύγκριση με τους θανάτους από το πρώτο κύμα δείχνει ότι εκ πρώτης όψεως οι θάνατοι είναι προς το παρόν λιγότεροι (δείτε την Εικόνα 7). Αυτό όμως μένει να αποδειχθεί στη συνέχεια, αφού είναι γνωστό ότι η αύξηση των θανάτων ακολουθεί μετά από την αύξηση των κρουσμάτων με χρονική διαφορά τουλάχιστον 5 εβδομάδων. Εξαίρεση στον κανόνα αποτελεί η χώρα μας, με πολύ μεγαλύτερο αριθμό θανάτων από ότι στο πρώτο κύμα, η Τσεχία και η Πολωνία, αυτές δηλαδή που αντιμετώπισαν με επιτυχία το πρώτο κύμα. Σε αυτό ελάχιστα μπορεί να ευθύνεται η έλλειψη ανοσίας του πληθυσμού, αφού όλες οι μελέτες αντισωμάτων δεν δείχνουν ανοσία παρά σε μικρά μόνο ποσοστά σε όλες τις χώρες. Ίσως να φταίει το ότι οι χώρες που πέρασαν ανώδυνα το πρώτο κύμα δεν τήρησαν στη συνέχεια με αυστηρό τρόπο τα μέτρα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν, όπως η αποφυγή συγχρωτισμού και οι μάσκες.
ΗΠΑ
Οι ΗΠΑ είχαν την χειρότερη διαχείριση της πανδημίας παγκοσμίως. Με 236.500 θανάτους μέχρι στιγμής ξεπέρασαν κατά πολύ την Βραζιλία που είχε 160.000 και την Ινδία με 123.000 θανάτους. Αν εξετάσουμε την λίστα με τους θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού, κατέχει την όγδοη ουσιαστικά θέση, με μόνες Ευρωπαϊκές χώρες να την ξεπερνούν το Βέλγιο και την Ισπανία. Για μια τέτοια χώρα, με εξαιρετική οργάνωση και πόρους είναι μεγάλη αποτυχία και οφείλεται καθαρά σε θέματα ηγεσίας, όπως και η αντίστοιχη διαχείριση της Βραζιλίας, ενώ και στην Ισπανία υπάρχουν θέματα συντονισμού κεντρικής κυβέρνησης και τοπικά αυτοδιοικούμενων περιοχών. Στο Βέλγιο πιθανόν υπάρχει πρόβλημα υπερκαταγραφής και φυσικά έχει σαν μειονέκτημα σε σχέση με την πανδημία ότι αποτελεί την έδρα της ΕΕ με μεγάλη κινητικότητα και πυκνότητα πληθυσμού (το ξεπερνάει μόνο η Ολλανδία στην Ευρώπη). Στις ΗΠΑ δεν υπήρξε σαφής πολιτική δημόσιας υγείας και διαπιστώθηκαν συνεχείς ρήξεις και διαφωνίες μεταξύ του Λευκού Οίκου και των υπεύθυνων επιδημιολόγων. Ο αριθμός των εφετεινών θανάτων προφανώς δεν μπορεί να υπολογισθεί, αφού ακόμη και οι θάνατοι στις περιόδους 2017-2018 και 2018-2019 δεν έχουν οριστικοποιηθεί, καθώς πολλοί θάνατοι καταγράφονται με μεγάλη καθυστέρηση. Σύμφωνα, όμως, με τα στοιχεία του CDC υπάρχει σημαντική υπερβάλλουσα θνητότητα (Εικόνα 8), η οποία έφθανε τον Σεπτέμβρη τους 279.700. Οι καταγεγραμμένοι μέχρι τότε θάνατοι από Covid ήταν 200.499 και επομένως υπάρχει ένα σημαντικό πλεόνασμα θανάτων που ακόμη δεν είναι ακριβώς γνωστό που οφείλεται, με πιθανότερο να έχει συμβεί ΥΠΟΚΑΤΑΓΡΑΦΗ των θανάτων από Covid, και όχι υπερκαταγραφή, όπως μερικοί ισχυρίζονται!
ΣΟΥΗΔΙΑ
Η Σουηδία αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση που θα πρέπει να εξετασθεί χωριστά. Έχω βαρεθεί να ακούω, τόσο από συνωμοσιολόγους, όσο και από καλοπροαίρετους ανθρώπους που δεν έχουν μελετήσει όλα τα δεδομένα, για το παράδειγμα της Σουηδίας, που δεν πήρε κανένα μέτρο και είναι παράδειγμα προς μίμηση. H αλήθεια είναι ότι ο Tegnell, ο επικεφαλής επιδημιολόγος της, σύστησε να παραμείνουν ανοιχτά τα σχολεία και να λειτουργούν κανονικά τα καταστήματα και οι χώροι εστίασης και διασκέδασης. Υπέδειξε μόνον την αποφυγή συγκεντρώσεων άνω των 50 ατόμων και το social distancing.
Το μοντέλο αυτό είχε μεγάλη αποτυχία στο πρώτο κύμα και αυτό φαίνεται από τα εξής: 1) Στο τέλος του πρώτου κύματος η Σουηδία κατείχε την πέμπτη χειρότερη θέση στον κόσμο, με 484 θανάτους/εκατομμύριο, ενώ την ξεπερνούσαν μόνο το Βέλγιο, η Αγγλία, η Ισπανία και η Ιταλία. 2) Περίμεναν ότι με την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών θα αποκτούσαν ανοσία αγέλης, αλλά στις τελευταίες έρευνες δεν φαίνεται να ξεπερνάει το 7-10%. Κάπως μακριά από το 60-70% που απαιτείται! 3) Ένας λόγος που επιλέχθηκε αυτό το μοντέλο ήταν η αποφυγή του lock down, ώστε να μην θιγεί η οικονομία. Παρ΄όλα αυτά διαπιστώθηκε μεγάλη οικονομική επιβάρυνση της χώρας, με αναμενόμενη μείωση του ΑΕΠ κατά 10% και αύξηση της ανεργίας στο 13.5%, μεγέθη παρόμοια με της υπόλοιπης Ευρώπης.
Η σύγκριση της Σουηδίας με τους 6.000 θανάτους είναι άδικο να γίνεται με χώρες όπως το Βέλγιο με τους 11.000 θανάτους, επειδή υπάρχουν σημαντικά πλεονεκτήματα της Σουηδίας. Eίναι μια χώρα που έχει μικρότερο πληθυσμό από το Βέλγιο, με πολύ μικρότερες πόλεις και αραιοκατοικημένη, με έκταση 15 φορές μεγαλύτερη, με ανθρώπους ελάχιστα κοινωνικούς και 52% single-person households! H oρθή σύγκριση θα πρέπει να γίνει με χώρες με παρόμοιες συνθήκες, δηλαδή τις χώρες της Σκανδιναβικής Χερσονήσου. Τονίζω πάλι ότι εφόσον δεν έχει τελειώσει ο χρόνος και δεν υπάρχουν πλήρη στατιστικά στοιχεία, το κριτήριο για να δούμε πως πάει η πανδημία είναι η υπερβάλλουσα θνητότητα. Δείτε λοιπόν στην Εικόνα 9 την υπερβάλλουσα θνητότητα της Σουηδίας και στην Εικόνα 10 την διαφορά της από τις γειτονικές της χώρες (στοιχεία από την EuroMOMO). Kαι σημειώστε ότι οι γειτονικές της χώρες πέτυχαν καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα, παρά τα μέτρα περιορισμού που είχαν θεσπίσει!
Διατυπώθηκε επίσης η θεωρία ότι αν σε μια χρονιά, παρουσιασθεί χαμηλός αριθμός κρουσμάτων από γρίπη, όπως έγινε το 2018-2019 για την Σουηδία, τότε η επόμενη χρονιά είναι υψηλή σε κρούσματα. Θεωρία που προσπάθησε να εξηγήσει τον μεγάλο αριθμό θανάτων στην Σουηδία και την οποία αποδέχθηκε ασμένως ο Tegnell. Καμιά απόδειξη όμως δεν υπάρχει για την θεωρία αυτή, και η εξήγηση της μεταβολής της βαρύτητας της επιδημίας κάθε χρονιά μπορεί να αποδοθεί σε πολλούς άλλους παράγοντες, όπως στη λοιμογόνο δύναμη των στελεχών του ιού, τον βαθμό ανοσίας και εμβολιασμού του ευαίσθητου πληθυσμού, τις καιρικές συνθήκες, κλπ. Το μόνο θετικό στην αντιμετώπιση των Σουηδών ήταν η εμπιστοσύνη των πολιτών και η υπακοή τους στις συστάσεις των κρατικών αρχών. Πιστεύετε ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει ας πούμε σε μια χώρα σαν την Ελλάδα; Περιηγηθείτε λίγο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δείτε τι γράφουν διάφοροι και θα το καταλάβετε.
Έγραφα σε μια παλιά μου ανάρτηση για το Σουηδικό μοντέλο: “Πολλοί υποστηρικτές του Σουηδικού μοντέλου λένε ότι η πανδημία δεν τελείωσε ακόμη, και ότι στο τέλος θα κριθούν όλα, αφού η Σουηδία μπορεί τελικά, να έχει καλύτερα αποτελέσματα. Στην Ευρώπη έχει αντιμετωπισθεί το πρώτο κύμα, και σύμφωνα με αυτό κρίνονται όλοι. Αν αργότερα υπάρξει δεύτερο κύμα, που μπορεί να είναι και μεγαλύτερο, πάλι ξεκινάμε όλοι από το μηδέν και η κριτική θα γίνει μετά. Η Σουηδία μπορεί στο μέλλον να τα πάει καλύτερα, ιδίως αν πάρει κάποια μέτρα, γιατί έχει όλες τις προϋποθέσεις για αυτό: αραιοκατοικημένη, απομονωμένη, μικρές πόλεις, χαμηλή κοινωνικότητα. Οι χιλιάδες ζωές όμως που χάθηκαν δεν γυρίζουν πίσω, και θα παραμείνει σαν παράδειγμα αποτυχημένης διαχείρισης της πανδημίας.” Kαι πραγματικά στο δεύτερο κύμα φαινόταν να τα πηγαίνει καλύτερα, επειδή έχει πάρει πλέον κάποια σοβαρά μέτρα, αλλά τις τελευταίες ημέρες παρατηρείται και εκεί μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων.
Γ. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΣΙΑ
ΚΙΝΑ, ΒΙΕΤΝΑΜ ΚΑΙ ΛΑΟΣ
Έχω ομαδοποιήσει τις τρεις αυτές χώρες μαζί, επειδή είναι ολοκληρωτικά καθεστώτα. Μαζί με την Κούβα είναι σήμερα οι μόνες χώρες στον κόσμο με επίσημα κομμουνιστικό πολίτευμα, φυσικά με τεράστιες διαφορές μεταξύ τους. H πανδημία ως γνωστό ξεκίνησε από την Κίνα, που την αντιμετώπισε άμεσα, με ισχυρά κατασταλτικά μέτρα. Υπάρχουν πολλά σκοτεινά σημεία, όπως το ότι ενώ θωράκισαν την χώρα τους, δεν ενημέρωσαν έγκαιρα την παγκόσμια κοινότητα, δίνοντας λάθος στατιστικά στοιχεία, και ξεγελώντας ακόμη και τον ΠΟΥ, αφήνοντας τον υπόλοιπο κόσμο εύκολη λεία στον κορωνοϊό. Επίσης, δεν είναι γνωστά τα ακριβή στοιχεία των κρουσμάτων και των θανάτων, και αυτά που επισήμως παρουσιάζονται πιθανόν να μην είναι τα πραγματικά. Έκανε όμως την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση για το μέγεθός της, έφτιαξε μεγάλα νοσοκομεία σε μιά εβδομάδα, έκανε αποτελεσματικό lockdown και συνεχίζει τις ευρείας κλίμακας ιχνηλατήσεις. Για παράδειγμα, πρόσφατα παρουσιάστηκαν μερικά κρούσματα αγνώστου προέλευσης σε μια μεγάλη πόλη, την Qingdao, και πραγματοποίησε τεστ σε ολόκληρο τον πληθυσμό της πόλης, δηλαδή σε 9 εκατομμύρια άτομα!
Σύμφωνα με τον εξαίρετο συνάδελφο ερευνητή George Pavlakis “Η Κίνα έκανε διπλή καραντίνα για 78 ημέρες, και κατάφερε να εξαλείψει, σχεδόν, την επιδημία από το έδαφος της. Σήμερα στην Κίνα μπορείς να ζήσεις σχεδόν φυσιολογικά όπως και πριν την επιδημία, και δεν έχουν την πίεση που αντιμετωπίζουν Ευρώπη και Αμερική. Η οικονομία τους μεγάλωσε κατά 4.9% το τρίτο τετράμηνο, ενώ για όλο το 2020 προβλέπεται >2% αύξηση, που είναι λίγο για την Κίνα αλλά τεράστιο σε σύγκριση με αλλά μέρη, και οπωσδήποτε, θετικό! Μερικοί θα αρνηθούν αυτά τα νούμερα σαν αποτέλεσμα προπαγάνδας, αλλά το γεγονός παραμένει ότι η Κίνα είναι open for business και εφοδιάζει τον υπόλοιπο κόσμο με βιομηχανικά και καταναλωτικά προϊόντα.” Το Βιετνάμ και το Λάος επίσης, έχουν ελάχιστο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων και για το πρώτο υπάρχει η πληροφόρηση ότι πήρε ισχυρά κατασταλτικά μέτρα, με ακόμη και φυλάκιση στους παραβάτες! Θα μου πείτε ότι οι χώρες αυτές είναι ολοκληρωτικές και δεν μπορεί να εφαρμοσθούν τέτοια μέτρα στην Ευρώπη. Πάμε λοιπόν και στις πιο δημοκρατικές!
ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ, ΙΑΠΩΝΙΑ, ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗ, ΚΑΜΠΟΤΖΗ, ΤΑΪΛΑΝΔΗ
Δεν θα εξετάσω εδώ τα πολιτικά συστήματα των χωρών αυτών, αλλά σήμερα όλα είναι λίγο πολύ δημοκρατικά, άλλα άψογες δημοκρατίες (Ν.Κορέα και Ιαπωνία), άλλα αυταρχικές (Σιγκαπούρη) και άλλα συνταγματικές μοναρχίες, με μακριά παράδοση πραξικοπημάτων (Ταϊλάνδη, Καμπότζη). H Iαπωνία, μια μεγάλη χώρα με πληθυσμό 140 εκατομμυρίων, είχε από τα μικρότερα ποσοστά παγκοσμίως σε κρούσματα και θανάτους κατά το πρώτο κύμα. Και αυτό παρά τον μεγάλο ηλικιακά πληθυσμό της, με το μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης στον κόσμο που ανέρχεται στα 84 χρόνια! Παρότι δεν έκανε lockdown, αφού το απαγορεύει το σύνταγμά της, οι αρχές έδιναν οδηγίες για περιορισμό κυκλοφορίας και κλείσιμο καταστημάτων, που οι πολίτες ακολουθούσαν ευλαβικά. Παράγοντες που συνέτειναν στην καλή αυτή εξέλιξη ήταν η γενικευμένη χρήση μάσκας, η συχνή απολύμανση και καθαριότητα για την οποία φημίζονται οι Ιάπωνες (θεωρώ ότι είναι ο καθαρότερος λαός του κόσμου, με μεγάλη διαφορά από τον δεύτερο, όποιος και αν είναι) και η συνήθεια χαιρετισμών με υποκλίσεις. Η χώρα δεν απέφυγε το δεύτερο κύμα, το οποίο ξεκίνησε νωρίς, τον Ιούνιο, αλλά φαίνεται ότι η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί και πάλι, και οι θάνατοι είναι περιορισμένοι.
Η Νότια Κορέα επίσης δεν εφάρμοσε lockdown και παρά την αρχική μεγάλη έξαρση της πανδημίας από κάποιες θρησκευτικές ομάδες, κατάφερε να την ελέγξει με high tech μέσα, με διεξαγωγή τεράστιου αριθμού τεστ και εκτεταμένη ιχνηλάτηση επαφών, μέσω ενός πρωτοποριακού προγράμματος με data από την κίνηση πιστωτικών καρτών, GPS και κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης. Τον Αύγουστο ξεκίνησε και εκεί το δεύτερο κύμα από κάποιες θρησκευτικές οργανώσεις που αρνούνταν το contact tracing και δεν εφάρμοζαν τα μέτρα αποφυγής συγχρωτισμού στις εκδηλώσεις τους (σας θυμίζει τίποτα;). Το δεύτερο κύμα όμως έχει και πάλι ελεγχθεί με ελάχιστα κρούσματα και θανάτους. Παρόμοια εικόνα και από την Σιγκαπούρη, με ένα εξαιρετικό πρόγραμμα ιχνηλάτησης με την εφαρμογή Trace Together, αυστηρή καραντίνα και άλλους περιορισμούς με το circuit breaker program. Επίσης έκανε ένα έξυπνο σχέδιο διαδοχικής χαλάρωσης των περιορισμών. Το αποτέλεσμα ήταν να έχει μηδενικά κρούσματα και θανάτους τους τελευταίους μήνες, με το χαμηλότερο CFR (case fatality rate) στον κόσμο, ίσο με 0! H Kαμπότζη επίσης με κάποια μέτρα περιοριστικά είχε ελάχιστες απώλειες, ενώ η Ταϊλάνδη, παρότι αρχικά είχε αρκετά κρούσματα, τα περιόρισε σύντομα, και για πολλούς μήνες έχει ελέγξει απόλυτα την επιδημία, με μάσκες παντού και με την εφαρμογή ιχνηλάτησης “Thai Chana”. Eίναι χαρακτηριστικό ότι ενώ είναι φτωχή χώρα, που ζει κατά μεγάλο μέρος από τον τουρισμό, έκλεισε τα σύνορά της και ακόμη και σήμερα παραμένει κλειστή, βάζοντας την υγεία επάνω από την οικονομία.
ΤΑΪΒΑΝ
Η Ταϊβάν είναι ξεχωριστή περίπτωση που αξίζει ιδιαίτερη μνεία. Θεωρείται ότι πραγματοποίησε το καλύτερο πρόγραμμα αντιμετώπισης της πανδημίας στον κόσμο, και μάλιστα χωρίς να προβεί σε lockdown. Μιλάμε για χώρα πληθυσμού 24 εκατομμυρίων σε μιά έκταση 3.5 φορές μικρότερη της Ελλάδας, προφανώς μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες χώρες του κόσμου. Kατάφερε για πολλούς μήνες να μην έχει πρακτικά καθόλου κρούσματα, ούτε και θανάτους, ενώ συνολικά είχε μόλις 7 θανάτους. Πως λοιπόν το πέτυχε αυτό; Κατ΄ αρχήν η χώρα έχει εξαιρετικά αναπτυγμένο σύστημα υγείας, τρίτη χώρα στον κόσμο σε κλίνες εντατικής μετα την Αμερική και τη Γερμανία. Η χώρα επίσης έχει υψηλού επιπέδου συνταγματική δημοκρατία (τα περισσότερα στοιχεία προέρχονται από ανάρτηση του συναδέλφου Μάριου Παπαδόπουλου που εργάζεται εκεί). Έγκαιρα, από τα τέλη Δεκεμβρίου άρχισαν τους ελέγχους, μη έχοντας εμπιστοσύνη στην Κίνα, βάσει πληροφοριών για κάποια ίωση. Οι μάσκες έγιναν υποχρεωτικές και καθιερώθηκε θερμομέτρηση και αντισηψία παντού. Επιστρατεύθηκε ο στρατός να βοηθήσει την παραγωγή μασκών και αντισηπτικών αυξάνοντας το capacity από 1 σε 9 εκατομμύρια μάσκες τη μέρα.
Τα μέτρα, με μεγάλα πρόστιμα σε περιπτώσεις παράβασης, ήταν:
• Υποχρεωτική η μάσκα σε κλειστούς χώρους και στα ΜΜΜ.
• Κλείσιμο των σχολείων για ένα 10ήμερο.
• Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο υποχρεώθηκαν από το κράτος σε ωριαία μετάδοση οδηγιών, με συνεχή μηνύματα του πρωθυπουργού και του υπουργείου υγείας για ενημέρωση.
• Παντού αντισηπτικά και υποχρεωτική θερμομέτρηση στα δημόσια κτίρια.
• Όλα τα ύποπτα κρούσματα σε υποχρεωτικη 14ημερη καραντίνα με παρακολούθηση της συμμόρφωσης με GPS κινητού που τους είχαν δώσει οι αρχές (πρόστιμο παράβασης 10.000$).
• Σχολαστική ιχνηλάτηση.
• Απαγόρευση πτήσεων και κρουαζιέρας, ενώ ο τουρισμός απαγορεύθηκε (πρόσφατα επιτράπηκε είσοδος με υποχρεωτική καραντίνα 7-14 ημερών).
• Άτομα που δεν τήρησαν την καραντίνα που τους είχε επιβληθεί επικηρύχτηκαν από τις αρχές μεσω της τηλεόρασης ως κίνδυνοι δημόσιας υγείας. Βρέθηκαν και πλήρωσαν πρόστιμα. Τιμωρία των Fake News με πρόστιμο 100.000$!!
• Ενίσχυση των επιχειρήσεων με 2 δισεκατομμυρια δολάρια.
• Ακύρωση συνεδρίων και εκδηλώσεων. Ξενοδοχεια, εστιατόρια, μνημεία κλπ ανοιχτά.
• Σχολαστικός έλεγχος εισόδων στα νοσοκομεία και ασκήσεις προσομοίωσης πανδημίας και μαζικής καταστροφής, στις οποίες συμμετέχει όλο το προσωπικό.
• Βασικοί άξονες: ασφάλεια, έλεγχος και ιχνηλάτηση στο πλαίσιο "συμμόρφωση ή πρόστιμο" για το δημόσιο καλό. Κανένας περιορισμός στις εσωτερικές μετακινήσεις.
Τα μέτρα αυτά είχαν ελάχιστο οικονομικό αντίκτυπο, ενώ η διαχείριση της πανδημίας από την χώρα θεωρείται πρότυπο προς μίμηση σε όλο τον κόσμο.
Δ. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Τι μας δείχνει η πετυχημένη διαχείριση της πανδημίας του SARS-Cov-2 στις χώρες της Ανατολικής Ασίας; Σαφείς κανόνες και πολιτική δημόσιας υγείας από τις κυβερνήσεις και τις κρατικές αρχές, συμμόρφωση και θετική ανταπόκριση των πολιτών, ατομική και κοινωνική ευθύνη. Αλλά και τεράστια πρόστιμα και ποινές για τις περιπτώσεις των παραβάσεων. Όσοι έχουν επισκεφθεί την Άπω Ανατολή θα έχουν διαπιστώσει ότι σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού χρησιμοποιεί συστηματικά μάσκα, λόγω πρότερης εμπειρίας από άλλες σοβαρές επιδημίες στο παρελθόν, αλλά και για προφύλαξη από την περιβαλλοντική μόλυνση. Οι άνθρωποι εκεί υπακούουν στους νόμους εκούσια και όχι εξ αναγκασμού, αλλά και στις απλές κυβερνητικές συστάσεις αντιλαμβανόμενοι ότι από την ατομική συμπεριφορά τους εξαρτάται η πορεία της κοινωνίας τους, αλλά και της οικονομίας τους. Είναι χαζοί; Απρόσωποι; Πειθαρχημένα ανθρωπάκια; Να σας διαλύσω μια αυταπάτη. Είναι πανέξυπνοι και εργατικοί. Στις λίστες κατάταξης των χωρών βάσει του IQ (θα μου πείτε ότι δεν είναι το μόνο κριτήριο ευφυίας, το ξέρω), γνωρίζετε ποιές χώρες κατέχουν τις πρώτες 6 θέσεις; Η Σιγκαπούρη, το Χονγκ Κονγκ, η Ταϊβάν, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία και η Κίνα! Και γνωρίζετε σε ποιά θέση βρίσκεται η Ελλάδα; Στην 46η! Εμείς, οι ξύπνιοι, που αντιληφθήκαμε αμέσως την παγκόσμια συνωμοσία του “κοροϊδοϊού”, δεύτεροι στον κόσμο μετά τους Νιγηριανούς!
Τρία πραγματάκια έπρεπε να κάνουμε για να αποφύγουμε το δεύτερο κύμα της πανδημίας: Μάσκες, αποφυγή συγχρωτισμού, αντισηψία. Δεν κάναμε τίποτα από τα τρία. Και μόνο η εμπειρία των λαών της Ανατολής που έχουν περάσει τα πάνδεινα από τις επιδημίες, που ευτυχώς οι περισσότερες δεν έχουν φθάσει στην Δύση, δεν μας δίδαξαν τίποτα. Και ένα τόσο απλό πραγματάκι που σώζει ζωές, η μάσκα που φοράμε εδώ και πολλά χρόνια εμείς οι γιατροί χωρίς παράπονο, το αναγάγαμε με την μυθομανία και την υπερβολή μας σε ύψιστο σημείο σύγκρουσης, σε καταπίεση της ελευθερίας μας, σε φασιστικό μέτρο, σε υποβίβαση της προσωπικότητάς μας: “I can’t breathe”!!! Μετά τ medispin
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
