2020-11-07 13:50:53
του καθηγητή Λευτέρη Ζούρου
Για δεκάδες χρόνια βιολόγοι και γιατροί αγωνίζονται για περισσότερο μερίδιο επιστημών της ζωής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση – εις μάτην.
Μήπως η αναποτελεσματικότητα των μέτρων κατά του κορωνοϊού, η άρνηση του εμβολιασμού, οι θεωρίες συνωμοσίας και η αμφίσημη στάση κάποιων εκκλησιαστικών παραγόντων έχουν να κάνουν, σε κάποιο βαθμό, με αυτό το έλλειμμα όχι μόνο στην παιδεία αλλά και στην πληροφόρηση του κοινού; Το ερώτημα είναι εύλογο και η απάντηση σύνθετη.
Σε μια δημοσκόπηση με το ερώτημα «δέχεστε τη θεωρία της εξέλιξης;», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science τo 2006, το ποσοστό του ΝΑΙ για την Ελλάδα ήταν 54%. Από τις 33 χώρες που περιελάμβανε η μελέτη, έξι είχαν χαμηλότερο ποσοστό: Λιθουανία (50), Βουλγαρία (49), Λετονία (47), Κύπρος (46), ΗΠΑ (42) και Τουρκία (28). Σε τρεις από τις παραπάνω χώρες (Ελλάδα, Βουλγαρία, Κύπρος) η Ορθοδοξία είναι το κοινότερο θρήσκευμα
. Νεότερα στοιχεία υπάρχουν και για άλλες έξι ευρωπαϊκές χώρες στις οποίες η Ορθοδοξία αποτελεί το κύριο θρησκευτικό στοιχείο: Ρωσία (65), Σερβία (61), Γεωργία (58), Ρουμανία (56), Ουκρανία (54) και Λευκορωσία (43) (τα ποσοστά είναι εκτιμήσεις από διαγράμματα και επομένως μπορεί να διαφέρουν ελαφρώς από τα πραγματικά νούμερα που δεν είναι διαθέσιμα). Και στις εννέα ορθόδοξες χώρες το ποσοστό είναι κατώτερο από τον μέσο όρο (69%) των 25 μη ορθοδόξων χωρών της Ευρώπης. Η πιθανότητα να είναι τυχαία αυτή η κατανομή των ποσοστών μεταξύ ορθοδόξων και μη ορθοδόξων χωρών είναι 3:10.000. Η σχέση είναι αιτιώδης, αλλά ποια είναι τα αίτια;
Δεν υπάρχει τίποτε στο δόγμα ή στην ιστορία της Ορθοδοξίας που να την καθιστά περισσότερο εχθρική προς τη θεωρία της εξέλιξης απ’ ό,τι τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ή τον Προτεσταντισμό. Δεν έχει στήσει Ιερές Εξετάσεις, δεν έχει εμπλακεί σε ενδο-χριστιανικούς πολέμους. Φρενάρισε όμως, σε συνδυασμό με την οθωμανική κυριαρχία, την έλευση της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού και έμεινε αμέτοχη στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού, ένα βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι ο διαχωρισμός της πολιτειακής και της θρησκευτικής εξουσίας. Κατολίσθησε έτσι στην ομάδα των φονταμενταλιστών του Αμερικανικού Προτεσταντισμού και του Ισλάμ, όπου πρέπει να ανατρέξουμε για να βρούμε ποσοστά κατώτερα εκείνων που σπιλώνουν τη χώρα μας. Και όμως δεν έχουμε τίποτε το κοινό με τον ρατσισμό του πρώτου ή τον υποβιβασμό της γυναίκας του δεύτερου, για να αναφέρω μόνο δύο χαρακτηριστικά. Το ότι τα ποσοστά μας βάζουν στην ίδια κατηγορία μας αδικεί στην καλύτερη περίπτωση, μας υποτιμά στη χειρότερη.
Τι πρέπει να γίνει; Η Εκκλησία της Ελλάδος οφείλει να διαμορφώσει και να διακηρύξει μια ξεκάθαρη θέση έναντι της θεωρίας της εξέλιξης, όπως έκανε η Ρωμαιοκαθολική το 1996. Η σιωπή ισοδυναμεί με άρνηση. Κανένα θρησκευτικό δόγμα και καμιά ιδεολογία δεν μπορεί να μονοπωλήσει τις κοινωνίες. Η διαφορετικότητα είναι νόμος της φύσης και η συνύπαρξη με το διαφορετικό απαιτεί τη συνεννόηση και τη συνεργασία. Η φυσική επιστήμη αποτελεί ένα συμπαγές σώμα.
Το να δεχόμαστε την ιατρική που είναι μέρος της βιολογίας και να απορρίπτουμε τη θεωρία της εξέλιξης, που είναι η θεμελιώδης αρχή της βιολογίας, αποτελεί αντίφαση.
Προβάλλουμε, από άγνοια ή σκοπιμότητα, μια όψη της θεωρίας της εξέλιξης, τον ανταγωνισμό μεταξύ ατόμων και ειδών. Αλλά αποσιωπούμε την εξελικτική ερμηνεία του αλτρουισμού και της ενσυναίσθησης που βρίθουν στο ζωικό βασίλειο και στον άνθρωπο – μια άλλη αντίφαση. Μέσα από την εξέλιξη, η επιστήμη αποκαλύπτει τα βαθιά αίτια του ψυχισμού του ανθρώπου και δείχνει ότι η ζυγαριά γέρνει προς τη συνεργασία και την κοινωνικότητα (παράδειγμα η εργασία του Νικόλα Χρηστάκη, όπως την παρουσιάζει στο βιβλίο του «Προσχέδιο»). Εφοδιάζει έτσι με εργαλεία όσους είναι ταγμένοι στην υπηρεσία της κοινωνίας.
Η Εκκλησία είναι κύρια δύναμη προς αυτή την κατεύθυνση. Η επιστήμη καταθέτει την προσφορά της και αναμένει ανταπόκριση. Πρόσφατα, η προκλητικότητα της γείτονος χώρας μας έκανε να κραυγάζουμε εναγωνίως προς τους εταίρους μας ότι τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης βρίσκονται απέναντι από την ακτή της Μικράς Ασίας. Παράλληλα, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους υπενθυμίζουμε ότι τα πολιτισμικά σύνορα της Ευρώπης αφήνουν έξω τα Βαλκάνια. Και αυτό αποτελεί μια άλλη αντίφαση.
Οι αντιφάσεις έχουν κοινό τροφό: το ιστορικό φορτίο που δεν μπορούμε να αποτινάξουμε από τις πλάτες μας. Τις ζούμε καθημερινά ως δυσπιστία (καμιά φορά και εχθρότητα) στην επιστημονική γνώση, δεισιδαιμονίες, προτιμήσεις για εύκολες λύσεις. Ο κορωνοϊός τις έφερε στο προσκήνιο με δραματικό τρόπο. Ομως δεν μπορούμε να ζούμε εσαεί μέσα σε αντιφάσεις. Το κόστος είναι μεγάλο, υποβιβάζει την ποιότητα της ζωής μας και πριονίζει τη θέση μας μέσα στον πολιτισμένο κόσμο.
Επαναλαμβάνω την έκκληση προς όσους έχουν ή μπορούν να έχουν ρόλο. Λάβετε θέση απέναντι στην επιστήμη, λάβετε θέση απέναντι στη θεωρία της εξέλιξης του φαινομένου της ζωής και του ανθρώπου.
* Ο κ. Λευτέρης Ζούρος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εξελικτικής Εταιρείας.
https://www.kathimerini.gr/opinion/561146824/o-antidarvinismos-poy-mas-talaiporei/
Για δεκάδες χρόνια βιολόγοι και γιατροί αγωνίζονται για περισσότερο μερίδιο επιστημών της ζωής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση – εις μάτην.
Μήπως η αναποτελεσματικότητα των μέτρων κατά του κορωνοϊού, η άρνηση του εμβολιασμού, οι θεωρίες συνωμοσίας και η αμφίσημη στάση κάποιων εκκλησιαστικών παραγόντων έχουν να κάνουν, σε κάποιο βαθμό, με αυτό το έλλειμμα όχι μόνο στην παιδεία αλλά και στην πληροφόρηση του κοινού; Το ερώτημα είναι εύλογο και η απάντηση σύνθετη.
Σε μια δημοσκόπηση με το ερώτημα «δέχεστε τη θεωρία της εξέλιξης;», που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science τo 2006, το ποσοστό του ΝΑΙ για την Ελλάδα ήταν 54%. Από τις 33 χώρες που περιελάμβανε η μελέτη, έξι είχαν χαμηλότερο ποσοστό: Λιθουανία (50), Βουλγαρία (49), Λετονία (47), Κύπρος (46), ΗΠΑ (42) και Τουρκία (28). Σε τρεις από τις παραπάνω χώρες (Ελλάδα, Βουλγαρία, Κύπρος) η Ορθοδοξία είναι το κοινότερο θρήσκευμα
Δεν υπάρχει τίποτε στο δόγμα ή στην ιστορία της Ορθοδοξίας που να την καθιστά περισσότερο εχθρική προς τη θεωρία της εξέλιξης απ’ ό,τι τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ή τον Προτεσταντισμό. Δεν έχει στήσει Ιερές Εξετάσεις, δεν έχει εμπλακεί σε ενδο-χριστιανικούς πολέμους. Φρενάρισε όμως, σε συνδυασμό με την οθωμανική κυριαρχία, την έλευση της Αναγέννησης και του Διαφωτισμού και έμεινε αμέτοχη στη διαμόρφωση του δυτικού πολιτισμού, ένα βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι ο διαχωρισμός της πολιτειακής και της θρησκευτικής εξουσίας. Κατολίσθησε έτσι στην ομάδα των φονταμενταλιστών του Αμερικανικού Προτεσταντισμού και του Ισλάμ, όπου πρέπει να ανατρέξουμε για να βρούμε ποσοστά κατώτερα εκείνων που σπιλώνουν τη χώρα μας. Και όμως δεν έχουμε τίποτε το κοινό με τον ρατσισμό του πρώτου ή τον υποβιβασμό της γυναίκας του δεύτερου, για να αναφέρω μόνο δύο χαρακτηριστικά. Το ότι τα ποσοστά μας βάζουν στην ίδια κατηγορία μας αδικεί στην καλύτερη περίπτωση, μας υποτιμά στη χειρότερη.
Τι πρέπει να γίνει; Η Εκκλησία της Ελλάδος οφείλει να διαμορφώσει και να διακηρύξει μια ξεκάθαρη θέση έναντι της θεωρίας της εξέλιξης, όπως έκανε η Ρωμαιοκαθολική το 1996. Η σιωπή ισοδυναμεί με άρνηση. Κανένα θρησκευτικό δόγμα και καμιά ιδεολογία δεν μπορεί να μονοπωλήσει τις κοινωνίες. Η διαφορετικότητα είναι νόμος της φύσης και η συνύπαρξη με το διαφορετικό απαιτεί τη συνεννόηση και τη συνεργασία. Η φυσική επιστήμη αποτελεί ένα συμπαγές σώμα.
Το να δεχόμαστε την ιατρική που είναι μέρος της βιολογίας και να απορρίπτουμε τη θεωρία της εξέλιξης, που είναι η θεμελιώδης αρχή της βιολογίας, αποτελεί αντίφαση.
Προβάλλουμε, από άγνοια ή σκοπιμότητα, μια όψη της θεωρίας της εξέλιξης, τον ανταγωνισμό μεταξύ ατόμων και ειδών. Αλλά αποσιωπούμε την εξελικτική ερμηνεία του αλτρουισμού και της ενσυναίσθησης που βρίθουν στο ζωικό βασίλειο και στον άνθρωπο – μια άλλη αντίφαση. Μέσα από την εξέλιξη, η επιστήμη αποκαλύπτει τα βαθιά αίτια του ψυχισμού του ανθρώπου και δείχνει ότι η ζυγαριά γέρνει προς τη συνεργασία και την κοινωνικότητα (παράδειγμα η εργασία του Νικόλα Χρηστάκη, όπως την παρουσιάζει στο βιβλίο του «Προσχέδιο»). Εφοδιάζει έτσι με εργαλεία όσους είναι ταγμένοι στην υπηρεσία της κοινωνίας.
Η Εκκλησία είναι κύρια δύναμη προς αυτή την κατεύθυνση. Η επιστήμη καταθέτει την προσφορά της και αναμένει ανταπόκριση. Πρόσφατα, η προκλητικότητα της γείτονος χώρας μας έκανε να κραυγάζουμε εναγωνίως προς τους εταίρους μας ότι τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης βρίσκονται απέναντι από την ακτή της Μικράς Ασίας. Παράλληλα, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους υπενθυμίζουμε ότι τα πολιτισμικά σύνορα της Ευρώπης αφήνουν έξω τα Βαλκάνια. Και αυτό αποτελεί μια άλλη αντίφαση.
Οι αντιφάσεις έχουν κοινό τροφό: το ιστορικό φορτίο που δεν μπορούμε να αποτινάξουμε από τις πλάτες μας. Τις ζούμε καθημερινά ως δυσπιστία (καμιά φορά και εχθρότητα) στην επιστημονική γνώση, δεισιδαιμονίες, προτιμήσεις για εύκολες λύσεις. Ο κορωνοϊός τις έφερε στο προσκήνιο με δραματικό τρόπο. Ομως δεν μπορούμε να ζούμε εσαεί μέσα σε αντιφάσεις. Το κόστος είναι μεγάλο, υποβιβάζει την ποιότητα της ζωής μας και πριονίζει τη θέση μας μέσα στον πολιτισμένο κόσμο.
Επαναλαμβάνω την έκκληση προς όσους έχουν ή μπορούν να έχουν ρόλο. Λάβετε θέση απέναντι στην επιστήμη, λάβετε θέση απέναντι στη θεωρία της εξέλιξης του φαινομένου της ζωής και του ανθρώπου.
* Ο κ. Λευτέρης Ζούρος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, πρόεδρος της Ελληνικής Εξελικτικής Εταιρείας.
https://www.kathimerini.gr/opinion/561146824/o-antidarvinismos-poy-mas-talaiporei/
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Κορονοϊός: Το νέο ωράριο λειτουργίας για τα φαρμακεία
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
