2020-11-08 10:29:49
Ὅπως σημειώνεται στὸ Μηναῖο τοῦ Νοεμβρίου, «ἡ τοιαύτη οὖν συγκρότησις ὠνομάσθη σύναξις τῶν Ἀγγέλων, τουτέστι προσοχὴ καὶ ὁμόνοια καὶ ἕνωσις». Τὸ θέμα τῆς ἑορτῆς συνδέεται ἄρρηκτα μὲ τὸ πρόσωπο τοῦ Ἀρχιστρατήγου Μιχαὴλ καὶ τὸ γεγονὸς τῆς πτώσεως τοῦ Ἑωσφόρου.
Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ οἱ στῖχοι τοῦ Συναξαρίου, οἱ ὁποῖοι ἀναφέρονται στὸν Ἀρχάγγελο, σημειώνουν: «Ἐβουλόμην σοι, Μιχαήλ, ἆσμα πρέπον ᾆσαι πρεπόντως, ἀλλ᾽ ἄϋλον οὐκ ἔχω. Ὀγδόη οὐρανίης κυδαίνει τάξιος Ἀρχούς».
Τὸ γεγονὸς τῆς πτώσεως τοῦ Ἑωσφόρου ἀπὸ τὸ ἀρχαγγελικὸ ἀξίωμα καὶ ἀπὸ τὴν οὐράνια δόξα περιγράφεται στὸ Μεγάλο Συναξαριστὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὰ ἀκόλουθα λόγια: «Δι᾽ ὑπερβολὴν ὑπερηφανίας ἐπαρθεὶς κατὰ τοῦ πάντων Ποιητοῦ καὶ Δεσπότου καὶ καυχησάμενος νὰ ἀναβιβάσῃ τὸν θρόνο του ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ νὰ γίνῃ ὅμοιος τῇ Ὑψίστῳ» 15· αὐτὸ τὸ γεγονὸς ὁδήγησε τὸν Ἑωσφόρο καὶ τὸ τάγμα τῶν ἀγγέλων του νὰ μετατραποῦν ἀπὸ φωτεινοὶ ἄγγελοι σὲ σκοτεινοὶ δαίμονες.
Σ᾽ αὐτὴ τὴν καίρια στιγμή (ὅπως σημειώνει τὸ Μηναῖο τοῦ Νοεμβρίου), ὁ Ἀρχιστράτηγος Μιχαὴλ βλέποντας τὴν ἔκπτωση τοῦ Ἑωσφόρου καὶ διακρίνοντας τὴν αἰτία τῆς ἀποστασίας, «τὴν πρὸς τὸν Δεσπότην εὐγνωμοσύνην, ὡς πιστὸς οἰκέτης διαφυλάττων καὶ περὶ τὸ γένος ἡμῶν πολλὴν τὴν κηδεμονίαν ἐπιδεικνύμενος, τῶν νοερῶν καὶ Ἀρχαγγελικῶν τάξεων πρωτεύειν ἐτάχθη παρὰ τοῦ Παντοκράτορος».
Ὡς ἐκ τούτου, ἀφοῦ συγκέντρωσε καὶ ἕνωσε σὲ ἕνα τὰ ἀγγελικὰ τάγματα, ἀναφώνησε τὸ «Πρόσχωμεν», ὥστε νὰ συνειδητοποιήσουν καὶ νὰ σκεφθοῦν αὐτὸ τὸ ὁποῖο συνέβη στοὺς ἐκπεσόντες δαίμονες, ἐξαιτίας τῆς ὑπερηφανίας καὶ τοῦ ἐγωϊσμοῦ ποὺ ἐπέδειξαν. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἀπεσόβησε τὴν γενίκευση αὐτῆς τῆς ἀποστασίας καὶ ἑδραίωσε τὴ θέση τῶν ἀγγελικῶν ταγμάτων. Παρόμοιο εἶναι τὸ γεγονὸς ποὺ ἀναγγέλλεται στὴν Ἀποκάλυψη: ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ ἄγγελοί του θὰ κατατροπώσουν τὸν «ἀρχαῖο ὄφη, τὸν καλούμενο διάβολο». Ἀλλὰ καὶ στὴν Καθολικὴ Ἐπιστολὴ Ἰούδα, ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ φέρεται νὰ ἐπιτιμᾶ τὸν διάβολο.
Στὸ Συναξάριο τῆς ἑορτῆς γίνεται λόγος γιὰ τιμὴ πρὸς ἐννέα τάγματα: Σεραφίμ, Χερουβίμ, Θρόνοι, Κυριότητες, Ἐξουσίαι, Ἀρχαί, Δυνάμεις, Ἀρχάγγελοι καὶ Ἄγγελοι. Ἀξιοσημείωτη, ἐπίσης, εἶναι ἡ τελικὴ φράση τοῦ Συναξαρίου «Ταῖς τῶν Ἁγίων Σου πρεσβείαις ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς, Ἀμήν», διὰ τῆς ὁποίας δηλώνεται ἡ ἁγιότητα τῶν Ἀγγέλων (ἔννοια ἡ ὁποία ἐκφράζεται καὶ στὴν προσευχὴ «Ἅγιε Ἄγγελε, ὁ ἐφεστὼς τῆς ἀθλίας μου ψυχῆς...»).
Ἄλλωστε καὶ στὴν Π.Δ. ἕνας ἐκ τῶν φίλων προτρέπει τὸν Ἰὼβ μὲ τὰ ἀκόλουθα λόγια: «Ἐπικάλεσαι δὲ, εἴ τίς σοι ὑπακούσεται, ἤ εἴ τινα ἀγγέλων ἁγίων ὄψῃ» .
Ἡ ἀνάμειξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ στὸ γεγονὸς τῆς καταστολῆς τῆς ἀποστασίας τοῦ Ἑωσφόρου ἐκφράζεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς τῆς προσκλήσεώς του πρὸς ὅλες τὶς ἐπουράνιες δυνάμεις νὰ δοξολογήσουν τὸ Θεὸ μὲ τὸ γνωστὸ ὕμνο «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαβαὼθ...». Τὰ γεγονότα αὐτὰ δημιούργησαν τὴν παράδοση περὶ τῆς ἔννοιας τοῦ ὀνόματος «Μιχαὴλ», ἑρμηνευομένου ὡς «Δύναμις Θεοῦ» ἤ «Ἀρχιστράτηγος Δυνάμεως Θεοῦ».
Ἤδη στὸ βιβλίο τοῦ Δανιὴλ σημειώνεται ὅτι οὐδεὶς βοηθὸς τοῦ Προφήτη ὑπῆρξε «ἀλλ᾽ ἤ Μιχαὴλ ὁ ἄγγελος» (σύμφωνα μὲ ἄλλη γραφή: «ἀλλ᾽ ἤ Μιχαὴλ ὁ ἄρχων ἡμῶν»)21 , ἐνῶ ἀκολούθως ὁ Προφήτης ἐξαγγέλλει τὰ ἀκόλουθα: «Καὶ κατὰ τὴν ὥραν ἐκείνην παρελεύσεται Μιχαὴλ ὁ ἄγγελος ὁ μέγας, ὁ ἐστηκώς ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τοῦ λαοῦ σου». Ἡ προφητικὴ αὐτὴ φράση διακηρύσσει τὸ γεγονὸς ὅτι στὸν ἄγγελο Μιχαὴλ εἶχε ἀνατεθεῖ ἡ προστασία τῆς ἰουδαϊκῆς κοινότητας.
Θὰ πρέπει, ἐπίσης, νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ συγκαταρίθμηση τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριὴλ στὴν ἑορτὴ τῆς Συνάξεως τῆς 8ης Νοεμβρίου ἀποτελεῖ πρωτοβουλία τοῦ ἅγ. Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, διότι ὁ ἅγ. Νικόδημος παρετήρησε ὅτι η ὑμνολογία τῆς ἑορτῆς ἀναφερόταν στοὺς δύο ἀρχιστρατήγους, ἀλλὰ τὸ Συναξάριο μόνο στὸν Μιχαήλ· γι᾽ αὐτὸ καὶ προσέθεσε τὸ ὄνομα τοῦ Γαβριὴλ στὸ Συναξάριο, ἐνῶ δὲν μαρτυρεῖται ἡ ἀρχηγικὴ ἀνάμειξή του στὰ γεγονότα τῆς πτώσεως τοῦ Ἑωσφόρου.
Γ.Ν. ΦΙΛΙΑ
Καθηγητῆ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
paraklisi
Γιὰ τὸ λόγο αὐτὸ οἱ στῖχοι τοῦ Συναξαρίου, οἱ ὁποῖοι ἀναφέρονται στὸν Ἀρχάγγελο, σημειώνουν: «Ἐβουλόμην σοι, Μιχαήλ, ἆσμα πρέπον ᾆσαι πρεπόντως, ἀλλ᾽ ἄϋλον οὐκ ἔχω. Ὀγδόη οὐρανίης κυδαίνει τάξιος Ἀρχούς».
Τὸ γεγονὸς τῆς πτώσεως τοῦ Ἑωσφόρου ἀπὸ τὸ ἀρχαγγελικὸ ἀξίωμα καὶ ἀπὸ τὴν οὐράνια δόξα περιγράφεται στὸ Μεγάλο Συναξαριστὴ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μὲ τὰ ἀκόλουθα λόγια: «Δι᾽ ὑπερβολὴν ὑπερηφανίας ἐπαρθεὶς κατὰ τοῦ πάντων Ποιητοῦ καὶ Δεσπότου καὶ καυχησάμενος νὰ ἀναβιβάσῃ τὸν θρόνο του ἐπὶ τῶν νεφελῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ νὰ γίνῃ ὅμοιος τῇ Ὑψίστῳ» 15· αὐτὸ τὸ γεγονὸς ὁδήγησε τὸν Ἑωσφόρο καὶ τὸ τάγμα τῶν ἀγγέλων του νὰ μετατραποῦν ἀπὸ φωτεινοὶ ἄγγελοι σὲ σκοτεινοὶ δαίμονες.
Σ᾽ αὐτὴ τὴν καίρια στιγμή (ὅπως σημειώνει τὸ Μηναῖο τοῦ Νοεμβρίου), ὁ Ἀρχιστράτηγος Μιχαὴλ βλέποντας τὴν ἔκπτωση τοῦ Ἑωσφόρου καὶ διακρίνοντας τὴν αἰτία τῆς ἀποστασίας, «τὴν πρὸς τὸν Δεσπότην εὐγνωμοσύνην, ὡς πιστὸς οἰκέτης διαφυλάττων καὶ περὶ τὸ γένος ἡμῶν πολλὴν τὴν κηδεμονίαν ἐπιδεικνύμενος, τῶν νοερῶν καὶ Ἀρχαγγελικῶν τάξεων πρωτεύειν ἐτάχθη παρὰ τοῦ Παντοκράτορος».
Ὡς ἐκ τούτου, ἀφοῦ συγκέντρωσε καὶ ἕνωσε σὲ ἕνα τὰ ἀγγελικὰ τάγματα, ἀναφώνησε τὸ «Πρόσχωμεν», ὥστε νὰ συνειδητοποιήσουν καὶ νὰ σκεφθοῦν αὐτὸ τὸ ὁποῖο συνέβη στοὺς ἐκπεσόντες δαίμονες, ἐξαιτίας τῆς ὑπερηφανίας καὶ τοῦ ἐγωϊσμοῦ ποὺ ἐπέδειξαν. Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ ἀπεσόβησε τὴν γενίκευση αὐτῆς τῆς ἀποστασίας καὶ ἑδραίωσε τὴ θέση τῶν ἀγγελικῶν ταγμάτων. Παρόμοιο εἶναι τὸ γεγονὸς ποὺ ἀναγγέλλεται στὴν Ἀποκάλυψη: ὁ Μιχαὴλ καὶ οἱ ἄγγελοί του θὰ κατατροπώσουν τὸν «ἀρχαῖο ὄφη, τὸν καλούμενο διάβολο». Ἀλλὰ καὶ στὴν Καθολικὴ Ἐπιστολὴ Ἰούδα, ὁ ἀρχάγγελος Μιχαὴλ φέρεται νὰ ἐπιτιμᾶ τὸν διάβολο.
Στὸ Συναξάριο τῆς ἑορτῆς γίνεται λόγος γιὰ τιμὴ πρὸς ἐννέα τάγματα: Σεραφίμ, Χερουβίμ, Θρόνοι, Κυριότητες, Ἐξουσίαι, Ἀρχαί, Δυνάμεις, Ἀρχάγγελοι καὶ Ἄγγελοι. Ἀξιοσημείωτη, ἐπίσης, εἶναι ἡ τελικὴ φράση τοῦ Συναξαρίου «Ταῖς τῶν Ἁγίων Σου πρεσβείαις ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς, Ἀμήν», διὰ τῆς ὁποίας δηλώνεται ἡ ἁγιότητα τῶν Ἀγγέλων (ἔννοια ἡ ὁποία ἐκφράζεται καὶ στὴν προσευχὴ «Ἅγιε Ἄγγελε, ὁ ἐφεστὼς τῆς ἀθλίας μου ψυχῆς...»).
Ἄλλωστε καὶ στὴν Π.Δ. ἕνας ἐκ τῶν φίλων προτρέπει τὸν Ἰὼβ μὲ τὰ ἀκόλουθα λόγια: «Ἐπικάλεσαι δὲ, εἴ τίς σοι ὑπακούσεται, ἤ εἴ τινα ἀγγέλων ἁγίων ὄψῃ» .
Ἡ ἀνάμειξη τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαὴλ στὸ γεγονὸς τῆς καταστολῆς τῆς ἀποστασίας τοῦ Ἑωσφόρου ἐκφράζεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς τῆς προσκλήσεώς του πρὸς ὅλες τὶς ἐπουράνιες δυνάμεις νὰ δοξολογήσουν τὸ Θεὸ μὲ τὸ γνωστὸ ὕμνο «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος, Κύριος Σαβαὼθ...». Τὰ γεγονότα αὐτὰ δημιούργησαν τὴν παράδοση περὶ τῆς ἔννοιας τοῦ ὀνόματος «Μιχαὴλ», ἑρμηνευομένου ὡς «Δύναμις Θεοῦ» ἤ «Ἀρχιστράτηγος Δυνάμεως Θεοῦ».
Ἤδη στὸ βιβλίο τοῦ Δανιὴλ σημειώνεται ὅτι οὐδεὶς βοηθὸς τοῦ Προφήτη ὑπῆρξε «ἀλλ᾽ ἤ Μιχαὴλ ὁ ἄγγελος» (σύμφωνα μὲ ἄλλη γραφή: «ἀλλ᾽ ἤ Μιχαὴλ ὁ ἄρχων ἡμῶν»)21 , ἐνῶ ἀκολούθως ὁ Προφήτης ἐξαγγέλλει τὰ ἀκόλουθα: «Καὶ κατὰ τὴν ὥραν ἐκείνην παρελεύσεται Μιχαὴλ ὁ ἄγγελος ὁ μέγας, ὁ ἐστηκώς ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τοῦ λαοῦ σου». Ἡ προφητικὴ αὐτὴ φράση διακηρύσσει τὸ γεγονὸς ὅτι στὸν ἄγγελο Μιχαὴλ εἶχε ἀνατεθεῖ ἡ προστασία τῆς ἰουδαϊκῆς κοινότητας.
Θὰ πρέπει, ἐπίσης, νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ συγκαταρίθμηση τοῦ ἀρχαγγέλου Γαβριὴλ στὴν ἑορτὴ τῆς Συνάξεως τῆς 8ης Νοεμβρίου ἀποτελεῖ πρωτοβουλία τοῦ ἅγ. Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου, διότι ὁ ἅγ. Νικόδημος παρετήρησε ὅτι η ὑμνολογία τῆς ἑορτῆς ἀναφερόταν στοὺς δύο ἀρχιστρατήγους, ἀλλὰ τὸ Συναξάριο μόνο στὸν Μιχαήλ· γι᾽ αὐτὸ καὶ προσέθεσε τὸ ὄνομα τοῦ Γαβριὴλ στὸ Συναξάριο, ἐνῶ δὲν μαρτυρεῖται ἡ ἀρχηγικὴ ἀνάμειξή του στὰ γεγονότα τῆς πτώσεως τοῦ Ἑωσφόρου.
Γ.Ν. ΦΙΛΙΑ
Καθηγητῆ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
paraklisi
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
