Την προτελευταία ημέρα του 2020, την Τετάρτη 30 Δεκεμβρίου, υπογράφηκαν οι συμβάσεις μίσθωσης 4 ραδιοσυχνοτήτων από 3 εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, για το ευρυζωνικό δίκτυο της 5ης γενεάς, το λεγόμενο «5G». Εκπρόσωποι του κράτους και των ιδιωτικών παρόχων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών χαιρέτισαν με ενθουσιασμό το γεγονός, χαρακτηρίζοντάς το σαν «ιστορικό» για την Ελλάδα. Και, ανεξαρτήτως εάν γνωρίζει κάποιος λεπτομέρειες για το τι ακριβώς είναι το 5G, ποια η σημασία του από τεχνολογικής και οικονομικής πλευράς κ.λπ., μπορεί να το θεωρεί πλέον σαν μία πραγματικότητα για τη χώρα μας -έστω και εν εξελίξει, προς το στάδιο της πλήρους κάλυψης της επικράτειας. Σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (σε συγκεκριμένα σημεία επί του παρόντος) καθώς και σε άλλες ελληνικές πόλεις, το 5G είναι ήδη εν λειτουργία και προσβάσιμο. Αρκεί μια συσκευή προδιαγραφών σύνδεσης με τον νέο τύπο δικτύου και κάθε χρήστης μπορεί να εισέλθει στον κόσμο και την εποχή του 5G, όπου τα πάντα γίνονται με απειροελάχιστη και μη αντιληπτή υστέρηση, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο.
Θεωρητικά, το 5G είναι περί τις 100 φορές ταχύτερο από το 4G, αγγίζοντας έως και τα 10 Gbps. Πολύ σχηματικά, αυτό σημαίνει στην πράξη ότι πχ μια μεγάλου μήκους ταινία, με εικόνα υψηλής ανάλυσης, θα χρειάζεται το πολύ μερικά λεπτά έως ότου «κατέβει» και αποθηκευτεί στη συσκευή του χρήστη. Σήμερα σε ένα δίκτυο mobile internet 4G η ίδια διαδικασία απαιτεί 50-60 λεπτά.
Αυτή η διαφορά επιδόσεων, χαοτική στην ιδανική της μορφή, δεν είναι ακόμη αντιληπτή από όσους δοκίμασαν να συνδεθούν στην Ελλάδα. Στην πρώτη του φάση, το εν Ελλάδι 5G φτάνει το πολύ έως το 1Gbps, δηλαδή μόλις στο 10% των πραγματικών του δυνατοτήτων. Οι τρεις πάροχοι, λόγω και του έντονου συναγωνισμού μεταξύ τους, φιλοδοξούν να έχουν επιτύχει πληθυσμιακή κάλυψη άνω του 50% έως το τέλος του 2021. Και με επιδόσεις κοντά στο όριο των 10 Gbps. Βεβαίως, όπως υπενθύμισε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΟΤΕ κ. Μιχάλης Τσαμάζ κατά την υπογραφή της σύμβασης, για την ολοκληρωμένη ψηφιακή σύγκλιση της Ελλάδας είναι απαραίτητο το να έχουν καλυφθεί οι προϋποθέσεις της εγκατάστασης ικανού δικτύου κεραιών ειδικά για το 5G, αλλά και οπτικών ινών για τη σταθερή τηλεφωνία.
Στην πραγματικότητα όμως, οι εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες είναι μία μόνο από τις παραμέτρους του 5G, καθώς δεν αποτελεί εξέλιξη ήδη υπάρχουσας τεχνολογίας, αλλά κάτι εντελώς διαφορετικό. Παράλληλα όμως, το γεγονός ότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται, πλέον και επισήμως, ανάμεσα στις χώρες που έχουν πάρει προβάδισμα στον τομέα του 5G, δεν είναι κάτι αμελητέο. Πάντως, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο 5G της Ευρωπαϊκής Ενωσης, 1,3 δισ. άνθρωποι θα έχουν συνδεθεί με το νέου τύπου δίκτυο έως το τέλος του 2025. Με εξαίρεση τη Νότια Κορέα και την Κίνα, όπου η διάδοση του 5G είναι αλματώδης, στις περισσότερες χώρες το δίκτυο βρίσκεται σε εμβρυακή μορφή.
Σε ευρωπαϊκά κράτη όπως Γαλλία, Ισπανία, Αυστρία, Πορτογαλία κ.α. οι δημοπρασίες για την μίσθωση των συχνοτήτων έχουν παγώσει, εν μέρει εξαιτίας της πανδημίας. Στην Ελλάδα, αντιθέτως, συνέβη το παράδοξο, να παρακάμπτονται γραφειοκρατικά κωλύματα με συνοπτικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένης και της ψήφισης 70 περίπου νομοθετημάτων σε διάστημα περίπου ενός έτους, στοιχείο κεφαλαιώδους σημασίας προκειμένου να ανοίξει θεσμικά ο δρόμος για το 5G.
Ευρυζωνικό χρήμα
Πέραν των ειδοποιών τεχνικών του χαρακτηριστικών, δέος, με την κυριολεκτική έννοια, προκαλούν τα κεφάλαια τα οποία επενδύονται στην υπόθεση 5G: Οι τρεις εταιρείες (Cosmote, Vodafone, Wind) έχουν ήδη καταβάλει ποσά της τάξης των 123-130 εκατ. ευρώ η καθεμία -μόνο για το δικαίωμα χρήσης των συχνοτήτων όπου θα αναπτύξουν τα δίκτυα 5G. Οι επενδύσεις που έχουν προγραμματίσει οι εν λόγω οργανισμοί με κεντρικό άξονα την ευρυζωνικότητα 5ης γενεάς, είναι ιλιγγιώδους ύψους: Η Cosmote αναφέρει 2 δισ., η Vodafone και η Wind από 500 εκατ. ευρώ έκαστη. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης, υπό την ιδιότητά του ως υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης κάνει λόγο για 69.000 θέσεις εργασίας και δημιουργία προστιθέμενης αξίας 12,4 δισ. ευρώ για τον εθνικό προϋπολογισμό έως το 2030, κυρίως χάρη στις παραγωγικές δυνατότητες οι οποίες απελευθερώνονται χάρη στο 5G. Αν μη τι άλλο, η έλευσή του στην ελληνική αγορά αλλάζει τους όρους του παιχνιδιού. Είναι τέτοιας κλίμακας η ανατροπή την οποίαν επιφέρει, ώστε στο μέλλον η ψηφιακή ιστορία του πλανήτη ορθώς θα διαιρείται σε περιόδους πριν και μετά την εμφάνιση του 5G. Αμέσως, ωστόσο, τίθενται δύο θεμελιώδη ζητήματα. Το ένα αφορά στη φύση του ως καινοτόμου δικτύου διακίνησης δεδομένων. Το δεύτερο θέμα έχει να κάνει με τις συνέπειες της εισαγωγής του 5G στην καθημερινότητα αλλά και -κυρίως- το επιχειρείν. Πώς θα μπορούσε να ερμηνευτεί, άραγε, η φράση του προέδρου της Vodafone κ. Χάρη Μπρουμίδη «ότι με το 5G αλλάζει ριζικά το παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας»;
Ανοίγοντας την τελετή υπογραφής των συμβάσεων ανάμεσα στο κράτος και τους τρεις παρόχους υπηρεσιών 5G, ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), καθηγητής Κωνσταντίνος Μασσέλος είπε ότι «στο αμέσως επόμενο διάστημα και σε βάθος πενταετίας, τα δίκτυα 5G θα έχουν συνδρομητές οι οποίοι στην πλειονότητά τους θα είναι μηχανήματα και όχι άνθρωποι. Θα αποτελέσουν τα πρώτα Δίκτυα Πραγμάτων στη χώρα (Internet of Things, IoT)». Στο ίδιο πνεύμα με τον επικεφαλής της αρμόδιας ρυθμιστικής αρχής, ο Κυριάκος Πιερρακάκης αναφέρθηκε στο 5G ως πεδίο ανάπτυξης βιομηχανικών, κατά το πλείστον, εφαρμογών. Επομένως, ο θόρυβος γύρω από το δίκτυο νέας γενιάς δεν γίνεται με αφορμή το πόσο πιο ρεαλιστικά θα είναι στις φορητές συσκευές τα video games Εικονικής και Επαυξημένης Πραγματικότητας (VR και AR), πόσο πιο συναρπαστικές θα είναι οι υψηλής ευκρίνειας εικόνες σε βίντεο που θα παρακολουθεί κάποιος, χωρίς διακοπές και ατέρμονες προσπάθειες επανασύνδεσης ή εάν ογκώδη αρχεία, όπως πχ ολόκληρες κινηματογραφικές ταινίες θα μεταφορτώνονται μέσα σε μερικά λεπτά αν όχι δευτερόλεπτα, χάρη στις δυνατότητες του 5G ως διαύλου κυκλοφορίας δεδομένων με πολλαπλάσια χωρητικότητα σε σχέση με τα συμβατικά ασύρματα δίκτυα. Ενδεικτικά, έως και 1 εκατομμύριο συσκευές ανά τετ. χλμ. θα είναι δυνατόν να συνδεθούν μεταξύ τους, εφόσον η χωρητικότητα του δικτύου θα είναι σχεδόν 100 φορές πάνω από το σημερινό ανώτατο όριο.
Παρόλ' αυτά, όταν μίλησε για τομή στο παραγωγικό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας χάρη στο 5G, ο πρόεδρος της Vodafone Ελλάδος σίγουρα δεν εννοούσε την απόλαυση των μεμονωμένων, ιδιωτών χρηστών -ή μόνον αυτήν. Οι τομείς οικονομικής δραστηριότητας τους οποίους επηρεάζει ο νέος τύπου δικτύου δεν είναι η ψυχαγωγία ή η κατανάλωση, τουλάχιστον όχι κατά προτεραιότητα. Είναι η βιομηχανία, η αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή, οι μεταφορές αγαθών, η εκπαίδευση και, οπωσδήποτε, η υγεία. Το 5G επιτρέπει, φερ' ειπείν, σε έναν καρδιοχειρουργό του Ωνασείου να εκτελέσει μια επέμβαση στο Ντάλας και αντιστρόφως. Σαν να βρισκόταν ο ίδιος γιατρός, όχι κάποιες χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, αλλά στο ίδιο χειρουργείο με τα μηχανήματα τα οποία χειρίζεται εξ αποστάσεως, τους συναδέλφους με τους οποίους συντονίζεται για να θεραπεύσει τον ασθενή κ.λπ. Κυριολεκτικά και μεταφορικά, το 5G εκμηδενίζει τις αποστάσεις, καθιστώντας ξεπερασμένη ακόμη και την επιστημονική ονειροφαντασία της τηλεμεταφοράς ανθρώπων.
Κοινωνία ώρα Gigabit
Ενδεικτικό του μεγέθους της νέας μορφής οικονομίας που προάγει το 5G είναι το γεγονός ότι το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης διoχετεύει περί τα 93 εκατ. ευρώ στο άρτι συσταθέν επενδυτικό ταμείο «Φαιστός». Πρόκειται για ποσόν το οποίο αντιστοιχεί στο 25% των 372,3 εκατ. ευρώ, όσα τα έσοδα από την παραχώρηση των συχνοτήτων στους τρεις παρόχους. Μέσω της «Φαιστού» το κράτος σκοπεύει να χρηματοδοτεί ερευνητικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες, από κάθε τομέα της παραγωγής, αρκεί να σχετίζονται με τη διαδικτυακή τεχνολογία 5G.
Στον αγροτικό/κτηνοτροφικό τομέα, η διαβίβαση πληροφοριών ανάμεσα σε ένα δίκτυο αισθητήρων, drone και μικρο-τσιπ στα περιλαίμια των ζώων ή σε νευραλγικά σημεία των γεωργικών καλλιεργειών, εξασφαλίζουν τον διαρκή και αποτελεσματικό έλεγχο ολόκληρης της παραγωγής. Χάρη στο 5G αγρότες και κτηνοτρόφοι θα έχουν τη δυνατότητα να ελαχιστοποιούν τις απώλειες, παρακολουθώντας ανά πάσα στιγμή ζωτικά χαρακτηριστικά των φυτών ή των ζώων τους.
Σε έναν τομέα κρίσιμης σημασίας, ακόμη και για την επιβίωση της ανθρώπινης κοινωνίας, την αλυσίδα των εφοδιασμών, το 5G θα συμβάλλει στην υλοποίηση του έργου Trans-European Transport Networks, το οποίο προβλέπει την αυτόματη κίνηση φορτηγών σε όλους τους αυτοκινητόδρομους της Ευρώπης, στο πλαίσιο ενός εξαιρετικά φιλόδοξου, κολοσσιαίας κλίμακας, έργου υποδομής. Επίσης, σε ό,τι αφορά στις μετακινήσεις, τα αυτόνομα οχήματα χωρίς οδηγό δεν θα λειτουργήσουν ποτέ χωρίς σύνδεση σε δίκτυο 5G, λόγω των απαιτήσεων διαρκούς επικοινωνίας των οχημάτων με το περιβάλλον και δη σε πραγματικό χρόνο.
Οι ειδικοί περί την ψηφιακή τεχνολογία είναι βέβαιοι ότι, πολύ σύντομα, δεν θα υπάρχει σχεδόν καμία πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, που να μην αξιοποιεί το 5G -ή να μην εξαρτάται από αυτό. Στην Ελλάδα, η μετάβαση στο στάδιο της «κοινωνίας Gigabit», δηλαδή των υπερ-υψηλών ταχυτήτων προβάλλεται σαν μοχλός ανάπτυξης και εκσυγχρονισμού, σαν κεντρικός «πυλώνας για την αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας» κατά την έκφραση του κ. Νάσου Ζαρκαλή, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της Wind. Επί του παρόντος, για την πλειονότητα των Ελλήνων, η τεχνολογία 5G είναι μάλλον κάτι συγκεχυμένο, αδιόρατο και μακρινό -αλλά και δωρεάν, εφόσον δεν προϋποθέτει κανενός είδους συνδρομή, παρά μόνο το κατάλληλο smartphone. Εξάλλου, το 4G είναι αρκετό -και θα εξακολουθήσει να είναι για πολύ μεγάλη μερίδα χρηστών. Ωστόσο, συν τω χρόνω τα δεδομένα θα αλλάξουν, καθώς από τους πρώτους μήνες του 2021 οι τρεις εμπλεκόμενες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας θα επεκτείνουν το δίκτυο και ταυτόχρονα θα διαμορφώσουν αναλόγως την εμπορική τους πολιτική. Η ιστορία και η κοινή εμπειρία συνηγορεί υπέρ της επανάληψης του ίδιου φαινομένου: Το 5G θα γίνει αποκλειστική επιλογή, πιθανότατα πολύ πιο γρήγορα από όσο θα χρειαζόταν κάποιος για να αποφασίσει εάν θα μπορούσε να ζήσει και χωρίς αυτό.
