2021-01-17 23:04:58
Η ιστορία των επωνύμων
- Πότε άρχισαν οι άνθρωποι να αποκτούν επώνυμα;
- Ποιες είναι οι… πηγές των επωνύμων
- Τι σημαίνουν τα επώνυμα Σαρτζετάκης, Σημίτης, Σαμαράς, Τσίπρας, Γεννηματά, Λαφαζάνης, Ζουράρης, Κανέλλη, Φίλης, Μπουτάρης, Κούγιας, Λέχου κ.ά.
Είχαμε υποσχεθεί εδώ και καιρό ότι θα γράψουμε ένα άρθρο για τα επώνυμα των Ελλήνων. Πρόκειται για ένα τεράστιο θέμα, το οποίο είναι βέβαια αδύνατο να καλυφθεί σε λίγες χιλιάδες λέξεων. Θα αναφερθούμε γενικά στην ιστορία των επωνύμων και θα δούμε από πού προέρχονται τα επώνυμα μερικών διάσημων (επωνύμων) Ελλήνων και Ελληνίδων.
Πιθανότατα, θα επανέλθουμε στο μέλλον με περισσότερα στοιχεία για το θέμα των επωνύμων.
Ιστορία των επωνύμων
Στην αρχαία Ελλάδα, κατά την ομηρική εποχή είχαν χρησιμοποιηθεί από τις ευγενείς οικογένειες επιθηματικά μορφήματα, όπως – (ε)ίων, -(ε)ίδης, -(ι)άδης, τα οποία είχαν τη θέση και τη «λειτουργία» οικογενειακού ονόματος.
Στην κλασική εποχή, η ονοματοθεσία αλλάζει. Έτσι, με την επικράτηση της δημοκρατίας και την προστασία της ατομικότητας, οι Αθηναίοι με τη γέννησή τους έπαιρναν επίσημα ένα ατομικό όνομα και όταν μεγάλωναν πρόσθεταν το όνομα του πατέρα τους και το όνομα του Δήμου στον οποίο ανήκαν: Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος, Σωκράτης Σωφρονίσκου Αλωπεκήθεν κλπ. Το όνομα του πατέρα, χρησιμοποιούνταν όταν υπήρχε περίπτωση σύγχυσης με κάποιον άλλο, γιατί στην καθημερινότητα γινόταν χρήση του προσωπικού ονόματος (Σωκράτης, Θουκυδίδης κλπ). Οι συνθετικές δυνατότητες της ελληνικής γλώσσας επέτρεψαν τη δημιουργία σύνθετων (βαφτιστικών) ονομάτων, με εναλλαγή των συνθετικών μερών: Θεόδωρος-Δωρόθεος, Νικόστρατος-Στρατονίκη, Λαόνικος-Νικόλαος κ.ά.
Κατά τη χριστιανική εποχή, τα αρχαία ονόματα αρχίζουν σιγά σιγά να χάνονται και δίνονται ονόματα με βάση τη καταγωγή, τα φυσικά και ηθικά χαρακτηριστικά κάποιου:Ανδρέας, Βασίλειος, Ευγένιος, Αναστάσιος, Γεώργιος, Γρηγόριος, Σωτήριος.
Οι Ρωμαίοι, είχαν έναν διαφορετικό τύπο ανθρωπωνυμίων. Ο κάθε πολίτης με τη γέννησή του, έπαιρνε ένα βαφτιστικό όνομα, που λεγόταν praenomen (προωνύμιο), γιατί έμπαινε πριν από το όνομα της γενιάς του. Έπειτα είχε το όνομα της γενιάς στην οποία ανήκε και λεγόταν nomen gentis ή nomen gentilicium ή απλά nomen (όνομα της γενιάς ή απλά, όνομα). Από τον 3ο π.Χ. αιώνα όταν οι διάφορες ρωμαϊκές γενιές (gentes) με τον πολλαπλασιασμό τους υποδιαιρέθηκαν σε πολλές οικογένειες (familiae), πρόσθεσαν στα δύο προηγούμενα ονόματα ένα τρίτο, που δήλωνε την οικογένεια στην οποία ανήκε το πρόσωπο. Το τρίτο αυτό όνομα, λεγόταν cognomen, όνομα της οικογένειας.
Έτσι ο Ρωμαίος πολίτης είχε μία σειρά από τρία ονόματα (Publius Cornelius Scipio). Καμία φορά, όταν ο Ρωμαίος έκανε κάποιο σημαντικό στρατιωτικό ή πολιτικό έργο, έπαιρνε κι ένα τέταρτο στη σειρά, που λεγόταν agnomen, παρωνύμιο (π.χ. Africanus, Αφρικανός). Άλλοτε πάλι στα ονόματα του Ρωμαίου πολίτη, πρόσθεταν ένα όνομα που δήλωνε κάποιο σωματικό ή άλλο χαρακτηριστικό του: Felix=Ευτυχής, Pius=Ευσεβής, Nasica=Μυταράς κ.ά.
Βυζάντιο – Νεότεροι χρόνοι
Στα βυζαντινά χρόνια, διαμορφώνεται ο σημερινός τύπος των ανθρωπωνυμίων, μ’ ένα βαφτιστικό όνομα κι ένα είδος επωνύμου, που ήταν αρχικά προσωνύμιο ή παρωνύμιο. Αυτό ήταν το δεύτερο όνομα, που αργότερα θα αποτελούσε και νομικά, το οικογενειακό όνομα/επώνυμο.
Αυτά δήλωναν:α) κάποιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ατόμου (σωματικό ή ηθικοπνευματικό), β) αξίωμα, γ) καταγωγή ή προέλευση και δ) επάγγελμα
Σύμφωνα με Ευρωπαίους μελετητές, το σημερινό ονοματολογικό σύστημα για το οικογενειακό όνομα που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία τον 9ο αιώνα και από εκεί πέρασε στη Γαλλία, ύστερα στο γαλλόφωνο Βέλγιο και μετά στη Γερμανία (λίγο πριν το 1.000).
Στη Γαλλία, το 1539 ο Φραγκίσκος Α’, διέταξε τους εφημέριους να κρατούν καταλόγους με τα βαφτιστικά ονόματα των πιστών και με το όνομα του πατέρα και της μητέρας. Η γενίκευση της χρήσης του οικογενειακού ονόματος στην Ευρώπη, συνδέεται με τη Σύνοδο του Τρέντο (Concile de Trente), στα 1545-1563.
Στην Τουρκία, τα οικογενειακά επώνυμα έγιναν υποχρεωτικά από τον Κεμάλ Ατατούρκ, μόλις το 1930.
Τα σύγχρονα ελληνικά επώνυμα
Τα ελληνικά επώνυμα σήμερα, έχουν τις εξής πηγές προέλευσης
α) το βαφτιστικό όνομα του πατέρα ή της μητέρας π.χ. Κώστας Γεωργίου, Νικόλαος Γιαννάκαινας
Μητρωνυμικά επώνυμα συναντάμε ήδη από το 1201 (Ιωάννης της Ράπτισσας) και αργότερα (Δημήτριος της Καλογραίας 1331).
β) ο τόπος καταγωγής κάποιου, π.χ. Γεώργιος Σαλονικιός
γ) το επάγγελμα, π.χ. Νίκος Αλευράς
δ) φυσικά ή ηθικά χαρακτηριστικά π.χ. Ευάγγελος Δοντάς
ε) οικογενειακές σχέσεις, περιορισμένα στην Ελλάδα, π.χ. Πέτρος Αφεντάκης, Νικόλαος Εγγονόπουλος
στ) ζώα, φυτά ή ορυκτά, ονόματα δηλαδή που δόθηκαν από συσχετισμό κάποιων μ’ ένα ζώο, φυτό ή ορυκτό, μεταφορικά ή μετωνυμικό.
Πολλά επώνυμα, προέρχονται απευθείας από τα λεγόμενα παρωνύμια, τα παρατσούκλια κατά τον Μ. Τριανταφυλλίδη.
Τα επώνυμα… των επωνύμων
Πολλά ελληνικά επώνυμα, είναι… αμιγώς ελληνικά. Υπάρχουν όμως και άλλα, που προέρχονται από ξένες γλώσσες: βενετικά (σχετικά επώνυμα υπάρχουν και πριν το 1200), ιταλικά, σλαβικά, τουρκικά, αρβανίτικα κλπ). Ας δούμε ορισμένα από αυτά, κυρίως επώνυμα γνωστών (πολιτικών, επιστημόνων, καλλιτεχνών κλπ.) και την προέλευσή τους (το anatakti
- Πότε άρχισαν οι άνθρωποι να αποκτούν επώνυμα;
- Ποιες είναι οι… πηγές των επωνύμων
- Τι σημαίνουν τα επώνυμα Σαρτζετάκης, Σημίτης, Σαμαράς, Τσίπρας, Γεννηματά, Λαφαζάνης, Ζουράρης, Κανέλλη, Φίλης, Μπουτάρης, Κούγιας, Λέχου κ.ά.
Είχαμε υποσχεθεί εδώ και καιρό ότι θα γράψουμε ένα άρθρο για τα επώνυμα των Ελλήνων. Πρόκειται για ένα τεράστιο θέμα, το οποίο είναι βέβαια αδύνατο να καλυφθεί σε λίγες χιλιάδες λέξεων. Θα αναφερθούμε γενικά στην ιστορία των επωνύμων και θα δούμε από πού προέρχονται τα επώνυμα μερικών διάσημων (επωνύμων) Ελλήνων και Ελληνίδων.
Πιθανότατα, θα επανέλθουμε στο μέλλον με περισσότερα στοιχεία για το θέμα των επωνύμων.
Ιστορία των επωνύμων
Στην αρχαία Ελλάδα, κατά την ομηρική εποχή είχαν χρησιμοποιηθεί από τις ευγενείς οικογένειες επιθηματικά μορφήματα, όπως – (ε)ίων, -(ε)ίδης, -(ι)άδης, τα οποία είχαν τη θέση και τη «λειτουργία» οικογενειακού ονόματος.
Στην κλασική εποχή, η ονοματοθεσία αλλάζει. Έτσι, με την επικράτηση της δημοκρατίας και την προστασία της ατομικότητας, οι Αθηναίοι με τη γέννησή τους έπαιρναν επίσημα ένα ατομικό όνομα και όταν μεγάλωναν πρόσθεταν το όνομα του πατέρα τους και το όνομα του Δήμου στον οποίο ανήκαν: Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος, Σωκράτης Σωφρονίσκου Αλωπεκήθεν κλπ. Το όνομα του πατέρα, χρησιμοποιούνταν όταν υπήρχε περίπτωση σύγχυσης με κάποιον άλλο, γιατί στην καθημερινότητα γινόταν χρήση του προσωπικού ονόματος (Σωκράτης, Θουκυδίδης κλπ). Οι συνθετικές δυνατότητες της ελληνικής γλώσσας επέτρεψαν τη δημιουργία σύνθετων (βαφτιστικών) ονομάτων, με εναλλαγή των συνθετικών μερών: Θεόδωρος-Δωρόθεος, Νικόστρατος-Στρατονίκη, Λαόνικος-Νικόλαος κ.ά.
Κατά τη χριστιανική εποχή, τα αρχαία ονόματα αρχίζουν σιγά σιγά να χάνονται και δίνονται ονόματα με βάση τη καταγωγή, τα φυσικά και ηθικά χαρακτηριστικά κάποιου:Ανδρέας, Βασίλειος, Ευγένιος, Αναστάσιος, Γεώργιος, Γρηγόριος, Σωτήριος.
Οι Ρωμαίοι, είχαν έναν διαφορετικό τύπο ανθρωπωνυμίων. Ο κάθε πολίτης με τη γέννησή του, έπαιρνε ένα βαφτιστικό όνομα, που λεγόταν praenomen (προωνύμιο), γιατί έμπαινε πριν από το όνομα της γενιάς του. Έπειτα είχε το όνομα της γενιάς στην οποία ανήκε και λεγόταν nomen gentis ή nomen gentilicium ή απλά nomen (όνομα της γενιάς ή απλά, όνομα). Από τον 3ο π.Χ. αιώνα όταν οι διάφορες ρωμαϊκές γενιές (gentes) με τον πολλαπλασιασμό τους υποδιαιρέθηκαν σε πολλές οικογένειες (familiae), πρόσθεσαν στα δύο προηγούμενα ονόματα ένα τρίτο, που δήλωνε την οικογένεια στην οποία ανήκε το πρόσωπο. Το τρίτο αυτό όνομα, λεγόταν cognomen, όνομα της οικογένειας.
Έτσι ο Ρωμαίος πολίτης είχε μία σειρά από τρία ονόματα (Publius Cornelius Scipio). Καμία φορά, όταν ο Ρωμαίος έκανε κάποιο σημαντικό στρατιωτικό ή πολιτικό έργο, έπαιρνε κι ένα τέταρτο στη σειρά, που λεγόταν agnomen, παρωνύμιο (π.χ. Africanus, Αφρικανός). Άλλοτε πάλι στα ονόματα του Ρωμαίου πολίτη, πρόσθεταν ένα όνομα που δήλωνε κάποιο σωματικό ή άλλο χαρακτηριστικό του: Felix=Ευτυχής, Pius=Ευσεβής, Nasica=Μυταράς κ.ά.
Βυζάντιο – Νεότεροι χρόνοι
Στα βυζαντινά χρόνια, διαμορφώνεται ο σημερινός τύπος των ανθρωπωνυμίων, μ’ ένα βαφτιστικό όνομα κι ένα είδος επωνύμου, που ήταν αρχικά προσωνύμιο ή παρωνύμιο. Αυτό ήταν το δεύτερο όνομα, που αργότερα θα αποτελούσε και νομικά, το οικογενειακό όνομα/επώνυμο.
Αυτά δήλωναν:α) κάποιο χαρακτηριστικό γνώρισμα του ατόμου (σωματικό ή ηθικοπνευματικό), β) αξίωμα, γ) καταγωγή ή προέλευση και δ) επάγγελμα
Σύμφωνα με Ευρωπαίους μελετητές, το σημερινό ονοματολογικό σύστημα για το οικογενειακό όνομα που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη, πρωτοεμφανίστηκε στην Ιταλία τον 9ο αιώνα και από εκεί πέρασε στη Γαλλία, ύστερα στο γαλλόφωνο Βέλγιο και μετά στη Γερμανία (λίγο πριν το 1.000).
Στη Γαλλία, το 1539 ο Φραγκίσκος Α’, διέταξε τους εφημέριους να κρατούν καταλόγους με τα βαφτιστικά ονόματα των πιστών και με το όνομα του πατέρα και της μητέρας. Η γενίκευση της χρήσης του οικογενειακού ονόματος στην Ευρώπη, συνδέεται με τη Σύνοδο του Τρέντο (Concile de Trente), στα 1545-1563.
Στην Τουρκία, τα οικογενειακά επώνυμα έγιναν υποχρεωτικά από τον Κεμάλ Ατατούρκ, μόλις το 1930.
Τα σύγχρονα ελληνικά επώνυμα
Τα ελληνικά επώνυμα σήμερα, έχουν τις εξής πηγές προέλευσης
α) το βαφτιστικό όνομα του πατέρα ή της μητέρας π.χ. Κώστας Γεωργίου, Νικόλαος Γιαννάκαινας
Μητρωνυμικά επώνυμα συναντάμε ήδη από το 1201 (Ιωάννης της Ράπτισσας) και αργότερα (Δημήτριος της Καλογραίας 1331).
β) ο τόπος καταγωγής κάποιου, π.χ. Γεώργιος Σαλονικιός
γ) το επάγγελμα, π.χ. Νίκος Αλευράς
δ) φυσικά ή ηθικά χαρακτηριστικά π.χ. Ευάγγελος Δοντάς
ε) οικογενειακές σχέσεις, περιορισμένα στην Ελλάδα, π.χ. Πέτρος Αφεντάκης, Νικόλαος Εγγονόπουλος
στ) ζώα, φυτά ή ορυκτά, ονόματα δηλαδή που δόθηκαν από συσχετισμό κάποιων μ’ ένα ζώο, φυτό ή ορυκτό, μεταφορικά ή μετωνυμικό.
Πολλά επώνυμα, προέρχονται απευθείας από τα λεγόμενα παρωνύμια, τα παρατσούκλια κατά τον Μ. Τριανταφυλλίδη.
Τα επώνυμα… των επωνύμων
Πολλά ελληνικά επώνυμα, είναι… αμιγώς ελληνικά. Υπάρχουν όμως και άλλα, που προέρχονται από ξένες γλώσσες: βενετικά (σχετικά επώνυμα υπάρχουν και πριν το 1200), ιταλικά, σλαβικά, τουρκικά, αρβανίτικα κλπ). Ας δούμε ορισμένα από αυτά, κυρίως επώνυμα γνωστών (πολιτικών, επιστημόνων, καλλιτεχνών κλπ.) και την προέλευσή τους (το anatakti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Βίντεο: Αυτό είναι το πρώτο εκσυγχρονισμένο F-16 στην έκδοση Viper
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Θεσσαλονίκη: Πλήθος κόσμου στη Νέα Παραλία
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
