2022-03-27 21:22:07
της Μ. ΣΙδηροπούλου
Ο κόσμος των Επιστημών είναι συναρπαστικός, αρκεί να μπορεί κάποιος ή καλύτερα... κάποια να σου εξηγήσει. Η μεταδοτικότητα είναι αναμφισβήτητα σπουδαίο πλεονέκτημα της Ελληνίδας Ανεζίνας Σολωμονίδου, Πλανητικής Γεωλόγου, ερευνήτριας και συνεργάτιδας της NASA, του ESA (European Space Agency) και του νεοσυσταθέντος Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος.
Με καταγωγή από τη Μήλο, η Ανεζίνα μεγάλωσε και πήγε σχολείο στον Κορυδαλλό. Σπούδασε στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και συνέχισε τις σπουδές της στο University College του Λονδίνου (UCL), στον τομέα της Πλανητικής Γεωλογίας. Στο Διδακτορικό της στο Αστεροσκοπείο του Παρισιού σε συνεργασία με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών επικέντρωσε την έρευνά της στους λεγόμενους «παγωμένους δορυφόρους», ιδίως σε στον «Τιτάνα» και τον «Εγκέλαδο», δορυφόρους του Κρόνου.
Τον Φεβρουάριο του 2014 έγινε δεκτή ως Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια της NASA, στο Jet Propulsion Laboratory (JPL), ενώ αργότερα εργάστηκε στον Ευρωπαικό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency). Σήμερα μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο Caltech και το Jet Propulsion Laboratory της NASA, ενώ προετοιμάζεται για την καινούρια της θέση στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (Hellenic Space Center).
-Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς σημαίνει η ειδικότητα της Πλανητικού Γεωλόγου;
Ο ερευνητής που ασχολείται με την πλανητική γεωλογία, ουσιαστικά μελετά τις επιφάνειες ουράνιων σωμάτων που βρίσκονται πέρα από τη Γη. Αυτά τα σώματα μπορεί να είναι όλων των μεγεθών και ειδών (πλανήτες, δορυφόροι, αστεροειδείς κ.α.) και οι επιφάνειές τους να βρίσκονται σε οποιαδήποτε μη αέρια μορφή (βραχώδεις πλανήτες, όπως ο Άρης ή οι παγωμένοι δορυφόροι, όπως η Ευρώπη του Δία), να καλύπτεται από ηφαίστεια (όπως η Αφροδίτη) ή και ακόμα να έχει λίμνες γεμάτες πετρέλαιο όπως ο δορυφόρος του Κρόνου, ο Τιτάνας. Πρακτικά μελετάμε τη φύση αυτών των σωμάτων, τη σύνδεση της επιφάνειας με το εσωτερικό και με την ατμόσφαιρα, εάν αυτή υπάρχει, και τις γεωλογικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνεια. Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο εκάστοτε σώμα, μπαίνουμε σε πιο λεπτομερείς έρευνες, όπου μελετάμε τη γεωχημεία συγκεκριμένων εδαφών, τις ιδιότητες των κρατήρων πρόσκρουσης, την αστροβιολογία, όπως και την εύρεση περιοχών κατάλληλων για προσεδάφιση μελλοντικών αποστολών.
-Τα τελευταία χρόνια η NASA και η ESA έχουν επικεντρώσει τις έρευνές τους σε πλανήτες που μπορεί να υπάρχουν συνθήκες ζωής. Ποιες είναι αυτές και τι ακριβώς αναζητούν οι επιστήμονες;
Ναι η αλήθεια είναι πως όλοι οι μεγάλοι οργανισμοί τις τελευταίες δεκαετίες έχουν επικεντρωθεί στη διερεύνησή των «κατοικήσιμων κόσμων» (habitable worlds). Παλαιότερα λέγαμε «κατοικήσιμοι πλανήτες» και εννοούσαμε τους πλανήτες στους οποίους θα μπορούσε να δημιουργηθεί και διατηρηθεί ζωή για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, όχι δηλαδή να εξαφανιστεί σχετικά άμεσα. Σήμερα, χρησιμοποιούμε ακόμα τον όρο «κατοικήσιμοι», αλλά έχουμε επεκτείνει τον όρο «πλανήτης» σε «κόσμο», αφού πλέον γνωρίζουμε καλά πως οι περισσότερες πιθανότητες να βρούμε ζωή στο ηλιακό μας σύστημα βρίσκονται στους παγωμένους δορυφόρους του Δία και του Κρόνου, αυτούς που ονομάζουμε «Ωκεάνιους κόσμους», μιας και κρύβουν έναν υγρό ωκεανό κάτω από την επιφάνειά τους. Αυτό που είναι γνωστό στο επίπεδο της έρευνας που έχουμε φτάσει, είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους δορυφόρους καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια για την ύπαρξη και διατήρηση της ζωής. Αυτά τα κριτήρια κατοικησιμότητας -όπως θα μπορούσαμε να πούμε- είναι η ύπαρξη του νερού, των οργανικών στοιχείων, η διαθεσιμότητα πηγών ενέργειας οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να συντηρούν τον μεταβολισμό οργανισμών, και το σταθερό περιβάλλον.
-Ακόμα και αν τα επόμενα χρόνια επιβεβαιώναμε πως υπάρχουν τέτοιες συνθήκες σε κάποιον πλανήτη πότε θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα σενάριο μετοίκησης των ανθρώπων;
Επί του παρόντος αλλά και για το προσεχές μέλλον αυτό μπορεί να είναι μόνο ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ενώ οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής φαίνεται πως υπάρχουν στους δορυφόρους των γιγάντιων πλανητών, η τεχνολογία δεν έχει φτάσει στο σημείο που να επιτρέπει την ασφαλή μεταφορά «γήινων» και να εξασφαλίζει την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Όμως, γνωρίζουμε πως π.χ. ο δορυφόρος Τιτάνας του Κρόνου είναι το σώμα που μοιάζει με τη Γη περισσότερο από κάθε άλλο σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Όπως και η Γη, ο Τιτάνας έχει πυκνή οργανική ατμόσφαιρα, εποχές, βροχή, και σταθερές υγρές λίμνες στην επιφάνειά του. Ωστόσο, στον Τιτάνα βρίσκουμε υδρογονάνθρακες, όπως μεθάνιο και αιθάνιο, στα σημεία όπου στη Γη υπάρχει νερό. Ο Τιτάνας λοιπόν θα μπορούσε να είναι το μόνο μέρος στο ηλιακό μας σύστημα, όπου είναι λογικό να δημιουργηθεί ένας μόνιμος, αυτάρκης ανθρώπινος οικισμός, αλλά προς το παρόν αυτό μπορούμε να το φανταστούμε μόνο και όχι να το πράξουμε. Ενώ με τη μετοίκηση στον Άρη ή τη Σελήνη το πρόβλημα είναι η κοσμική ακτινοβολία (ενεργητικά σωματίδια από μακρινούς υπερκαινοφανείς αστέρες) και τη θανατηφόρα επίδραση που έχει στον άνθρωπο, μιας και κανένα από τα δύο σώματα δεν προστατεύεται από μια μαγνητόσφαιρα ή ατμόσφαιρα, το πρόβλημα με τον Τιτάνα και όλα τα παγωμένα φεγγάρια είναι η απόσταση. Η απόσταση είναι τεράστια (επί 5 ή 10 φορές η απόσταση μεταξύ ήλιου και γης) και απαγορευτική για τις ανθρώπινες αντοχές με την παρούσα τεχνολογία. Θα χρειαστούμε λοιπόν αποστολές με ταχύτερες προωθήσεις, οι οποίες θα περιορίσουν τον χρόνο του ταξιδιού, άρα και τον χρόνο που θα περάσει ο άνθρωπος στο διάστημα, χωρίς να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη. Προς το παρόν είμαστε πολύ μακριά από το να επιτύχουμε κάτι τέτοιο αλλά σίγουρα μπορούμε να ονειρευόμαστε και να εργαζόμαστε προς αυτήν την κατεύθυνση.
-Πώς θα ήταν η ζωή των ανθρώπων εκεί;
Εξαιρετικά δύσκολη. Ο άνθρωπος, στη μορφή που υπάρχει σήμερα, χρειάζεται άφθονη ενέργεια, βιώσιμες θερμοκρασίες, και προστασία από τις εξαιρετικά δύσκολες για τα γήινα βιολογικά όντα συνθήκες του διαστήματος. Στην περίπτωση του Άρη και στην πιθανότητα μακροπρόθεσμης μετοίκισης λόγω του προβλήματος της κοσμικής ακτινοβολίας που προανέφερα, θα χρειαζόταν να χτίσουμε αποικίες σε υπόγεια καταφύγια, κάτι το οποίο είναι δύσκολο να κατασκευαστεί, ενώ δεν έχει αρκετή ευελιξία ως προς την παραγωγή τροφής και την καθημερινότητα. Για τους παγωμένους δορυφόρους, νομίζω πως και μόνο που τους λέμε παγωμένους, αρκεί για να καταλάβουμε τη δυσκολία. Θα συνεχίσω με το παράδειγμα του Τιτάνα. Ο Τιτάνας έχει μια μέση θερμοκρασία στους -180°C κάτι αρκετά αφιλόξενο για τον άνθρωπο, αλλά όχι απαγορευτικό αν υπάρχει η ευελιξία των υποδομών. Ο Τιτάνας θα μας προστάτευε φυσικά από την κοσμική ακτινοβολία, αφού η αζωτούχα του ατμόσφαιρα είναι 50% πιο παχιά από αυτή της Γης, ενώ η μαγνητόσφαιρα του Κρόνου είναι από μόνη της ένα καλό «καταφύγιο». Στην επιφάνεια, τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων σε στερεή και υγρή μορφή θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ενέργεια. Αν και η ατμόσφαιρα στερείται οξυγόνου, ο πάγος του νερού ακριβώς κάτω από την επιφάνεια, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παροχή οξυγόνου για την αναπνοή, και την καύση υδρογονανθράκων ως καύσιμο. Και πάλι όμως, ακόμα και σε ένα σώμα που έχει να προσφέρει τόσα πολλά, η απόσταση και το επίπεδο που βρισκόμαστε σε σχέση με την εξερεύνησή του αλλά και το επίπεδο της τεχνολογίας -ακόμα και αν έχουν γίνει τεράστια άλματα τα τελευταία χρόνια - κάνει τη μετοίκιση πέρα από τη Γη απαγορευτική. Για αυτό και για το άμεσο μέλλον, η λύση για την ανθρωπότητα είναι μία: να περιορίσουμε την κλιματική αλλαγή.
-Υπάρχει «σενάριο εκκένωσης» της Γης;
Υποθετικά σενάρια με φουτουριστική διάθεση σίγουρα υπάρχουν, αλλά επίσημα και εμπεριστατωμένα δεν υπάρχει κάτι και δεν θα μπορούσε να υπάρχει, εφόσον επί του παρόντος η επιβίωση του είδους εκτός Γης, όπως και η μακροπρόθεσμη μετοίκηση σε κάποιο άλλο ουράνιο σώμα δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Ακόμα και με την αποστολή Artemis στο φεγγάρι που είναι το πιο κοντινό μας σώμα, ο στόχος είναι να δημιουργηθεί μια βάση για την ανθρώπινη παρουσία, η οποία θα περιορίζεται σε κάποιες εβδομάδες και πιθανόν μήνες, αλλά όχι για μόνιμη εγκατάσταση.
-Αν υπήρχε νερό ή αποθέματα σε πετρέλαιο ή ορυκτά που χρειαζόμαστε θα είχαμε το «δικαίωμα» να τα μεταφέρουμε εδώ, ακόμα και αν ήταν τεχνικά εφικτό; Υπάρχει κάποιος κανόνες που διέπουν την ανθρώπινη δράση στο διάστημα;
Βεβαίως. Το διάστημα σε σχέση με τον άνθρωπο έχει νομοθετηθεί και ευτυχώς που έχει συμβεί αυτό κρίνοντας από την καταστροφική επίδραση του ανθρώπου στο κλίμα της Γης, την επιφάνεια, και το υπέδαφός της. Υπάρχει λοιπόν το Διαστημικό Δίκαιο, το οποίο μπορούμε να το περιγράψουμε ως το σώμα του νόμου που διέπει τις δραστηριότητες που σχετίζονται με το διάστημα. Το διαστημικό δίκαιο, όπως και το γενικό διεθνές δίκαιο, περιλαμβάνει μια ποικιλία διεθνών συμφωνιών, συνθηκών, συμβάσεων και ψηφισμάτων της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, καθώς επίσης κανόνες και κανονισμούς διεθνών οργανισμών. Μέσα στις αρχές του διαστημικού δικαίου είναι ότι δεν υπάρχει αξίωση για κυριαρχία στο διάστημα και κανένα έθνος δεν μπορεί να «κατέχει» το διάστημα, τη Σελήνη, ή οποιοδήποτε άλλο σώμα.
-Με ποια προγράμματα ασχολείστε αυτή την περίοδο εσείς και πού βρίσκεται η έδρα σας;
Ζω στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνια, όπου μοιράζω το χρόνο μου μεταξύ του κέντρου της NASA Jet Propulsion Laboratory και του Πανεπιστημίου Caltech. Τα τελευταία χρόνια εργάζομαι πάνω σε τρεις αποστολές. Μία που τελείωσε και εξακολουθούμε να αναλύουμε τα δεδομένα της και δύο που θα γίνουν στο σύντομο μέλλον στο σύστημα του πλανήτη Δία, το JUpiter ICy moons Explorer (JUICE) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και το Europa Clipper της NASA. To JUICE θα εξερευνήσει το μεγαλύτερο φεγγάρι του ηλιακού μας συστήματος, τον Γανυμήδη, όπως και τα διπλανά του, Καλλιστώ και Ευρώπη, ενώ γύρω από το τελευταίο το Europa Clipper θα κάνει 45 περάσματα, για να συλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα από τα διάφορα όργανά του. Τα τρία αυτά σώματα είναι «Ωκεάνιοι κόσμοι», με μεγάλο ενδιαφέρον ως προς την αστροβιολογία και κατοικησιμότητα τους. Συνεχίζοντας να εργάζομαι πάνω σε αυτές τις αποστολές, σύντομα θα επιστρέψω στην Ελλάδα, και θα εργαστώ για το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (Hellenic Space Center -HSC), έναν καινούριο οργανισμό, o οποίος έχει αναλάβει τη διαμόρφωση της στρατηγικής στον τομέα του διαστήματος για την Ελλάδα. Στην Ελλάδα, μια χώρα που είναι κράτος-μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, υπήρχε μεγάλο κενό ως προς την προώθηση, διάχυση και αξιοποίησης της διαστημικής στρατηγικής, και το πλάνο μας είναι η υπηρεσία διαστήματος να καλύψει αυτό το κενό και να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για ενεργή συμμετοχή στην παγκόσμια προσπάθεια εξερεύνησης του διαστήματος και προστασίας του περιβάλλοντος. Παράλληλα, θα στοχεύσουμε στην ενεργή συνεργασία με ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, καθώς επίσης και ομάδες που δραστηριοποιούνται σε διαστημικά θέματα και προγράμματα.
-Έχετε δηλώσει πως το σύμπαν κρύβει «μεγάλες εκπλήξεις». Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάποια ευρήματα ή καταστάσεις που να σας εντυπωσίασαν ή ακόμη και να σας συγκινούν;
Με συγκινούν πάντα οι εκτοξεύσεις των διαστημικών αποστολών και τα πρώτα δεδομένα που λαμβάνουμε από τους στόχους που τις έχουμε στείλει για εξερεύνηση. Επειδή γνωρίζω πόσο κόπο, πόσα χρόνια και πόση προσπάθεια έχει πίσω της κάθε αποστολή, η στιγμή της επιτυχούς εκτόξευσης και όταν ακούς ότι όλα τα όργανα λειτουργούν κανονικά είναι για μένα ένα σύνθετο συναίσθημα.
-Πώς είναι να δουλεύει κανείς σε τέτοιου βεληνεκούς Οργανισμούς;
Είναι πολύ ενδιαφέρον, πολυεπίπεδο, και σίγουρα κάποιες φορές εξαιρετικά αγχωτικό. Δουλεύοντας στον Αμερικάνικο και στον Ευρωπαϊκό και πλέον «μετακομίζοντας» στον Ελληνικό διαστημικό οργανισμό, έχω καταλάβει επί της ουσίας τις δυσκολίες που υπάρχουν για τη δημιουργία, κατασκευή και λειτουργία μιας αποστολής σε μεγάλους οργανισμούς με διαφορετικές εργασιακές δομές και κανόνες. Πέρα όμως από τις δυσκολίες, προσωπικά νιώθω πως έχω επωφεληθεί βαθιά σε όλα τα επίπεδα από την συνύπαρξη και συνεργασία με άτομα από όλο τον κόσμο που εργάζονται στους διεθνείς και μεγάλους αυτούς οργανισμούς.
-Ποιο είναι το ποσοστό των γυναικών που εργάζονται στον τομέα των Πλανητικών Επιστημών; Γίνονται διακρίσεις λόγω φύλου σε αυτόν τον τομέα; Υπάρχει δηλαδή glass ceiling ακόμα και στο «Διάστημα»;
Σύμφωνα με έρευνα της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας, που πραγματοποιήθηκε το 2020, γνωρίζουμε ότι στις πλανητικές επιστήμες το 62% των ερευνητών ταυτοποιούνται ως άνδρες, το 37% ως γυναίκες, ενώ μόλις το 1% με κάποια άλλη ταυτότητα φίλου. Στην Αμερική που έχω κυρίως εργαστεί την τελευταία δεκαετία και κυρίως στην πολιτεία της Καλιφόρνια αλλά και την ίδια τη NASA, γίνεται πολύ σοβαρή και υπεύθυνη δουλειά ως προς την εξάλειψη του glass ceiling. Στην Ελλάδα χρειάζεται πολλή δουλειά και ενημέρωση πάνω σε αυτόν τον τομέα και κυρίως στη συνειδητοποίηση ότι τα «αόρατα» συστημικά εμπόδια που παρεμποδίζουν την εργασιακή εξέλιξη των γυναικών και των ατόμων που ανήκουν σε κοινωνικές μειονότητες, επιβραδύνουν την εξέλιξη ολόκληρης της κοινωνίας. Ειδικά όταν μιλάμε για ουσιαστική εξέλιξη, που οδηγεί σε καλύτερες συνθήκες ζωής για όλους, το οποίο θα πρέπει αν είναι και το ζητούμενο μια υγιούς κοινωνίας.
-Αναρωτιόμουν αν το γεγονός πως εσείς που έχετε μια ευρύτερη εικόνα για το σύμπαν, βλέπετε το δάσος και όχι το δέντρο, έχει επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεστε και αξιολογείτε τις «γήινες» καταστάσεις;
Δεν μπορώ προς το παρόν να διαχωρίσω αν ο τρόπος που σκέφτομαι οφείλεται στην κύρια ενασχόλησή μου, την έρευνα του διαστήματος ή στην προσωπικότητα μου ή εάν το ένα έφερε το άλλο, δηλαδή οι πεποιθήσεις μου με «έσπρωξαν» προς αυτό το επάγγελμα. Βλέπω όπως λέτε τη μεγάλη εικόνα, αλλά αναλύω και προβληματίζομαι και από τη μικρότερη. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να βλέπεις την ανάγκη για ιδιοκτησία πάνω σε έναν πλανήτη στον οποίο είμαστε πραγματικά εξαιρετικά παροδικοί, και επί της ουσίας αποτελούμε ένα μέρος μια πολύ μεγάλης αλυσίδας ύλης και φαινομένων. Το ίδιο ισχύει και με την έννοια του «εγώ». Η λειτουργία του σύμπαντος το κυριότερο πράγμα που δείχνει είναι πως οτιδήποτε υπάρχει, έχει λόγω ύπαρξης και θέσης. Μέσα από την ύπαρξη και τη θέση, όλα λειτουργούν συμπληρωματικά και αλληλένδετα. Πέρα όμως από τη μεγάλη εικόνα του σύμπαντος, η ίδια η ιστορία του ανθρώπου πάνω στη Γη έχει δείξει τα καταστροφικά αποτελέσματα σε προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο του «εγώ» και της δίψας για εξουσία και τα ευεργετικά αποτελέσματα της αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης.
-Αλήθεια, πώς ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας για τη γεωλογία και έπειτα το διάστημα;
Αν προσπαθήσω να θυμηθώ στιγμιότυπα από την παιδική μου ηλικία που με έκαναν όλο και περισσότερο να βρίσκω ενδιαφέρουσα την επιστήμη στο σύνολο αλλά και συγκεκριμένα τη γεωλογία, είναι η επαφή της μαμάς μου με τη φύση και την εκτίμηση που τρέφει για κάθε τι έμψυχο, αλλά και τον ίδιο τον πλανήτη. Μαζί παρατηρούσαμε τα πετρώματα, τα φυτά, τα ζώα και περνούσαμε πολλές ώρες με μάσκες παρατηρώντας τον βυθό της Μήλου. Νομίζω αυτό μου γέννησε την ανάγκη να κατανοήσω πως λειτουργεί ο πλανήτης, κατ’ επέκταση το σύμπαν, και πως συνδυάζεται αυτό με την ύπαρξη.
-Κατάγεστε από τη Μήλο, τι θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια στο νησί;
Δεν έχω ζήσει μόνιμα στη Μήλο, έχω περάσει όμως εκεί όλα μου τα καλοκαίρια μέχρι να μετοικίσω μόνιμα στο εξωτερικό, αφού όταν δεν είχα σχολείο και μετά πανεπιστήμιο, την επόμενη μέρα έτρεχα να βρεθώ στο νησί. Αυτό που θυμάμαι πιο έντονα ήταν πως τα καλοκαίρια που περνούσα σαν παιδί στη Μήλο, αισθανόμουν πως βρισκόμουν σε άλλο πλανήτη. Και ενώ περνούσα πολύ ωραία τους χειμώνες στην Αθήνα, η άφιξη μου στη Μήλο σηματοδοτούσε για μένα την απόλυτη επαφή με τη φύση και την εποχή του καλοκαιριού, που νομίζω ως παιδί την αντιλαμβανόμουν ως ατελείωτο παιχνίδι, παγωτό, και μπάνιο.
-Πώς θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε περισσότερα κορίτσια στα STEM;
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό θέμα για το οποίο η συζήτηση πρέπει να ενταθεί στην Ελλάδα και πρακτικά να νομοθετηθούν τα έμφυλα δικαιώματα, αλλά αυτή τη φορά με ουσιαστικό τρόπο. Κατά τη δική μου άποψη, όλα αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώματα και την εξάλειψη της έμφυλης ανισότητας. Χρειάζεται οι γυναίκες, όπως και τα άτομα με διαφορετική ταυτότητα φύλου από το δίπολο γυναίκα – άντρας, να αντιμετωπίζονται αξιοκρατικά από την κοινωνία της εργασίας. Στερεοτυπικά, υπάρχει δυστυχώς ακόμα στην Ελλάδα μεγάλη ανισότητα στην αντιμετώπιση του ερευνητή λόγω του φύλου του, της ηλικίας του ή της μειονοτικής κοινότητας στην οποία ανήκει. Εάν αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά αυτή την ανισότητα με νόμους και συμπεριφορές μέσα στην ίδια την εργασία που δεν θα επιτρέπουν άνιση μεταχείριση, διαφορετικές απολαβές βάσει μη εργασιακών κριτηρίων και εξασφαλίσουμε υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας, ισότητα ευκαιριών, προστασία κατά των διακρίσεων και άνοιγμα στις ανάγκες της κάθε διαφορετικής κοινωνικής ομάδας, τότε είμαι σίγουρη πως οι γυναίκες και άλλα άτομα πέρα των ανδρών που παραδοσιακά κρατούν σημαντικές ερευνητικές θέσεις στην Ελλάδα και απαρτίζουν τα πανεπιστήμια και ινστιτούτα, θα κατακλύσουν τον χώρο του STEM. Κάπως έτσι θα αλλάξει και το παραδοσιακό πρότυπο που θέλει τον επιστήμονα να έχει ανδρική μορφή. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ασφάλεια και ισότητα, γιατί κατά τα άλλα, η διάθεση προς μάθηση και η ανάγκη για εξέλιξη υπάρχουν.
-Τέλος, αν σας ρωτούσε ένα παιδί που κοίταζε τον ουρανό το βράδυ και σας ρώταγε «τι βρίσκεται εκεί Ανεζίνα;» τι θα του απαντούσατε;
Θα απαντούσα ότι δεν ξέρω. Ή μάλλον ξέρω κάτι λίγο γι’ αυτό που βρίσκεται εκεί έξω αλλά κάθε μέρα μαθαίνω και κάτι παραπάνω. Και ακολούθως, την επόμενη μαθαίνω κάτι περισσότερο ή διορθώνω αυτό που έμαθα την προηγούμενη μέρα με κάτι πιο σωστό ή πιο ολοκληρωμένο. Και απ’ ό,τι έχω δει μέχρι σήμερα, αυτό που υπάρχει εκεί έξω είναι φαντασμαγορικό και ατελείωτο και θα ήθελα να δημιουργώ όλο και περισσότερο χρόνο μέσα στη μέρα, για να το παρατηρώ, να μαθαίνω γι’ αυτό που βρίσκεται εκεί έξω, και να συνειδητοποιώ ότι και εμείς αποτελούμε μέρος του.
Mπορείτε να παρακολουθήσετε την ομιλία της Ανεζίνας Σολωμονίδου στο TEDxNTUA εδώ:
https://www.womantoc.gr/life/article/anezina-solomonidou-afto-pou-yparxei-ekei-ekso-einai-fadasmagoriko-kai-ateleioto?utm_medium=Social&utm_source=Facebook&fbclid=IwAR1vr-HLyA5Fil97p_YqhcKebNqkTQtyIKm7U_Lm3Ln-4Mf1GEQHUpVE1PQ#Echobox=1648131557
tinanantsou.blogspot.gr
Ο κόσμος των Επιστημών είναι συναρπαστικός, αρκεί να μπορεί κάποιος ή καλύτερα... κάποια να σου εξηγήσει. Η μεταδοτικότητα είναι αναμφισβήτητα σπουδαίο πλεονέκτημα της Ελληνίδας Ανεζίνας Σολωμονίδου, Πλανητικής Γεωλόγου, ερευνήτριας και συνεργάτιδας της NASA, του ESA (European Space Agency) και του νεοσυσταθέντος Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος.
Με καταγωγή από τη Μήλο, η Ανεζίνα μεγάλωσε και πήγε σχολείο στον Κορυδαλλό. Σπούδασε στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και συνέχισε τις σπουδές της στο University College του Λονδίνου (UCL), στον τομέα της Πλανητικής Γεωλογίας. Στο Διδακτορικό της στο Αστεροσκοπείο του Παρισιού σε συνεργασία με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών επικέντρωσε την έρευνά της στους λεγόμενους «παγωμένους δορυφόρους», ιδίως σε στον «Τιτάνα» και τον «Εγκέλαδο», δορυφόρους του Κρόνου.
Τον Φεβρουάριο του 2014 έγινε δεκτή ως Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια της NASA, στο Jet Propulsion Laboratory (JPL), ενώ αργότερα εργάστηκε στον Ευρωπαικό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency). Σήμερα μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο Caltech και το Jet Propulsion Laboratory της NASA, ενώ προετοιμάζεται για την καινούρια της θέση στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (Hellenic Space Center).
-Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς σημαίνει η ειδικότητα της Πλανητικού Γεωλόγου;
Ο ερευνητής που ασχολείται με την πλανητική γεωλογία, ουσιαστικά μελετά τις επιφάνειες ουράνιων σωμάτων που βρίσκονται πέρα από τη Γη. Αυτά τα σώματα μπορεί να είναι όλων των μεγεθών και ειδών (πλανήτες, δορυφόροι, αστεροειδείς κ.α.) και οι επιφάνειές τους να βρίσκονται σε οποιαδήποτε μη αέρια μορφή (βραχώδεις πλανήτες, όπως ο Άρης ή οι παγωμένοι δορυφόροι, όπως η Ευρώπη του Δία), να καλύπτεται από ηφαίστεια (όπως η Αφροδίτη) ή και ακόμα να έχει λίμνες γεμάτες πετρέλαιο όπως ο δορυφόρος του Κρόνου, ο Τιτάνας. Πρακτικά μελετάμε τη φύση αυτών των σωμάτων, τη σύνδεση της επιφάνειας με το εσωτερικό και με την ατμόσφαιρα, εάν αυτή υπάρχει, και τις γεωλογικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στην επιφάνεια. Ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στο εκάστοτε σώμα, μπαίνουμε σε πιο λεπτομερείς έρευνες, όπου μελετάμε τη γεωχημεία συγκεκριμένων εδαφών, τις ιδιότητες των κρατήρων πρόσκρουσης, την αστροβιολογία, όπως και την εύρεση περιοχών κατάλληλων για προσεδάφιση μελλοντικών αποστολών.
-Τα τελευταία χρόνια η NASA και η ESA έχουν επικεντρώσει τις έρευνές τους σε πλανήτες που μπορεί να υπάρχουν συνθήκες ζωής. Ποιες είναι αυτές και τι ακριβώς αναζητούν οι επιστήμονες;
Ναι η αλήθεια είναι πως όλοι οι μεγάλοι οργανισμοί τις τελευταίες δεκαετίες έχουν επικεντρωθεί στη διερεύνησή των «κατοικήσιμων κόσμων» (habitable worlds). Παλαιότερα λέγαμε «κατοικήσιμοι πλανήτες» και εννοούσαμε τους πλανήτες στους οποίους θα μπορούσε να δημιουργηθεί και διατηρηθεί ζωή για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, όχι δηλαδή να εξαφανιστεί σχετικά άμεσα. Σήμερα, χρησιμοποιούμε ακόμα τον όρο «κατοικήσιμοι», αλλά έχουμε επεκτείνει τον όρο «πλανήτης» σε «κόσμο», αφού πλέον γνωρίζουμε καλά πως οι περισσότερες πιθανότητες να βρούμε ζωή στο ηλιακό μας σύστημα βρίσκονται στους παγωμένους δορυφόρους του Δία και του Κρόνου, αυτούς που ονομάζουμε «Ωκεάνιους κόσμους», μιας και κρύβουν έναν υγρό ωκεανό κάτω από την επιφάνειά τους. Αυτό που είναι γνωστό στο επίπεδο της έρευνας που έχουμε φτάσει, είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους δορυφόρους καλύπτουν τα απαιτούμενα κριτήρια για την ύπαρξη και διατήρηση της ζωής. Αυτά τα κριτήρια κατοικησιμότητας -όπως θα μπορούσαμε να πούμε- είναι η ύπαρξη του νερού, των οργανικών στοιχείων, η διαθεσιμότητα πηγών ενέργειας οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να συντηρούν τον μεταβολισμό οργανισμών, και το σταθερό περιβάλλον.
-Ακόμα και αν τα επόμενα χρόνια επιβεβαιώναμε πως υπάρχουν τέτοιες συνθήκες σε κάποιον πλανήτη πότε θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα σενάριο μετοίκησης των ανθρώπων;
Επί του παρόντος αλλά και για το προσεχές μέλλον αυτό μπορεί να είναι μόνο ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Ενώ οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη και διατήρηση της ζωής φαίνεται πως υπάρχουν στους δορυφόρους των γιγάντιων πλανητών, η τεχνολογία δεν έχει φτάσει στο σημείο που να επιτρέπει την ασφαλή μεταφορά «γήινων» και να εξασφαλίζει την επιβίωση του ανθρώπινου είδους. Όμως, γνωρίζουμε πως π.χ. ο δορυφόρος Τιτάνας του Κρόνου είναι το σώμα που μοιάζει με τη Γη περισσότερο από κάθε άλλο σώμα του ηλιακού μας συστήματος. Όπως και η Γη, ο Τιτάνας έχει πυκνή οργανική ατμόσφαιρα, εποχές, βροχή, και σταθερές υγρές λίμνες στην επιφάνειά του. Ωστόσο, στον Τιτάνα βρίσκουμε υδρογονάνθρακες, όπως μεθάνιο και αιθάνιο, στα σημεία όπου στη Γη υπάρχει νερό. Ο Τιτάνας λοιπόν θα μπορούσε να είναι το μόνο μέρος στο ηλιακό μας σύστημα, όπου είναι λογικό να δημιουργηθεί ένας μόνιμος, αυτάρκης ανθρώπινος οικισμός, αλλά προς το παρόν αυτό μπορούμε να το φανταστούμε μόνο και όχι να το πράξουμε. Ενώ με τη μετοίκηση στον Άρη ή τη Σελήνη το πρόβλημα είναι η κοσμική ακτινοβολία (ενεργητικά σωματίδια από μακρινούς υπερκαινοφανείς αστέρες) και τη θανατηφόρα επίδραση που έχει στον άνθρωπο, μιας και κανένα από τα δύο σώματα δεν προστατεύεται από μια μαγνητόσφαιρα ή ατμόσφαιρα, το πρόβλημα με τον Τιτάνα και όλα τα παγωμένα φεγγάρια είναι η απόσταση. Η απόσταση είναι τεράστια (επί 5 ή 10 φορές η απόσταση μεταξύ ήλιου και γης) και απαγορευτική για τις ανθρώπινες αντοχές με την παρούσα τεχνολογία. Θα χρειαστούμε λοιπόν αποστολές με ταχύτερες προωθήσεις, οι οποίες θα περιορίσουν τον χρόνο του ταξιδιού, άρα και τον χρόνο που θα περάσει ο άνθρωπος στο διάστημα, χωρίς να υποστεί ανεπανόρθωτη βλάβη. Προς το παρόν είμαστε πολύ μακριά από το να επιτύχουμε κάτι τέτοιο αλλά σίγουρα μπορούμε να ονειρευόμαστε και να εργαζόμαστε προς αυτήν την κατεύθυνση.
-Πώς θα ήταν η ζωή των ανθρώπων εκεί;
Εξαιρετικά δύσκολη. Ο άνθρωπος, στη μορφή που υπάρχει σήμερα, χρειάζεται άφθονη ενέργεια, βιώσιμες θερμοκρασίες, και προστασία από τις εξαιρετικά δύσκολες για τα γήινα βιολογικά όντα συνθήκες του διαστήματος. Στην περίπτωση του Άρη και στην πιθανότητα μακροπρόθεσμης μετοίκισης λόγω του προβλήματος της κοσμικής ακτινοβολίας που προανέφερα, θα χρειαζόταν να χτίσουμε αποικίες σε υπόγεια καταφύγια, κάτι το οποίο είναι δύσκολο να κατασκευαστεί, ενώ δεν έχει αρκετή ευελιξία ως προς την παραγωγή τροφής και την καθημερινότητα. Για τους παγωμένους δορυφόρους, νομίζω πως και μόνο που τους λέμε παγωμένους, αρκεί για να καταλάβουμε τη δυσκολία. Θα συνεχίσω με το παράδειγμα του Τιτάνα. Ο Τιτάνας έχει μια μέση θερμοκρασία στους -180°C κάτι αρκετά αφιλόξενο για τον άνθρωπο, αλλά όχι απαγορευτικό αν υπάρχει η ευελιξία των υποδομών. Ο Τιτάνας θα μας προστάτευε φυσικά από την κοσμική ακτινοβολία, αφού η αζωτούχα του ατμόσφαιρα είναι 50% πιο παχιά από αυτή της Γης, ενώ η μαγνητόσφαιρα του Κρόνου είναι από μόνη της ένα καλό «καταφύγιο». Στην επιφάνεια, τεράστιες ποσότητες υδρογονανθράκων σε στερεή και υγρή μορφή θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ενέργεια. Αν και η ατμόσφαιρα στερείται οξυγόνου, ο πάγος του νερού ακριβώς κάτω από την επιφάνεια, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την παροχή οξυγόνου για την αναπνοή, και την καύση υδρογονανθράκων ως καύσιμο. Και πάλι όμως, ακόμα και σε ένα σώμα που έχει να προσφέρει τόσα πολλά, η απόσταση και το επίπεδο που βρισκόμαστε σε σχέση με την εξερεύνησή του αλλά και το επίπεδο της τεχνολογίας -ακόμα και αν έχουν γίνει τεράστια άλματα τα τελευταία χρόνια - κάνει τη μετοίκιση πέρα από τη Γη απαγορευτική. Για αυτό και για το άμεσο μέλλον, η λύση για την ανθρωπότητα είναι μία: να περιορίσουμε την κλιματική αλλαγή.
-Υπάρχει «σενάριο εκκένωσης» της Γης;
Υποθετικά σενάρια με φουτουριστική διάθεση σίγουρα υπάρχουν, αλλά επίσημα και εμπεριστατωμένα δεν υπάρχει κάτι και δεν θα μπορούσε να υπάρχει, εφόσον επί του παρόντος η επιβίωση του είδους εκτός Γης, όπως και η μακροπρόθεσμη μετοίκηση σε κάποιο άλλο ουράνιο σώμα δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Ακόμα και με την αποστολή Artemis στο φεγγάρι που είναι το πιο κοντινό μας σώμα, ο στόχος είναι να δημιουργηθεί μια βάση για την ανθρώπινη παρουσία, η οποία θα περιορίζεται σε κάποιες εβδομάδες και πιθανόν μήνες, αλλά όχι για μόνιμη εγκατάσταση.
-Αν υπήρχε νερό ή αποθέματα σε πετρέλαιο ή ορυκτά που χρειαζόμαστε θα είχαμε το «δικαίωμα» να τα μεταφέρουμε εδώ, ακόμα και αν ήταν τεχνικά εφικτό; Υπάρχει κάποιος κανόνες που διέπουν την ανθρώπινη δράση στο διάστημα;
Βεβαίως. Το διάστημα σε σχέση με τον άνθρωπο έχει νομοθετηθεί και ευτυχώς που έχει συμβεί αυτό κρίνοντας από την καταστροφική επίδραση του ανθρώπου στο κλίμα της Γης, την επιφάνεια, και το υπέδαφός της. Υπάρχει λοιπόν το Διαστημικό Δίκαιο, το οποίο μπορούμε να το περιγράψουμε ως το σώμα του νόμου που διέπει τις δραστηριότητες που σχετίζονται με το διάστημα. Το διαστημικό δίκαιο, όπως και το γενικό διεθνές δίκαιο, περιλαμβάνει μια ποικιλία διεθνών συμφωνιών, συνθηκών, συμβάσεων και ψηφισμάτων της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, καθώς επίσης κανόνες και κανονισμούς διεθνών οργανισμών. Μέσα στις αρχές του διαστημικού δικαίου είναι ότι δεν υπάρχει αξίωση για κυριαρχία στο διάστημα και κανένα έθνος δεν μπορεί να «κατέχει» το διάστημα, τη Σελήνη, ή οποιοδήποτε άλλο σώμα.
-Με ποια προγράμματα ασχολείστε αυτή την περίοδο εσείς και πού βρίσκεται η έδρα σας;
Ζω στο Λος Άντζελες της Καλιφόρνια, όπου μοιράζω το χρόνο μου μεταξύ του κέντρου της NASA Jet Propulsion Laboratory και του Πανεπιστημίου Caltech. Τα τελευταία χρόνια εργάζομαι πάνω σε τρεις αποστολές. Μία που τελείωσε και εξακολουθούμε να αναλύουμε τα δεδομένα της και δύο που θα γίνουν στο σύντομο μέλλον στο σύστημα του πλανήτη Δία, το JUpiter ICy moons Explorer (JUICE) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και το Europa Clipper της NASA. To JUICE θα εξερευνήσει το μεγαλύτερο φεγγάρι του ηλιακού μας συστήματος, τον Γανυμήδη, όπως και τα διπλανά του, Καλλιστώ και Ευρώπη, ενώ γύρω από το τελευταίο το Europa Clipper θα κάνει 45 περάσματα, για να συλλέξει όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα από τα διάφορα όργανά του. Τα τρία αυτά σώματα είναι «Ωκεάνιοι κόσμοι», με μεγάλο ενδιαφέρον ως προς την αστροβιολογία και κατοικησιμότητα τους. Συνεχίζοντας να εργάζομαι πάνω σε αυτές τις αποστολές, σύντομα θα επιστρέψω στην Ελλάδα, και θα εργαστώ για το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (Hellenic Space Center -HSC), έναν καινούριο οργανισμό, o οποίος έχει αναλάβει τη διαμόρφωση της στρατηγικής στον τομέα του διαστήματος για την Ελλάδα. Στην Ελλάδα, μια χώρα που είναι κράτος-μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, υπήρχε μεγάλο κενό ως προς την προώθηση, διάχυση και αξιοποίησης της διαστημικής στρατηγικής, και το πλάνο μας είναι η υπηρεσία διαστήματος να καλύψει αυτό το κενό και να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες για ενεργή συμμετοχή στην παγκόσμια προσπάθεια εξερεύνησης του διαστήματος και προστασίας του περιβάλλοντος. Παράλληλα, θα στοχεύσουμε στην ενεργή συνεργασία με ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς, καθώς επίσης και ομάδες που δραστηριοποιούνται σε διαστημικά θέματα και προγράμματα.
-Έχετε δηλώσει πως το σύμπαν κρύβει «μεγάλες εκπλήξεις». Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας κάποια ευρήματα ή καταστάσεις που να σας εντυπωσίασαν ή ακόμη και να σας συγκινούν;
Με συγκινούν πάντα οι εκτοξεύσεις των διαστημικών αποστολών και τα πρώτα δεδομένα που λαμβάνουμε από τους στόχους που τις έχουμε στείλει για εξερεύνηση. Επειδή γνωρίζω πόσο κόπο, πόσα χρόνια και πόση προσπάθεια έχει πίσω της κάθε αποστολή, η στιγμή της επιτυχούς εκτόξευσης και όταν ακούς ότι όλα τα όργανα λειτουργούν κανονικά είναι για μένα ένα σύνθετο συναίσθημα.
-Πώς είναι να δουλεύει κανείς σε τέτοιου βεληνεκούς Οργανισμούς;
Είναι πολύ ενδιαφέρον, πολυεπίπεδο, και σίγουρα κάποιες φορές εξαιρετικά αγχωτικό. Δουλεύοντας στον Αμερικάνικο και στον Ευρωπαϊκό και πλέον «μετακομίζοντας» στον Ελληνικό διαστημικό οργανισμό, έχω καταλάβει επί της ουσίας τις δυσκολίες που υπάρχουν για τη δημιουργία, κατασκευή και λειτουργία μιας αποστολής σε μεγάλους οργανισμούς με διαφορετικές εργασιακές δομές και κανόνες. Πέρα όμως από τις δυσκολίες, προσωπικά νιώθω πως έχω επωφεληθεί βαθιά σε όλα τα επίπεδα από την συνύπαρξη και συνεργασία με άτομα από όλο τον κόσμο που εργάζονται στους διεθνείς και μεγάλους αυτούς οργανισμούς.
-Ποιο είναι το ποσοστό των γυναικών που εργάζονται στον τομέα των Πλανητικών Επιστημών; Γίνονται διακρίσεις λόγω φύλου σε αυτόν τον τομέα; Υπάρχει δηλαδή glass ceiling ακόμα και στο «Διάστημα»;
Σύμφωνα με έρευνα της Αμερικανικής Αστρονομικής Εταιρείας, που πραγματοποιήθηκε το 2020, γνωρίζουμε ότι στις πλανητικές επιστήμες το 62% των ερευνητών ταυτοποιούνται ως άνδρες, το 37% ως γυναίκες, ενώ μόλις το 1% με κάποια άλλη ταυτότητα φίλου. Στην Αμερική που έχω κυρίως εργαστεί την τελευταία δεκαετία και κυρίως στην πολιτεία της Καλιφόρνια αλλά και την ίδια τη NASA, γίνεται πολύ σοβαρή και υπεύθυνη δουλειά ως προς την εξάλειψη του glass ceiling. Στην Ελλάδα χρειάζεται πολλή δουλειά και ενημέρωση πάνω σε αυτόν τον τομέα και κυρίως στη συνειδητοποίηση ότι τα «αόρατα» συστημικά εμπόδια που παρεμποδίζουν την εργασιακή εξέλιξη των γυναικών και των ατόμων που ανήκουν σε κοινωνικές μειονότητες, επιβραδύνουν την εξέλιξη ολόκληρης της κοινωνίας. Ειδικά όταν μιλάμε για ουσιαστική εξέλιξη, που οδηγεί σε καλύτερες συνθήκες ζωής για όλους, το οποίο θα πρέπει αν είναι και το ζητούμενο μια υγιούς κοινωνίας.
-Αναρωτιόμουν αν το γεγονός πως εσείς που έχετε μια ευρύτερη εικόνα για το σύμπαν, βλέπετε το δάσος και όχι το δέντρο, έχει επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεστε και αξιολογείτε τις «γήινες» καταστάσεις;
Δεν μπορώ προς το παρόν να διαχωρίσω αν ο τρόπος που σκέφτομαι οφείλεται στην κύρια ενασχόλησή μου, την έρευνα του διαστήματος ή στην προσωπικότητα μου ή εάν το ένα έφερε το άλλο, δηλαδή οι πεποιθήσεις μου με «έσπρωξαν» προς αυτό το επάγγελμα. Βλέπω όπως λέτε τη μεγάλη εικόνα, αλλά αναλύω και προβληματίζομαι και από τη μικρότερη. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να βλέπεις την ανάγκη για ιδιοκτησία πάνω σε έναν πλανήτη στον οποίο είμαστε πραγματικά εξαιρετικά παροδικοί, και επί της ουσίας αποτελούμε ένα μέρος μια πολύ μεγάλης αλυσίδας ύλης και φαινομένων. Το ίδιο ισχύει και με την έννοια του «εγώ». Η λειτουργία του σύμπαντος το κυριότερο πράγμα που δείχνει είναι πως οτιδήποτε υπάρχει, έχει λόγω ύπαρξης και θέσης. Μέσα από την ύπαρξη και τη θέση, όλα λειτουργούν συμπληρωματικά και αλληλένδετα. Πέρα όμως από τη μεγάλη εικόνα του σύμπαντος, η ίδια η ιστορία του ανθρώπου πάνω στη Γη έχει δείξει τα καταστροφικά αποτελέσματα σε προσωπικό και σε συλλογικό επίπεδο του «εγώ» και της δίψας για εξουσία και τα ευεργετικά αποτελέσματα της αλληλεγγύης και ενσυναίσθησης.
-Αλήθεια, πώς ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας για τη γεωλογία και έπειτα το διάστημα;
Αν προσπαθήσω να θυμηθώ στιγμιότυπα από την παιδική μου ηλικία που με έκαναν όλο και περισσότερο να βρίσκω ενδιαφέρουσα την επιστήμη στο σύνολο αλλά και συγκεκριμένα τη γεωλογία, είναι η επαφή της μαμάς μου με τη φύση και την εκτίμηση που τρέφει για κάθε τι έμψυχο, αλλά και τον ίδιο τον πλανήτη. Μαζί παρατηρούσαμε τα πετρώματα, τα φυτά, τα ζώα και περνούσαμε πολλές ώρες με μάσκες παρατηρώντας τον βυθό της Μήλου. Νομίζω αυτό μου γέννησε την ανάγκη να κατανοήσω πως λειτουργεί ο πλανήτης, κατ’ επέκταση το σύμπαν, και πως συνδυάζεται αυτό με την ύπαρξη.
-Κατάγεστε από τη Μήλο, τι θυμάστε από τα παιδικά σας χρόνια στο νησί;
Δεν έχω ζήσει μόνιμα στη Μήλο, έχω περάσει όμως εκεί όλα μου τα καλοκαίρια μέχρι να μετοικίσω μόνιμα στο εξωτερικό, αφού όταν δεν είχα σχολείο και μετά πανεπιστήμιο, την επόμενη μέρα έτρεχα να βρεθώ στο νησί. Αυτό που θυμάμαι πιο έντονα ήταν πως τα καλοκαίρια που περνούσα σαν παιδί στη Μήλο, αισθανόμουν πως βρισκόμουν σε άλλο πλανήτη. Και ενώ περνούσα πολύ ωραία τους χειμώνες στην Αθήνα, η άφιξη μου στη Μήλο σηματοδοτούσε για μένα την απόλυτη επαφή με τη φύση και την εποχή του καλοκαιριού, που νομίζω ως παιδί την αντιλαμβανόμουν ως ατελείωτο παιχνίδι, παγωτό, και μπάνιο.
-Πώς θα μπορούσαμε να προσελκύσουμε περισσότερα κορίτσια στα STEM;
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό θέμα για το οποίο η συζήτηση πρέπει να ενταθεί στην Ελλάδα και πρακτικά να νομοθετηθούν τα έμφυλα δικαιώματα, αλλά αυτή τη φορά με ουσιαστικό τρόπο. Κατά τη δική μου άποψη, όλα αφορούν στα ανθρώπινα δικαιώματα και την εξάλειψη της έμφυλης ανισότητας. Χρειάζεται οι γυναίκες, όπως και τα άτομα με διαφορετική ταυτότητα φύλου από το δίπολο γυναίκα – άντρας, να αντιμετωπίζονται αξιοκρατικά από την κοινωνία της εργασίας. Στερεοτυπικά, υπάρχει δυστυχώς ακόμα στην Ελλάδα μεγάλη ανισότητα στην αντιμετώπιση του ερευνητή λόγω του φύλου του, της ηλικίας του ή της μειονοτικής κοινότητας στην οποία ανήκει. Εάν αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά αυτή την ανισότητα με νόμους και συμπεριφορές μέσα στην ίδια την εργασία που δεν θα επιτρέπουν άνιση μεταχείριση, διαφορετικές απολαβές βάσει μη εργασιακών κριτηρίων και εξασφαλίσουμε υγεία και ασφάλεια στον χώρο εργασίας, ισότητα ευκαιριών, προστασία κατά των διακρίσεων και άνοιγμα στις ανάγκες της κάθε διαφορετικής κοινωνικής ομάδας, τότε είμαι σίγουρη πως οι γυναίκες και άλλα άτομα πέρα των ανδρών που παραδοσιακά κρατούν σημαντικές ερευνητικές θέσεις στην Ελλάδα και απαρτίζουν τα πανεπιστήμια και ινστιτούτα, θα κατακλύσουν τον χώρο του STEM. Κάπως έτσι θα αλλάξει και το παραδοσιακό πρότυπο που θέλει τον επιστήμονα να έχει ανδρική μορφή. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι ασφάλεια και ισότητα, γιατί κατά τα άλλα, η διάθεση προς μάθηση και η ανάγκη για εξέλιξη υπάρχουν.
-Τέλος, αν σας ρωτούσε ένα παιδί που κοίταζε τον ουρανό το βράδυ και σας ρώταγε «τι βρίσκεται εκεί Ανεζίνα;» τι θα του απαντούσατε;
Θα απαντούσα ότι δεν ξέρω. Ή μάλλον ξέρω κάτι λίγο γι’ αυτό που βρίσκεται εκεί έξω αλλά κάθε μέρα μαθαίνω και κάτι παραπάνω. Και ακολούθως, την επόμενη μαθαίνω κάτι περισσότερο ή διορθώνω αυτό που έμαθα την προηγούμενη μέρα με κάτι πιο σωστό ή πιο ολοκληρωμένο. Και απ’ ό,τι έχω δει μέχρι σήμερα, αυτό που υπάρχει εκεί έξω είναι φαντασμαγορικό και ατελείωτο και θα ήθελα να δημιουργώ όλο και περισσότερο χρόνο μέσα στη μέρα, για να το παρατηρώ, να μαθαίνω γι’ αυτό που βρίσκεται εκεί έξω, και να συνειδητοποιώ ότι και εμείς αποτελούμε μέρος του.
Mπορείτε να παρακολουθήσετε την ομιλία της Ανεζίνας Σολωμονίδου στο TEDxNTUA εδώ:
https://www.womantoc.gr/life/article/anezina-solomonidou-afto-pou-yparxei-ekei-ekso-einai-fadasmagoriko-kai-ateleioto?utm_medium=Social&utm_source=Facebook&fbclid=IwAR1vr-HLyA5Fil97p_YqhcKebNqkTQtyIKm7U_Lm3Ln-4Mf1GEQHUpVE1PQ#Echobox=1648131557
tinanantsou.blogspot.gr
VIDEO
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Μπέζος, Τουμασάτου και Κατσούλης στον νέο κύκλο της σειράς «Έτερος Εγώ»
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
