Πρωτοβουλία γονέων για την εξάλειψη ρατσιστικού λεξιλογίου από τα σχολεία: «Οι λέξεις πονάνε, ειδικά στα σχολικά βιβλία»
Την «άρνησή» του να αφαιρέσει από τη διδακτέα ύλη της Γ’ Δημοτικού ποιήματα, που περιέχουν τις λέξεις «έγχρωμο», «νεγράκι» και «αραπάκι», κατέστησε σαφές το Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, απαντώντας στους 230 γονείς με παιδιά βιολογικών, μεικτών, θετών και διαφυλετικών οικογενειών.
Στη σχετική ενυπόγραφη επιστολή τους προς το αρμόδιο υπουργείο, τα μέλη της Πρωτοβουλίας Γονέων υπέρ της εξάλειψης ρατσιστικού λεξιλογίου από τα σχολεία επισημαίνουν πως με έκπληξη διαπίστωσαν ότι «στο μάθημα των θρησκευτικών της τρίτης δημοτικού και μάλιστα στο κεφάλαιο για τη φιλία, διδάσκονται τα ποιήματα “Μικρό ποίημα της φιλίας” του Νικηφόρου Βρεττάκου και το “Γλυκό τσαμπί σταφύλι” της Μαρίας Γουμενοπούλου, τα οποία συμπεριλαμβάνουν τις λέξεις “νέγρος”, “έγχρωμος”, “αράπης”, “μαυράκι”».
«Γραμμένα στο παρελθόν, με αγνές προθέσεις, από καταξιωμένους ποιητές και τα κεντρικά τους μηνύματα είναι σημαντικά ιδεώδη για την ισότιμη φιλία, την αμοιβαία αγάπη, απ’ όπου και αν προερχόμαστε, όποια και αν είναι η καταγωγή μας. Όμως, την εποχή που γράφτηκαν είναι πιθανό να μην είχε ακόμη διερευνηθεί και αποσαφηνιστεί επιστημονικά και βιωματικά ότι οι λέξεις “νεγράκι”, “αραπάκι”, “έγχρωμος”, είναι αδόκιμες, έχουν ρατσιστική χροιά και προσβάλλουν τη μαύρη κοινότητα
παγκοσμίως», σημειώνουν.
«Σήμερα» – συνεχίζουν- «γνωρίζουμε ότι αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν ενώνουν, αλλά διαχωρίζουν, κάτι
που δυσκολεύει την συνύπαρξη σε μία διαπολιτισμική κοινωνία – όπως είναι πια η ελληνική. Η αναπαραγωγή τους στο σχολικό περιβάλλον δύναται να δημιουργήσει κοινωνικό και ατομικό τραύμα στα άτομα που είναι μαύρα και χαρακτηρίζονται με αυτούς τους όρους».
«Οι λέξεις δεν θα πρέπει να αναπαράγονται σε μια σχολική τάξη»
Όντας ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι σε ζητήματα διαφορετικότητας, συμπερίληψης, κοινωνικής ενσωμάτωσης και ψυχικής ενδυνάμωσης, οι γονείς επικοινώνησαν με το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, ζητώντας την αφαίρεση από/αντικατάσταση των συγκεκριμένων ποιημάτων στη διδακτέα ύλη, «διότι οι λέξεις αυτές έχουν ξεκάθαρα ρατσιστική χροιά και δεν θα πρέπει να αναπαράγονται σε μια σχολική τάξη».
Όπως επισημαίνουν, εξήγησαν, πως «αν συνεχίσουμε να διδάσκουμε στα παιδιά μας εντός του σχολικού πλαισίου ότι είναι αποδεκτό να αποκαλούν κάποιον “αράπη” και “νέγρο” διαμορφώνουμε βάσεις για μη συμπεριληπτικές και ρατσιστικές συμπεριφορές μέσα στην τάξη, στο προαύλιο, στο πάρκο, στη γειτονιά και εν τέλει στην κοινωνία».
Οι γονείς επικοινώνησαν και με έλληνες αφρικανικής καταγωγής, οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως «μαύροι» ή «Αφρικανικής καταγωγής», οι οποίοι εξέφρασαν τη δυσάρεστη έκπληξη και αποδοκιμασία τους για την ύπαρξη τέτοιας αδόκιμης φρασεολογίας στα σχολικά βιβλία.
«Πώς θα αισθανόσασταν άραγε, αν το παιδία σας, μπροστά σε μία ολόκληρη τάξη το αποκαλούσαν “νεγράκι”, “αραπάκι”, “γυφτάκι”, “χοντρό” ή οποιονδήποτε άλλο χαρακτηρισμό που – ακόμα και με καλές προθέσεις – το διαχωρίζει;», αναρωτιούνται και επιφυλάσσονται για τις επόμενες κινήσεις τους.
Υπενθυμίζουν, δε, πως τα παιδιά τους, «αρκετά από τα οποία έχουν καταγωγή από χώρες της Αφρικής, ζουν και μεγαλώνουν στην Ελλάδα, σε μία λευκή κοινωνία».
Η απάντηση του υπουργείου
Το υπουργείο Παιδείας, σύμφωνα τουλάχιστον με την απάντηση της Προϊσταμένης Διεύθυνσης Σπουδών, φαίνεται να μην συμμερίζεται τις ανησυχίες των συγκεκριμένων γονιών. Ούτε λίγο ούτε πολύ «πετάει» το μπαλάκι στους δασκάλους, διευκρινίζοντας πως είναι δουλειά τους να εξηγήσουν γιατί οι χαρακτηρισμοί αυτοί είναι παρωχημένοι, ενώ καταλήγοντας αναφέρει πως «επίκειται η προκήρυξη συγγραφής νέων διδακτικών βιβλίων» χωρίς να το προσδιορίζει χρονικά.
Αναλυτικά η απάντηση της Προϊσταμένης Διεύθυνσης Σπουδών Π.Ε.:
Σχετικά: 1) Το με αρ.πρωτ.123683/Δ1/9-10-2022 εισερχόμενο έγγραφό σας στο ΥΠΑΙΘ 2) Το με αρ.πρωτ.130357/21-10-2022 εισερχόμενο έγγραφο του ΙΕΠ στο ΥΠΑΙΘ Απαντώντας στο ανωτέρω σχετικό (1) έγγραφό σας, σχετικά με το ρατσιστικό περιεχόμενο στη διδακτική ύλη του Δημοτικού και σύμφωνα με την υπ΄ αριθμ. 56/20-10-2022 Πράξη του Δ.Σ. του ΙΕΠ σας ενημερώνουμε τα εξής:
«Το μάθημα των Θρησκευτικών, σύμφωνα με το οικείο Πρόγραμμα Σπουδών, λαμβάνοντας
υπόψη τις προσεγγίσεις των επιστημών της Θεολογίας, της Παιδαγωγικής και της Θρησκειοπαιδαγωγικής, σε συνδυασμό με τα σύγχρονα πορίσματα της Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, της Αναπτυξιακής Ψυχολογίας και της Διδακτικής, προτάσσει την ανάπτυξη του ανθρώπου ως ενιαίας ψυχοσωματικής οντότητας. Επειδή συντελεί στην ανάπτυξη της ταυτότητας του προσώπου, αντιμετωπίζει τους μαθητές και τις μαθήτριες ως πρόσωπα, καθένα εκ των οποίων φέρει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και εμπειρίες, συγκεκριμένες ανάγκες και ποικίλα ενδιαφέροντα, που έχουν άμεση αναφορά στην πορεία της ψυχοσωματικής τους ωρίμανσης. Επομένως, το μάθημα των Θρησκευτικών αποτελεί παράγοντα ενίσχυσης της αυτοεκτίμησης, της αυτοπεποίθησης, της ενσυναίσθησης, αλλά και της ανθεκτικότητας των νέων ανθρώπων. Μέσα από αυτό το πρίσμα, το μάθημα των Θρησκευτικών παρέχει όλα τα αναγκαία ερεθίσματα ώστε οι μαθητές/τριες να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να αποκτήσουν τις κατάλληλες ικανότητες, ώστε να συνυπάρχουν αρμονικά με όλους τους ανθρώπους.
Παράλληλα, συμβάλλει στη διαμόρφωση ελεύθερων, υπεύθυνων και κριτικά σκεπτόμενων πολιτών, ώστε να μπορούν να ζήσουν δημιουργικά. Επιπλέον, ενθαρρύνει τους/τις μαθητές/τριες να αφουγκράζονται και να αντιμετωπίζουν τις μεγάλες προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου και τους/τις υποστηρίζει με την ανάπτυξη των ικανοτήτων να δρουν δημοκρατικά, ελεύθερα και με αγάπη για τον συνάνθρωπο, συμβάλλοντας στην εύρυθμη λειτουργία του κοινωνικού συνόλου.
Στο πλαίσιο υποστήριξης της φιλοσοφίας που διέπει το Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα των Θρησκευτικών, επιλέγονται από τη συγγραφική ομάδα κείμενα και εικόνες που ενισχύουν την κατεύθυνση αυτή. Τα δύο ποιήματα, το «Μικρό ποίημα της φιλίας» του Νικηφόρου Βρεττάκου και το «Γλυκό τσαμπί σταφύλι» της Μαρίας Γουμενοπούλου, αποτυπώνουν έννοιες και αξίες όπως η φιλία, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, η ειρήνη, η συνεργασία και η αλληλεγγύη.
Το ποίημα «Γλυκό τσαμπί σταφύλι» της Μαρίας Γουμενοπούλου βραβεύτηκε το 1980 από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά, καθώς και από τη UNICEF κι έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
Η ποίηση του Νικηφόρου Βρεττάκου χαρακτηρίζεται από ανθρωπιστικές αξίες, όπως η ελευθερία, η ισότητα, η ευθύνη και ο σεβασμός. Η αξία του είναι αδιαμφησβήτητη ως καθιερωμένου και σημαντικού Έλληνα λογοτέχνη.
Η διδασκαλία της λογοτεχνίας γενικότερα και της ποίησης ειδικότερα συνάδουν με γενικές αρχές και αξίες της παιδαγωγικής και της διδακτικής. Ο/Η εκπαιδευτικός δεν διδάσκει απρόσωπα το εκάστοτε λογοτεχνικό κείμενο. Διδάσκει τον/τη μαθητή/τρια με την υποκειμενικότητά του/της, δηλαδή την κοινωνική προέλευση, το μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας, τη θρησκευτική και εθνική ταυτότητα,καθώς και το φύλο.
Επιπρόσθετα, τονίζεται με ιδιαίτερη έμφαση η συνδεσιμότητα του εκάστοτε λογοτέχνη- ποιητή με την τοποθέτησή του στον κόσμο, την χωροχρονικότητα των ποιημάτων του, το πλαίσιο αναφοράς και συγγραφής τους. Παράλληλα, ένα ποίημα πρέπει να γίνεται κατανοητό περισσότερο στο σύνολό του, καθώς το νόημά του δεν απορρέει από τον διαχωρισμό των μερών του για λεπτομερή έλεγχο και δη των συγκεκριμένων λέξεων, οι οποίες αποκομμένες από το σύνολο του έργου (στην προκειμένη περίπτωση του ποιήματος) πιθανό να προσδίδουν ένα εντελώς διαφορετικό ύφος και ερμηνεία. Επίσης, επισημαίνεται ότι ο/η εκπαιδευτικός προσφέρει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις διαμόρφωσης κατάλληλου ευνοϊκού παιδαγωγικού κλίματος ασφάλειας και συναισθηματικής στήριξης προς την κατεύθυνση της κριτικής προσέγγισης του περιεχομένου κάθε κειμένου προς επεξεργασία.
Τέλος, κατά την τρέχουσα περίοδο, έχει αναρτηθεί το νέο Πρόγραμμα Σπουδών για τα Θρησκευτικά Δημοτικού στην ιστοσελίδα του Ι.Ε.Π. και επίκειται η προκήρυξη συγγραφής νέων διδακτικών βιβλίων, τα οποία θα αξιολογηθούν με κριτήρια επιστημονικής, παιδαγωγικής και διδακτικής εγκυρότητας».
Tο Ποντίκι Webthriskeftika
