2022-12-24 07:15:33
Για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, η Ευρώπη στοχεύει στη μετάβαση των ταξιδιωτών από αεροπλάνα σε τρένα. Το εκτεταμένο σιδηροδρομικό της δίκτυο και η αυξανόμενη ζήτηση των καταναλωτών για πιο πράσινες λύσεις μεταφορών παρέχουν μια σαφή ευκαιρία. Ωστόσο, ο ευρωπαϊκός σιδηροδρομικός τομέας χρειάζεται ακόμη να ξεπεράσει εμπόδια για να επιτύχει μια σημαντική αλλαγή τρόπου μεταφοράς και να ξεκλειδώσει πλήρως τις δυνατότητές του
Γράφουν:
Ρίκο Λούμαν
Ντιόγκο Γουβεία
Την τελευταία δεκαετία και πριν από την έναρξη της πανδημίας Covid-19, τα αεροπορικά ταξίδια στην Ευρώπη επεκτάθηκαν με πολύ ταχύτερο ρυθμό από τα σιδηροδρομικά ταξίδια. Ενώ οι αεροπορικές μεταφορές αυξήθηκαν από 377 δισεκατομμύρια επιβατικά χιλιόμετρα (pkm) το 2010 σε 586 δισεκατομμύρια pkm το 2019 (+5,5% μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης), οι σιδηροδρομικές μεταφορές αυξήθηκαν με πολύ πιο μέτριο ρυθμό, από 358 δισεκατομμύρια pkm σε 421 δισεκατομμύρια pkm ( +1,8% μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης).
Τα αεροπορικά ταξίδια πραγματικά απογειώθηκαν μεταξύ 2014 και 2019 λόγω της αύξησης των αερομεταφορέων χαμηλού κόστους και της δημοτικότητας των ταξιδιών αναψυχής, ιδιαίτερα στο τμήμα πτήσεων εντός της ΕΕ. Ουσιαστικά, το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ αεροπορικών και σιδηροδρομικών μεταφορών οφείλεται σε φθηνές πτήσεις.
Οι σιδηροδρομικές επιβατικές μεταφορές στην ΕΕ παρουσιάζουν σημαντική καθυστέρηση από το 2010Ευρωπαϊκή Επιτροπή. έρευνα ING
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει να ενισχύσει τα σιδηροδρομικά ταξίδια για να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα
Η ΕΕ στοχεύει να μειώσει τα αέρια θερμοκηπίου της (GHG) κατά 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, και να φτάσει στο καθαρό μηδέν έως το 2050. Η μετατόπιση περισσότερων μεταφορών επιβατών από τις αεροπορικές σε σιδηροδρομικές μεταφορές θα μπορούσε ενδεχομένως να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου σύντομα και μεσοπρόθεσμα, καθώς οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι πολύ πιο φιλικές προς το κλίμα από τις αεροπορικές μεταφορές.
Οι σιδηροδρομικές μεταφορές εκτιμάται ότι είναι 12 φορές πιο ενεργειακά αποδοτικές από τις αεροπορικές μεταφορές . Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), οι αεροπορικές μεταφορές επιβατών εκπέμπουν, κατά μέσο όρο, 160 gCO2 ανά pkm, ενώ οι σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών είναι μόνο 33 gCO2 ανά pkm (από καλά στον τροχό, εξαιρουμένων των εκπομπών που σχετίζονται με τις υποδομές).
Με υψηλό μερίδιο ηλεκτροκίνησης (57% του σιδηροδρομικού δικτύου της ΕΕ το 2020) και αυξανόμενο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας (38% της παραγωγής της ΕΕ το 2020), το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των σιδηροδρόμων αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω καθώς προχωράμε στην επόμενη δεκαετία.
Δεδομένης της δυνατότητάς της να μειώσει τις εκπομπές CO2, η πολιτική της ΕΕ υποστηρίζει σαφώς τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία του 2019 και η Στρατηγική Βιώσιμης και Έξυπνης Κινητικότητας 2020 έθεσαν μπροστά και στο επίκεντρο τις σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών σε μια προσπάθεια απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές του συστήματος κινητικότητας της ΕΕ.
Οι σχετικοί στόχοι της ΕΕ για τον τομέα των μεταφορών
Έρευνα ING
Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών πτήσεων είναι μικρής και μεσαίας απόστασης
Δεδομένης της αυξανόμενης ζήτησης των επιβατών για πιο πράσινες λύσεις μεταφορών και της φύσης των ευρωπαϊκών πτήσεων (κυρίως μικρών και μεσαίων αποστάσεων), υπάρχουν ακόμη τόσες πολλές δυνατότητες για σιδηροδρομικά ταξίδια. Το 2019, σχεδόν το 25% των ευρωπαϊκών πτήσεων ήταν κάτω από 500 χιλιόμετρα και περίπου το 70% ήταν κάτω από 1.500 χιλιόμετρα. Όσο μικρότερη είναι η απόσταση, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ο σιδηρόδρομος να μπορεί να αντικαταστήσει τις πτήσεις λόγω της ανταγωνιστικότητάς του από την άποψη του χρόνου ταξιδιού.
Η βιβλιογραφία υποδηλώνει συνήθως ότι οι σιδηροδρομικές μεταφορές μπορούν να προσφέρουν μια ανταγωνιστική εναλλακτική σε πτήσεις σε διαδρομές στις οποίες το σιδηροδρομικό ταξίδι διαρκεί λιγότερο από έξι ώρες, ειδικά εάν πρόκειται για απευθείας σύνδεση και αποφεύγει επιβάτες να αλλάξουν τρένο για να ολοκληρώσουν το ταξίδι. Αυτό δυνητικά καλύπτει σημαντικό μέρος των πτήσεων.
Οι πτήσεις με τη μικρότερη απόσταση ταξιδιού έχουν τη μεγαλύτερη δυνατότητα αλλαγής
Έρευνα Eurocontrol, ING
Ο σιδηρόδρομος ανταγωνίζεται τα πλεονεκτήματα της αεροπορίας
Αν και οι επιβάτες εξετάζουν όλο και περισσότερο τον αντίκτυπο του ταξιδιού τους στο CO2, οι κύριοι παράγοντες που εκτιμούν οι καταναλωτές όταν σχεδιάζουν ένα ταξίδι εξακολουθούν να είναι η τιμή και ο χρόνος, όπως φαίνεται στην έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για την κινητικότητα και τις μεταφορές. Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι επιβάτες θα στραφούν στα σιδηροδρομικά ταξίδια μόνο εάν θεωρούν ότι είναι σχετικά πιο προσιτά, πιο γρήγορα ή πιο αξιόπιστα από τα πτητικά.
Ο σιδηρόδρομος έχει ένα πράσινο πλεονέκτημα, αλλά θα πρέπει να ανταγωνίζεται σκληρότερα σε τιμή, χρόνο και αξιοπιστίαΕυρωβαρόμετρο 2019, έρευνα ING
1Τιμή: οι δημοσιονομικοί όροι ανταγωνισμού μεταξύ αεροπορικών και σιδηροδρομικών μεταφορών δεν είναι ακόμη σταθεροί
Αυτή τη στιγμή, τα αεροπορικά ταξίδια εξακολουθούν να έχουν πλεονέκτημα τιμής έναντι των σιδηροδρομικών ταξιδιών, παρά το γεγονός ότι οι σιδηροδρομικές μεταφορές επιδοτούνται από πάγια έξοδα υποδομής. Σύμφωνα με το ισχύον σύστημα τιμολόγησης, οι διεθνείς πτήσεις (συμπεριλαμβανομένων των εντός ΕΕ) απαλλάσσονται από φόρους καυσίμων και ΦΠΑ. Η αεροπορία λαμβάνει επίσης επί του παρόντος το 85% των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα ως μέρος του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS), αν και αυτό θα μειωθεί στο μηδέν πριν από το 2027.
Η πίεση για αύξηση της φορολογίας στα καύσιμα αεροσκαφών και τα αεροπορικά εισιτήρια στην Ευρώπη αυξάνεται (το 72% των Ευρωπαίων θα ευνοούσε τον φόρο άνθρακα στις πτήσεις, σύμφωνα με έρευνα της ΕΤΕπ ). Η εφαρμογή του θα δώσει ένα σημαντικό σήμα τιμολόγησης και θα συμβάλει στην εξομάλυνση των όρων δημοσιονομικού ανταγωνισμού μεταξύ των δύο τρόπων μεταφοράς.
2Χρόνος: τα αεροπορικά ταξίδια είναι συχνά πιο γρήγορα, αλλά τα ταξίδια με τρένο βελτιώνονται
Τα αεροπλάνα είναι γρήγορα και μπορούν να μεταφέρουν επιβάτες σχεδόν οπουδήποτε στον κόσμο. Ωστόσο, καθώς οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες θέλουν συχνά να ταξιδεύουν μεταξύ πόλεων της ηπείρου, τα τρένα μπορεί συχνά να είναι ανταγωνιστικά όσον αφορά τον χρόνο ταξιδιού. Λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο ακριβώς πριν από το ταξίδι και κατά τη διάρκεια, η πτήση συχνά δεν είναι πολύ πιο γρήγορη από το σιδηρόδρομο, καθώς οι επιβάτες συνήθως χρειάζονται επιπλέον χρόνο για την ασφάλεια του αεροδρομίου και τις διαδικασίες check-in. Και, λαμβάνοντας υπόψη τα σχέδια για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών σιδηροδρομικών υπηρεσιών, η ανταγωνιστική θέση των σιδηροδρόμων όσον αφορά τον χρόνο ταξιδιού αναμένεται να βελτιωθεί τις επόμενες δεκαετίες. Οι ακόλουθες ενέργειες αναμένεται να βελτιώσουν τη διαλειτουργικότητα του σιδηροδρομικού συστήματος αυξάνοντας την ταχύτητα και τη συχνότητα των αμαξοστοιχιών:Η δημιουργία του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), που συνδέει τις σημαντικότερες γραμμές έως το 2030 (πυρηνικό δίκτυο) και όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες έως το 2050 (περιεκτικό δίκτυο).
Η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS), του συστήματος ασύρματης επικοινωνίας μεταξύ τρένων και σιδηροδρομικής υποδομής για ασφάλεια και έλεγχο.
Τα τρένα μπορούν να ανταγωνιστούν τις πτήσεις στο ένα τρίτο των πιο πολυσύχναστων διαδρομών της ΕΕ
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, υπάρχουν πολλά παραδείγματα σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών που συναγωνίζονται τις αεροπορικές μεταφορές: το ένα τρίτο των πιο πολυσύχναστων αεροπορικών δρομολογίων της ΕΕ το 2019 έχουν εναλλακτικό τρένο κάτω των έξι ωρών.
Τα εσωτερικά δρομολόγια Ρώμη-Μιλάνο, Βερολίνο-Μόναχο, Παρίσι-Λυών και Μαδρίτη-Βαρκελώνη και τα διεθνή δρομολόγια Βρυξέλλες-Άμστερνταμ και Παρίσι-Λονδίνο έχουν δει μια σημαντική κίνηση προς τον σιδηρόδρομο την τελευταία δεκαετία, και υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να αναπτυχθεί περαιτέρω.
Η διαφορά χρόνου ταξιδιού από σημείο σε σημείο για αεροπορικά και σιδηροδρομικά δρομολόγια συχνά δεν είναι τόσο μεγάληΈρευνα ING
*Οι χρόνοι ταξιδιού των αεροπορικών πτήσεων που αναφέρονται στον πίνακα περιλαμβάνουν 2 ώρες για το χρόνο πριν και κατά τη μεταφορά. Για τον σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας Παρίσι-Λονδίνο, προσθέσαμε 1 ώρα για τον έλεγχο των συνόρων.
3Κράτηση και αξιοπιστία: η κράτηση πτήσεων είναι πολύ πιο εύκολη από την κράτηση τρένων
Ένα σημαντικό σημείο που εξακολουθεί να εμποδίζει τις σιδηροδρομικές μεταφορές είναι το περίπλοκο σύστημα έκδοσης εισιτηρίων. Η έρευνα δείχνει ότι η κράτηση ενός διεθνούς ταξιδιού με τρένο στην Ευρώπη έχει ποσοστό εγκατάλειψης δέκα φορές υψηλότερο από την κράτηση μιας πτήσης. Έτσι, η βελτίωση του συστήματος σιδηροδρομικών εισιτηρίων και η εξασφάλιση μιας απρόσκοπτης εμπειρίας κράτησης πελατών θα ενίσχυε αμέσως τη χρήση των σιδηροδρομικών υπηρεσιών από τους επιβάτες.
Στην πράξη, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συστήματος όπου θα εμφανίζονται όλα τα σχετικά τρένα και θα επιτρέπεται στους επιβάτες να ταξιδεύουν απλώς με ένα εισιτήριο αντί για πολλά εισιτήρια. Η CER (Κοινότητα Ευρωπαϊκών εταιρειών σιδηροδρόμων και υποδομών) και η UIC (Διεθνής Ένωση Σιδηροδρόμων) δεσμεύτηκαν πρόσφατα να αναπτύξουν ένα καλύτερο σύστημα σιδηροδρομικών εισιτηρίων έως το 2025, απλοποιώντας την πρόσβαση στα εισιτήρια και επεκτείνοντας τους χρόνους κράτησης. Επιπλέον, εάν περισσότερες ταξιδιωτικές μηχανές αναζήτησης (όπως το Skyscanner) αρχίσουν να εμφανίζουν επίσης επιλογές τρένων, αυτό θα ενθάρρυνε περισσότερες πωλήσεις εισιτηρίων τρένου.
Περισσότερος διεθνής συντονισμός μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης θα ενίσχυε την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των σιδηροδρομικών ταξιδιών
Επιπλέον, ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ των σιδηροδρομικών φορέων και των πρακτόρων σε όλη την Ευρώπη θα ενίσχυε ενδεχομένως την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των σιδηροδρομικών ταξιδιών. Αυτό θα βοηθούσε να επιτευχθεί μια σημαντική αλλαγή στους επιβάτες – το Eurostar/Thalys μπορεί να θεωρηθεί ως βέλτιστη πρακτική εδώ. Ακολουθώντας το παράδειγμα της αεροπορίας, η βελτίωση της εναρμόνισης των χρονοδιαγραμμάτων και η διεθνής ευθυγράμμιση των χρονοθυρίδων θα βοηθούσε τον σιδηροδρομικό τομέα. Επιπλέον, η (τεχνική) τυποποίηση των περιτύπων σιδηροδρομικών γραμμών και των ηλεκτρικών ρευμάτων θα είναι μείζονος σημασίας για τη διευκόλυνση της αύξησης των σιδηροδρομικών μετακινήσεων, ιδίως για διασυνοριακά ταξίδια. Πρωτοβουλίες όπως το EuroLink, μια κοινή πλατφόρμα ευρωπαϊκών διαχειριστών σιδηροδρομικής υποδομής, το Trans Europ Express (TEE) 2.0, ένα δίκτυο ευρωπαϊκών δρομολογίων που προωθείται από συνεργαζόμενες σιδηροδρομικές εταιρείες και το Timetable and Capacity Redesign (TTR),
Τα περιτύπωμα σιδηροδρομικών γραμμών δεν είναι εντελώς ομοιόμορφα σε ολόκληρη την ΕΕΕυρωπαϊκή Επιτροπή, έρευνα ING
*Ορισμένες χώρες έχουν πολλαπλά μεγέθη μετρητών τροχιάς
Οι ταξιδιώτες για επαγγελματικούς λόγους και ταξιδιώτες στην πόλη είναι πρόθυμοι να στραφούν στον σιδηρόδρομο
Η αυξανόμενη αίσθηση επείγουσας ανάγκης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έχει κάνει τους ταξιδιώτες πιο ενήμερους για τον αντίκτυπο του CO2 των ταξιδιών τους. Σύμφωνα με μια έκθεση του 2021 της SAP Concur, το 69% των εταιρικών ταξιδιωτών υποστήριξε για πιο βιώσιμες ταξιδιωτικές πολιτικές. Ως αποτέλεσμα, ένας αυξανόμενος αριθμός ιδιωτικών εταιρειών και πανεπιστημίων έχουν ενημερώσει τις εταιρικές ταξιδιωτικές πολιτικές τους, πιέζοντας για πιο πράσινες λύσεις για επαγγελματικά ταξίδια. Στην Ολλανδία, ένας εταιρικός συνασπισμός (Anders Reizen) ζήτησε όλα τα επαγγελματικά ταξίδια στο Λονδίνο να γίνονται με τρένο, έως το 2030. Ομοίως, οι ταξιδιώτες που ταξιδεύουν στην πόλη γίνονται πιο πρόθυμοι να πάρουν το τρένο αντί για το αεροπλάνο όταν τους συνδέει απευθείας προς το κέντρο της πόλης, τυπικά τον τελικό προορισμό τους. Αυτό μειώνει τον χρόνο ταξιδιού από πόρτα σε πόρτα.
Αναμένεται ότι περισσότερες συνδέσεις στην Ευρώπη θα πέσουν μέσα σε ένα χρονικό διάστημα έξι ωρών τις επόμενες δεκαετίες. Αυτή είναι η πιθανή περίπτωση για τα διεθνή δρομολόγια που συνδέουν Μιλάνο-Μόναχο, Άμστερνταμ-Βερολίνο και Φρανκφούρτη-Πράγα.
Οι πρωτοβουλίες πολυτροπικών ταξιδιών μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των σιδηροδρομικών ταξιδιών
Οι ευρωπαϊκές χώρες αναζητούν ολοένα και περισσότερο τρόπους για να προωθήσουν τα σιδηροδρομικά ταξίδια (για παράδειγμα, η Γαλλία έχει απαγορεύσει τις εσωτερικές πτήσεις μικρών αποστάσεων που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν άμεσα σιδηροδρομικά ταξίδια κάτω των δύο ωρών και 30 λεπτών και η Ολλανδία έθεσε στόχους για να αυξήσει τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις σε αποστάσεις έως 700 χλμ.). Η συνεργασία μεταξύ αεροπορικών και σιδηροδρομικών αερομεταφορέων, μέσω της προσφοράς πακέτων, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση ενός συστήματος μεταφορών πιο αποδοτικών εκπομπών άνθρακα, αυξάνοντας παράλληλα τις ταξιδιωτικές επιλογές και την ευελιξία των επιβατών. Για παράδειγμα, οι συνεργασίες μεταξύ της KLM και της NS, της Air France και της SNCF και της Lufthansa και της Deutsch Bahn είναι μερικά καλά παραδείγματα τέτοιων διατροπικών πρωτοβουλιών που μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των σιδηροδρομικών ταξιδιών.
Η βελτιστοποίηση της χρήσης της υπάρχουσας σιδηροδρομικής υποδομής είναι καίριας σημασίας
Η Ευρώπη έχει μια σταθερή και ολοκληρωμένη σιδηροδρομική υποδομή σχεδόν 200.000 km το 2020. Όσον αφορά το μήκος, το σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας, το οποίο επιτρέπει στα τρένα να λειτουργούν με σημαντικά μεγαλύτερες ταχύτητες (συνήθως πάνω από 200 km/h), έχει τετραπλασιαστεί από την αρχή του τον 21ο αιώνα, φτάνοντας τα 12.000 χιλιόμετρα το 2020, κυρίως λόγω της επέκτασης στην Ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, η οποία, έως το 2020, φιλοξενούσε το 69% του συνολικού σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας στην ΕΕ. Λαμβάνοντας υπόψη το ήδη εκτεταμένο σιδηροδρομικό δίκτυο στην Ευρώπη και τα σχετικά χαμηλά ποσοστά πληρότητας στις περισσότερες σιδηροδρομικές υπηρεσίες, η βελτιστοποίηση της χρήσης της υπάρχουσας χωρητικότητας και υποδομής στην Ευρώπη φαίνεται καθοριστική για την ενίσχυση της χωρητικότητας βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.
Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, θα απαιτηθούν επενδύσεις για την περαιτέρω επέκταση του δικτύου. Στις υποδομές, οι υπάρχουσες συμβατικές γραμμές ενδέχεται να αναβαθμιστούν για να φιλοξενήσουν τρένα υψηλής ταχύτητας, να επιλυθούν οι περιορισμοί υποδομής ή να κατασκευαστούν νέες γραμμές (αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δαπανηρό και χρονοβόρο). Όσον αφορά τη χωρητικότητα, σίγουρα θα χρειαστεί να αποκτηθούν νέα τρένα – ωστόσο, η κατασκευή και η παράδοση νέων τρένων μπορεί να διαρκέσει έως και οκτώ χρόνια. Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού μπορεί επίσης να αποτελούν περιορισμό κατά τον προγραμματισμό επέκτασης της χωρητικότητας των σιδηροδρόμων.
Η Ισπανία είχε το μακρύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας της ΕΕ το 2020Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έρευνα ING
Οι χώρες με γραμμές υψηλής ταχύτητας βρίσκονται σε καλύτερη θέση για τη μετάβαση στους σιδηροδρόμους
Ο σιδηρόδρομος υψηλής ταχύτητας είναι γενικά ένας σημαντικός παράγοντας για τη μετάβαση από τις αεροπορικές σε σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών, καθώς παρέχει την ευκαιρία να ανταγωνίζεται ο χρόνος ταξιδιού. Το γεγονός ότι ο σιδηρόδρομος υψηλής ταχύτητας το 2019 αντιπροσώπευε το 31% των συνολικών σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών, ενώ αντιπροσώπευε μόνο το 6% του συνολικού μήκους του σιδηροδρομικού δικτύου, υπογραμμίζει τη σημασία του. Έτσι, οι ευρωπαϊκές χώρες με ήδη εγκατεστημένο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας αναμένεται να δουν ταχύτερη στροφή προς τις σιδηροδρομικές μεταφορές και να ωφεληθούν περισσότερο μεσοπρόθεσμα, καθώς εξαλείφονται ορισμένα από τα σημερινά σημεία συμφόρησης.
Ο διπλασιασμός της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας υψηλής ταχύτητας στην Ευρώπη έως το 2030 δεν θα είναι εύκολος.
think.ing.com
sidirodromikanea.blogspot.com
Γράφουν:
Ρίκο Λούμαν
Ντιόγκο Γουβεία
Την τελευταία δεκαετία και πριν από την έναρξη της πανδημίας Covid-19, τα αεροπορικά ταξίδια στην Ευρώπη επεκτάθηκαν με πολύ ταχύτερο ρυθμό από τα σιδηροδρομικά ταξίδια. Ενώ οι αεροπορικές μεταφορές αυξήθηκαν από 377 δισεκατομμύρια επιβατικά χιλιόμετρα (pkm) το 2010 σε 586 δισεκατομμύρια pkm το 2019 (+5,5% μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης), οι σιδηροδρομικές μεταφορές αυξήθηκαν με πολύ πιο μέτριο ρυθμό, από 358 δισεκατομμύρια pkm σε 421 δισεκατομμύρια pkm ( +1,8% μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης).
Τα αεροπορικά ταξίδια πραγματικά απογειώθηκαν μεταξύ 2014 και 2019 λόγω της αύξησης των αερομεταφορέων χαμηλού κόστους και της δημοτικότητας των ταξιδιών αναψυχής, ιδιαίτερα στο τμήμα πτήσεων εντός της ΕΕ. Ουσιαστικά, το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ αεροπορικών και σιδηροδρομικών μεταφορών οφείλεται σε φθηνές πτήσεις.
Οι σιδηροδρομικές επιβατικές μεταφορές στην ΕΕ παρουσιάζουν σημαντική καθυστέρηση από το 2010Ευρωπαϊκή Επιτροπή. έρευνα ING
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει να ενισχύσει τα σιδηροδρομικά ταξίδια για να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα
Η ΕΕ στοχεύει να μειώσει τα αέρια θερμοκηπίου της (GHG) κατά 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, και να φτάσει στο καθαρό μηδέν έως το 2050. Η μετατόπιση περισσότερων μεταφορών επιβατών από τις αεροπορικές σε σιδηροδρομικές μεταφορές θα μπορούσε ενδεχομένως να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου σύντομα και μεσοπρόθεσμα, καθώς οι σιδηροδρομικές μεταφορές είναι πολύ πιο φιλικές προς το κλίμα από τις αεροπορικές μεταφορές.
Οι σιδηροδρομικές μεταφορές εκτιμάται ότι είναι 12 φορές πιο ενεργειακά αποδοτικές από τις αεροπορικές μεταφορές . Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), οι αεροπορικές μεταφορές επιβατών εκπέμπουν, κατά μέσο όρο, 160 gCO2 ανά pkm, ενώ οι σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών είναι μόνο 33 gCO2 ανά pkm (από καλά στον τροχό, εξαιρουμένων των εκπομπών που σχετίζονται με τις υποδομές).
Με υψηλό μερίδιο ηλεκτροκίνησης (57% του σιδηροδρομικού δικτύου της ΕΕ το 2020) και αυξανόμενο μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο μείγμα ηλεκτρικής ενέργειας (38% της παραγωγής της ΕΕ το 2020), το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των σιδηροδρόμων αναμένεται να μειωθεί περαιτέρω καθώς προχωράμε στην επόμενη δεκαετία.
Δεδομένης της δυνατότητάς της να μειώσει τις εκπομπές CO2, η πολιτική της ΕΕ υποστηρίζει σαφώς τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία του 2019 και η Στρατηγική Βιώσιμης και Έξυπνης Κινητικότητας 2020 έθεσαν μπροστά και στο επίκεντρο τις σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών σε μια προσπάθεια απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές του συστήματος κινητικότητας της ΕΕ.
Οι σχετικοί στόχοι της ΕΕ για τον τομέα των μεταφορών
Έρευνα ING
Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών πτήσεων είναι μικρής και μεσαίας απόστασης
Δεδομένης της αυξανόμενης ζήτησης των επιβατών για πιο πράσινες λύσεις μεταφορών και της φύσης των ευρωπαϊκών πτήσεων (κυρίως μικρών και μεσαίων αποστάσεων), υπάρχουν ακόμη τόσες πολλές δυνατότητες για σιδηροδρομικά ταξίδια. Το 2019, σχεδόν το 25% των ευρωπαϊκών πτήσεων ήταν κάτω από 500 χιλιόμετρα και περίπου το 70% ήταν κάτω από 1.500 χιλιόμετρα. Όσο μικρότερη είναι η απόσταση, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ο σιδηρόδρομος να μπορεί να αντικαταστήσει τις πτήσεις λόγω της ανταγωνιστικότητάς του από την άποψη του χρόνου ταξιδιού.
Η βιβλιογραφία υποδηλώνει συνήθως ότι οι σιδηροδρομικές μεταφορές μπορούν να προσφέρουν μια ανταγωνιστική εναλλακτική σε πτήσεις σε διαδρομές στις οποίες το σιδηροδρομικό ταξίδι διαρκεί λιγότερο από έξι ώρες, ειδικά εάν πρόκειται για απευθείας σύνδεση και αποφεύγει επιβάτες να αλλάξουν τρένο για να ολοκληρώσουν το ταξίδι. Αυτό δυνητικά καλύπτει σημαντικό μέρος των πτήσεων.
Οι πτήσεις με τη μικρότερη απόσταση ταξιδιού έχουν τη μεγαλύτερη δυνατότητα αλλαγής
Έρευνα Eurocontrol, ING
Ο σιδηρόδρομος ανταγωνίζεται τα πλεονεκτήματα της αεροπορίας
Αν και οι επιβάτες εξετάζουν όλο και περισσότερο τον αντίκτυπο του ταξιδιού τους στο CO2, οι κύριοι παράγοντες που εκτιμούν οι καταναλωτές όταν σχεδιάζουν ένα ταξίδι εξακολουθούν να είναι η τιμή και ο χρόνος, όπως φαίνεται στην έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για την κινητικότητα και τις μεταφορές. Ως εκ τούτου, οι περισσότεροι επιβάτες θα στραφούν στα σιδηροδρομικά ταξίδια μόνο εάν θεωρούν ότι είναι σχετικά πιο προσιτά, πιο γρήγορα ή πιο αξιόπιστα από τα πτητικά.
Ο σιδηρόδρομος έχει ένα πράσινο πλεονέκτημα, αλλά θα πρέπει να ανταγωνίζεται σκληρότερα σε τιμή, χρόνο και αξιοπιστίαΕυρωβαρόμετρο 2019, έρευνα ING
1Τιμή: οι δημοσιονομικοί όροι ανταγωνισμού μεταξύ αεροπορικών και σιδηροδρομικών μεταφορών δεν είναι ακόμη σταθεροί
Αυτή τη στιγμή, τα αεροπορικά ταξίδια εξακολουθούν να έχουν πλεονέκτημα τιμής έναντι των σιδηροδρομικών ταξιδιών, παρά το γεγονός ότι οι σιδηροδρομικές μεταφορές επιδοτούνται από πάγια έξοδα υποδομής. Σύμφωνα με το ισχύον σύστημα τιμολόγησης, οι διεθνείς πτήσεις (συμπεριλαμβανομένων των εντός ΕΕ) απαλλάσσονται από φόρους καυσίμων και ΦΠΑ. Η αεροπορία λαμβάνει επίσης επί του παρόντος το 85% των δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών άνθρακα ως μέρος του συστήματος εμπορίας εκπομπών της ΕΕ (ETS), αν και αυτό θα μειωθεί στο μηδέν πριν από το 2027.
Η πίεση για αύξηση της φορολογίας στα καύσιμα αεροσκαφών και τα αεροπορικά εισιτήρια στην Ευρώπη αυξάνεται (το 72% των Ευρωπαίων θα ευνοούσε τον φόρο άνθρακα στις πτήσεις, σύμφωνα με έρευνα της ΕΤΕπ ). Η εφαρμογή του θα δώσει ένα σημαντικό σήμα τιμολόγησης και θα συμβάλει στην εξομάλυνση των όρων δημοσιονομικού ανταγωνισμού μεταξύ των δύο τρόπων μεταφοράς.
2Χρόνος: τα αεροπορικά ταξίδια είναι συχνά πιο γρήγορα, αλλά τα ταξίδια με τρένο βελτιώνονται
Τα αεροπλάνα είναι γρήγορα και μπορούν να μεταφέρουν επιβάτες σχεδόν οπουδήποτε στον κόσμο. Ωστόσο, καθώς οι Ευρωπαίοι ταξιδιώτες θέλουν συχνά να ταξιδεύουν μεταξύ πόλεων της ηπείρου, τα τρένα μπορεί συχνά να είναι ανταγωνιστικά όσον αφορά τον χρόνο ταξιδιού. Λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο ακριβώς πριν από το ταξίδι και κατά τη διάρκεια, η πτήση συχνά δεν είναι πολύ πιο γρήγορη από το σιδηρόδρομο, καθώς οι επιβάτες συνήθως χρειάζονται επιπλέον χρόνο για την ασφάλεια του αεροδρομίου και τις διαδικασίες check-in. Και, λαμβάνοντας υπόψη τα σχέδια για τη βελτίωση των ευρωπαϊκών σιδηροδρομικών υπηρεσιών, η ανταγωνιστική θέση των σιδηροδρόμων όσον αφορά τον χρόνο ταξιδιού αναμένεται να βελτιωθεί τις επόμενες δεκαετίες. Οι ακόλουθες ενέργειες αναμένεται να βελτιώσουν τη διαλειτουργικότητα του σιδηροδρομικού συστήματος αυξάνοντας την ταχύτητα και τη συχνότητα των αμαξοστοιχιών:Η δημιουργία του Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (ΔΕΔ-Μ), που συνδέει τις σημαντικότερες γραμμές έως το 2030 (πυρηνικό δίκτυο) και όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες έως το 2050 (περιεκτικό δίκτυο).
Η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Συστήματος Διαχείρισης Σιδηροδρομικής Κυκλοφορίας (ERTMS), του συστήματος ασύρματης επικοινωνίας μεταξύ τρένων και σιδηροδρομικής υποδομής για ασφάλεια και έλεγχο.
Τα τρένα μπορούν να ανταγωνιστούν τις πτήσεις στο ένα τρίτο των πιο πολυσύχναστων διαδρομών της ΕΕ
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, υπάρχουν πολλά παραδείγματα σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών που συναγωνίζονται τις αεροπορικές μεταφορές: το ένα τρίτο των πιο πολυσύχναστων αεροπορικών δρομολογίων της ΕΕ το 2019 έχουν εναλλακτικό τρένο κάτω των έξι ωρών.
Τα εσωτερικά δρομολόγια Ρώμη-Μιλάνο, Βερολίνο-Μόναχο, Παρίσι-Λυών και Μαδρίτη-Βαρκελώνη και τα διεθνή δρομολόγια Βρυξέλλες-Άμστερνταμ και Παρίσι-Λονδίνο έχουν δει μια σημαντική κίνηση προς τον σιδηρόδρομο την τελευταία δεκαετία, και υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να αναπτυχθεί περαιτέρω.
Η διαφορά χρόνου ταξιδιού από σημείο σε σημείο για αεροπορικά και σιδηροδρομικά δρομολόγια συχνά δεν είναι τόσο μεγάληΈρευνα ING
*Οι χρόνοι ταξιδιού των αεροπορικών πτήσεων που αναφέρονται στον πίνακα περιλαμβάνουν 2 ώρες για το χρόνο πριν και κατά τη μεταφορά. Για τον σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας Παρίσι-Λονδίνο, προσθέσαμε 1 ώρα για τον έλεγχο των συνόρων.
3Κράτηση και αξιοπιστία: η κράτηση πτήσεων είναι πολύ πιο εύκολη από την κράτηση τρένων
Ένα σημαντικό σημείο που εξακολουθεί να εμποδίζει τις σιδηροδρομικές μεταφορές είναι το περίπλοκο σύστημα έκδοσης εισιτηρίων. Η έρευνα δείχνει ότι η κράτηση ενός διεθνούς ταξιδιού με τρένο στην Ευρώπη έχει ποσοστό εγκατάλειψης δέκα φορές υψηλότερο από την κράτηση μιας πτήσης. Έτσι, η βελτίωση του συστήματος σιδηροδρομικών εισιτηρίων και η εξασφάλιση μιας απρόσκοπτης εμπειρίας κράτησης πελατών θα ενίσχυε αμέσως τη χρήση των σιδηροδρομικών υπηρεσιών από τους επιβάτες.
Στην πράξη, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συστήματος όπου θα εμφανίζονται όλα τα σχετικά τρένα και θα επιτρέπεται στους επιβάτες να ταξιδεύουν απλώς με ένα εισιτήριο αντί για πολλά εισιτήρια. Η CER (Κοινότητα Ευρωπαϊκών εταιρειών σιδηροδρόμων και υποδομών) και η UIC (Διεθνής Ένωση Σιδηροδρόμων) δεσμεύτηκαν πρόσφατα να αναπτύξουν ένα καλύτερο σύστημα σιδηροδρομικών εισιτηρίων έως το 2025, απλοποιώντας την πρόσβαση στα εισιτήρια και επεκτείνοντας τους χρόνους κράτησης. Επιπλέον, εάν περισσότερες ταξιδιωτικές μηχανές αναζήτησης (όπως το Skyscanner) αρχίσουν να εμφανίζουν επίσης επιλογές τρένων, αυτό θα ενθάρρυνε περισσότερες πωλήσεις εισιτηρίων τρένου.
Περισσότερος διεθνής συντονισμός μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης θα ενίσχυε την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των σιδηροδρομικών ταξιδιών
Επιπλέον, ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ των σιδηροδρομικών φορέων και των πρακτόρων σε όλη την Ευρώπη θα ενίσχυε ενδεχομένως την αποτελεσματικότητα και την ποιότητα των σιδηροδρομικών ταξιδιών. Αυτό θα βοηθούσε να επιτευχθεί μια σημαντική αλλαγή στους επιβάτες – το Eurostar/Thalys μπορεί να θεωρηθεί ως βέλτιστη πρακτική εδώ. Ακολουθώντας το παράδειγμα της αεροπορίας, η βελτίωση της εναρμόνισης των χρονοδιαγραμμάτων και η διεθνής ευθυγράμμιση των χρονοθυρίδων θα βοηθούσε τον σιδηροδρομικό τομέα. Επιπλέον, η (τεχνική) τυποποίηση των περιτύπων σιδηροδρομικών γραμμών και των ηλεκτρικών ρευμάτων θα είναι μείζονος σημασίας για τη διευκόλυνση της αύξησης των σιδηροδρομικών μετακινήσεων, ιδίως για διασυνοριακά ταξίδια. Πρωτοβουλίες όπως το EuroLink, μια κοινή πλατφόρμα ευρωπαϊκών διαχειριστών σιδηροδρομικής υποδομής, το Trans Europ Express (TEE) 2.0, ένα δίκτυο ευρωπαϊκών δρομολογίων που προωθείται από συνεργαζόμενες σιδηροδρομικές εταιρείες και το Timetable and Capacity Redesign (TTR),
Τα περιτύπωμα σιδηροδρομικών γραμμών δεν είναι εντελώς ομοιόμορφα σε ολόκληρη την ΕΕΕυρωπαϊκή Επιτροπή, έρευνα ING
*Ορισμένες χώρες έχουν πολλαπλά μεγέθη μετρητών τροχιάς
Οι ταξιδιώτες για επαγγελματικούς λόγους και ταξιδιώτες στην πόλη είναι πρόθυμοι να στραφούν στον σιδηρόδρομο
Η αυξανόμενη αίσθηση επείγουσας ανάγκης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής έχει κάνει τους ταξιδιώτες πιο ενήμερους για τον αντίκτυπο του CO2 των ταξιδιών τους. Σύμφωνα με μια έκθεση του 2021 της SAP Concur, το 69% των εταιρικών ταξιδιωτών υποστήριξε για πιο βιώσιμες ταξιδιωτικές πολιτικές. Ως αποτέλεσμα, ένας αυξανόμενος αριθμός ιδιωτικών εταιρειών και πανεπιστημίων έχουν ενημερώσει τις εταιρικές ταξιδιωτικές πολιτικές τους, πιέζοντας για πιο πράσινες λύσεις για επαγγελματικά ταξίδια. Στην Ολλανδία, ένας εταιρικός συνασπισμός (Anders Reizen) ζήτησε όλα τα επαγγελματικά ταξίδια στο Λονδίνο να γίνονται με τρένο, έως το 2030. Ομοίως, οι ταξιδιώτες που ταξιδεύουν στην πόλη γίνονται πιο πρόθυμοι να πάρουν το τρένο αντί για το αεροπλάνο όταν τους συνδέει απευθείας προς το κέντρο της πόλης, τυπικά τον τελικό προορισμό τους. Αυτό μειώνει τον χρόνο ταξιδιού από πόρτα σε πόρτα.
Αναμένεται ότι περισσότερες συνδέσεις στην Ευρώπη θα πέσουν μέσα σε ένα χρονικό διάστημα έξι ωρών τις επόμενες δεκαετίες. Αυτή είναι η πιθανή περίπτωση για τα διεθνή δρομολόγια που συνδέουν Μιλάνο-Μόναχο, Άμστερνταμ-Βερολίνο και Φρανκφούρτη-Πράγα.
Οι πρωτοβουλίες πολυτροπικών ταξιδιών μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των σιδηροδρομικών ταξιδιών
Οι ευρωπαϊκές χώρες αναζητούν ολοένα και περισσότερο τρόπους για να προωθήσουν τα σιδηροδρομικά ταξίδια (για παράδειγμα, η Γαλλία έχει απαγορεύσει τις εσωτερικές πτήσεις μικρών αποστάσεων που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν άμεσα σιδηροδρομικά ταξίδια κάτω των δύο ωρών και 30 λεπτών και η Ολλανδία έθεσε στόχους για να αυξήσει τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις σε αποστάσεις έως 700 χλμ.). Η συνεργασία μεταξύ αεροπορικών και σιδηροδρομικών αερομεταφορέων, μέσω της προσφοράς πακέτων, μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση ενός συστήματος μεταφορών πιο αποδοτικών εκπομπών άνθρακα, αυξάνοντας παράλληλα τις ταξιδιωτικές επιλογές και την ευελιξία των επιβατών. Για παράδειγμα, οι συνεργασίες μεταξύ της KLM και της NS, της Air France και της SNCF και της Lufthansa και της Deutsch Bahn είναι μερικά καλά παραδείγματα τέτοιων διατροπικών πρωτοβουλιών που μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση των σιδηροδρομικών ταξιδιών.
Η βελτιστοποίηση της χρήσης της υπάρχουσας σιδηροδρομικής υποδομής είναι καίριας σημασίας
Η Ευρώπη έχει μια σταθερή και ολοκληρωμένη σιδηροδρομική υποδομή σχεδόν 200.000 km το 2020. Όσον αφορά το μήκος, το σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας, το οποίο επιτρέπει στα τρένα να λειτουργούν με σημαντικά μεγαλύτερες ταχύτητες (συνήθως πάνω από 200 km/h), έχει τετραπλασιαστεί από την αρχή του τον 21ο αιώνα, φτάνοντας τα 12.000 χιλιόμετρα το 2020, κυρίως λόγω της επέκτασης στην Ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, η οποία, έως το 2020, φιλοξενούσε το 69% του συνολικού σιδηροδρομικού δικτύου υψηλής ταχύτητας στην ΕΕ. Λαμβάνοντας υπόψη το ήδη εκτεταμένο σιδηροδρομικό δίκτυο στην Ευρώπη και τα σχετικά χαμηλά ποσοστά πληρότητας στις περισσότερες σιδηροδρομικές υπηρεσίες, η βελτιστοποίηση της χρήσης της υπάρχουσας χωρητικότητας και υποδομής στην Ευρώπη φαίνεται καθοριστική για την ενίσχυση της χωρητικότητας βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.
Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, θα απαιτηθούν επενδύσεις για την περαιτέρω επέκταση του δικτύου. Στις υποδομές, οι υπάρχουσες συμβατικές γραμμές ενδέχεται να αναβαθμιστούν για να φιλοξενήσουν τρένα υψηλής ταχύτητας, να επιλυθούν οι περιορισμοί υποδομής ή να κατασκευαστούν νέες γραμμές (αλλά αυτό είναι εξαιρετικά δαπανηρό και χρονοβόρο). Όσον αφορά τη χωρητικότητα, σίγουρα θα χρειαστεί να αποκτηθούν νέα τρένα – ωστόσο, η κατασκευή και η παράδοση νέων τρένων μπορεί να διαρκέσει έως και οκτώ χρόνια. Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού μπορεί επίσης να αποτελούν περιορισμό κατά τον προγραμματισμό επέκτασης της χωρητικότητας των σιδηροδρόμων.
Η Ισπανία είχε το μακρύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας της ΕΕ το 2020Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έρευνα ING
Οι χώρες με γραμμές υψηλής ταχύτητας βρίσκονται σε καλύτερη θέση για τη μετάβαση στους σιδηροδρόμους
Ο σιδηρόδρομος υψηλής ταχύτητας είναι γενικά ένας σημαντικός παράγοντας για τη μετάβαση από τις αεροπορικές σε σιδηροδρομικές μεταφορές επιβατών, καθώς παρέχει την ευκαιρία να ανταγωνίζεται ο χρόνος ταξιδιού. Το γεγονός ότι ο σιδηρόδρομος υψηλής ταχύτητας το 2019 αντιπροσώπευε το 31% των συνολικών σιδηροδρομικών μεταφορών επιβατών, ενώ αντιπροσώπευε μόνο το 6% του συνολικού μήκους του σιδηροδρομικού δικτύου, υπογραμμίζει τη σημασία του. Έτσι, οι ευρωπαϊκές χώρες με ήδη εγκατεστημένο σιδηροδρομικό δίκτυο υψηλής ταχύτητας αναμένεται να δουν ταχύτερη στροφή προς τις σιδηροδρομικές μεταφορές και να ωφεληθούν περισσότερο μεσοπρόθεσμα, καθώς εξαλείφονται ορισμένα από τα σημερινά σημεία συμφόρησης.
Ο διπλασιασμός της σιδηροδρομικής κυκλοφορίας υψηλής ταχύτητας στην Ευρώπη έως το 2030 δεν θα είναι εύκολος.
think.ing.com
sidirodromikanea.blogspot.com
ΜΟΙΡΑΣΤΕΙΤΕ
ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ
ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
Επέστρεφε στο σπίτου και εξαφανίστηκε. SILVER ALERT!
ΕΠΟΜΕΝΟ ΑΡΘΡΟ
ΕΥΧΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΙΩΡΓΟ ΜΑΚΡΗ
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ
