12/13 Ιουλίου. Μια τραγική επέτειος
Γράφει Ο Γιώργος Τσουκας
Πρώην Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Ανάπτυξης
Η 12 και13 Ιουλίου του 1944, λίγο πριν δηλαδή την αποχώρηση των Γερμανών, σημαδεύτηκαν από μια σειρά τραγικών γεγονότων για το Μοναστηράκι και τη Βόνιτσα που στοίχισαν τη ζωή σε 12 Γερμανούς και 6 Έλληνες αντάρτες στη μάχη που δόθηκε από αντάρτες του ΕΛΛΑΣ εναντίον της γερμανικής φρουράς στο Μοναστηράκι. Την επομένη της μάχης την 13/7 είχαμε την εκδίκηση των Γερμανών με την εκτέλεση άλλων επτά Μοναστηριωτων στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου στη Βόνιτσα.......
Η επίθεση των ανταρτών κατά της γερμανικής φρουράς στο Μοναστηράκι, που αριθμούσε τότε 180 γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες και υποστήριζε την μονάδα των Γερμανών στο Περγαντί , ήταν μέρος του σχεδίου της μάχης που θα έδιναν οι αντάρτες ταυτόχρονα σε Αμφιλοχία και Μοναστηράκι.
Η μάχη της Αμφιλοχίας θεωρείται από τις πιο σημαντικές μάχες των ελλήνων ανταρτών κατά των γερμανών κατακτητών, σχεδιάστηκε από την 8η Μεραρχία του ΕΛΛΑΣ και ο σχεδιασμός της είχε ανατεθεί στο Θέμη Μοσχάτο. Στο σχεδιασμό εντάσσονταν και το 24 Σύνταγμα του ΕΛΛΑΣ που είχε έδρα το Βουστρι.
Το σχέδιο προέβλεπε, ένα τμήμα ανταρτών του 24ου Συντάγματος που θα έρχονταν νότια του Μοναστηρακιου θα χτυπούσε το γερμανικό φυλάκιο στο Μοναστηράκι στη θέση ράχη του Σιουτη ,ένα δεύτερο που θα έρχονταν από το χωριό Αι Βασίλη( Θυρειο) θα οχυρώνονταν στο Τραυλοχωρι και ένα τρίτο που θα έρχονταν από τη Βόνιτσα, από την πλευρά των νερόμυλων, θα κτυπούσε τη γερμανική φρουρά μέσα στο χωριο.Το σχέδιο προέβλεπε η επίθεση να γίνει ακριβώς την ίδια ώρα, 12 τα μεσάνυχτα, σε Αμφιλοχία και Μοναστηράκι. Τα δυο πρώτα τμήματα κινήθηκαν κανονικά και κατέλαβαν το φυλάκιο στη ράχη του Σιούτη και το Τραυλοχωρι. Το τρίτο από τη Βόνιτσα με αρχηγό τον Κιαμο καθυστέρησε και αντί 12 τα μεσάνυχτα έφτασε στο Μοναστηράκι στις 2 και 30 πρωινή ώρα, και ο Γερμανός διοικητής της Βόνιτσας είχε προλάβει να στείλει ενισχύσεις στο Μοναστηράκι. Η μάχη άναψε για τα καλά μπροστά στο κέντρο του χωριού κοντά στο ποτάμι και κράτησε ως το πρωί.
Το πρωί μετά το τέλος της μάχης, οι απώλειες των γερμανών ,κατά το Θέμη Μοσχάτο, ήταν 12 νεκροί και 15 τραυματίες, ενώ οι αντάρτες είχαν 6 νεκρούς και 8 τραυματίες.
Κατά τον Χ Ράπτη που είχε πάρει μέρος στη μάχη, οι αντάρτες είχαν μόνο 3 νεκρούς. Τον Πάνο Μετο από τα Λελοβα ( Θεσπρωτικό Πρεβέζης ) έναν από τους γενναιότερους αντάρτες, που ο θάνατος του θεωρήθηκε μεγάλη απώλεια , το Βασίλη Τατσελο από το χωριό Τρυφου και το Μηνά Ζαχαρία από το Σούλι. Ο Μετος και ο Τατσελος σκοτωθήκαν κοντά στο σπίτι του γιατρού του Μπελταου και ο Ζαχαρίας κοντά στο σπίτι του Σωτήρη Αθηνη ( Βανδωρου). Τον Τατσελο τον μετέφεραν και τον έθαψαν στο χωριό του την Τρυφου. Το Μετο τον κήδεψαν και τον έθαψαν με όλες τις στρατιωτικές τιμές και τους χριστιανικούς κανόνες στο Βουστρι. Όπως ανάφερε ο Χ Ράπτης τον έψαλαν δυο παπάδες και εκφωνήθηκαν τέσσερις επικήδειοι.
Πιο τραγική ήταν η περίπτωση του νεκρού Σουλιώτη Μηνά Ζαχαρία. Η 13η Ιουλίου ήταν μια πολύ ζεστή μέρα και το πτώμα του στο κέντρο του χωριού άρχισε να πρήζεται και το περιτριγύριζαν κοράκια. Κανείς δεν τολμούσε να πλησιάσει γιατί στο κέντρο μετά τη αποχώρηση των ανταρτών κινούνταν οπλισμένη γερμανική περίπολος. Η Σταματω Τσακαλου, όπως διηγείται η κόρη της Σπυριδούλας Αθηνη εκλιπαρούσε τις αδελφές της να πάρουν και να θάψουν το πτώμα πριν επιτεθούν τα κοράκια. Επειδή φόβονταν οι αδελφές της να πλησιάσουν, η ίδια με πρωτοφανή γενναιότητα και αυτοθυσία όρμησε μόνη της ανάμεσα στους γερμανούς , πήρε στη πλάτη της το νεκρό Σουλιώτη, τον μετέφερε κοντά στην εκκλησία και τον έθαψε πρόχειρα ξανοίγοντας τάφο με ένα σκαλιστήρι, χωρίς καμιά αντίδραση από γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες
Ίσως επικράτησε ο άγραφος νόμος του πολέμου οι αντίπαλοι, να μπορούν να θάβουν τους νεκρούς τους ελευθέρα.
Μέτα από κάποια χρόνια ήρθαν οι γονείς του αδικοχαμένου Σουλιώτη και αναζήτησαν τα οστά του παιδιού τους Η Σταματω Τσακαλου -Αθηνη με δάκρυα τους υπέδειξε το χώρο που είχε θάψει το παιδί τους. Μέσα σε πρωτοφανή συγκίνηση πήραν τα οστά του, τα μετέφεραν και τα έθαψαν στο χωριό του στο Σούλι.
Η εκτέλεση των 7 επτά Μοναστηριωτων στη Βόνιτσα
Με το ξημέρωμα της 13ης Ιουλίου 1944 οι γερμανοί συνέλαβαν όσους μπορούσαν στο κέντρο του χωριού και τους μετέφεραν πεζούς στη Βόνιτσα. Ανάμεσα τους και δυο ιερωμένοι .Ήταν ο ιερέας του Μοναστηρακιου Κωνσταντίνος Μποκος και ο καλόγηρος της Ρόμβου Ιάκωβος. Ο καλόγηρος είχε βρεθεί τυχαία στο Μοναστηράκι. Την άλλη μέρα θα πήγαινε στη Βόνιτσα να βγάλει ταυτότητα και μετά θα πήγαινε στο Μυτικα να πάρει αλεύρι από τον Ερυθρό Σταυρό για τους κατοίκους του Βάτου. Το βράδυ της 12/13 Ιουλίου φιλοξενήθηκε στο σπίτι του παπά-Μποκου. Όλοι οι συλληφθέντες όταν έφτασαν στη Βόνιτσα οδηγήθηκαν για ανάκριση σε γερμανό ανακριτή. Ο πάπας της Βόνιτσας παπά Χρήστος Καούρας και ο Γιάννης Κουτρουλος από το Μοναστηράκι, που εκτελούσε χρέη διερμηνέα, προσπαθούσαν να πείσουν τους Γερμανούς ότι οι συλληφθέντες δεν είχαν καμία σχέση με τα γεγονότα της προηγουμένης νύχτας και αυτή ήταν πράγματι η αλήθεια. Τελικά κατάφεραν να γλιτώσουν μόνο τον παπά-Μποκο με επιμονή του παπαΚαουρα και του Γιάννη Κουτρουλου, επειδή ήταν και ο γερμανός ανακριτής γιος ιερέα καθολικού και δεν έκρινε σωστό να οδηγήσει χριστιανό ιερέα σε εκτέλεση. Όμως δεν είχε την ιδία τύχη ο καλόγηρος Ιάκωβος γιατί, κατά την ανάκριση, ο γερμανός ανακριτής παρατήρησε ότι μέσα από το ράσο ο καλόγηρος φορούσε ένα χακί παντελόνι, που έμοιαζε με αυτό που φορούσαν οι αντάρτες. Έτσι θεώρησε ότι ήταν στην ομάδα των ανταρτών και οδηγήθηκε στην εκτέλεση με όλους τους υπόλοιπους Μοναστηριωτες.
Μετά την ανάκριση τους έβαλαν και έσκαψαν μόνοι τον τάφο τους, τους εκτέλεσαν και τους έριξαν στον τάφο τους. Απ αυτούς δεν ήταν Μοναστηριωτες ο καλόγηρος Ιάκωβος και ο Απόστολος Κουτσικος που ήταν από τα Σκλαβενα και είχε βρεθεί για δουλειές στο Μοναστηράκι.
Οι επτά εκτελεσθέντες ήταν 1) Ιάκωβος Μαυροκεφαλος ιερομόναχος Ρόμβου 2) Δημήτριος Μανθος 3) Άγγελος Φιλιππας 4) Κωνσταντίνος Μαραγκός 5) Νικόλαος Κοκοτσελος 6) Ιωάννης Λιχούδης 7)Αποστολος Κουτσικος
Τιμής ένεκεν αργότερα στο καμπαναριό της εκκλησίας του Άγιου Δημητρίου στη Βόνιτσα εντοιχίστηκε μαρμάρινη πλάκα με τα ονόματα των αδικοχαμένων συμπατριωτών μας για να θυμίζει τα τραγικά εκείνα γεγονότα.
Γεώργιος Τσουκας
ximeronews
