Διαλύει το ευρώ η εμμονή της Μέρκελ

Το θυμόσοφο «ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο» κινδυνεύει να επαληθευτεί δραματικά στην περίπτωση της ΟΝΕ. Ισως και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Την ώρα που τα ευρωπαϊκά ΜΜΕ βομβαρδίζουν τον κόσμο με τα σπρεντς, το έλλειμμα, το χρέος, τα επιτόκια και την ανάγκη σωτηρίας του ευρώ, εκατομμύρια Ελληνες, Ισπανοί, Ιταλοί, Πορτογάλοι, Ιρλανδοί, Κύπριοι και πολίτες άλλων χωρών βιώνουν το γκρέμισμα σταθερών αξιών της ζωής τους, την έλλειψη κάθε προοπτικής, αλλά κυρίως την απώλεια του αισθήματος ασφάλειας, που συνόδευε κάθε Ευρωπαίο τα τελευταία 65 χρόνια.

Οι όροι «πόλεμος», «διχασμός», «διάλυση» εμφανίζονται τις τελευταίες μέρες όλο και συχνότερα στο λεξιλόγιο πολιτικών και οικονομικών παραγόντων, με τη Γερμανία (ως χώρα) και την 57χρονη Ανγκελα Μέρκελ (ως πρόσωπο) να παίρνουν σταδιακά τη θέση του αποδιοπομπαίου τράγου μιας προαναγγελθείσης καταστροφής.

Αγγλοσάξονες οικονομολόγοι, όπως ο Π. Κρούγκμαν, ο Τζ. Στίγκλιτς και ο αρθρογράφος των «Financial Times», Β. Μινχάου, προειδοποιούσαν από καιρό για τις καταστροφικές επιπτώσεις των μνημονιακών πολιτικών, αρχικά στην Ελλάδα και στη συνέχεια σε όλο το Νότο.

Ομως, η «τευτονική δύναμη» συνεχίζει ακάθεκτη το έργο της «δημοσιονομικής κάθαρσης», της «τιμωρίας» των ελλειμματικών κρατών και της μετατροπής της Ε.Ε. σε αυτοκρατορία του γερμανικού τραπεζικού και βιομηχανικού κεφαλαίου, χωρίς να θέλει -ή να μπορεί- να αντιληφθεί τις συνέπειες εντός των τειχών.

Με μόνους πλέον συμμάχους τη Φινλανδία και την Ολλανδία -αφού ακόμη και ο Αυστριακός καγκελάριος Βέρνερ Φάιμαν κάλεσε τη Γερμανία να αποτρέψει με ευρωομόλογα τη διάλυση της ευρωζώνης και τις επιπτώσεις της στον ευρωπαϊκό πληθυσμό- η Μέρκελ βαδίζει στα μοιραία βήματα του καγκελάριου Χάινριχ Μπρούνινγκ. Ο τελευταίος, σε καιρό παγκόσμιας ύφεσης, επέβαλε στη Γερμανία εξοντωτική δημοσιονομική λιτότητα στο τέλος της δεκαετίας του ’20 και στις αρχές του ’30, οδηγώντας σε «λουκέτα», ανεργία, μαζική εξαθλίωση και τελικά στον ενταφιασμό της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης διά της σιδηράς χειρός του Αδόλφου Χίτλερ.

Εντυπα όπως ο «New Statesman» και ο «Economist» «ζωγραφίζουν» τη Μέρκελ σαν τέρας και την παρομοιάζουν ανοιχτά με το ναζιστή ηγέτη. Η αλήθεια είναι -με όλο το σεβασμό στις ιστορικές αναλογίες- ότι ικανή μερίδα του σύγχρονου γερμανικού οικονομικού κατεστημένου συμπεριφέρεται όπως οι οικονομικοί εγκέφαλοι του Τρίτου Ράιχ, που ονειρεύονταν μια Ευρωπαϊκή Νέα Τάξη, κομμένη και ραμμένη στα μέτρα της Γερμανίας.

Η Μέρκελ δεν μπαίνει καν στον κόπο να το αρνηθεί. Απλώς, όταν στριμώχνεται υπερβολικά, καλεί τα «θύματά» της να μην πιέζουν υπερβολικά, με το επιχείρημα ότι ακόμη και η γερμανική ατμομηχανή έχει οικονομικά και κοινωνικοπολιτικά όρια. Εμμέσως, τους λέει δηλαδή με δυο λόγια: «Αφήστε μας να κυριαρχήσουμε επάνω σας και συμβιβαστείτε με μια χειρότερη ζωή. Διαφορετικά, θα καταρρεύσουμε κι εμείς, οι αυστηροί προστάτες σας, και θα βουλιάξουμε όλοι μαζί σε ένα βαθύτερο πηγάδι». Στο πίσω μέρος της σκέψης κρύβεται ο φόβος πως η Ευρώπη θα μεταβληθεί σε «οικονομική αποικία» των ΗΠΑ και των BRICS.

Η πιο στρεβλή παράμετρος αυτού του συλλογισμού είναι η ψυχαναγκαστική ταύτιση της ευρωπαϊκής ιδέας με το ευρώ. Οι ατέλειες και τα προβλήματα του κοινού νομίσματος σε μια ήπειρο χωρίς προηγούμενη πολιτική και οικονομική ενοποίηση, δηλαδή χωρίς κοινό φορολογικό, ασφαλιστικό και εργασιακό σύστημα και με ανεπαρκές δίχτυ κοινωνικής προστασίας, είχαν επισημανθεί έγκαιρα στους καγκελαρίους Χ. Κολ και Γκ. Σρέντερ από εμπειρογνώμονες του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, σύμφωνα με αποκαλυπτικά δημοσιεύματα του «Spiegel».

Ομως, οι αρχιτέκτονες του ευρώ έδωσαν «πράσινο φως» στο εγχείρημα ούτως ώστε η Γερμανία να δημιουργήσει έναν ασφαλή εξαγωγικό χώρο και να στερήσει από μια σειρά κράτη πολύτιμα εργαλεία άσκησης οικονομικής πολιτικής, όπως το εθνικό νόμισμα.

Το αποτέλεσμα το είδαμε την προηγούμενη εβδομάδα. Ο Μάριο Μόντι έθεσε τη χώρα του σε «πολεμικό συναγερμό» εν όψει του αυριανού ανοίγματος των αγορών και απείλησε με βέτο στο φόρο χρηματοπιστωτικών συναλλαγών αν οι Γερμανοί δεν φρενάρουν κατεπειγόντως τα επιτόκια δανεισμού της Ιταλίας. Μίλησε, μάλιστα, για επικείμενη καταστροφή στην Ευρώπη και για κυριαρχία «αντιευρωπαϊκών δυνάμεων» στη χώρα του, που δεν θα δίνουν δεκάρα τσακιστή για όσα περισπούδαστα περί «ευρωπαϊκής ενοποίησης» αναμασούν βολεμένοι πολιτικοί και αναλυτές.

Αυτό, όμως, που ξύπνησε μνήμες δεκαετίας του ’40 ήταν το «πολεμικό ανακοινωθέν» των Ιταλών βιομηχάνων. Εκρουσε τον κώδωνα πως η χώρα βυθίζεται στην άβυσσο της ύφεσης, βιώνοντας οικονομικές και κοινωνικές καταστροφές που κανονικά επέρχονται μόνο εξαιτίας συμβατικών πολέμων.

Λίγο σαν τον καγκελάριο Σούσνιγκ τη δεκαετία του ’30 πρέπει να αισθάνθηκε και ο Βέρνερ Φάιμαν, αφού κάλεσε τη Γερμανία να επιτρέψει το δανεισμό των άμεσα απειλούμενων κρατών, Ισπανίας και Ιταλίας, από το νέο ευρωπαϊκό μηχανισμό ESM.

Τη δεκαετία του ’30 η Ισπανία συγκέντρωσε το παγκόσμιο ενδιαφέρον, αρχικά λόγω της νίκης του αριστερού Λαϊκού Μετώπου και στη συνέχεια με τον εμφύλιο, που κατέληξε σε νίκη του Φράνκο. Σήμερα η χώρα της Ιβηρικής με τους 48.000.000 κατοίκους γνωρίζει έναν πρωτοφανή κοινωνικό αναβρασμό, στα όρια της κοινωνικής αποσταθεροποίησης:

Το 25% του πληθυσμού είναι άνεργοι και στους νέους το ποσοστό ξεπερνά το 50%. Περισσότερο από 1 εκατομμύριο άνθρωποι κινδυνεύουν να ξεσπιτωθούν επειδή δεν έχουν να πληρώσουν το νοίκι ή αδυνατούν να εξοφλήσουν ένα στεγαστικό δάνειο της τάξης των 150.000 ευρώ. Απ’ άκρου εις άκρον της χώρας (Οβιέδο, Κόρντομπα, Γρανάδα, Μπανταλόνα κ.λπ.) διεξάγονται μάχες ανάμεσα στα ισπανικά ΜΑΤ και σε ακτιβιστές της Αριστεράς και του κινήματος των Αγανακτισμένων, που προσπαθούν να αποτρέψουν εξώσεις σε φτωχές οικογένειες. Τα σπέρματα ενός εν εξελίξει κοινωνικού εμφυλίου είναι ορατά και στην επαρχία της Αστούριας, όπου χιλιάδες ανθρακωρύχοι κλείνουν δρόμους και κάνουν «ανταρτοπόλεμο» με την αστυνομία. Μάλιστα, η κρίση των ανθρακωρυχείων άφησε και πολιτικές πληγές στην κυβέρνηση Ραχόι, αφού κάποιοι βουλευτές καταψήφισαν τις -επιβεβλημένες από Ε.Ε. και ΔΝΤ- καταργήσεις επιδοτήσεων στα ανθρακωρυχεία.

Γνωρίζοντας κανείς τα παραπάνω καταλαβαίνει εύκολα γιατί ο πρόεδρος της Ενωσης Ισπανικών Τραπεζών κατηγόρησε τη Γερμανία ως υπεύθυνη για το διχασμό της Ευρώπης και την «πολύ πιθανή» διάλυση του ευρώ.

Σκηνικό παράνοιας και στην εκτός ευρωζώνης Ε.Ε.

Τραπεζικά και δημοσιονομικά χρέη στην ευρωζώνη έγιναν ήδη ένα σιλό με εκατομμύρια βόμβες Χιροσίμας, έτοιμα να σκάσουν ανά πάσα στιγμή. Ομως και στην εκτός ευρωζώνης Ε.Ε. τα πράγματα δεν είναι καλύτερα.

Η πιο παράλογη -και επικίνδυνη- πτυχή της κρίσης είναι ότι ο κόσμος σε δυτική και ανατολική Ευρώπη έχει απογοητευτεί τόσο πολύ, ώστε σε κάποιες περιπτώσεις να μην εμπιστεύεται κανέναν.

Παράκρουση προκαλούν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις στην Ουγγαρία, όπου το 40%-50% των πολιτών δηλώνουν αναποφάσιστοι. Το άλλοτε πανίσχυρο Fidesz του εθνικιστή Βίκτορ Ορμπαν, που μετά τη σαρωτική νίκη του με 52% το 2010 τόλμησε να συγκρουστεί με την Ε.Ε. και το ΔΝΤ για τα προγράμματα λιτότητας και τον έλεγχο της Κεντρικής Τράπεζας, έχει κατρακυλήσει σε ποσοστά 20%-25%, παραμένοντας ωστόσο… πρώτο κόμμα. Οι αναξιόπιστοι και «ευρωδεείς» Σοσιαλιστές δεν ξεκολλάνε από το 10%-15%, όπως (ευτυχώς) και το σκληρό νεοναζιστικό Γιόμπικ, που οργανώνει πογκρόμ στα τσιγγάνικα χωριά της Ουγγαρίας.

Ολα αυτά οφείλονται στο γεγονός ότι ο Ορμπαν αποκατέστησε μεν την εθνική υπερηφάνεια, αλλά όχι και την αγοραστική δύναμη των Ούγγρων.

Ενδεικτική του ευρωσκεπτικισμού που σαρώνει την Ευρώπη δεν είναι μόνο η άνοδος των ακροδεξιών κομμάτων σε Ελλάδα, Γαλλία, Ολλανδία, Ουγγαρία, Σκανδιναβία, Βρετανία κ.λπ. αλλά και οι φωνές που ακούγονται στην ίδια τη Γερμανία υπέρ της… εξόδου από το ευρώ! Σε αυτή την κίνηση πρωτοστατεί το καθολικό/συντηρητικό κόμμα των Ελεύθερων Ψηφοφόρων, που διαθέτει ισχυρές ρίζες στο γερμανικό Νότο και ανακοίνωσε ότι του χρόνου τον Σεπτέμβριο θα κατεβάσει λίστες σε όλη τη χώρα. Οι Ελεύθεροι Ψηφοφόροι, που συγκέντρωσαν πάνω από 10% στη Βαυαρία, δεν είναι υπέρ της διάλυσης της Ε.Ε., αλλά ζητούν επιστροφή στο μάρκο, προκειμένου η Γερμανία να πάψει να δανείζει τις χρεωμένες χώρες. Δεν αποκλείεται η πρότασή τους να υλοποιηθεί με ένα ευρώ δύο ή τριών ταχυτήτων. Η γέννηση του οποίου δεν θα είναι φυσικά ανώδυνη ούτε χωρίς συνέπειες για την οικονομική και πολιτική σταθερότητα της Ευρώπης.

Γιάννης Παπαδάτος στον Τύπο της Κυριακής