Kινηματογραφώντας την τέταρτη διάσταση

«Είμαστε απειροελάχιστοι και τυχεροί» – Δύο λάτρεις της επιστήμης απεικόνισαν με πρωτότυπο τρόπο την εξέλιξη του Σύμπαντος στην έρημο Μοχάβι της Νεβάδας

«Είμαστε σαν τις πεταλούδες που φτερουγίζουν για μια μέρα και πιστεύουν ότι είναι για πάντα». Τάδε έφη ο αστροφυσικός Καρλ Σαγκάν, ο οποίος θα μπορούσε να είναι και ο πνευματικός πατέρας του Γουάιλι Οβερστριτ και του Αλεξ Γκόρος, δύο λίγο εκκεντρικών μιλένιαλ Αμερικανών που αποφάσισαν να διηγηθούν την ιστορία του Σύμπαντος, κατασκευάζοντας προσομοιώσεις του χρόνου σε μια αληθινή κλίμακα, στην έρημο Μοχάβι. Το να εξηγήσω το παράδοξο αυτό εγχείρημα είναι ένα εγχείρημα από μόνο του, ωστόσο θα το επιχειρήσω.

Ο Γουάιλι και ο Αλεξ γνωρίστηκαν το 2010 όταν δούλευαν στο ίδιο περιοδικό, ο πρώτος στη σύνταξη και ο δεύτερος στο τμήμα βίντεο. Αφού έφυγαν από το περιοδικό, κράτησαν επαφές και κάποια μέρα ο Γουάιλι τηλεφώνησε στον Αλεξ με μια τρελή ιδέα: να κατασκευάσει και έπειτα να βιντεοσκοπήσει βασικές αρχές της επιστήμης. Ο Αλεξ αρχικά δεν κατάλαβε τι εννοούσε, αλλά συμφώνησε. Μέχρι στιγμής έχουν γίνει δύο τέτοια μοντέλα.

Το 2015 το δίδυμο βιντεοσκόπησε μια προσομοίωση του Σύμπαντός μας, με πραγματικές σφαίρες που απεικονίζουν πλανήτες, επιχειρώντας έτσι να διορθώσει συχνά λάθη που κάνουμε: ποια είναι η αναλογία Σελήνης και Ηλιου σε σχέση με τη Γη; Πόσο μακριά είναι ο Πλούτωνας; Πότε καλύπτει η Σελήνη τον Ηλιο; Χρησιμοποιώντας το Time Lapse της κάμερας και εκατοντάδες μικρά φωτάκια, κατάφεραν να απεικονίσουν τις τροχιές των πλανητών, σεβόμενοι την πραγματική κλίμακα.

Το δεύτερο έργο τους, με τον τίτλο «To Scale: Time» που ανέβηκε στο YouTube πριν από λίγες εβδομάδες και είναι και το πιο τολμηρό, χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να στηθεί. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό ταξίδι στον χρόνο, όπου τοποθετώντας φωτάκια κάθε 10 μέτρα σε μια ευθεία γραμμή που εκτείνεται σε 7 χιλιόμετρα, απεικονίζεται η ιστορία του Σύμπαντος. Από τη Μεγάλη Εκρηξη, 13,8 δισ. χρόνια πριν, μέχρι την εμφάνιση του πρώτου homo sapiens 300.000 πριν. Κάθε 10 μέτρα ένα καινούργιο συμβάν το οποίο οπτικοποιείται (πριν από τόσα χρόνια τα ερπετά, οι δεινόσαυροι τότε, ο Νεάντερταλ, η Αναγέννηση και ούτω καθεξής). Το τελευταίο της κομμάτι, η ιστορία του homo sapiens, εκτείνεται σε μόλις μερικά εκατοστά, που αντιστοιχούν σε 300.000 χρόνια. Η ζωή σου, ή η δική μου, δεν θα ήταν παραπάνω από μια κλωστή.

«Δεν είμαστε φτιαγμένοι ώστε να καταλαβαίνουμε τον χρόνο σε τόσο μεγάλη κλίμακα, να αντιλαμβανόμαστε πόσο γηραιό είναι το Σύμπαν. Αν θέλουμε να καταλάβουμε την ιστορία του Σύμπαντος πρέπει να κατασκευάσουμε ένα μοντέλο της ιστορίας του». Αυτά είναι τα λίγο μπερδεμένα λόγια του Γουάιλι καθώς ξεκινάει το βίντεο. «Θέλαμε να απεικονίσουμε την έννοια του χρόνου με τρόπο που ο θεατής να το πάρει μαζί του για όλη του τη ζωή, να έχει μια εικόνα στο μυαλό του ή ένα συναίσθημα στο σώμα του που να του επιτρέπει ανά πάσα στιγμή να πει “Ετσι έφτασα μέχρι εδώ. Αυτός είναι ο χρόνος μου εδώ”», λέει ο Γουάιλι. Με άλλα λόγια, θέλησαν να μετατρέψουν κάτι πολύ τεχνικό και επιστημονικό σε κάτι προσιτό για τον μέσο άνθρωπο. «Το κίνητρο για να φτιάξουμε αυτά τα βίντεο ήταν ότι πιστεύουμε ότι υπάρχει μια έλλειψη ενημέρωσης και παιδείας γύρω από την επιστήμη. Δεν βλέπαμε αυτό που θα θέλαμε να δούμε», λέει ο Αλεξ. Ο κόσμος ανταποκρίνεται, το κανάλι τους στο YouTube μετράει 139.000 ακολούθους με εκατοντάδες σχόλια υποστήριξης, που περιγράφουν την άγνοια που είχαν γύρω από αυτά τα ζητήματα.

«Ο κόσμος μας είναι όλο και περισσότερο διχασμένος με διάφορους τρόπους. Συνεπώς είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι βρισκόμαστε όλοι μαζί σε μια περιστρεφόμενη πέτρα και έχουμε πολύ περισσότερα κοινά από όσες έχουμε διαφορές», λέει ο Γουάιλι.

Και σ’ αυτούς που πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη; «Το ακούω κι αυτό. Εννοώ πως αυτά που παρουσιάζουμε είναι αποδεδειγμένες θεωρίες, αλλά αν για κάποιο λόγο κάποια καινούργια θεωρία μας διαψεύσει, τότε θα το δεχτούμε. Θα είμαστε απογοητευμένοι, αλλά θα το δεχτούμε».

Κανένας από τους δύο δεν έχει κάνει σπουδές στην επιστήμη. Η επαφή τους με τη φυσική ξεκίνησε, όπως για τους περισσότερους, σε εργαστήρια στο σχολείο, κάνοντας πειράματα. «Επρεπε να φτάσω σχεδόν 30 χρόνων για να ανακαλύψω ότι η επιστήμη είναι κάτι παραπάνω από δεδομένα και αριθμούς, ότι είναι ένα αφήγημα. Αν το δεις υπό αυτό το πρίσμα, μετατρέπεις κάτι τεχνικό όπως την επιστήμη σε κάτι μαγικό, όπως την ιστορία της ύπαρξής μας», λέει ο Γουάιλι. Ετσι δημιουργήθηκε το πρώτο τους εγχείρημα. «Κι έπειτα αποφασίσαμε να κινηματογραφήσουμε την Τέταρτη Διάσταση, τον χρόνο δηλαδή», λέει ο Γουάιλι.

«Οταν ξεκινήσαμε το εγχείρημα “To Scale: Time” ανησυχούσαμε ότι οι άνθρωποι αυτό που θα έβλεπαν ως κεντρικό μήνυμα θα ήταν ότι ο χρόνος είναι απέραντος, και κοίτα πόσο μικροί είμαστε και ως εκ τούτου είμαστε ασήμαντοι», λέει ο Γουάιλι και θυμάμαι πως στο βίντεο, όταν τα φώτα έχουν πέσει και μπορούμε να δούμε την κλίμακα σε όλο της το μεγαλείο, 7 χιλιόμετρα από λαμπτήρες, όλη η ιστορία του Σύμπαντος και μερικά εκατοστά της ανθρώπινης ζωής, ο Γουάιλι κλαίει.

Στη δική μου περίπτωση, όπως περνάνε οι μαρκίζες που εξηγούν αρχικά τη Μεγάλη Εκρηξη, τα πρώτα κύτταρα, κι έπειτα τους δεινοσαύρους και τα πρώτα ερπετά, την εξέλιξή τους και τον πρώτο άνθρωπο, δεν μπορώ να συγκρατήσω τα δάκρυά μου. Σκέφτομαι, κοίτα τι έπρεπε να συμβεί για να φτάσουμε μέχρι εδώ, να μιλάμε μαζί μεταξύ Αθήνας και Καλιφόρνιας, για φιλοσοφία και επιστήμη.

«Η αντίδραση του θεατή σε κάτι χειροπιαστό είναι ένας από τους λόγους που θελήσαμε να το κατασκευάσουμε. Γιατί να μην αρκεστούμε σ’ ένα ψηφιακό βίντεο; Γιατί πηγαίνεις σ’ ένα μουσείο αν μπορείς να δεις το έργο και στο Διαδίκτυο;», λέει ο Αλεξ. «Με CGI (Computer Generated Image) δεν καταφέρνεις να εγείρεις τα ίδια συναισθήματα. Εκείνο το βράδυ που με βλέπεις να κλαίω, ήρθε έπειτα από μια έντονη μέρα, ήμουν κουρασμένος και έβλεπα χιλιόμετρα από φώτα», εξηγεί ο Γουάιλι. «Μου εντυπώθηκαν δύο πράγματα στο μυαλό. Πρώτον, συνειδητοποίησα πόσο πολύτιμη είναι η ζωή μου και, δεύτερον, πόσο τυχερός είμαι που μπόρεσα να γεννηθώ. Σκέψου, αν οι δεινόσαυροι είχαν πάρει μαζί τους άλλο ένα είδος ζωής, μπορεί να μην ήμασταν τώρα εδώ», λέει.

Ολα αυτά έρχονται σε μια περίοδο που αναρωτιόμαστε αν οι επιπτώσεις του ανθρώπου στον πλανήτη τον έχουν καταδικάσει σε θάνατο. «Η ιστορία του ανθρώπου στον πλανήτη είναι πολύ μικρή, αν σκεφτείς πότε έγινε η Μεγάλη Εκρηξη και πόσο αργότερα εμφανίστηκε ο άνθρωπος. Οπως επίσης και ο χρόνος που έχει περάσει από τότε που μελετούμε τη φύση και υπάρχει η έννοια της επιστήμης, είναι ελάχιστος. Είμαστε πολύ νέοι σ’ αυτό. Εχω ελπίδα γιατί, ενώ τα πράγματα φαίνονται πολύ άσχημα, έχουμε τη δυνατότητα, εξερευνώντας όλο και περισσότερο τον κόσμο, να σώσουμε τον πλανήτη μας», τονίζει ο Αλεξ.

«Αλήθεια, αν οι άνθρωποι κατάφερναν να έχουν μια άλλη εικόνα του εαυτού τους, δηλαδή της θέσης τους στο Σύμπαν, το πόσο απειροελάχιστοι είμαστε αλλά και τυχεροί, ο κόσμος μας θα ήταν διαφορετικός. Δεν ξέρω τι διαφορές θα είχε, αλλά είμαι σίγουρος ότι θα ήταν διαφορετικός. Και αυτός είναι ο στόχος μας: να ελευθερώσουμε στο Σύμπαν μια καινούργια οπτική», λέει ο Γουάιλι. Κυριολεκτικά.

Οσο για τις συνθήκες που επικρατούσαν όσο γύριζαν το βίντεο; Υπάρχει ένα ολόκληρο βίντεο από τα παρασκήνια. Για αρχή, πρέπει να ξέρουμε πως όταν αποφάσισαν να γυρίσουν το βίντεο, η σύντροφος του Αλεξ ήταν έγκυος και πολύ κοντά στο να γεννήσει. Εκτός λοιπόν της ανάγκης να βρεθεί μια τεράστια, ξηρή έκταση, σαν έρημος, που να επιτρέπεται η χρήση drone, το μέρος των γυρισμάτων έπρεπε να μην είναι πολύ μακριά από το νοσοκομείο που θα γεννούσε και να έχει καλό σήμα σε περίπτωση που ξεκινούσαν οι ωδίνες.

Επειτα είναι και όλες οι άλλες λεπτομέρειες: Αφού εκείνοι και μερικοί φίλοι συναρμολόγησαν περίπου 800 μπαταρίες και φωτάκια, και τα ένωσαν με μικρά ξύλινα κοντάρια, έπρεπε να τα τοποθετήσουν σε απόσταση μερικών μέτρων για 7 χιλιόμετρα, κάνοντας περίπου 800 βαθιά καθίσματα, σε θερμοκρασία 37 βαθμών. «Οταν ρώτησα τη σύντροφό μου αν είναι ΟΚ να φύγω για το γύρισμα, μου απάντησε ότι μπορώ, αλλά πρέπει το βίντεο να είναι τέλειο», θυμάται ο Αλεξ. Καμία πίεση. «Ευτυχώς είμαστε πολύ περήφανοι για το αποτέλεσμα. Αυτός είναι ο λόγος που μας πήρε τόσο χρόνο, γιατί αποφασίσαμε ότι δεν θα κάνουμε συμβιβασμούς. Θέλαμε όλο το κείμενο, όλες οι εικόνες και κάθε φωτάκι να είναι ακριβώς όπως θέλαμε. Σκεφτόμουν πρόσφατα πως ο Σπίλμπεργκ έλεγε ότι για το Jurassic Park δεν υπολόγισε καθόλου τα έξοδα. Εμείς βέβαια δεν είχαμε καθόλου μπάτζετ, αλλά είχαμε χρόνο να αφιερώσουμε», συνεχίζει.

Η δουλειά τους μπορεί να υποστηριχθεί μέσω της πλατφόρμας του Patreon, αλλά όπως είναι φυσικό, προς το παρόν δεν καλύπτει τα έξοδά τους. Παρ’ όλα αυτά, μου εξηγούν ότι βρίσκονται σε συζητήσεις για να δημιουργήσουν μια σειρά εκπαιδευτικών κατασκευών για μια ψηφιακή πλατφόρμα. Μιλούν επίσης με σχολεία για την παρουσίαση της δουλειάς του ως εκπαιδευτικό υλικό.

Αφού έχω δει το βίντεο και έχω σκεφτεί αφενός πόσο τυχαία είναι η ύπαρξη του ανθρώπου στη Γη, και αφετέρου πόσο εξαρτήθηκε από ανεξάρτητους παράγοντες, αναγκαστικά μου έρχεται στο μυαλό να τους ρωτήσω: «Υπάρχει ζωή και σε άλλους πλανήτες; Τι πιστεύετε;».

«Όσο περισσότερα μαθαίνουμε για το Σύμπαν, άλλο τόσο πιο απίθανο μοιάζει να είμαστε μόνοι μας. Μάλλον υπάρχουν δισεκατομμύρια πολιτισμοί, κι αυτό μόνο στον δικό μας γαλαξία. Φαντάσου στο Σύμπαν»!

πηγή: https://www.kathimerini.gr/culture/562723960/eimaste-apeiroelachistoi-kai-tycheroi/