Του Γιώργου Ξ. Πρωτόπαπα*
Ο χάρτης των Δυτικών Βαλκανίων αναδιαμορφώνεται με το σχέδιο της «Μεγάλης Αλβανίας», τον ακρογωνιαίο λίθο του αλβανικού εθνικισμού, που φιλοδοξεί να ενώσει όλους τους αλβανόφωνους των Βαλκανίων, αλλάζοντας την υφιστάμενη ισορροπία δυνάμεων και ευνοώντας την τουρκική εξωτερική πολιτική που αναπτύσσει στενές σχέσεις με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής.
Η δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας» θα γίνει μέσω των αποκαλούμενων «soft-borders» με μετακίνηση προσώπων και εμπορευμάτων, με μια ισχυρή οικονομική και πολιτισμική ένωση
Οι αναδιατάξεις στο γεωγραφικό χάρτη των Δυτικών Βαλκανίων που έθεσαν τις βάσεις για τη δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας» προέρχονται από την άσκηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.Το σκηνικό άρχισε με το βομβαρδισμό της Γιουγκοσλαβίας το 1999 από το ΝΑΤΟ, υπό την αιτιολογία της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Αλβανοκοσοβάρων. Συνεχίστηκε με την πτώση του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς και ολοκληρώθηκε με την κήρυξη της μονομερούς ανεξαρτησίας του Κοσόβου στις Ί 7 Φεβρουάριου του 2008. Το σχέδιο της αμερικανικής στρατηγικής ήταν ο διαμελισμός των Δυτικών Βαλκανίων σε «κράτη-πόλεις», για να μπορούν να τα ελέγχουν με οικονομική βοήθεια και με το δέλεαρ της ένταξης στις ευρωατλαντικές δομές. Η Γιουγκοσλαβία διασπάστηκε σε μικρές χώρες και κρατίδια, κάποια εκ των οποίων είναι ασταθή και αντιμετωπίζουν μειονοτικούς αλυτρωτισμούς.
Το σχέδιο της «Μεγάλης Αλβανίας» έχει εμφανίσει αμφιλεγόμενα σενάρια σε ιστοσελίδες των Δυτικών Βαλκανίων που προβλέπουν την ίδρυσή της μέχρι και το 2016. Η κοσοβάρικη εθνικιστική Συμμαχία Κόκκινο Μαύρο υποστηρίζει ότι οι Αλβανοί θα πρέπει να ενταχθούν σε ένα ενιαίο κράτος πριν ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας» περιλαμβάνει Αλβανία, Κοσσυφοπέδιο, Αλβανόφωνους των Σκοπίων, της Σερβίας, του Μαυροβουνίου και αλβανική διασπορά. Όμως το να αποκτήσει η «Μεγάλη Αλβανία» και «hard-borders» (σύνορα με οριοθέτηση) δεν φαίνεται υλοποιήσιμο με βάση τα γεωπολιτικά δεδομένα που διαμορφώνονται στην περιοχή. Η Ουάσιγκτον δεν θα ήθελε διαμελισμό των Σκοπιών, που φιλοδοξούν να γίνουν κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ ούτε να διασπαστεί η αλυσίδα των μικρών και αδύναμων κρατιδίων που είναι επιρρεπή σε ξένη παρέμβαση. Η τεράστια αμερικανική στρατιωτική βάση Camp Bondsteel του Κοσσυφοπεδίου που έχει έκταση 3,86 τετραγωνικών χιλιομέτρων -απέχει 149 χιλιόμετρα από τα ελληνικά σύνορα και 26 χιλιόμετρα από την πόλη των Σκοπίων-, δίνει την ευκαιρία στην Ουάσιγκτον να ελέγχει την περιοχή και να προωθεί τα γεωπολιτικά και ενεργειακά συμφέροντά της. Επιπλέον, μια οριοθετημένη «Μεγάλη Αλβανία» μπορεί να εξελιχθεί και σε κέντρο ισλαμικού εξτρεμισμού και να αποσταθεροποιήσει την ευρύτερη περιοχή της Βαλκανικής Χερσονήσου.
Προβλήματα στους οραματιστές της «Μεγάλης Αλβανίας» προκύπτουν και από την εκλογή του Τόμισλαβ Νίκολιτς στην προεδρία της Σερβίας. Η κυβέρνηση του Βελιγραδιού θα διακατέχεται πλέον από αίσθημα σερβικού εθνικισμού σε αντίθεση με τις προηγούμενες που το είχαν απολέσει. Η «Μεγάλη Αλβανία» προκαλεί ανησυχία και στη Ρωσία, με τον πρεσβευτή της στο Βελιγράδι, Αλεκσάντρ Κονουζίν, να δηλώνει στο σέρβικο Β92 ότι «είναι ένα πολύ επικίνδυνο σχέδιο για ολόκληρη την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και θα αποτελέσει προηγούμενο. (...) Θα αντιταχθεί (η χώρα μου) σθεναρά στις προσπάθειες για το σχηματισμό μιας "Μεγάλη Αλβανίας"».
Τουρκικός παράγοντας
Μια ισλαμική «Μεγάλη Αλβανία» με soft-borders εξυπηρετεί και την Τουρκία, καθώς τα Βαλκάνια έχουν περίοπτη θέση στο δόγμα του Αχμέτ Νταβούτογλου, υπουργού Εξωτερικών. Ο Νταβούτογλου επιδιώκει να αναμορφώσει τη διεθνή εικόνα της Τουρκίας προβάλλοντάς τη ως soft power (ήπια δύναμη). Ο Αμερικανός καθηγητής Joseph S. Nye ορίζει ως ήπια δύναμη την ικανότητα να επηρεάζουμε τον άλλο και να παίρνουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε μέσω δέλεαρ και όχι μέσω εξαναγκασμού ή εξαγοράς. Το δέλεαρ του πολιτισμού, των πολιτικών αξιών και θεσμών και οι πολιτικές που έχουν τη νομιμότητα ή ηθική αρχή είναι άυλα «εργαλεία» της Δημόσιας Διπλωματίας για να διαμορφώνουμε τις προτιμήσεις των άλλων.
Η Άγκυρα έχει υιοθετήσει μια επιθετική οικονομική και πολιτιστική διπλωματία στα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς δημιουργούνται όλο και περισσότερα τουρκικά πολιτιστικά κέντρα, σχολεία και πανεπιστήμια. Η Αλβανία, το Κοσσυφοπέδιο, οι ισλαμικοί πληθυσμοί της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης και των Σκοπίων αποτελούν στόχους της τουρκικής ήπιας διπλωματίας. Στο πλαίσιο αυτό, η γνωστή τουρκική μη κυβερνητική οργάνωση «Humanitarian Relief Foundation» οργάνωσε το Μάιο, σύμφωνα με το Serbianna.com, μαζική τελετή περιτομής στα Τίρανα για πεντακόσια παιδιά. Την
ίδια περίοδο, στα Τίρανα πραγματοποιήθηκε διεθνές συνέδριο για το Σουφισμό στα Βαλκάνια, που διοργανώθηκε από το τμήμα ισλαμικής θεολογίας του τουρκικού Πανεπιστημίου Νεσμετίν Ερμπακάν του Ικονίου.
Η Άγκυρα έχει απλώσει τα δίχτυα της και στο Κόσοβο, όπου το τουρκο-αμερικανικό κονσόρτσιουμ Bechtel - Enka κατασκευάζει την πρώτη εθνική οδό που το συνδέει νότια με την Αλβανία και βόρεια με τη Σερβία. Επιπλέον, η τουρκική εταιρεία Limak κέρδισε το διαγωνισμό για να διαχειριστεί το διεθνές αεροδρόμιο της Πρίστινα που ανακαινίστηκε και επεκτάθηκε.
Ο αλβανικός εθνικισμός, με αποκορύφωμα τη δημιουργία της «Μεγάλης Αλβανίας», εξυπηρετεί αναμφίβολα τα τουρκικά εθνικά συμφέροντα. Η Άγκυρα επιδιώκει να ελέγξει σταδιακά τους αλβανόφωνους πληθυσμούς των Δυτικών Βαλκανίων με μια οικονομική και πολιτιστική διπλωματία. Η Τουρκία δεν έχει τη δυνατότητα, σύμφωνα με ανάλυση του Turkish Policy Quarterly, να αναδειχθεί σε οικονομική δύναμη των Βαλκανίων με μια «νεοοθωμανική» έννοια αλλά και της είναι αδιανόητο να ενεργήσει μονομερώς, κάνοντας χρήση όπλων. Η καθοδήγηση μιας τεράστιας μάζας μουσουλμανικών πληθυσμών θεωρείται η καλύτερη στρατηγική για τον έλεγχο των Δυτικών Βαλκανίων, με στόχο την προώθηση των τουρκικών γεωπολιτικών συμφερόντων. Η «Μεγάλη Αλβανία» των soft-borders θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο τους πολιτιστικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Τουρκία, που προωθεί το προφίλ μιας ήρεμης δύναμης και του προστάτη του απανταχού μουσουλμανικών πληθυσμών.
*Ο Γιώργου Πρωτόπαπας είναι Αναλυτής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Ευρωπαϊκών και Αμερικάνικων Σπουδών (RIEAS)
kostasxan.blogspot.com
